Informacja dodatkowa zawierająca opis przyjętych zasad rachunkowości i inne informacje objaśniające

1. Informacje ogólne o Banku

Bank Handlowy w Warszawie S.A. („Bank”) ma siedzibę w Polsce przy ul. Senatorskiej 16, 00-923 Warszawa. Bank został powołany aktem założycielskim z dnia 13 kwietnia 1870 roku i jest zarejestrowany w Rejestrze Przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym prowadzonym przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, XII Wydział Gospodarczy w Warszawie, pod numerem KRS: 0000001538. Bank działa jako Spółka akcyjna. W okresie nazwa podmiotu nie uległa zmianie.

Bankowi nadano numer statystyczny REGON 000013037 oraz numer identyfikacji podatkowej NIP 526-030-02-91.

Czas trwania Banku jest nieoznaczony.

Kapitał zakładowy Banku wynosi 522 638 400 zł i podzielony jest na 130 659 600 akcji zwykłych na okaziciela, o wartości nominalnej 4,00 zł każda. Akcje Banku są notowane na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie S.A.

Bank jest członkiem Citigroup Inc. Jednostką dominującą dla Banku jest Citibank Overseas Investment Corporation z siedzibą w New Castle, USA. Citibank Overseas Investment Corporation jest podmiotem zależnym od Citibank N.A. z siedzibą w Nowym Jorku, USA, podczas gdy jednostką dominującą najwyższego szczebla jest Citigroup Inc.

Bank działa na podstawie obowiązujących przepisów oraz Statutu Banku.

Bank jest uniwersalnym bankiem komercyjnym, oferującym szeroki zakres usług bankowych dla osób fizycznych i prawnych.

2. Znaczące zasady rachunkowości

Oświadczenie o zgodności

Roczne jednostkowe sprawozdanie finansowe Banku zostało sporządzone zgodnie z wymogami Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej („MSSF”), które zostały zatwierdzone przez Unię Europejską („MSSF EU”), a w zakresie nieregulowanym powyższymi standardami zgodnie z wymogami ustawy z dnia 29 września 1994 roku o rachunkowości (Dz. U. z 2019 r. poz. 351, 1495, 1571, 1655 i 1680 oraz z 2020 r. poz. 568, 2122 i 2123) i wydanymi na jej podstawie przepisami wykonawczymi, jak również wymogami odnoszącymi się do emitentów papierów wartościowych dopuszczonych lub będących przedmiotem ubiegania się o dopuszczenie do obrotu na rynku oficjalnych notowań giełdowych.

Sprawozdanie finansowe Banku zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez Bank w okresie co najmniej 12 miesięcy od dnia bilansowego. Na dzień podpisania niniejszego sprawozdania finansowego Zarząd Banku nie stwierdza istnienia faktów i okoliczności, które wskazywałyby na zagrożenie dla możliwości kontynuacji działalności przez Bank w okresie co najmniej 12 miesięcy od dnia bilansowego na skutek zamierzonego lub przymusowego zaniechania bądź istotnego ograniczenia przez Bank dotychczasowej działalności. W szczególności, dokonano oceny wpływu pandemii Covid-19 na sytuację finansową Banku – opisano w Nocie 48.

Roczne jednostkowe sprawozdanie finansowe zostało zatwierdzone przez Zarząd Banku do publikacji 23 marca 2021 roku. Ostateczne zatwierdzenie sprawozdania finansowego nastąpi przez Walne Zgromadzenie Banku.

Roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe zostało zatwierdzone przez Zarząd Banku do publikacji 23 marca 2021 roku. Ostateczne zatwierdzenie sprawozdania finansowego nastąpi przez Walne Zgromadzenie Banku.

Podstawy sporządzenia sprawozdania finansowego

Sprawozdanie finansowe obejmuje rok zakończony 31 grudnia 2020 oraz zawiera dane porównawcze za rok zakończony 31 grudnia 2019.

Sprawozdanie finansowe zostało sporządzone w złotych polskich (waluta prezentacji) w zaokrągleniu do tysiąca złotych.

W sprawozdaniu zastosowano koncepcję wartości godziwej dla aktywów finansowych i zobowiązań finansowych wycenianych według wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, w tym instrumentów pochodnych, a także inwestycji kapitałowych (akcje i udziały mniejszościowe) oraz aktywów finansowych klasyfikowanych jako wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody. Pozostałe składniki aktywów finansowych wykazywane są w wartości zamortyzowanego kosztu pomniejszonej o odpisy na oczekiwane straty kredytowe. Pozostałe zobowiązania finansowe wykazywane są w wartości zamortyzowanego kosztu.

Sporządzenie rocznego jednostkowego sprawozdania finansowego Banku zgodnie z MSSF wymaga od kierownictwa dokonania pewnych szacunków oraz przyjęcia związanych z nimi założeń, które mają wpływ na kwoty prezentowane w sprawozdaniu finansowym. Najważniejsze zasady rachunkowości oraz szacunki i oceny zastosowane przy sporządzaniu niniejszego rocznego jednostkowego sprawozdania finansowego stosowane były przez Bank we wszystkich prezentowanych latach w sposób ciągły.

Szacunki i związane z nimi założenia dokonywane są w oparciu o dostępne dane historyczne oraz szereg innych czynników, które w danych warunkach uznane zostaną za właściwe i które stanowią podstawę do dokonania szacunków odnośnie wartości bilansowych aktywów i zobowiązań, których wartości nie można określić w sposób jednoznaczny na podstawie innych źródeł. Rzeczywiste wartości mogą się jednak różnić od wartości szacunkowych.

Szacunki i związane z nimi założenia podlegają bieżącym przeglądom. Korekty szacunków ujmowane są w okresie, w którym dokonano zmiany szacunku, jeżeli korekta dotyczy tylko tego okresu lub w okresie, w którym dokonano zmiany i okresach przyszłych, jeżeli korekta wpływa zarówno na bieżący, jak i przyszłe okresy.

Z uwagi na sytuację pandemniczą i jej wpływ na gospodarkę, szacunki w zakresie określonych pozycji bilansowych zostały poddane szczególnej weryfikacji, co zostało opisane w Nocie 48.

Najistotniejsze szacunki dokonane za okres dwunastu miesięcy, zakończony 31 grudnia 2020 roku dotyczą:

• oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych (Nota 3),

• wyceny według wartości godziwej instrumentów pochodnych (Nota 19),

• utraty wartości firmy (Nota 25),

• rezerw (w tym z tytułu spraw spornych, Nota 40),

• świadczeń pracowniczych (Nota 47).

Znaczące zasady rachunkowości zastosowane przy sporządzeniu niniejszego sprawozdania finansowego zaprezentowano w poszczególnych notach do niniejszego sprawozdania finansowego oraz poniżej.

Rachunek zysków i strat	Numer noty zawierającej opis zasad rachunkowości
Wynik z tytułu odsetek			5
Wynik z tytułu opłat i prowizji			6
Przychody z tytułu dywidend			7
Wynik na handlowych instrumentach finansowych i rewaluacji			2.1
Wynik na inwestycyjnych dłużnych aktywach finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody			2.1
Wynik na inwestycjach kapitałowych i pozostałych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat		2.1
Wynik na rachunkowości zabezpieczeń		37
Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz rezerw na zobowiązania warunkowe		3

Sprawozdanie z sytuacji finansowej	Numer noty zawierającej opis zasad rachunkowości
Należności od banków			2.1
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu			2.1
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody			2.1
Udziały w jednostkach zależnych			20
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat			2.1
Należności od klientów			2.1
Rzeczowe aktywa trwałe		23
Wartości niematerialne		24
Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego		26
Aktywa trwałe przeznaczone do zbycia		28
Zobowiązania wobec banków		2.1
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu		2.1
Pochodne instrumenty zabezpieczające		37
Zobowiązania wobec klientów		2.1
Rezerwy		31
Inne zobowiązania		32

Standardy i interpretacje zatwierdzone lecz jeszcze nieobowiązujące na dzień 31 grudnia 2020 roku, które mogą mieć wpływ na sprawozdanie finansowe Banku

Standardy i interpretacje zatwierdzone lecz jeszcze nieobowiązujące na dzień 31 grudnia 2020 roku, które mogą mieć wpływ na sprawozdanie finansowe Banku to:

• Zmiany do MSSF 9, MSR 39, MSSF 7, MSSF 4 oraz MSSF 16 – Faza 2 wprowadzające zwolnienie z ujmowania jednorazowego wyniku z tytułu modyfikacji aktywów finansowych oraz praw do użytkowania, jeżeli modyfikacja wynika wyłącznie z reformy wskaźników stóp procentowych, a nowa stopa wolna od ryzyka jest ekonomicznie tożsama z dotychczasową. Zmiany wprowadzają również dodatkowe uproszczenia w zakresie rachunkowości zabezpieczeń, a także obowiązkowe ujawnienia w zakresie przygotowania jednostki do wdrożenia alternatywnych stóp wolnych od ryzyka i zarządzania ryzykiem związanym z reformą;

• Zmiany do MSSF 4 wydane 25 czerwca 2020 r. wydłużające o dwa lata okres czasowego zwolnienia z zastosowania MSSF 9 Instrumenty Finansowe do okresów rocznych zaczynających się 1 stycznia 2023 r. w celu ujednolicenia z pierwszym zastosowaniem MSSF 17 Umowy Ubezpieczeniowe który zastępuje MSSF 4 Umowy Ubezpieczeniowe.

Wyżej wymienione zmiany obowiązują od 1 stycznia 2021 roku i nie będą miały istotnego wpływu na sprawozdanie finansowe.

Pozostałe zmiany standardów oczekujące na zatwierdzenie przez Unię Europejską

• Zmiana do MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” oraz Oświadczenia praktycznego 2 „Dokonywanie ocen materialności” w zakresie ujawniania zasad (polityki) rachunkowości, wprowadzająca wymóg ujawniania materialnych zasad rachunkowości zastępujący dotychczasowy wymóg ujawniania istotnych zasad rachunkowości, wydana 12 lutego 2021 roku;

• Zmiana do MSR 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów” wprowadzająca definicję wartości szacunkowych, obejmującą również definicję zmiany wartości szacunkowych, zamiast dotychczasowej definicji zmiany wartości szacunkowych, wydana 12 lutego 2021 roku;

• Zmiany do MSSF 10 Skonsolidowane Sprawozdania Finansowe oraz do MSR 28 Jednostki Stowarzyszone. Zmiany wyjaśniają że w przypadku transakcji dokonanej ze spółką stowarzyszoną lub wspólnym przedsięwzięciem zakres w jakim należy ująć związany z transakcją zysk lub stratę zależy od tego czy przekazane lub sprzedane aktywa stanowiły przedsięwzięcie. Całość zysku lub straty jest rozpoznawana w przypadku, gdy przeniesione aktywa spełniają definicję przedsięwzięcia (niezależnie czy przedsięwzięcie ma formę jednostki zależnej czy też nie). Część zysku lub straty jest rozpoznawana w przypadku gdy transakcja dotyczy aktywów nie stanowiących przedsięwzięcia, nawet jeśli te aktywa znajdowały się w jednostce zależnej.

• MSSF 17 „Ubezpieczenia” wydany 18 maja 2017 roku (z uwzględnieniem zmian do MSSF 17 wydanych 25 czerwca 2020 roku), zastępujący dotychczas obowiązujący MSSF 4 „Umowy ubezpieczeniowe” i wprowadzający kompleksowe uregulowania w obszarze rachunkowego podejścia do umów ubezpieczeniowych, a w szczególności wyceny wynikających z nich zobowiązań. Standard eliminuje dotychczas dopuszczaną przez MSSF 4 różnorodność w ujęciu rachunkowym umów ubezpieczeniowych ze względu na krajowe jurysdykcje, natomiast wydane w czerwcu 2020 roku zmiany przesuwały datę implementacji oraz wprowadzały szereg rozwiązań praktycznych i wyjaśnień w odpowiedzi na pojawiające się trudności implementacyjne;

• Zmiana MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” w zakresie prezentacji zobowiązań finansowych w podziale na krótko i długoterminowe, doprecyzowująca kryteria klasyfikacji zobowiązania jako długoterminowe;

• Zmiany do MSSF 3 polegające na aktualizacji odniesienia do założeń koncepcyjnych, bez zmiany wymogów księgowych ujmowania połączeń przedsięwzięć;

• Zmiany do MSR 16 zabraniające odliczania od kosztu wytworzenia pozycji rzeczowych aktywów trwałych jakichkolwiek wpływów ze sprzedaży pozycji wytworzonych w trakcie doprowadzenia tego składnika aktywów do miejsca i stanu umożliwiającego mu działanie w sposób zamierzony przez kierownictwo. Zamiast tego jednostka ujmuje przychody ze sprzedaży takich pozycji oraz koszt wytworzenia tych pozycji w rachunku zysków i strat. Data obowiązywania - okres roczny rozpoczynający się 1 stycznia 2022 roku lub po tej dacie;

• Zmiany do MSR 37 precyzujące, że „koszt wykonania” umowy rodzącej obciążenia obejmuje „koszty bezpośrednio związane z umową”. Koszty bezpośrednio związane z umową mogą być kosztami inkrementalnymi związanymi z wykonaniem umowy lub alokacją innych kosztów, które są bezpośrednio związane z realizacją umów. Data obowiązywania - okres roczny rozpoczynający się 1 stycznia 2022 roku lub po tej dacie.

• Zmiany do Międzynarodowych Standarów Sprawozdawczości Finansowej 2018-2020, wyjaśniające użyte słownictwo oraz poprawiające drobne niekonsekwencje, przeoczenia lub sprzeczności między wymogami standardów w MSSF 1 Zastosowanie Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej po raz pierwszy, MSSF 9 Instrumenty Finansowe, MSR 41 Rolnictwo oraz przykładach w MSSF 16 Leasing.

Wyżej wymienione zmiany nie będą miały istotnego wpływu na sprawozdanie finansowe.

Standardy obowiązujące od 1 czerwca 2020

• Zmiany do MSSF 16 wprowadzające zwolnienie z ujmowania obniżek czynszu w związku z COVID-19 jako modyfikacji leasingu. Zmiana obowiązuje dla okresów rocznych rozpoczynających się od 1 czerwca 2020 r. lub później. Nie wpływa istotnie na sprawozdanie finansowe.

Standardy obowiązujące od 1 stycznia 2020

• Zmiana MSSF 3 „Połączenia jednostek” precyzująca sposób oceny, czy nabycie działalności stanowi połączenie jednostek;

• Zmiany w założeniach koncepcyjnych wprowadzające kompleksowe wskazania w zakresie raportowania finansowego, m.in. regulujące obszar wyceny i jej podstawy, prezentacji i ujawnień, wyłączenia składników aktywów i zobowiązań z bilansu, a także aktualizację i wyjaśnienia określonych pojęć;

• Zmiany do MSR 1 „Prezentacja sprawozdań finansowych” i MSR 8 „Zasady (polityka) rachunkowości, zmiany wartości szacunkowych i korygowanie błędów” w zakresie uszczegółowienia definicji terminu „istotny” i dostosowania do definicji używanej w założeniach koncepcyjnych;

• Zmiany do MSSF 9, MSR 39 oraz MSSF 7 mające zastosowanie do wszystkich powiązań zabezpieczających, na które ma wpływ niepewność wynikająca z reformy wskaźników stóp procentowych – Faza 1. Zmiany wprowadzają czasowe zwolnienie ze stosowania określonych wymogów rachunkowości zabezpieczeń, w taki sposób, aby reforma wskaźników stóp procentowych nie powodowała rozwiązania powiązań zabezpieczających. Zmiany wymagają również, aby jednostki ujawniły inwestorom dodatkowe informacje o powiązaniach zabezpieczających, na które mają wpływ powyższe niepewności.

Wymienione powyżej zmiany nie wpływają istotnie na sprawozdanie finansowe.

Waluty obce

Wartości prezentowane w jednostkowym sprawozdaniu finansowym prezentowane są w złotych polskich, które są walutą funkcjonalna i walutą prezentacji Banku.

Pozycje sprawozdania z sytuacji finansowej i zobowiązania warunkowe udzielone i otrzymane wyrażone w walutach obcych przelicza się na złote polskie według kursu średniego ustalonego dla danej waluty przez Prezesa Narodowego Banku Polskiego („NBP”) na dzień sporządzenia sprawozdania z sytuacji finansowej .

Transakcje wyrażone w walutach obcych przy początkowym ujęciu przelicza się na walutę funkcjonalną (złoty polski) według kursu obowiązującego w dniu transakcji.

Różnice kursowe wynikające z rewaluacji walutowych pozycji sprawozdania z sytuacji finansowej oraz rozliczenia transakcji walutowych zaliczane są do wyniku z pozycji wymiany, w ramach wyniku na handlowych instrumentach finansowych i rewaluacji.

Kursy podstawowych walut zastosowane przy sporządzaniu niniejszego sprawozdania finansowego są następujące:

w zł		31 grudnia 2020	31 grudnia 2019
1	USD	3,7584	3,7977
1	CHF	4,2641	3,9213
1	EUR	4,6148	4,2585

2.1 Aktywa i zobowiązania finansowe – klasyfikacja i wycena

Klasyfikacja

Bank klasyfikuje instrumenty finansowe do następujących kategorii:

• aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat,

• aktywa finansowe wyceniane wg zamortyzowanego kosztu,

• aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody,

• zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat,

• zobowiązania finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu.

Składniki aktywów finansowych wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu oraz Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat)

Kategoria obejmuje:

1) aktywa, które nie zostały zaklasyfikowane jako wyceniane według zamortyzowanego kosztu, ani jako wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody oraz

2) aktywa finansowe przeznaczone w momencie ich początkowego ujęcia do wyceny według wartości godziwej z zyskami lub stratami ujmowanymi w rachunku zysków i strat, jeśli w ten sposób Bank eliminuje lub znacząco zmniejsza niespójność wyceny lub ujęcia (określaną czasami jako „niedopasowanie księgowe”), jaka w przeciwnym razie powstałaby na skutek wyceny aktywów lub zobowiązań bądź ujęcia związanych z nimi zysków lub strat według różnych zasad oraz

3) akcje i udziały mniejszościowe

Składnik aktywów zalicza się do tej kategorii w szczególności, gdy jest przeznaczony do obrotu (model aktywów przeznaczonych do obrotu), tzn. jeżeli: został nabyty głównie w celu sprzedaży w bliskim terminie; w momencie początkowego ujęcia stanowi część portfela określonych instrumentów finansowych, którymi zarządza się łącznie i dla których istnieją dowody bieżącego faktycznego trybu generowania krótkoterminowych zysków; lub jest instrumentem pochodnym.

Akcje i udziały mniejszościowe przedstawione są w jednostkowym sprawozdaniu z sytuacji finansowej jako „Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat”.

Aktywa finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu (należności od banków i należności od klientów)

Składnik aktywów finansowych wycenia się w zamortyzowanym koszcie, jeśli spełnione są łącznie obydwa warunki:

a) składnik aktywów finansowych jest utrzymywany zgodnie z modelem biznesowym, którego celem jest utrzymywanie aktywów finansowych dla uzyskiwania przepływów pieniężnych wynikających z umowy;

b) warunki umowy dotyczącej składnika aktywów finansowych powodują powstawanie w określonych terminach przepływów pieniężnych, które są jedynie spłatą kwoty głównej i odsetek od kwoty głównej pozostałej do spłaty.

Do kategorii tej zaliczane są w szczególności należności kredytowe, skupione wierzytelności oraz dłużne papiery wartościowe nienotowane na aktywnym rynku, a także lokaty zdeponowane na rynku międzybankowym i transakcje reverse repo.

Bank, zgodnie z wytycznymi Transition Resource Group for Impairment of Financial Instruments, wykazał wartość bilansową brutto dla należności w Etapie 3 w kwocie powiększonej o naliczone odsetki kontraktowe w Nocie 22. O tą samą kwotę powiększana jest wartość rezerw kredytowych.

Aktywa udzielone lub nabyte ze zidentyfikowaną utratą wartości (tzw. POCI – purchased or originated credit impaired)

Aktywa udzielone lub nabyte ze zidentyfikowaną utratą wartości w momencie początkowego ujęcia mogą powstać w sytuacji, gdyby Bank udzielił lub nabył ekspozycje ze zidentyfikowaną utratą wartości w momencie początkowego ujęcia lub dla ekspozycji ze zidentyfikowaną utratą wartości, dla której wystąpiło kryterium wyłączenia z bilansu (istotna modyfikacja). Aktywa POCI, gdyby wystąpiły, Bank ująłby w wartości godziwej w momencie początkowego ujęcia, a następnie wg zamortyzowanego kosztu z uwzględnieniem stopy efektywnej skorygowanej o oczekiwane straty kredytowe, natomiast oczekiwane straty kredytowe ujmowane byłyby w odniesieniu do całego okresu życia tych instrumentów (life-time).

Aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody (Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody)

Składnik aktywów finansowych jest wyceniany w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, jeżeli spełnione są oba poniższe warunki:

a) składnik aktywów finansowych jest utrzymywany zgodnie z modelem biznesowym, którego celem jest zarówno otrzymywanie przepływów pieniężnych wynikających z umowy, jak i sprzedaż składników aktywów finansowych; oraz

Do kategorii tej Bank klasyfikuje wybrane dłużne papiery wartościowe.

Zobowiązania finansowe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu)

Kategoria ta obejmuje instrumenty pochodne będące zobowiązaniami, które nie są ujmowane jako instrumenty zabezpieczające oraz zobowiązania z tytułu tzw. „krótkiej sprzedaży”..

Zobowiązania finansowe wyceniane według zamortyzowanego kosztu (Zobowiązania wobec banków i zobowiązania wobec klientów)

Do kategorii tej zaklasyfikowane są przede wszystkim depozyty klientowskie, a także zobowiązania do odkupu określonych papierów wartościowych w ramach transakcji repo, wyceniane według zamortyzowanego kosztu.

Ujmowanie i wyłączenie z bilansu oraz nieistotne modyfikacje

Transakcje zakupu i sprzedaży aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat (z wyłączeniem instrumentów pochodnych) oraz transakcje zakupu i sprzedaży aktywów finansowych klasyfikowanych jako aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody ujmuje się w jednostkowym sprawozdaniu z sytuacji finansowej i wyłącza z ksiąg na dzień rozliczenia transakcji, tj. dzień, w którym Bank odpowiednio otrzymuje lub przekazuje prawo własności do składnika aktywów. Prawa i obowiązki z tytułu zawartej transakcji w okresie pomiędzy datą zawarcia i datą rozliczenia transakcji wyceniane są do wartości godziwej.

Pożyczki i inne należności wykazywane są w momencie uruchomienia środków na rzecz kredytobiorcy.

Aktywa finansowe wyłącza się z jednostkowego sprawozdania z sytuacji finansowej, gdy prawa do uzyskania przepływów pieniężnych z ich tytułu wygasły lub zostały przeniesione i Bank dokonał przeniesienia zasadniczo całego ryzyka i wszystkich pożytków z tytułu ich własności.

Zobowiązania finansowe są wyłączane z jednostkowego sprawozdania z sytuacji finansowej wtedy i tylko wtedy, gdy zobowiązanie wygasło, tj. kiedy obowiązek określony w umowie został wypełniony, umorzony lub wygasł.

Bank stosuje następujące kryteria, które traktowane są jako istotne modyfikacje i których wystąpienie skutkuje wyłączeniem składnika aktywów z bilansu i koniecznością jego ponownego ujęcia zgodnie z właściwą klasyfikacją:

• zmiana kontraktowa, która powoduje zmianę oceny testu SPPI,

• zmiana dłużnika,

• przewalutowanie,

• podwyższenie zaangażowania o co najmniej 10% niespłaconego kapitału.

Na moment wyłączenia składnika aktywów z bilansu, niezamortyzowana część prowizji ujmowana jest w całości w przychodzie odsetkowym. Nowo pobrana prowizja rozliczana jest w czasie metodą efektywnej stopy procentowej.

Jeśli następuje zmiana przepływów pieniężnych dla aktywów finansowych wycenianych w zamortyzowanym koszcie i posiadających harmonogram spłaty (nieistotna modyfikacja), wynikająca z aneksu do umowy, Bank dokonuje ponownego obliczenia wartości bilansowej brutto składnika aktywów finansowych i ujmuje zysk lub stratę z tytułu modyfikacji w rachunku zysków i strat. Wartość bilansową brutto takiego składnika aktywów finansowych oblicza się jako obecną wartość renegocjowanych lub zmodyfikowanych przepływów pieniężnych wynikających z umowy, dyskontowanych według pierwotnej efektywnej stopy procentowej składnika aktywów finansowych (lub efektywnej stopy procentowej skorygowanej o ryzyko kredytowe w przypadku zakupionych lub utworzonych składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe). Wszelkie poniesione koszty i opłaty korygują wartość bilansową zmodyfikowanego składnika aktywów finansowych i są amortyzowane w okresie pozostającym do daty wymagalności zmodyfikowanego składnika aktywów finansowych.

Pochodne instrumenty finansowe wykazywane są w wartości godziwej począwszy od dnia zawarcia transakcji, natomiast wyłączane są z ksiąg w dacie rozliczenia.

Wycena

W momencie początkowego ujęcia składnik aktywów finansowych lub zobowiązanie finansowe wycenia się w wartości godziwej, powiększonej w przypadku składnika aktywów lub zobowiązania finansowego nieklasyfikowanych jako wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat o istotne koszty transakcji, które mogą być bezpośrednio przypisane do nabycia lub emisji składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego.

Po początkowym ujęciu Bank wycenia aktywa finansowe:

• w wartości godziwej, nie dokonując pomniejszania o koszty transakcji, jakie mogą być poniesione przy sprzedaży lub innym sposobie wyzbycia się aktywów. Dotyczy to aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu, inwestycyjnych dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody i inwestycji kapitałowych i pozostałych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat

• według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem efektywnej stopy procentowej – dotyczy to należności of banków i klientów. Wartość należności wycenianych według zamortyzowanego kosztu uwzględnia odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych.

Zobowiązania finansowe:

• Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu, wycenia się w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat,

• Zobowiązania wobec banków i wobec klientów po początkowym ujęciu są wyceniane według zamortyzowanego kosztu z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej.

Zyski lub straty wynikające ze zmiany wartości godziwej składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego niestanowiących części powiązania zabezpieczającego, ujmuje się w następujący sposób:

• w przypadku składnika aktywów finansowych lub zobowiązania finansowego kwalifikowanego jako wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat, ujmuje się odpowiednio w przychodach lub kosztach;

• Zyski lub straty wynikające z wyceny składnika aktywów finansowych zaliczonego do wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, ujmuje się w pozostałych całkowitych dochodach. Odpisy aktualizujące z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody oraz różnice kursowe dotyczące pieniężnych aktywów i zobowiązań, ujmuje się w rachunku zysków i strat. W momencie usunięcia składnika aktywów finansowych z bilansu, skumulowane zyski i straty uprzednio ujęte w kapitale własnym, ujmuje się w rachunku zysków i strat.

Wartość godziwą instrumentów pochodnych ustala się w oparciu o notowania instrumentów na aktywnych rynkach, w oparciu o ceny niedawno zawartych transakcji oraz w oparciu o techniki wyceny, w tym modele bazujące na zdyskontowanych przepływach pieniężnych oraz modele wyceny opcji, w zależności od tego, który ze sposobów jest w danym przypadku właściwy. Instrumenty pochodne, które nie zostały desygnowane jako instrumenty zabezpieczające zgodnie z zasadami rachunkowości zabezpieczeń, klasyfikowane są jako aktywa lub zobowiązania przeznaczone do obrotu i wyceniane w wartości godziwej.

Wbudowane instrumenty pochodne w umowach zasadniczych stanowiących zobowiązania finansowe traktuje się jako oddzielne instrumenty pochodne, jeśli ryzyka z nimi związane oraz ich charakterystyka nie są ściśle powiązane z ryzykami i charakterystyką zasadniczego kontraktu oraz kontrakt zasadniczy nie jest wyceniany w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.

Utrata wartości aktywów finansowych

Dla aktywów wycenianych według zamortyzowanego kosztu Bank dokonuje odpisów na oczekiwane straty kredytowe, według opracowanych, wewnętrznych zasad i metodyk kalkulacji odpisów. Dokonywane są one w ujęciu zagregowanym dla każdego z 3 etapów

• Etap 1: ekspozycje kredytowe, dla których ryzyko kredytowe nie zwiększyło się istotnie od momentu początkowego ujęcia

• Etap 2: ekspozycje kredytowe, dla których nastąpił istotny wzrost ryzyka kredytowego

• Etap 3: ekspozycje kredytowe, dla których nastąpił obiektywny dowód utraty wartości

Na każdy dzień bilansowy Bank ocenia, czy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych.

Składnik aktywa finansowego lub grupa aktywów finansowych utraciły wartość wyłącznie gdy istnieją obiektywne dowody utraty wartości wynikające z jednego lub więcej zdarzeń mających miejsce po początkowym ujęciu składnika aktywów (zdarzenie powodujące stratę), a zdarzenie (lub zdarzenia) powodujące stratę ma wpływ na oczekiwane przyszłe przepływy pieniężne wynikające ze składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych, których wiarygodne oszacowanie jest możliwe.

Do obiektywnych dowodów utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów zalicza się uzyskane przez Bank informacje dotyczące zdarzeń, które wymienione są w dalszej części raportu w Nocie 3 Zarządzanie ryzykiem.

Niezaklasyfikowanie ekspozycji kredytowej klienta jako ekspozycji o utraconej wartości kredytowej, pomimo wystąpienia określonych przesłanek wymaga uzasadnienia i udokumentowania, dlaczego nie zidentyfikowano utraty wartości.

Klasyfikacja ekspozycji do Etapu 1 i 2 jest uzależniona od wystąpienia istotnego wzrostu ryzyka kredytowego od momentu początkowego ujęcia.

Przypisanie ekspozycji do Etapu odbywa się, w zależności od sposobu zarządzania klientem (indywidulane vs. grupowe), przy uwzględnieniu szerokiego zakresu informacji pozyskiwanych w ramach standardowych procesów zarządzania ryzykiem (w tym procesu Wczesnego Ostrzegania), dotyczących zarówno bieżących, jak i przyszłych zdarzeń, w tym czynników makroekonomicznych oraz liczby dni zaległości.

Metodologia i założenia wykorzystywane przy ustalaniu poziomu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na należności są regularnie przeglądane i uaktualniane w razie potrzeby. Dodatkowo Bank dokonuje testowania wstecznego (w oparciu o dane historyczne) w celu porównania wartości rzeczywiście poniesionych strat z szacunkami w zakresie oczekiwanych strat kredytowych.

Odpisy na oczekiwane straty kredytowe liczone są w oparciu o modele statystyczne dla grup aktywów łączonych w portfele o wspólnych cechach ryzyka kredytowego. W sprawozdaniu finansowym Bank koryguje wartość ekspozycji kredytowych o wartość odpisów na oczekiwane straty kredytowe.

Kredyty są uznane za nieściągalne (tj. takie, dla których Bank nie spodziewa się przyszłych przepływów pieniężnych oraz które na podstawie oddzielnych przepisów podatkowych spełniły warunki niezbędne do zaliczenia straty do kosztów uzyskania przychodu lub które zostały bezwarunkowo umorzone na mocy umowy z klientem) na podstawie decyzji Banku spisywane w ciężar odpisów z tytułu utraty wartości. W przypadku odzyskania uprzednio spisanej kwoty przychody z tego tytułu prezentowane są w pozycji „Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz rezerwy na zobowiązania warunkowe”.

Jeżeli wartość bieżąca szacowanych przepływów pieniężnych wzrośnie na skutek zdarzenia, które nastąpiło po wykazaniu utraty wartości, wówczas uprzednio dokonany odpis z tytułu utraty wartości jest odpowiednio odwracany przez rachunek zysków i strat.

Odpisy z tytułu utraty wartości na należności od banków i klientów, odpisy z tytułu utraty wartości papierów wartościowych i innych aktywów korygują wartość odpowiednich pozycji aktywów. Rezerwy na zobowiązania warunkowe wykazywane są w zobowiązaniach w pozycji „Rezerwy”.

Bank dokonuje podziału składników aktywów wycenianych według zamortyzowanego kosztu ze względu na podejście do zarządzania ryzykiem kredytowym danego zaangażowania na portfel aktywów indywidualnie istotnych oraz portfel aktywów indywidualnie nieistotnych (portfel grupowy).

Poziom odpisów z tytułu utraty wartości na należności uznane za indywidualnie istotne, dla których stwierdzono wystąpienie przesłanek utraty wartości, obliczany jest jako różnica między wartością bilansową składnika aktywów a wartością bieżącą przewidywanych do otrzymania przyszłych przepływów pieniężnych wynikających ze spodziewanych spłat przez kredytobiorcę z tytułu realizacji zabezpieczeń lub sprzedaży wierzytelności. Przyszłe przepływy dyskontowane są do wartości bieżącej efektywną stopą procentową instrumentu.

Poziom odpisów z tytułu utraty wartości na należności uznane za indywidualnie nieistotne, dla których stwierdzono wystąpienie przesłanek utraty wartości, obliczany jest na bazie oceny portfelowej opartej o historyczne doświadczenia dotyczące strat ponoszonych z tytułu aktywów o podobnych cechach ryzyka.

Ekspozycje restrukturyzowane to ekspozycje, wobec których zostały zastosowane udogodnienia (ang. concession) ze względów ekonomicznych lub umownych (w zakresie warunków finansowych) wynikające z trudności finansowych kredytobiorcy, których w innym przypadku Bank by nie udzielił.

Proces nadawania ekspozycjom statusu „forborne” jest ściśle związany z procesem zarządzania ryzykiem kredytowym, w tym również z procesem rozpoznawania utraty wartości dla ekspozycji.

Restrukturyzacja klienta i jego ekspozycji nie zawsze oznacza utratę wartości (np. w przypadku uzyskania odpowiednich rekompensat). Za ekspozycje z utratą wartości uznaje się ekspozycje restrukturyzowane z restrukturyzacją wymuszoną.

W przypadku przyznania przez Bank kredytobiorcy udogodnienia, jeśli nie zmienia ono w znaczący sposób istotnych warunków oraz oczekiwanych przepływów pieniężnych z aktywa finansowego, wówczas oczekiwane przyszłe przepływy z aktywa finansowego, którego dotyczy udogodnienie, Bank ujmuje w wycenie tego aktywa, stosując pierwotną efektywną stopą procentową dla danego instrumentu.

Jeśli udzielone udogodnienie w znaczący sposób zmienia istotne warunki lub oczekiwane przyszłe przepływy pieniężne, wówczas takie aktywo finansowe jest wyłączane z bilansu, a nowe aktywo finansowe jest ujmowane w bilansie w wartości godziwej na dzień początkowego ujęcia.

Ryzyko kredytowe w wartości aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody

W celu wyliczenia kosztu oczekiwanych strat kredytowych dla aktywów wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, Bank wykorzystuje wewnętrzną metodykę, definiującą parametry prawdopodobieństwa wystąpienia niewykonania zobowiązania (parametr PD), wartość straty w momencie niewykonania zobowiązania (parametr LGD) oraz wartość ekspozycji kredytowej w momencie niewykonania zobowiązania (parametr EAD).

Dla aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, wzrost lub spadek oczekiwanych strat kredytowych ujmowany jest w rachunku zysków i strat w pozycji „Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz rezerwy na zobowiązania warunkowe”.

2.2 Wartości szacunkowe i osądy

Ustalenie bilansowych wartości niektórych aktywów i zobowiązań oraz przychodów i kosztów wymaga oszacowania na datę bilansową wpływu niepewnych przyszłych zdarzeń na te pozycje. Szacunki i założenia podlegają ciągłej ocenie, oparte są o doświadczenia historyczne oraz inne czynniki, w tym oczekiwania co do przyszłych zdarzeń, które w danej sytuacji wydają się uzasadnione. Poniżej zaprezentowano najistotniejsze z nich, zastosowane przy sporządzaniu sprawozdania finansowego.

Wartość godziwa instrumentów pochodnych

Wartość godziwą instrumentów finansowych nienotowanych na aktywnych rynkach ustala się, stosując techniki wyceny. Jeżeli do ustalenia wartości godziwej stosuje się techniki wyceny, metody te są okresowo oceniane i weryfikowane. Wszystkie modele są testowane i zatwierdzane przed użyciem. W miarę możliwości w modelach wykorzystywane są wyłącznie dane możliwe do zaobserwowania, chociaż w pewnych obszarach kierownictwo jednostki musi korzystać z oszacowań. Zmiany założeń dotyczących szacowanych czynników mogą mieć wpływ na wykazywane wartości godziwe instrumentów finansowych.

Bank stosuje następujące metody wyceny w stosunku do poszczególnych typów instrumentów pochodnych:

• do wyceny terminowych transakcji walutowych stosuje się model zdyskontowanych przepływów pieniężnych,

• do wyceny transakcji opcyjnych wykorzystywane są rynkowe modele wyceny opcji,

• do wyceny transakcji na stopy procentowe stosuje się model zdyskontowanych przepływów pieniężnych,

• do wyceny transakcji futures stosuje się bieżące notowania rynkowe.

Bank do wyceny ryzyka kredytowego wykorzystuje kwotowania instrumentu wymiany ryzyka upadłości dłużnika (Credit Default Swap).

Bank różnicuje wycenę ryzyka kontrahenta ze względu na dostępność kwotowań kredytowych instrumentów pochodnych (CDS):

• ryzyko kredytowe kontrahentów, dla których istnieje aktywny rynek CDS: uznaje się, że kwotowania CDS odzwierciedlają rynkową wycenę ryzyka kredytowego,

• ryzyko kredytowe kontrahentów, dla których nie istnieje aktywny rynek CDS: na podstawie ratingu kredytowego (zewnętrznego lub wewnętrznego, jeżeli zewnętrzny nie jest dostępny) oraz sektora gospodarki, w którym klient działa, kontrahentowi przypisywana jest wartość indeksu CDS, która odzwierciedla rynkową wycenę ryzyka.

W przypadku wyceny własnego ryzyka kredytowego, Bank stosuje metodę zdefiniowaną dla klientów, dla których nie ma aktywnego rynku CDS.

Głównymi czynnikami wpływającymi na zmiany szacunków w zakresie ryzyka kontrahenta są: (i) zmiany wartości godziwej instrumentów pochodnych skorelowane między innymi z poziomem kursów walut oraz stóp procentowych, (ii) zmiany w zakresie kwotowań kredytowych instrumentów pochodnych (CDS) (iii) zmiany w zakresie ryzyka kredytowego kontrahentów (zmiana ratingów).

Odpisy na oczekiwane straty kredytowe

Metodologia szacowania odpisu na oczekiwane straty kredytowe opisana została powyżej w sekcji Utrata wartości aktywów finansowych.

Utrata wartości firmy

Bank corocznie przeprowadza obligatoryjne testy na utratę wartości firmy zgodnie z modelem opracowanym na podstawie wytycznych zawartych w MSR 36. Podstawą wyceny wartości odzyskiwalnej ośrodków wypracowujących środki pieniężne, do których przyporządkowano wartość firmy, jest ich wartość użytkowa, którą kierownictwo Banku szacuje w oparciu o plan finansowy, odzwierciedlający przyjęte założenia odnośnie przyszłych warunków gospodarczych oraz oczekiwanych wyników działalności Banku, stopę dyskontową wykorzystaną w prognozach przepływów pieniężnych oraz stopę wzrostu zastosowaną do ekstrapolacji prognoz przepływów pieniężnych wykraczających poza okres objęty planem finansowym.

Rezerwy

Metodologia szacowania i ujmowania rezerw opisana została w Nocie 31 oraz Nocie 40.

Świadczenia pracownicze

Rezerwy na przyszłe wypłaty z tytułu świadczeń pracowniczych, takie jak nagrody jubileuszowe czy odprawy emerytalne i rentowe, podlegają okresowemu oszacowaniu aktuarialnemu przez niezależnego aktuariusza. Wysokość rezerw odpowiada wartości obecnej przyszłych długoterminowych zobowiązań Banku wobec pracowników według stanu zatrudnienia i płac na dzień sprawozdawczy i bazuje na szeregu założeń w obszarze statystyki kadrowej, w tym prawdopodobieństwa dotrwania danej osoby do wieku emerytalnego jako pracownika Banku, obejmującego rotację pracowników, ryzyko śmierci oraz ryzyko całkowitej niezdolności do pracy.

Reforma wskaźników stóp procentowych

Bank zastosował zwolnienie polegające na kontynuacji relacji zabezpieczających w okresie niepewności przed reformą zastępującą stopę InterBank Offered Rate alternatywną stopą wolną od ryzyka. Na potrzeby oceny, czy prognozowana transakcja jest wysoce prawdopodobna, przyjmuje się że w wyniku tej reformy wskaźnik stopy procentowej, na którym oparte są zabezpieczane przepływy, nie ulegnie zmianie (dalsze informacje znajdują się w Nocie „Rachunkowość zabezpieczeń”).

3. Zarządzanie ryzykiem

STRUKTURA ORGANIZACYJNA I PROCESY ZARZĄDZANIA RYZYKIEM

Bank dokonuje analizy, oceny, aprobaty oraz zarządza wszystkimi rodzajami ryzyka związanymi z jego działalnością, wynikającymi z przyjętej strategii biznesowej. Proces zarządzania ryzykiem jest realizowany we wszystkich jednostkach i wszystkich poziomach organizacji i pokrywa między innymi: ryzyko kredytowe (włączając ryzyko kontrahenta, ryzyko rezydualne ograniczane przyjmowanymi zabezpieczeniami, i ryzyko koncentracji), ryzyko płynności, ryzyko rynkowe oraz ryzyko operacyjne.

Głównym założeniem strategii zarządzania ryzykiem w Banku jest podejmowanie wyważonego ryzyka przy zachowaniu zasad wspólnej odpowiedzialności. Koncepcja zarządzania ryzykiem w oparciu o wspólną odpowiedzialność zorganizowana jest na trzech niezależnych poziomach („trzech liniach obrony”):

• Poziom 1 tj. jednostki organizacyjne odpowiedzialne za prowadzenie działalności, z której wynika podejmowanie ryzyka oraz odpowiedzialne za zarządzanie ryzykiem w działalności operacyjnej Banku, jak również za identyfikowanie i raportowanie ryzyka do jednostek 2-giej linii,

• Poziom 2 tj. zarządzanie ryzykiem w Jednostkach organizacyjnych, niezależnie od zarządzania ryzykiem na pierwszej linii oraz działalność komórki do spraw zgodności – jednostki lub osoby odpowiedzialne za ustanawianie standardów zarządzania ryzykiem w zakresie identyfikowania, pomiaru lub oceny, ograniczania, kontroli, monitorowania i raportowania oraz nadzór nad mechanizmami kontrolnymi stosowanymi przez inne jednostki organizacyjne Banku w celu ograniczenia ryzyka – jednostki organizacyjne Sektora Zarządzania Ryzykiem, Departament Zgodności, Sektor Zarządzania Finansami, Pion Prawny, Pion Zarządzania Kadrami,

• Poziom 3 tj. jednostki Audytu zapewniające niezależną ocenę procesów zarządzania ryzykiem oraz systemu kontroli wewnętrznej.

W zakresie zarządzania ryzykiem Rada Nadzorcza Banku jest upoważniona do podejmowania uchwał w sprawie:

• Zatwierdzania strategii działalności Banku oraz zasad ostrożnego i stabilnego zarządzania ryzykiem, uwzględniających strategię zarządzania ryzykiem operacyjnym Banku,

• Zatwierdzania ogólnego, dopuszczalnego poziomu ryzyka w Banku („Ogólnego Apetytu na ryzyko”) w ramach procesu szacowania i alokacji kapitału wewnętrznego w danym roku (ICAAP),

• Zatwierdzania podstawowej struktury organizacyjnej Banku ustalanej przez Zarząd, dostosowanej do zakresu

i profilu podejmowanego ryzyka.

Ponadto, Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad zgodnością polityki Banku w zakresie podejmowania ryzyka ze strategią i planem finansowym Banku oraz realizuje obowiązki Rady wynikające z w/w strategii/regulacji lub innych zatwierdzonych przez Radę Nadzorczą dokumentów.

Zarząd Banku zatwierdza w drodze uchwał:

• Strukturę organizacyjną Banku z dobrze określonymi, przejrzystymi i spójnymi zakresami odpowiedzialności, dostosowaną do zakresu i profilu podejmowanego ryzyka oraz zapewnia oddzielenie funkcji pomiaru, monitorowania i kontroli ryzyka od jednostek prowadzących działania wymagające podejmowania ryzyka;

• Profil Ryzyka Banku poprzez określenie istotnych rodzajów ryzyka, jednocześnie zapewniając wdrożenie procesów zarządzania nimi i/lub alokację kapitału wewnętrznego;

• Strategię działalności Banku, zasady ostrożnego i stabilnego zarządzania ryzykiem stanowiące strategię zarządzania ryzykiem w Banku, w tym ryzykiem operacyjnym;

• Ogólny akceptowalny poziom ryzyka w Banku („Ogólny Apetyt na ryzyko”) w ramach dokumentu podsumowującego proces szacowania i alokacji kapitału wewnętrznego na dany rok.

Zarząd Banku powołuje niezależnego Członka Zarządu Nadzorującego Sektor Zarządzania Ryzykiem (ang. Chief Risk Officer), podlegającego bezpośrednio Prezesowi Zarządu i odpowiedzialnego za zarządzanie i kontrolę ryzyka kredytowego, rynkowego, operacyjnego, a w szczególności za:

• wdrożenie systemu zarządzania ryzykiem w Banku, metod identyfikacji, pomiaru i systemu kontroli oraz sprawozdawczości ryzyka;

• kształtowanie polityki zarządzania ryzykiem i opracowanie systemów oceny i kontroli ryzyka;

• podejmowanie decyzji kredytowych zgodnie z zasadami wynikającymi z procedur kredytowych oraz dokumentów wyznaczających politykę kredytową Banku;

• zapewnienie odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa portfela kredytowego;

• zarządzanie portfelem kredytów trudnych (włączając windykację i restrukturyzację wierzytelności).

Ponadto odpowiada za:

• opracowanie, wprowadzenie oraz aktualizację pisemnych polityk, strategii i procedur w zakresie systemu zarządzania ryzykiem, systemu kontroli wewnętrznej oraz szacowania kapitału wewnętrznego,

• dokonywania przeglądów procesu szacowania i utrzymywania kapitału wewnętrznego oraz polityki zmiennych składników wynagrodzeń.

Procesy zarządzania ryzykiem są wdrażane w Banku na podstawie pisemnych polityk i zasad dotyczących identyfikacji, pomiaru, ograniczania, kontroli, monitorowania i raportowania ryzyka, na które Bank jest narażony, zatwierdzonych przez Zarząd, osoby upoważnione zgodnie z zasadami wydawania aktów normatywnych w Banku lub odpowiednio powołane Komitety.

W ramach systemu zarządzania ryzykiem w Banku działają następujące Komitety:

• Komitet ds. Zarządzania Aktywami i Pasywami Banku (ang. ALCO),

• Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem (ang. RCMC), nadzorujący Komisję ds. Modeli oraz Komisję ds. Ryzyka Sektora Bankowości Detalicznej,

• Komitet ds. Nowych Produktów,

• Komitet ds. Ryzyka Operacyjnego, Systemu Kontroli i Zgodności.

Wiceprezes Zarządu Banku, pełniący jednocześnie funkcję Członka Zarządu Nadzorującego Sektora Zarządzania Ryzykiem przedstawia Zarządowi Banku do zatwierdzenia strukturę organizacyjną Sektora, która uwzględnia specyfikę zarządzania ryzykiem kredytowym, rynkowym, płynności i operacyjnym w poszczególnych segmentach klientów. Dla tego celu w ramach Sektora Zarządzania Ryzykiem zostały wyodrębnione jednostki organizacyjne odpowiedzialne za:

• zarządzanie ryzykiem kredytowym Bankowości Korporacyjnej,

• zarządzanie ryzykiem kredytowym Bankowości Przedsiębiorstw,

• zarządzanie ryzykiem kredytowym Bankowości Detalicznej,

• zarządzanie należnościami z utratą wartości,

• zarządzanie ryzykiem rynkowym, z uwzględnieniem ryzyka stopy procentowej w księdze bankowej,

• zarządzanie ryzykiem płynności,

• zarządzanie ryzykiem operacyjnym,

• zarządzanie procesem kapitałowym i ryzykiem modeli,

• walidację modeli,

• wsparcie zarządzania ryzykiem w wyżej wymienionych obszarach, w tym w ramach funkcji kontrolnych,

• proces całościowej i ciągłej oceny ryzyka kredytowego (Fundamentalna Ocena Ryzyka Kredytowego).

Menedżerowie z Sektora Zarządzania Ryzykiem i jednostek biznesowych są odpowiedzialni za ustalanie i wdrażanie polityki i praktyki zarządzania ryzykiem w odpowiednich jednostkach biznesowych, nadzór nad ryzykiem w tych jednostkach oraz reagowanie na potrzeby i problemy w nich występujące.

Zarządzanie ryzykiem w Banku wspierane jest przez szereg systemów informatycznych w zakresie:

• oceny ryzyka kredytowego klienta i ekspozycji,

• pomiaru, raportowania i monitoringu ryzyka kredytowego, rynkowego i operacyjnego,

• wyceny, monitorowania i raportowania zabezpieczeń,

• kalkulacji i raportowania odpisów na oczekiwane straty kredytowe.

Istotne rodzaje ryzyka

Bank zarządza wszystkimi istotnymi rodzajami ryzyka, wynikającymi z realizacji przyjętej strategii biznesowej.

W ramach procesu identyfikacji istotnych rodzajów ryzyka w 2020 roku Zarząd Banku uznał za istotne następujące rodzaje ryzyka:

• Ryzyko kredytowe i ryzyko kredytowe kontrahenta,

• Ryzyko płynności,

• Ryzyko rynkowe,

• Ryzyko operacyjne, w tym:

o Ryzyko braku zgodności.

Bank monitoruje wszystkie powyższe rodzaje ryzyka. Z uwagi na charakterystykę portfela, w niniejszym rozdziale zostaną przedstawione zasady związane z procesem monitorowania ryzyka kredytowego (w tym ryzyka kontrahenta i koncentracji), operacyjnego, płynności, rynkowego w księdze handlowej i stopy procentowej księgi bankowej.

Ryzyko kredytowe, obejmujące również ryzyko kredytowe kontrahenta, wynika z zaangażowania kredytowego lub związanego z zawieraniem i rozliczaniem niżej wymienionych transakcji, i jest to ewentualność wystąpienia strat finansowych w wyniku niedopełnienia zobowiązań finansowych lub umownych przez kredytobiorcę lub kontrahenta. Ryzyko kredytowe jest elementem wielu aspektów działalności Banku zwanych dalej produktami, takich jak:

• kredyty i pożyczki;

• transakcje walutowe oraz na instrumentach pochodnych;

• transakcje na papierach wartościowych;

• finansowanie i obsługa rozliczeń, w tym handlowych (krajowych i zagranicznych);

• transakcje, w których Bank występuje w charakterze pośrednika wobec klientów lub innych osób trzecich.

Zasady opisane w sekcji „Ryzyko kredytowe” niniejszego dokumentu dotyczą różnych rodzajów ekspozycji, które zostały zdefiniowane w odpowiednich Politykach Kredytowych Banku.

Dodatkowo w ramach systemu zarządzania ryzykiem Bank stosuje zasady ograniczania ryzyka kredytowego (w tym poprzez przyjmowanie zabezpieczeń ograniczając ryzyko rezydualne oraz zarządza ryzykiem koncentracji, przy uwzględnieniu istotnych czynników ryzyka koncentracji.

Ryzyko płynności to ryzyko, że Bank może być niezdolny do wypełnienia w określonym terminie swoich zobowiązań finansowych wobec klienta, kredytodawcy lub inwestora. Pomiar ryzyka płynności prowadzony zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, a w szczególności z ustawą Prawo bankowe, opiera się o standardy wyznaczone przez regulatora (regulacyjne miary płynności) oraz o wewnętrzne miary ułatwiające zarządzanie tym ryzykiem.

Ryzyko rynkowe to ryzyko utraty zysków wskutek zmian stóp procentowych, kursów wymiany walut i cen towarów oraz ich wahań. Ryzyko rynkowe jest związane z portfelem bankowym oraz handlowym. Pomiar ryzyka rynkowego jest prowadzony zgodnie z ustalonymi standardami w celu zapewnienia spójności pomiarów we wszystkich jednostkach oraz możliwości agregacji ryzyka.

Ryzyko operacyjne należy rozumieć jako możliwość poniesienia strat w wyniku niewłaściwych lub zawodnych procesów wewnętrznych, czynników ludzkich, systemów technicznych lub zdarzeń zewnętrznych. Ryzyko operacyjne obejmuje ryzyko utraty reputacji, związane ze zdarzeniami ryzyka operacyjnego oraz z praktykami biznesowymi oraz rynkowymi, jak również ryzyko prawne i ryzyko braku zgodności.

RYZYKO KREDYTOWE

Głównym celem w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym jest wspieranie długoterminowego planu stabilnego rozwoju portfela kredytowego przy zachowaniu jego odpowiedniej jakości. Służą temu obowiązujące w Banku regulacje

i wdrożone procesy kontrolne.

Zasady polityki zarządzania ryzykiem kredytowym

Za ustalanie zasad Polityki Kredytowej Bankowości Korporacyjnej i Polityki Kredytowej Bankowości Przedsiębiorstw, oraz polityk kredytowych Bankowości Detalicznej, a także pozostałych polityk, programów i procedur, monitorowanie wyników zarządzania ryzykiem kredytowym, bieżącą ocenę ryzyka kredytowego portfela oraz zatwierdzanie indywidualnie znaczących limitów ryzyka kredytowego odpowiedzialne są jednostki zarządzania ryzykiem. Zasady akceptacji ryzyka są dostosowywane do strategii Banku, ogólnego akceptowanego poziomu ryzyka, wyników portfela kredytowego oraz wyników kontroli wewnętrznej.

W przypadku klientów Bankowości Korporacyjnej i Bankowości Przedsiębiorstw oraz działalności w zakresie bankowości inwestycyjnej w skali całej organizacji, proces kredytowy opiera się na szeregu fundamentalnych zasad, takich jak:

• wspólna odpowiedzialność obszaru biznesu i niezależnych jednostek zarządzania ryzykiem za jakość portfela i procesu kredytowego oraz ponoszone straty kredytowe;

• postępowanie zgodnie z wytycznymi dotyczącymi portfela w celu zapewnienia jego dywersyfikacji i zachowania równowagi pomiędzy ryzykiem i kapitałem;

• wprowadzenie systemu kompetencji kredytowych, który zakłada, iż kompetencje kredytowe mogą być przyznane upoważnionym, przeszkolonym i doświadczonym pracownikom jednostek zarządzania ryzykiem i operacji na podstawie ich dotychczasowego doświadczenia zawodowego oraz umiejętności i zdolności oceny ryzyka;

• wymóg podejmowania decyzji kredytowej przez co najmniej dwóch upoważnionych pracowników Banku posiadających stosowne limity kompetencyjne dla wszystkich istotnych ekspozycji;

• uzależnienie wymaganego szczebla akceptacji od ponoszonego ryzyka – ekspozycje związane z większym ryzykiem (uwzględniające wielkość i poziom ryzyka) wymagają zatwierdzenia na wyższym szczeblu decyzyjnym;

• stosowanie zróżnicowanych i adekwatnych standardów oceny ryzyka do każdego kredytobiorcy i zaangażowania, w tym w ramach działań naprawczych;

• określenie ratingu ryzyka dla każdego dłużnika i ekspozycji w spójnym procesie ratingowym w oparciu m.in. o wyniki modeli ratingowych lub scoringowych;

• okresowe monitorowanie wyników z działalności klientów oraz identyfikowanie negatywnych zmian w ich sytuacji, które wymagają podjęcia natychmiastowych działań klasyfikujących należność lub działań naprawczych;

• dobór akceptowalnych zabezpieczeń, ich wycenę, prawne ustanowienie oraz monitoring;

• wymóg zatwierdzania odstępstw od zasad Polityki Kredytowej na wyższych szczeblach organizacyjnych, w celu zapewnienia kontroli realizacji jej zasad przez kierownictwo wyższego szczebla, z zachowaniem zgodności z wewnętrznymi aktami normatywnymi obowiązującymi w Banku, przepisami prawa powszechnie obowiązującymi oraz regulacjami wydawanymi przez właściwych regulatorów.

W Sektorze Bankowości Detalicznej (SBD) Bank posiada zatwierdzone przez Zarząd polityki kredytowe dla poszczególnych produktów kredytowych oferowanych przez SBD.

Ryzyko kredytowe w tym obszarze zarządzane jest przy pomocy:

• szczegółowych polityk kredytowych określających zasady badania zdolności kredytowej i wiarygodności kredytowej;

• systemu przyznawania kompetencji kredytowych oraz niezależnego nadzorowania jakości pracy analityków kredytowych;

• systemu monitorowania jakości narzędzi informatycznych wspomagających analizę zdolności i wiarygodności kredytowej;

• systemu pomiaru i kontroli ryzyka w portfelach kredytowych, na które składają się m.in: szczegółowy system informacji zarządczej o jakości portfela kredytowego oraz czynności windykacyjnych, identyfikacja ekspozycji z utratą wartości, monitorowanie przeterminowań, monitorowanie benchmarków itp., zatwierdzonych przez Zarząd limitów wewnętrznych określających parametry portfela kredytowego;

• zatwierdzonych przez Zarząd zasad polityki windykacyjnej oraz politykę ochrony przed nadużyciami oraz politykę autoryzacji transakcji dokonanych na kartach kredytowych i debetowych;

• sprawozdań, informacji na temat jakości portfela kredytowego na Komisji ds. Ryzyka Sektora Bankowości Detalicznej, Komitecie ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem oraz Komitecie ds. Ryzyka i Kapitału przy Radzie Nadzorczej;

• zasad przeprowadzania testów warunków skrajnych;

• monitoringu działania modeli scoringowych oraz pomiaru i identyfikacji ekspozycji z utratą wartości;

• monitoringu zachowań klientów Banku w Biurze Informacji Kredytowej (BIK);

• polityki wyceny zabezpieczeń kredytów zabezpieczonych hipotecznie oferowanych przez SBD.

Każdy portfel jest poddawany minimum raz w roku testom warunków skrajnych.

Ocena i pomiar ryzyka kredytowego

Bank stosuje spójną metodykę ratingową w stosunku do całego portfela kredytów w Bankowości Korporacyjnej i Bankowości Przedsiębiorstw, co ułatwia porównanie zaangażowania kredytowego w ramach wszystkich sektorów działalności, regionów geograficznych i produktów.

Rating ryzyka dłużnika i rating limitu dłużnika są elementami oceny ryzyka kredytowego związanego z udzielonymi produktami. Rating ryzyka dłużnika odzwierciedla szacunkowe prawdopodobieństwo niewywiązania się przez dłużnika ze zobowiązania w ciągu 1 roku i jest obliczany zazwyczaj przy wykorzystaniu modeli statystycznych, ocen zewnętrznych agencji ratingowych lub modeli scoringowych.

Rating limitu dłużnika, jako miara oceny ryzyka w horyzoncie średnio i długoterminowym, uwzględnia również dodatkowe parametry jakościowe, między innymi: cykliczność branży, jakość zarządu, strategię biznesową klienta, ryzyko oddziaływania na klienta niekorzystnych zmian regulacyjnych czy jawność i jakość procesów kontroli.

Do każdego limitu kredytowego jest przypisany rating ryzyka limitu, który uwzględnia rating ryzyka dłużnika i parametry transakcji np. formę prawną ustanowionego zabezpieczenia, pomniejszające straty poniesione w wyniku niewykonania zobowiązania bądź rodzaj produktu. W ten sposób rating ryzyka limitu określa potencjalną oczekiwaną stratę z tytułu transakcji.

Pomiar ryzyka kredytowego jest dokonywany na wielu poziomach, w tym:

• na poziomie limitu, który może obejmować jeden lub więcej kontraktów, dyspozycji lub transakcji;

• na poziomie dłużnika, w przypadku przyznania dłużnikowi kilku limitów, co pozwala ocenić łączne ryzyko braku spłaty zobowiązań przez dłużnika;

• na poziomie grupy powiązanych dłużników;

• na poziomie portfela, przy czym rating ryzyka portfela jest obliczany jako średnia indywidualnych ratingów ekspozycji ważonych wielkością ekspozycji.

W zakresie ekspozycji kredytowych klientów Bankowości Korporacyjnej i Bankowości Przedsiębiorstw Bank wykorzystuje modele ratingowe o róznym stopniu skomplikowania m.in. w zależności od wielkości portfela i branży klienta.

W zakresie detalicznych ekspozycji kredytowych Bank wykorzystuje modele oceny punktowej, opracowane na podstawie historii zachowania własnych klientów. Modele te analizują zachowanie klienta w Biurze Informacji Kredytowej, zachowanie klienta na podstawie własnych danych oraz cechy demograficzne klientów. Jakość działania modeli scoringowych podlega ocenie bieżącej oraz monitorowaniu rocznemu. W jej wyniku wprowadzane są zmiany w modelu lub polityce kredytowej.

Pomiar ryzyka kredytowego portfela detalicznego opiera się o dedykowane modele scoringowe oraz techniki raportowania obejmujące analizę wskaźników dotyczących nowych klientów oraz istniejących portfeli bez utraty wartości i z utratą wartości.

Skuteczność modeli scoringowych stosowanych w procesie oceny ryzyka jest regularnie monitorowana za pomocą raportów badających stabilność populacji, raportów KS (Kołmogorowa-Smirnowa) i sprawozdań dotyczących jakości portfela (wskaźniki przeterminowań i strat). Każdy model scoringowy podlega corocznej walidacji.

Monitoring ryzyka kredytowego

Za monitorowanie prawdopodobieństwa niewywiązania się z zobowiązań przez dłużnika odpowiedzialne są jednostki zarządzania ryzykiem, przy wsparciu jednostek biznesowych odpowiedzialnych za współpracę z klientem.

Monitorowanie i zarządzanie ekspozycją na ryzyko kredytowe jest dokonywane na dwóch poziomach: (a) na poziomie klienta, (b) na poziomie portfela.

Monitorowanie i zarządzanie ekspozycją na poziomie klienta odbywa się m.in. poprzez okresowe raporty kontrolne, proces wczesnego ostrzegania, okresowe analizy sytuacji klienta.

Monitorowanie wyników portfela i identyfikowanie trendów w portfelu realizowane jest przy pomocy regularnej informacji zarządczej i raportów kontrolnych, które umożliwiają także aktywne reagowanie w przypadku niepokojących sygnałów lub trendów.

Oprócz analizy raportów informacji zarządczej, menedżerowie ryzyka odbywają regularne spotkania dotyczące portfela z udziałem przedstawicieli jednostek biznesowych, w celu dokonania przeglądu potencjalnych transakcji i przeanalizowania kwestii kredytowych.

W Sektorze Bankowości Detalicznej monitoringowi podlegają modele ocen scoringowych, pomiaru utraty wartości, poziom przeterminowań, efektywność działań windykacyjnych, limity wewnętrzne, zachowania klientów w BIK, benchmarki itp.

Ograniczanie ryzyka

Ograniczanie ryzyka kredytowego w ramach określonego apetytu na ryzyko jest stałym i kluczowym elementem procesu zarządzania ryzykiem w Banku. Jest ono prowadzone poprzez:

• selekcję klientów i zatwierdzanie kredytów:

- wyznaczanie rynku docelowego oraz kryteriów doboru klientów;

- wyznaczanie maksymalnych, dopuszczalnych limitów zaangażowania kredytowego poprzez limity dla określonych ratingów ryzyka lub poprzez kryteria akceptacji ryzyka;

- ustanowienie i monitorowanie odpowiednich limitów, w celu ograniczania ryzyka koncentracji zaangażowań;

- wyznaczanie i utrzymywanie wysokich standardów analizy informacji o kredytobiorcy (due diligence);

- ustanawianie standardów w zakresie procesu kredytowego w celu zapewnienia spójnego podejścia do danych segmentów;

- stosowanie określonych standardów dokumentacji kredytowej;

• stosowanie zabezpieczeń w celu ograniczenia ryzyka i zarządzanie ryzykiem rezydualnym:

- określanie akceptowalnych zabezpieczeń oraz ich klasyfikacja ze względu na możliwość odzysku w przypadku egzekucji;

- ustanawianie zabezpieczeń w odpowiedniej formie prawnej (standardy dokumentacji);

- określanie oczekiwanej struktury zabezpieczeń lub relacji wartości kredytu do wartości zabezpieczenia;

- wycena rzeczowych zabezpieczeń przez dedykowane i wyspecjalizowane jednostki w Banku z wykorzystaniem wycen zewnętrznych tam, gdzie zachodzi taka potrzeba;

• monitorowanie i system wczesnego ostrzegania:

- okresowe monitorowanie ekspozycji kredytowych i stosowanie systemu wczesnego ostrzegania;

- regularne przeglądy portfela zapewniające identyfikację niekorzystnych tendencji i koncentracji;

- aktywne zarządzanie portfelem poprzez wdrażanie odpowiednich zmian w strategii kredytowej w oparciu o przeglądy portfela lub testy warunków skrajnych.

Polityka stosowania zabezpieczeń

Poza ogólnymi zasadami ograniczania ryzyka kredytowego, Bank posiada zdefiniowane zasady, specyficzne dla obszaru korporacyjnego i detalicznego, dotyczące przyjmowania, oceny, ustanawiania i monitorowania różnych rodzajów zabezpieczeń, w tym ustanawianie hipotek na nieruchomości, zastawu na środkach trwałych i obrotowych, przyjmowanie gwarancji, poręczeń i podobnych instrumentów wsparcia oraz cesji praw do należności, (zwanych dalej łącznie: zabezpieczeniami). Ryzyko jest ograniczane również poprzez wymóg ubezpieczenia zabezpieczeń przez cały czas trwania ekspozycji kredytowej. Zasady te służą minimalizowaniu ryzyka rezydualnego.

Dodatkowym czynnikiem ograniczającym ryzyko jest zasada zgodnie z którą w przypadku finansowania przedsiębiorstw i osób prowadzących działalność gospodarczą podstawowym źródłem spłaty wierzytelności Banku są przychody z bieżącej działalności klientów, będące kluczowym elementem oceny zdolności kredytowej potencjalnych kredytobiorców.

W celu zdywersyfikowania ryzyka związanego z zabezpieczeniami, Bank przyjmuje różne rodzaje zabezpieczeń:

• w obszarze Bankowości Detalicznej są to przede wszystkim nieruchomości mieszkalne,

• w obszarze Bankowości Korporacyjnej i Bankowości Przedsiębiorstw przyjmowane są między innymi:

- gwarancje i poręczenia,

- zabezpieczenia gotówkowe,

- papiery wartościowe,

- należności,

- zapasy,

- nieruchomości,

- maszyny i urządzenia,

- pojazdy mechaniczne.

Szczegółowe procedury określające rodzaje akceptowanych przez Bank zabezpieczeń i zasady ich ustanowienia i określania ich wartości oraz wydzielenie specjalistycznej jednostki ryzyka odpowiedzialnej za proces zarządzania zabezpieczeniami pozwoliło na wypracowanie odpowiednich standardów dla tego procesu, obejmujących m.in.:

• kryteria akceptacji i wyceny zabezpieczeń,

• standardy dokumentacji,

• zasady oraz częstotliwość monitoringu i aktualizacji wartości zabezpieczeń (w tym inspekcji).

Ponadto w regulacjach kredytowych Bankowości Przedsiębiorstw określone są takie parametry jak:

• wymagana struktura zabezpieczeń dla poszczególnych rodzajów wierzytelności kredytowych,

• relacje wartości kredytu do wartości zabezpieczenia dla poszczególnych typów zabezpieczeń,

• pożądana struktura poszczególnych rodzajów zabezpieczeń w portfelu wierzytelności kredytowych.

Bank okresowo kontroluje, czy bieżąca struktura portfela zabezpieczeń w Bankowości Przedsiębiorstw jest zgodna z założeniami oraz czy wartość zabezpieczeń jest odpowiednia.

W ramach Bankowości Korporacyjnej oczekiwana wartość kredytu do wartości zabezpieczenia określana jest każdorazowo w decyzji kredytowej. Relacja ta jest również przedmiotem okresowej kontroli/monitorowania.

Podstawowym zabezpieczeniem w przypadku Sektora Bankowości Detalicznej jest hipoteka ustanowiona na nieruchomości dla kredytów zabezpieczonych hipotecznie. Bank stosuje również ubezpieczenie pomostowe chroniące od ryzyka zaprzestania obsługi zadłużenia przez dłużnika w okresie od wypłaty kredytu do ustanowienia hipoteki na zabezpieczenie wierzytelności.

Ocena wartości zabezpieczenia dokonywana jest każdorazowo na podstawie operatu szacunkowego nieruchomości, zleconego przez Bank. Operaty szacunkowe są weryfikowane przez niezależny, wewnetrzny zespół wycen, zgodnie z wytycznymi w zakresie wycen nieruchomości stanowiących zabezpieczenie kredytów na nieruchomości dla Klientów Indywidualnych Sektora Bankowości Detalicznej. Jakość pracy zespołu wycen podlega monitorowaniu.

Ryzyko koncentracji w działalności kredytowej

W celu zapobiegania niekorzystnym zdarzeniom wynikającym z nadmiernej koncentracji, Bank ogranicza ryzyko koncentracji ustanawiając limity wynikające z przepisów zewnętrznych oraz norm koncentracji przyjętych wewnętrznie, tak, aby zapewnić odpowiednie rozproszenie ryzyka w portfelu. Bank ustanawia Ogólne i Szczegółowe limity ograniczające ryzyko koncentracji kredytowej, adekwatnie do zaakceptowanego apetytu na ryzyko Banku i strategii biznesowej.

W ramach zarządzania ryzykiem kredytowym Bank w szczególności uwzględnia ryzyko wynikające z:

• ekspozycji wobec pojedynczych podmiotów (w tym uwzględniania wpływu zaangażowania wobec pojedynczej izby rozliczeniowej – KDPW_CCP na poziom ponoszonego ryzyka koncentracji, w szczególności w sytuacji potencjalnego braku możliwości wywiązania się izby rozliczeniowej ze zobowiązań) lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub ekonomicznie (ryzyko koncentracji kontrahenta),

• ekspozycji wobec podmiotów z tej samej branży, sektora gospodarczego, prowadzących podobny rodzaj działalności lub prowadzących obrót podobnymi towarami (ryzyko koncentracji branży),

• ekspozycji wobec podmiotów z tego samego regionu geograficznego, jak również poszczególnych krajów (ryzyko koncentracji geograficznej),

• ekspozycji wobec podmiotów należących do Grupy kapitałowej Banku

• ekspozycji wobec kontrahentów w ramach transakcji pochodnych,

• stosowanych technik ograniczania ryzyka kredytowego (ekspozycji zabezpieczonych tym samym rodzajem zabezpieczenia), w tym z tytułu dużych pośrednich ekspozycji kredytowych takich jak pojedynczy wystawca (ryzyko koncentracji zabezpieczenia),

• specyfiki produktowej/portfeli Banku oraz długości trwania ekspozycji,

• poszczególnych produktów, rynków lub walut.

Wyznaczone ogólne limity koncentracji zatwierdzane są na poziomie Zarządu Banku i monitorowane zgodnie z zasadami odpowiedniej Polityki, głównie przez Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem. Menedżerowie poszczególnych jednostek zarządzania ryzykiem kredytowym i jednostek biznesowych określają (o ile jest to adekwatne) szczegółowe wewnętrzne limity koncentracji oraz częstotliwość ich kontroli i raportowania, a także zasady akceptacji przekroczeń tych limitów wraz z planem działania. Przekroczenia limitów są raportowane, w zależności od szczegółowych wymogów Polityki, do akceptacji odpowiednich osób, Komitetu ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem i Zarządu Banku wraz z planem działania.

W obszarze koncentracji zabezpieczeń, są ustanowione i kontrolowane odpowiednie limity, w tym dla zaangażowań zabezpieczonych hipotecznie zgodnie z Rekomendacją S.

Ryzyko koncentracji zaangażowania wobec dłużnika

Bank dąży do ograniczenia koncentracji zaangażowania wobec pojedynczych klientów lub klientów powiązanych. Według danych z dnia 31 grudnia 2020 roku zaangażowanie Banku w transakcje z grupami klientów dotyczące portfela bankowego, wobec których łączne zaangażowanie przekracza 10% funduszy własnych Banku (zdefiniowanych w dalszej części sprawozdania), wynosi 5 269 369 tys. zł, czyli 85,62% %% tych funduszy (31 grudnia 2019 roku: 7 742 742 tys. zł, tj. 152.51%). W 2020 roku jak i w 2019 roku Bank spełniał przepisy dotyczące limitów koncentracji zaangażowań.

Koncentracja zaangażowań wobec poszczególnych największych niebankowych kredytobiorców Banku:

w tys. zł	31.12.2020			31.12.2019
w tys. zł	Zaangażowanie bilansowe*	Zaangażowanie z tytułu udzielonych zobowiązań finansowych i gwarancyjnych	Łączne zaangażowanie	Zaangażowanie bilansowe*	Zaangażowanie z tytułu udzielonych zobowiązań finansowych i gwarancyjnych	Łączne zaangażowanie
KLIENT 1	1 200 000	-	1 200 000	1 200 000	-	1 200 000
GRUPA 2	692 220	437 312	1 129 532	907 844	134 518	1 042 362
GRUPA 3	609 489	187 832	797 321	631 959	171 724	803 683
KLIENT 4	370 800	379 200	750 000	653 720	96 280	750 000
KLIENT 5	624 115	101 613	725 728	605 484	-	605 484
GRUPA 6	401 049	265 739	666 788	361 258	268 830	630 089
KLIENT 7	545 000	-	545 000	545 000	-	545 000
GRUPA 8	345 324	195 489	540 813	798 876	206 306	1 005 181
GRUPA 9	9	536 200	536 209	106 471	518 472	624 943
GRUPA 10	536 000	-	536 000	536 000	-	536 000
Razem 10	5 324 006	2 103 385	7 427 391	6 346 612	1 396 130	7 742 742

*Nie obejmuje zaangażowania z tytułu posiadanych akcji i innych papierów wartościowych

Limity maksymalnego zaangażowania Banku określa Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Prawo bankowe oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 („Rozporządzenia nr 575/2013”). Przy zachowaniu warunków określonych przepisami Rozporządzenia nr 575/2013 dopuszcza się utrzymywanie przez Bank przekroczenia limitów koncentracji wierzytelności ponad limity określone w art. 71 ustawy – Prawo bankowe wyłącznie w zakresie wierzytelności wynikających z operacji zaliczanych do portfela handlowego. Fundusze własne dla celów wyznaczania limitów zaangażowania określonych w ustawie Prawo Bankowe ustalone zostały zgodnie z Rozporządzeniem nr 575/2013.

Według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank nie posiadał zaangażowania wobec klienta lub grupy powiązanych klientów przekraczającego ustawowe limity koncentracji zaangażowań.

Ryzyko koncentracji zaangażowania wobec branży*

Ze względu na duże zróżnicowanie klientów reprezentujących poszczególne sektory gospodarki w poniższej tabeli przedstawiono zagregowane dane dotyczące zaangażowań Banku w branże gospodarki.

Branża gospodarki według NACE*	31.12.2020		31.12.2019
	w tys. zł	w %	w tys. zł	w %
Handel hurtowy, z wyłączeniem handlu pojazdami samochodowymi	4 268 134	16,66%	4 672 631	17,40%
Finansowa działalność usługowa, z wyłączeniem ubezpieczeń i funduszów emerytalnych	3 529 937	13,78%	3 912 715	14,57%
Wytwarzanie i zaopatrywanie w energię elektryczną, gaz, parę wodną, gorącą wodę i powietrze do układów klimatyzacyjnych	1 851 134	7,23%	1 919 053	7,15%
Działalność firm centralnych (head offices); doradztwo związane z zarządzaniem	1 453 482	5,67%	1 499 261	5,58%
Działalność wspomagająca usługi finansowe oraz ubezpieczenia i fundusze emerytalne	1 321 161	5,16%	770 363	2,87%
Produkcja urządzeń elektrycznych	1 239 137	4,84%	1 134 162	4,22%
Produkcja artykułów spożywczych	1 097 669	4,28%	1 141 985	4,25%
Handel detaliczny, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi	1 083 252	4,23%	946 640	3,53%
Produkcja metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń	875 523	3,42%	906 495	3,38%
Wytwarzanie i przetwarzanie koksu i produktów rafinacji ropy naftowej	835 860	3,26%	937 344	3,49%
Pierwsze "10" branż gospodarki	17 555 289	68,53%	17 840 649	66,44%
Pozostałe branże	8 063 079	31,47%	9 011 227	33,56%
Razem	25 618 368	100,00%	26 851 876	100,00%

*Zaangażowanie bilansowe i pozabilansowe (kapitał) wobec klientów instytucjonalnych (w tym banków), w oparciu o NACE Revision 2 (statystyczną klasyfikację działalności gospodarczych w Unii Europejskiej).

Należności brutto od klientów i banków w podziale na typ prowadzonej działalności:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Należności brutto od podmiotów gospodarczych i banków
finansowa	4 250 668	4 116 998
produkcyjna	4 031 923	4 956 141
usługowa	4 009 531	4 512 671
pozostała	3 172 321	4 106 024
	15 464 443	17 691 835

Należności brutto od klientów indywidualnych	7 620 780	7 706 513

Razem (patrz Nota 18, 22)	23 085 223	25 398 348

Wartość brutto należności nie uwzględnienia odsetek naliczonych od momentu zaklasyfikowania ekspozycji do Etapu 3. Wpływ uwzględniania tych odsetek na wartość bilansową brutto został przedstawiony w Nocie 22.

Odpisy na oczekiwane straty kredytowe

Bank dokonuje odpisów na oczekiwane straty kredytowe, według opracowanych, dla wszystkich aktywów finansowych, wewnętrznych zasad i metodyk kalkulacji odpisów. Dokonywane są one dla każdego z 3 Etapów

• Etap 1: ekspozycje kredytowe, dla których ryzyko kredytowe nie zwiększyło się istotnie od momentu początkowego ujęcia

 strata szacowana w horyzoncie 12 miesięcy (jest to część strat kredytowych oczekiwanych dla całego okresu narażenia na ryzyko, wynikająca z niewykonania zobowiązania w ciągu 12 miesięcy od dnia sprawozdawczego),

• Etap 2: ekspozycje kredytowe, dla których nastąpił istotny wzrost ryzyka kredytowego

 straty kredytowe szacuje się dla całego okresu trwania ekspozycji,

• Etap 3: ekspozycje kredytowe, dla których nastąpił obiektywny dowód oczekiwanych strat kredytowych

 straty kredytowe szacowane jak dla aktywów z utratą wartości.

Bank grupuje instrumenty finansowe dla potrzeb wyceny oczekiwanych strat kredytowych w ujęciu produktowym w obszarze Bankowości detalicznej i w ujęciu segmentacyjnym dla homogenicznego portfela mikroprzedsiębiorstw z minimalnym udziałem w sumie należności brutto Banku.

Przeterminowanie spłaty o ponad 30 dni dla aktywów finansowych jest przez Bank brane pod uwagę przy identyfikowaniu wystąpienia istotnego wzrostu ryzyka kredytowego. W przypadku ekspozycji kredytowych z obszaru bankowości detalicznej, kryterium przeterminowania powyżej 30 dni jest bezpośrednią przesłanką dla zidentyfikowania istotnego wzrostu ryzyka kredytowego. Dla ekspozycji kredytowych w obszarze bankowości instytucjonalnej, przeterminowanie o ponad 30 dni jest brane pod uwagę podczas oceny potencjalnego wystąpienia istotnego wzrostu ryzyka kredytowego, natomiast jest to czynnik wspierający ocenę i mający charakter pośredni.

Bank zweryfikował przypadki przeterminowań aktywów finansowych o ponad 30 dni i potencjał tej miary do identyfikacji istotnego wzrostu ryzyka kredytowego. Wyniki analizy wskazały, że rozszerzony przegląd ekspozycji klienta w ramach okresowych procesów kredytowych, a w jego wyniku przegląd wewnętrznej klasyfikacji jest miarą bardziej adekwatną w stosunku do dni przeterminowania. Proces nadpisań Etapów dla portfela bankowości instytucjonalnej również potwierdził to założenie. Analiza przypadków 30 dni przeterminowania wykazała brak związku z podwyższonym ryzykiem kredytowym z racji wykazywania zaległości przede wszystkim na produktach niekredytowych

Bank stosuje ogólną zasadę, że niewykonanie zobowiązania przez wierzyciela ma miejsce w przypadku wystąpienia jednego lub obu z poniższych zdarzeń:

a) zwłoka w wykonaniu przez dłużnika wszelkich istotnych zobowiązań kredytowych wobec Banku wynosi 90 dni i więcej,

b) istnieje małe prawdopodobieństwo wywiązania się w pełni przez dłużnika ze swoich zobowiązań kredytowych wobec Banku, bez konieczności podejmowania przez instytucję działań takich jak realizacja zabezpieczenia.

W celu dokonania oceny czy nastąpił istotny wzrost ryzyka kredytowego, dla portfela Klientów Bankowości Instytucjonalnej, Bank cyklicznie, w ramach procesu klasyfikacji wewnętrznej oraz bieżącego procesu monitorowania, analizuje zmiany ryzyka niewykonania zobowiązania dla danej ekspozycji kredytowej, dokonując porównania bieżącej oceny ryzyka niewykonania zobowiązania dla ekspozycji kredytowej z oceną ryzyka niewykonania zobowiązania dokonaną w momencie początkowego ujęcia.

Ocena zmiany ryzyka niewykonania zobowiązania dla danej ekspozycji kredytowej dokonywana w ramach procesu klasyfikacji wewnętrznej oraz procesu monitorowania uwzględnia:

• czynniki jakościowe (w tym sygnały Wczesnego Ostrzegania),

• informacje ilościowe (obejmujące m.in. rating ryzyka dłużnika),

• ewentualne przyznanie klientowi, ze względów ekonomicznych lub umownych, udogodnień (w zakresie warunków finansowych) wynikających z jego trudności finansowych, których w innym przypadku Bank by nie udzielił (gdy udogodnienia te nie implikują pogorszenia przyszłych strumieni płatności).

W celu dokonania oceny czy nastąpił istotny wzrost ryzyka kredytowego, dla portfela Klientów Bankowości Detalicznej, Bank cyklicznie, w ramach procesu analiz zmiany ryzyka niewykonania zobowiązania dla danej ekspozycji kredytowej, dokonuje porównania bieżącej oceny ryzyka niewykonania zobowiązania dla ekspozycji kredytowej, z oceną ryzyka niewykonania zobowiązania dokonaną w momencie początkowego ujęcia. Dodatkowo, uwzględniane są przesłanki jakościowe oparte o bieżącą długość okresu przeterminowania produktu kredytowego, dokonane czynności miękkiej restrukturyzacji oraz fakt braku dostępności informacji o prawdopodobieństwie niewykonania zobowiązania.

Oczekiwana strata, będąca podstawą określenia poziomu rezerwy oraz istotnym wzrostem ryzyka kredytowego od początkowego ujęcia, wyznaczana jest w całym okresie życia ekspozycji. W przypadku ekspozycji ratalnych jest to okres do umownej daty zapadalności. Dla ekspozycji odnawialnych, kontraktowy termin zapadalności nie jest określony, w zastępstwie wyznaczany jest tzw. behawioralny termin zapadalności będący wynikiem empirycznej estymacji czasu życia produktu kredytowego.

W obszarze Bankowości Detalicznej odpisy na oczekiwane straty kredytowe liczone są w oparciu o modele statystyczne dla grup aktywów łączonych w portfele o wspólnych cechach ryzyka kredytowego. W sprawozdaniu finansowym Bank koryguje wartość ekspozycji kredytowych o wartość odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych. W przypadku wystąpienia w Etapie 3 ekspozycji indywidualnie znaczących, odpis na nich jest liczony metodą indywidualną. Ekspozycje są uznawane za indywidualnie znaczące na poziomie klienta, jeżeli potencjalna strata na kliencie w przypadku jego wejścia w Etap 3 przekroczyłaby 10% średniej wartości odpisu na ekspozycjach wchodzących w Etap 3 w ostatnim kwartale.

W obszarze bankowości instytucjonalnej głównymi źródłami parametrów wchodzących w skład metodyki oczekiwanych strat kredytowych (‘ECL’) są wyniki wewnętrznych procesów oceny klienta oraz rezultaty modeli kredytowych.

• Stopa utraty wartości jest pochodną ratingu klienta ustalonego na podstawie wewnętrznych modeli ratingowych. Metodyka ECL opisuje proces nakładania na istniejące ratingi, przewidywane w danym scenariuszu makroekonomicznym, rozkładów migracji. Uzyskuje się w ten sposób, w kolejnych okresach prognozy, prawdopodobieństwo migracji do danego przedziału ratingowego.

• Wartość parametru LGD wynika bezpośrednio z modelu dedykowanego dla klientów z utratą wartości.

• Wartość ekspozycji na kolejne okresy prognozy bazuje na dostępnych harmonogramach spłat jak i (dla produktów odnawialnych) na przewidywanej zmianie ekspozycji opisywanej wartością parametru CCF. Bazą do oszacowania tego parametru były wewnętrzne dane o kwotach wykorzystanych przez klientów przed identyfikacją przez Bank utraty wartości.

• Przypisanie do etapu bazuje na istniejącym w Banku procesie oceny klienta używanym do zarządzania klientem. Proces ten uwzględnia zarówno czynniki ilościowe (np. rating klienta) jak i szereg czynników jakościowych (np. Sygnały Wczesnego Ostrzegania).

• Przyjęte przez Bank terminy zapadalności wynikają bezpośrednio z umów z klientami oraz okresów w jakich Bank jest narażony na ewentualne ryzyko.

W obszarze bankowości detalicznej podstawą parametrów wchodzących w skład metodyki ECL są istniejące w Banku wewnętrzne modele oceny wiarygodności kredytowej klienta, informacje o etapie postępowania windykacyjnego oraz informacje z hurtowni danych Banku.

• Stopa utraty wartości jest złożeniem szeregu modeli oceny wiarygodności kredytowej klienta, połączonych ze sobą za pomocą procesu nazwanego logiką integracyjną. Metodyka ECL, na podstawie prognoz makroekonomicznych, przekształca rezultaty logiki integracyjnej tak, by wynik odzwierciedlał przewidywane zmiany w gospodarce. Tak uzyskane parametry, są następnie przykładane do wektorów utraty wartości w okresie życia produktu, oszacowanych na podstawie historycznie obserwowanych stóp utraty wartości.

• Wektory wartości odzysków są rezultatem analizy wysokości historycznie windykowanych należności dla homogenicznych populacji. Populacje zostały posegmentowane względem podobnych cech jak typ produktu, czas od odpisu, wartość ekspozycji do spłaty czy historycznie obserwowane spłaty.

• Wartość parametru EAD bazuje dla produktów ratalnych na przewidywanych harmonogramach spłat wygenerowanych w oparciu o długość kontraktu i oprocentowanie produktu. Dla produktów odnawialnych EAD bazuje na oszacowanym wewnętrznie wektorze parametru CCF odzwierciedlającym przewidywane w kolejnych okresach prognozy zmiany w wielkości ekspozycji.

W części detalicznej Banku stosowane jest, oprócz kryterium 30 dni zaległości oraz kategorii foreborne, kryterium ilościowe – analiza zmiany poziomu PD od momentu powstania ekspozycji. Zgodnie ze standardem Bank nie stosuje stałego progu, powyżej którego wzrost ryzyka automatycznie byłby uznawany za istotny. Wynika to z faktu, że ten sam wzrost parametru PD w wartościach bezwzględnych byłby bardziej znaczący dla ekspozycji o niższym początkowym ryzyku niż dla tych o wyższym. Wobec powyższego w banku stosowany jest dedykowany model, którego celem jest wyznaczenie progu, powyżej którego wzrost ryzyka będzie uznawany za istotny. W celu określenia relatywnego wzrostu bank stosuje zmienną będącą ilorazem prawdopodobieństwa defaultu w aktualnej dacie raportowej, oraz prawdopodobieństwa warunkowego wyliczonego na ten sam okres w momencie początkowego ujęcia. Próg określony jest jako punkt odcięcia, gdzie maksymalizowane jest prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia default w przypadku wzrostu wartości zmiennej objaśniającej.

Na każdy dzień bilansowy Bank ocenia, czy istnieją obiektywne przesłanki utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów finansowych.

Do obiektywnych dowodów utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów, w obszarze bankowości instytucjonalnej, zalicza się uzyskane przez Bank informacje dotyczące następujących zdarzeń:

• znaczących trudności finansowych emitenta lub dłużnika;

• obniżenie ratingu klienta przez uznaną i akceptowaną przez Bank zewnętrzną instytucję oceny wiarygodności kredytowej (poniżej poziomu odpowiadającemu ratingowi wewnętrznemu 7- (czyli dla CCC- Standard & Poors i Caa3 Moody’s))

• naruszenie warunków umowy, takie jak zdarzenie niewykonania zobowiązania lub niedokonanie płatności w wymaganym terminie, np. opóźnienia w spłacie rat kapitałowych lub odsetkowych;

• przyznania kredytobiorcy przez Bank, ze względów ekonomicznych lub umownych wynikających z trudności finansowych kredytobiorcy, udogodnień w zakresie warunków finansowych, których w innym przypadku Bank by nie udzielił;

• wysokiego prawdopodobieństwa upadłości klienta lub uzyskanie informacji o wszczęciu postępowania upadłościowego, wystąpienie przez dłużnika o ogłoszenie upadłości lub o przyznanie podobnej ochrony lub postawienie dłużnika w stan upadłości bądź przyznanie mu podobnej ochrony, jeżeli umożliwiłoby mu to uniknięcie lub opóźnienie spłaty zobowiązań kredytowych,

• wniosek Banku o nadanie oświadczeniu Dłużnika o poddaniu się egzekucji klauzuli wykonalności;

• istotne pogorszenie się sytuacji gospodarczej, które może mieć wpływ na ryzyko niespłaceniem zobowiązań przez dłużnika,

• opóźnienie w spłacie płatności z tytułu umowy 90 dni i więcej,

oraz inne zdarzenia, które mogą mieć negatywny wpływ na możliwe do oceny przyszłe przepływy gotówkowe z tytułu ekspozycji kredytowej.

Do obiektywnych dowodów utraty wartości składnika aktywów finansowych lub grupy aktywów w obszarze detalicznym zalicza się spełnienie nawet jednej z niżej wymienionych przesłanek przez jakąkolwiek z posiadanych przez klienta ekspozycji:

• wystąpienie opóźnień w spłacie rat kapitałowo-odsetkowych, minimalnej kwoty do zapłaty, prowizji lub przekroczenie dozwolonego limitu. Na potrzeby rozpoznania utraty wartości przyjmuje się, że opóźnienie w spłacie jest równe lub przekracza 90 dni na moment wyliczania odpisu (niezależnie od wysokości ekspozycji oraz kwoty przeterminowania);

• udzielenie modyfikacji warunków umowy (restrukturyzacje), w rezultacie których wartość bieżąca przepływów pieniężnych spada poniżej wartości księgowej sprzed modyfikacji;

• wypowiedzenie umowy z przyczyn innych niż opóźnienie w spłacie w przypadku produktów hipotecznych;

• wystąpienie przesłanek jakościowych:

- śmierć,

- bankructwo,

- trwałe kalectwo lub poważna choroba,

- nadużycie finansowe,

- uzyskanie informacji o wszczęciu postępowania upadłościowego klienta lub ogłoszenie przez klienta upadłości,

- utrata wartości lub zagrożenie utraty wartości zabezpieczenia,

- pobyt klienta w areszcie lub więzieniu,

- częściowe umorzenie kapitału,

- wypowiedzenie umowy,

- wniosek Banku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego wobec klienta.

W przypadku klientów, którzy nie spełniają kryteriów restrukturyzacyjnych, a w szczególności dla których wdrożono ścieżkę prawną (upadłość, egzekucja, spór sądowy) bez perspektyw powrotu formuły spłat z podstawowej działalności operacyjnej klienta, prowadzony jest proces windykacji, a należności podlegają spisaniu w straty. Głównym celem tego procesu jest maksymalizacja odzyskiwanych przez Bank kwot zaległych ekspozycji. W procesie windykacji Bank wypracuje z klientem formułę współpracy, w trakcie której aktywność Banku nie ogranicza się tylko do działań prawnych, ale również w miarę możliwości prowadzona jest bieżąca współpraca. W przypadku, jeśli spłata ekspozycji jest zagrożona z uwagi na słaby standing finansowy dłużnika lub poprzez transfer aktywów poza zasięg windykacji, w wyjątkowych przypadkach możliwa jest sprzedaż ekspozycji.

Bank ustanowił i stosuje okres kwarantanny dla ekspozycji przestających być klasyfikowanymi jako aktywa Etapu 3.

W obszarze bankowości instytucjonalnej zmiana statusu z utraty wartości na brak utraty wartości może mieć miejsce wówczas, gdy nie wystąpiły zaległości płatnicze wobec Banku w okresie minimum 12 miesięcy oraz kwota główna i związane z nią należności dodatkowe wynikające z umowy są możliwe do odzyskania w całości.

Zasadniczą przesłanką do zmiany statusu z utraty wartości na brak utraty wartości jest całkowite odzyskanie zdolności kredytowej.

W obszarze detalicznym, mechanizm kwarantanny polega na utrzymaniu klienta w statusie utraty wartości przez kolejne 9 miesięcy od ustąpienia wszystkich przesłanek utraty wartości.

Bank korzysta ze scenariuszy makroekonomicznych zawierających zmienne objaśniające w modelach wykorzystywanych do pomiaru utraty wartości. Scenariusze przygotowywane są przez Głównego Ekonomistę Banku min. raz na kwartał w horyzoncie 3 letnim w podziale na kwartały (scenariusz bazowy z wagą 60% oraz odchylenie pozytywne i negatywne od tego scenariusza z wagą 20%).

W obszarze bankowości instytucjonalnej Bank podzielił portfel kredytowy na branże pod kątem ich wrażliwości na warunki makroekonomiczne, zidentyfikował te zmienne makroekonomiczne, które najlepiej wyjaśniały historyczne zmiany jakości kredytowej oraz przeanalizował zależności od czynników makroekonomicznych za pomocą metod statystycznych. Finalnie, Bank dla każdej klasy wrażliwości ustalonej dla branży zbudował model pozwalający na uzależnienie współczynnika determinującego poziom migracji klientów pomiędzy ratingami od tych czynników.

Scenariusze makroekonomiczne w obszarze Bankowości instytucjonalnej obejmują poniższe zmienne:

- roczną zmianę indeksu WIG20,

- stopę bezrobocia,

- inflację,

- PKB,

- stopę bezrobocia „BAEL”,

- WIBOR 3 miesięczny,

natomiast bankowość detaliczna wykorzystuje w modelowaniu oczekiwanych strat kredytowych trzy zmienne:

- stopę bezrobocia,

- stopę bezrobocia „BAEL”,

- roczną zmianę indeksu WIG.

Scenariusz bazowy dla zmiennych wykorzystywanych do oszacowania oczekiwanych strat kredytowych na 31 grudnia 2020 zaprezentowano poniżej:

Bazowy scenariusz ekonomiczny	4q20	1q21	2q21	3q21	4q21	1q22	2q22	3q22	4q22	1q23	2q23	3q23	4q23
PKB przyrost r/r	(5,8)	(3,2)	8,9	2,1	7,9	6,7	5,2	5,0	4,1	4,2	4,1	4,1	4,0
Inflacja r/r (średnia)	2,9	2,0	2,5	2,4	2,6	2,7	3,0	3,3	3,7	3,6	3,4	3,1	2,9
Zarejestrowana stopa bezrobocia	6,4	6,8	6,3	6,3	6,7	6,7	6,1	5,8	5,8	5,9	5,6	5,1	5,2
stopę bezrobocia „BAEL”	3,7	4,1	3,6	3,6	4,1	4,1	3,6	3,3	3,4	3,5	3,3	2,8	3,0
WIBOR 3M (eop)	0,22	0,22	0,22	0,22	0,22	0,22	0,40	0,75	1,05	1,27	1,71	1,72	1,72
WIG20 (eop)	1939	1970	2005	2040	2075	2111	2146	2181	2216	2251	2287	2322	2357

Pesymistyczny scenariusz ekonomiczny	4q20	1q21	2q21	3q21	4q21	1q22	2q22	3q22	4q22	1q23	2q23	3q23	4q23
PKB przyrost r/r	(5,8)	(5,0)	6,9	0,1	5,8	6,1	4,3	3,8	2,6	3,0	3,4	3,9	4,3
Inflacja r/r (średnia)	2,9	1,8	1,9	1,6	1,8	2,1	2,5	2,9	3,4	3,3	3,2	2,9	2,9
Zarejestrowana stopa bezrobocia	6,4	7,1	6,9	7,3	7,9	7,9	7,1	6,8	6,6	6,7	6,3	5,7	5,7
stopę bezrobocia „BAEL”	3,7	4,4	4,2	4,6	5,3	5,3	4,6	4,3	4,2	4,3	4,0	3,4	3,5
WIBOR 3M (eop)	0,22	0,18	0,18	0,18	0,18	0,18	0,18	0,43	0,43	0,68	0,68	0,68	0,68
WIG20 (eop)	1820	1796	1871	1904	1959	1992	2048	2082	2139	2173	2207	2241	2275

Optymistyczny scenariusz ekonomiczny	4q20	1q21	2q21	3q21	4q21	1q22	2q22	3q22	4q22	1q23	2q23	3q23	4q23
PKB przyrost r/r	(5,8)	(2,2)	11,1	4,1	10,0	7,8	5,6	5,5	4,8	4,6	4,3	4,3	4,3
Inflacja r/r (średnia)	2,9	2,2	3,1	3,2	3,4	3,3	3,5	3,7	4,0	3,9	3,6	3,3	2,9
Zarejestrowana stopa bezrobocia	6,4	6,5	5,7	5,3	5,5	5,5	5,1	4,8	5,0	5,1	4,9	4,5	4,7
stopę bezrobocia „BAEL”	3,7	3,8	3,0	2,6	2,9	2,9	2,6	2,3	2,6	2,7	2,6	2,2	2,5
WIBOR 3M (eop)	0,22	0,23	0,24	0,3	0,75	1,1	1,65	2	2,25	2,25	2,25	2,25	2,25
WIG20 (eop)	2006	2096	2134	2171	2250	2279	2308	2338	2369	2400	2431	2462	2494

W obszarze bankowości detalicznej, na poziomie homogenicznych portfeli produktowych, Bank, za pomocą metod statystycznych zbudowała równania uzależniające wysokości rocznych stóp strat od czynników makroekonomicznych. Tak powstałe modele pozwalają na dynamiczne kształtowanie wysokości odpisów z tytułu utraty wartości w zależności od przewidywanych zmian w gospodarce.

Scenariusze i zmienne makroekonomiczne są aktualizowane w cyklach kwartalnych.

W ramach oceny adekwatności stosowanej metodyki służącej wyznaczeniu utraty wartości oraz rezerwy, Bank regularnie, co najmniej raz w roku, przeprowadza analizę w celu weryfikacji, w jakim stopniu dokonane odpisy aktualizujące miały odzwierciedlenie w rzeczywiście poniesionych stratach. Dodatkowo modele używane do wyznaczania rezerw podlegają ocenie niezależnego Biura Walidacji Modeli.

Bank analizuje wrażliwość oczekiwanych strat kredytowych pod kątem metod i założeń modelu oczekiwanych strat kredytowych, w szczególności wrażliwość na prognozy sytuacji makroekonomicznej. Zaprezentowane w tabeli poniżej zmiany oczekiwanych strat kredytowych dla ekspozycji bez utraty wartości zostały wyznaczone jako różnica pomiędzy oczekiwanymi stratami kredytowymi wyliczonymi dla konkretnego scenariusza makroekonomicznego a oczekiwanymi stratami kredytowymi wyliczonymi z uwzględnieniem wszystkich scenariuszy makroekonomicznych zważonych prawdopodobieństwem ich realizacji.

Zmiana poziomu oczekiwanych strat kredytowych dla ekspozycji bez utraty wartości (Etap 1 i 2), przy założeniu 100% realizacji scenariusza na dzień 31.12.2020, w tys. zł	Scenariusz optymistyczny	Scenariusz pesymistyczny
Bankowość detaliczna	(1 923)	2 030
Bankowość instytucjonalna	(3 040)	5 025
	(4 963)	7 055

Zmiana poziomu oczekiwanych strat kredytowych dla ekspozycji bez utraty wartości (Etap 1 i 2), przy założeniu 100% realizacji scenariusza na dzień 31.12.2019, w tys. zł	Scenariusz optymistyczny	Scenariusz pesymistyczny
Bankowość detaliczna	(1 166)	1 246
Bankowość instytucjonlana	(2 967)	3 575
	(4 133)	4 821

Bank rozpoznaje i zarządza ryzykiem kredytowym kontrahenta w transakcjach instrumentami finansowymi w oparciu o wewnętrzne limity na zaangażowanie przedrozliczeniowe i rozliczeniowe. Ekspozycjom tym nadawane są również ratingi kredytowe.

Poniżej zaprezentowano zestawienie określające maksymalną ekspozycję Banku na ryzyko kredytowe:

w tys. zł	Nota	31.12.2020	31.12.2019
Należności od Banku Centralnego	17	4 103 407	3 300 490
Należności od banków (brutto)	18	571 896	1 168 219
Należności od klientów instytucjonalnych (brutto)*	22	14 892 547	16 589 343
Należności od klientów indywidualnych (brutto)**	22	7 620 780	7 706 513
Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	19	913 123	3 881 815
Instrumenty pochodne	19	3 370 896	1 524 780
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	20	27 323 571	15 484 578
Inne aktywa finansowe	27	83 304	87 532
Zobowiązania warunkowe udzielone	40	16 529 064	15 472 569
		75 408 588	65 215 839

*Na koniec 2020 wartość zabezpieczeń pomniejszających maksymalną ekspozycję na ryzyko kredytowe dla należności od klientów instytucjonalnych wyniosła 3 022 172 tys. PLN w porównaniu do 3 289 249 tys,. PLN w 2019.

**Na koniec 2020 wartość zabezpieczeń pomniejszających maksymalną ekspozycję na ryzyko kredytowe dla należności od klientów indywidualnych wyniosła 2 241 268 tys. PLN w porównaniu do 1 922 434 tys,. PLN w 2019.

Poniżej został zaprezentowany portfel Banku, pogrupowany na należności klientów ze stwierdzoną utratą oraz należności bez utraty wartości. Zaprezentowano również szczegóły odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych.

Zgodnie z podejściem do zarządzania ryzykiem kredytowym, Bank wyodrębnia portfel zarządzany na podstawie indywidualnej klasyfikacji (należności oceniane indywidualnie) oraz na podstawie portfelowej klasyfikacji (należności oceniane portfelowo).

Ekspozycje oceniane indywidualnie, bez rozpoznanej utraty wartości klasyfikowane są na podstawie wewnętrznych ratingów ryzyka przyjmujących wartości od 1 do 7, przy czym kategoria ryzyka 1 jest ratingiem najlepszym.

Ekspozycjom ocenianym indywidualnie z rozpoznaną utratą wartości nadawane są ratingi od 8 do 10.

Wewnętrzne ratingi ryzyka są otrzymywane w kompleksowym procesie oceny kredytowej, na który składają się modele i metodyki ratingowe, dodatkowe korekty wynikające m.in. z posiadanego wsparcia i z zabezpieczenia oraz wszelkie inne zdefiniowane procesy stosowane, w celu uzyskania ratingów ryzyka.

Rating ryzyka określa prawdopodobieństwo niewywiązania się przez dłużnika z zobowiązań w okresie jednego roku. Ratingi od 1 do 4- włącznie są traktowane jako odpowiednik ratingów z poziomu inwestycyjnego zewnętrznych agencji oceny wiarygodności kredytowej, co oznacza, że świadczą o niskim bądź średnim poziomie ryzyka kredytowego. Ratingi poniżej 4- świadczą o podwyższonym poziomie ryzyka kredytowego, przy czym rating 7 oznacza wysokie ryzyko kredytowe i niską zdolność do obsługi zobowiązań nawet przy sprzyjających warunkach makroekonomicznych.

Struktura portfela zaangażowań wobec klientów z punktu widzenia ryzyka kredytowego na dzień 31 grudnia 2020 roku:

w tys. zł	31.12.2020
	Należności od klientów instytucjonalnych	Należności od klientów indywidualnych	Należności od banków	Razem	Razem z uwzgl. odsetek naliczonych dla ekspozycji do Etapu 3
Należności z rozpoznaną utratą wartości (Etap 3)
Wartość brutto	472 869	352 029	-	824 898	980 815
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(357 038)	(279 087)	-	(636 125)	(792 042)
Wartość netto	115 831	72 942	-	188 773	188 773

Należności bez rozpoznanej utraty wartości (Etap 2)
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	76		3	79	79
rating ryzyka +5-6-	214 686		-	214 686	214 689
rating ryzyka +7 i powyżej	292 374		15	292 389	292 392
wg przeterminowania należności
bez opóźnień w spłacie		691 831		691 831	691 831
1-30 dni		74 792		74 792	74 792
31-90 dni		36 037		36 037	36 037
Wartość brutto	507 136	802 660	18	1 309 814	1 309 820
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(29 145)	(93 466)	-	(122 611)	(122 617)
Wartość netto	477 991	709 194	18	1 187 203	1 187 203

Należności bez rozpoznanej utraty wartości (Etap 1)
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	9 607 848		571 875	10 179 723	10 179 723
rating ryzyka +5-6-	4 304 694		-	4 304 694	4 304 694
wg przeterminowania należności
bez opóźnień w spłacie		6 344 144	3	6 344 147	6 344 147
1-30 dni		121 947	-	121 947	121 947
Wartość brutto	13 912 542	6 466 091	571 878	20 950 511	20 950 511
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(46 484)	(34 352)	(1 708)	(82 544)	(82 544)
Wartość netto	13 866 058	6 431 739	570 170	20 867 967	20 867 967
Łączna wartość brutto	14 892 547	7 620 780	571 896	23 085 223	23 241 146
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(432 667)	(406 905)	(1 708)	(841 280)	(997 203)
Łączna wartość netto	14 459 880	7 213 875	570 188	22 243 943	22 243 943

Jak opisano powyżej jednym z głównych czynników wpływających na zarządzanie portfelem należności klientów detalicznych są dni opóźnienia, podczas gdy w segmencie klientów instytucjonalnych jest to rating.

Wartość brutto należności nie uwzględnienia odsetek kontraktowych naliczonych od momentu zaklasyfikowania ekspozycji do Etapu 3. Wpływ uwzględniania tych odsetek został zilustrowany w ostatniej kolumnie tabeli.

Struktura portfela zaangażowań wobec banków i klientów z punktu widzenia ryzyka kredytowego na dzień 31 grudnia 2019 roku:

w tys. zł	31.12.2019
	Należności od klientów instytucjonalnych	Należności od klientów indywidualnych	Należności od banków	Razem	Razem z uwzgl. odsetek naliczonych dla ekspozycji do Etapu 3
Należności z rozpoznaną utratą wartości (Etap 3)
Wartość brutto	524 477	315 109	-	839 586	1 150 930
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(314 206)	(242 829)	-	(557 035)	(868 379)
Wartość netto	210 271	72 280	-	282 551	282 551

Należności bez rozpoznanej utraty wartości (Etap 2)
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	209 328		3	209 331	209 331
rating ryzyka +5-6-	1 062 988		-	1 062 988	1 062 993
rating ryzyka +7 i powyżej	103 981		-	103 981	103 981
wg przeterminowania należności
bez opóźnień w spłacie		836 264		836 264	836 264
1-30 dni		102 726		102 726	102 726
31-90 dni		40 256		40 256	40 256
Wartość brutto	1 376 297	979 246	3	2 355 545	2 355 550
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(18 896)	(61 054)	-	(79 950)	(79 954)
Wartość netto	1 357 401	918 192	3	2 275 595	2 275 595

Należności bez rozpoznanej utraty wartości (Etap 1)
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	11 955 828		751 707	12 707 535	12 707 543
rating ryzyka +5-6-	2 734 035		416 497	3 150 531	3 150 531
wg przeterminowania należności
bez opóźnień w spłacie		6 248 508	13	6 248 521	6 248 521
1-30 dni		163 650	-	163 650	163 650
Wartość brutto	14 689 863	6 412 158	1 168 217	22 270 238	22 270 245
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(28 174)	(23 216)	(2 594)	(53 984)	(53 991)
Wartość netto	14 661 689	6 388 942	1 165 623	22 216 254	22 216 254
Łączna wartość brutto	16 590 636	7 706 513	1 168 220	25 465 369	25 776 725
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(361 276)	(327 099)	(2 594)	(690 969)	(1 002 325)
Łączna wartość netto	16 229 361	7 379 414	1 165 626	24 774 400	24 774 400

Struktura instrumentów pochodnych z punktu widzenia ryzyka kredytowego:

w tys. zł	31.12.2020			31.12.2019
	Transakcje z klientami instytucjonalnych	Transakcje z klientami indywidualnymi	Transakcje z bankami	Transakcje z klientami instytucjonalnych	Transakcje z klientami indywidualnymi	Transakcje z bankami
Instrumenty pochodne wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	2 406 138	540	869 702	863 566	8 894	587 849
rating ryzyka +5-6-	32 166	-	60 846	40 085	-	24 320
rating ryzyka +7 i powyżej	1 504	-	-	67	-	-
Razem	2 439 808	540	930 548	903 718	8 894	612 169

Poniżej zaprezentowano podział ekspozycji w portfelu dłużnych papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu oraz w portfelu dłużnych papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody według ratingów agencji Fitch:

w tys. zł	31.12.2020		31.12.2019
	Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	Dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody		Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	Dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody
Rating emitenta agencji Fitch
A (w tym: od A- do AAA)	913 123	27 323 571		3 881 815	15 484 578
Razem	913 123	27 323 571		3 881 815	15 484 578

Struktura zobowiązań warunkowych udzielonych z punktu widzenia ryzyka kredytowego na dzień 31 grudnia 2020 roku:

w tys. zł		31.12.2020
	Zobowiązania wobec klientów instytucjonalnych		Zobowiązania wobec klientów indywidualnych	Zobowiązania wobec banków
Zobowiązania warunkowe udzielone (Etap 3)	37 112		1 081	-
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka +7 i powyżej	37 112			-

Zobowiązania warunkowe udzielone (Etap 2)	420 043		1 266 562	-
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	81 800			-
rating ryzyka +5-6-	112 134			-
rating ryzyka +7 i powyżej	226 109			-

Zobowiązania warunkowe udzielone (Etap 1)	9 486 102		4 963 153	355 011
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	7 204 763			350 804
rating ryzyka +5-6-	2 281 339			4 207
Razem	9 943 257		6 230 796	355 011

Struktura zobowiązań warunkowych udzielonych z punktu widzenia ryzyka kredytowego na dzień 31 grudnia 2019:

w tys. zł		31.12.2019
	Zobowiązania wobec klientów instytucjonalnych		Zobowiązania wobec klientów indywidualnych	Zobowiązania wobec banków
Zobowiązania warunkowe udzielone (Etap 3)	67 574		1 306	-
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka +7 i powyżej	67 574			-

Zobowiązania warunkowe udzielone (Etap 2)	639 821		1 219 855	3 323
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	132 895			-
rating ryzyka +5-6-	426 514			3 323
rating ryzyka +7 i powyżej	80 412			-

Zobowiązania warunkowe udzielone (Etap 1)	8 208 273		4 964 158	368 259
wg ratingu ryzyka
rating ryzyka 1-4-	6 858 859			364 951
rating ryzyka +5-6-	1 349 414			3 308
Razem	8 915 668		6 185 319	371 582

Praktyki „forbearance”

W Banku w ramach zarządzania ryzykiem kredytowym identyfikuje się ekspozycje „forborne”. Bank uwzględnia ekspozycje „forborne” zgodnie z wymaganiami sprawozdawczymi wynikającymi ze Standardów Technicznych EBA/ITS/2013/03.

Bank jako „forborne” traktuje ekspozycje, gdzie Bank udziela dłużnikowi doświadczającemu trudności finansowych preferencyjnych warunków finansowania (np. na warunkach nierynkowych), które w innej sytuacji nie byłyby rozważane. Bank poprzez preferencyjne warunki finansowania rozumie sytuacje, w której np. zmodyfikowane oprocentowanie kredytu jest niższe niż umowna wartość oprocentowania sprzed restrukturyzacji i/lub zmodyfikowane oprocentowanie kredytu jest niższe niż oprocentowanie rynkowe dla danego okresu finansowania i ryzyka kredytowego.

Zakres, w którym zmieniane są warunki finansowania, ustalany jest indywidualnie dla każdego dłużnika, którego dotyczy przedmiotowa sytuacja. W szczególności działania takie obejmują:

• przejęcie aktywów,

• udzielenia nowego, zrestrukturyzowanego zaangażowania w celu częściowej lub całkowitej spłaty istniejącego zaangażowania,

• modyfikację warunków istniejącego zaangażowania, w tym zmiany harmonogramu spłat (np. wydłużenie okresu kredytowania), zmiany oprocentowania należności lub sposobu spłaty, lub redukcji kwoty do spłaty (kwoty głównej lub narosłych odsetek).

Proces nadawania ekspozycjom statusu „forborne” jest ściśle związany z procesem zarządzania ryzykiem kredytowym, w tym również z procesem rozpoznawania utraty wartości dla ekspozycji.

W przypadku klientów instytucjonalnych Bank nadaje status „forborne” dla ekspozycji z rozpoznaną utratą wartości.

W przypadku ekspozycji detalicznych status „forborne” może dotyczyć zarówno ekspozycji z portfela z utratą wartości jak i z portfela bez utraty wartości. Bank jako „forborne” bez utraty wartości traktuje ekspozycje na których były przeprowadzone działania restrukturyzacyjne, natomiast zmiana warunków finansowania nie implikowała pogorszenia przyszłych strumieni płatności. W takich przypadkach zmiana statusu ekspozycji na „forborne” nie stanowi dowodu utraty wartości.

Bank przyjmuje, że ekspozycje pozostają w statusie „forborne” aż do ich całkowitej spłaty.

Ekspozycje ze zmodyfikowanymi warunkami podlegającymi zasadom w zakresie forbearance (ekspozycje forborne) są przedmiotem raportowania regulacyjnego oraz wewnętrznego.

Wartości ekspozycji w statusie „forborne”:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Należności bez rozpoznanej utraty wartości,	21 688 429	23 457 563
Należności bez rozpoznanej utraty wartości (Etap 1), w tym:	20 378 634	21 102 020
podmiotów sektora niefinansowego	16 879 006	18 071 898
klientów instytucjonalnych	10 412 915	11 659 740
klientów indywidualnych	6 466 091	6 412 158
Należności bez rozpoznanej utraty wartości (Etap 2), w tym:	1 309 795	2 355 543
podmiotów sektora niefinansowego	1 309 795	2 355 529
klientów instytucjonalnych	507 135	1 376 283
klientów indywidualnych	802 660	979 246
Należności z rozpoznaną utratą wartości (Etap 3), w tym:	824 898	839 586
podmiotów sektora niefinansowego	824 898	839 586
klientów instytucjonalnych, w tym:	472 869	524 477
„forborne”	148 091	169 297
klientów indywidualnych, w tym:	352 029	315 109
„forborne”	18 027	19 195
Należności od klientów brutto razem, w tym:	22 513 327	24 297 149
podmiotów sektora niefinansowego	19 013 699	21 267 013
klientów instytucjonalnych, w tym:	11 392 919	13 560 500
„forborne”	148 091	169 297
klientów indywidualnych, w tym:	7 620 780	7 706 513
„forborne”	18 027	19 195
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych, w tym:	(839 572)	(688 374)
na należności „forborne”	(125 206)	(76 363)
Należności od klientów netto, razem, w tym:	21 673 755	23 608 775
należności „forborne”	40 912	112 129

RYZYKO PŁYNNOŚCI

Procesy i organizacja zarządzania ryzykiem płynności

Ryzyko płynności jest definiowane, jako niebezpieczeństwo nie wywiązania się Banku z wykonania wymagalnych zobowiązań finansowych wobec klientów i kontrahentów.

Celem zarządzania ryzykiem płynności jest terminowe wywiązanie się Banku z wszystkich zobowiązań wobec swoich klientów oraz zabezpieczenie środków, w celu terminowego rozliczenia wszystkich transakcji na rynku pieniężnym.

Zarządzanie ryzykiem płynności opiera się na:

• obowiązujących przepisach prawa w szczególności ustawie Prawo bankowe,

• wymaganiach polskich instytucji regulacyjnych, a zwłaszcza na uchwałach Komisji Nadzoru Finansowego,

• zasadach ostrożnego i stabilnego zarządzania Bankiem oraz ogólnym poziomie ryzyka zaakceptowanym przez Radę Nadzorczą Banku,

z uwzględnieniem najlepszych praktyk stosowanych na rynku.

Ostateczna odpowiedzialność za przestrzeganie ustalonych poziomów ekspozycji na ryzyko płynności w Banku spoczywa na Zarządzie Banku, natomiast bieżące zarządzanie ryzykiem rynkowym jest prowadzone przez:

• Członka Zarządu Nadzorującego Sektor Zarządzania Ryzykiem,

• Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami (ALCO),

• Szefa jednostki Ryzyka Rynkowego.

Zarządzanie płynnością

Celem zarządzania płynnością jest zapewnienie Bankowi dostępu do środków płynnych, w celu wypełnienia swoich zobowiązań w terminie, także w ekstremalnych, lecz prawdopodobnych sytuacjach kryzysowych.

Bank analizuje i zarządza ryzykiem płynności w różnych horyzontach czasowych, przy czym rozróżnia się płynność bieżącą, krótko-, średnio- i długoterminową, stosując adekwatne metody pomiaru i limitowania ryzyka. Przyjęte miary oraz limity maja na celu ograniczenie nadmiernej koncentracji w zakresie przyjętej struktury bilansu, czy tez źródeł finasowania.

Zarządzanie płynnością długoterminową należy do zadań ALCO i jest określone w strategii Banku. Jest ono prowadzone w oparciu o monitorowanie relacji strukturalnych bilansu oraz o regulacyjne miary płynności długookresowej i obejmuje analizę luk płynności, a także możliwości pozyskania w przyszłości wystarczających źródeł finansowania oraz kosztu pozyskania środków w kontekście wpływu na rentowność prowadzonej działalności.

Zarządzanie płynnością średnioterminową, w horyzoncie do 1 roku, należy do zadań ALCO i odbywa się w oparciu o przygotowywany w cyklu rocznym plan finansowania, określający poziomy limitów wewnętrznych oraz przygotowywane przez jednostki biznesowe Banku plany w zakresie zmiany aktywów i pasywów, opracowywane w ramach planów finansowych na kolejny rok budżetowy.

Zarządzanie płynnością krótkoterminową, w horyzoncie do 3 miesięcy, należy do zadań Sektora Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej i odbywa się w oparciu o regulacyjne miary płynności krótkookresowej oraz limity wewnętrzne. Bank analizuje także poziom płynności w sytuacjach kryzysowych, przyjmując, jako warunek konieczny brak ujemnej luki we wszystkich przedziałach czasowych w horyzoncie 3 miesięcy.

Zarządzanie płynnością bieżącą należy do zadań Sektora Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej i prowadzone jest w oparciu o rachunki nostro Banku, w tym w szczególności rachunek rezerwy obowiązkowej w NBP, przy użyciu dostępnych produktów oferowanych przez rynek pieniężny oraz bank centralny.

W 2020 roku w Banku nie wprowadzono istotnych zmian w procesach, procedurach, systemach oraz politykach dotyczących zarządzania ryzykiem płynności.

Plan finansowania i zabezpieczania płynności

Roczny Plan Finansowania i Płynności (Plan) jest przygotowywany dla Banku przez Członka Zarządu Nadzorującego Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej. Odpowiada on również za uzyskanie aprobaty ALCO dla tego Planu. Plan powinien obejmować wszystkie istotne elementy dotyczące finansowania i płynności wynikające z planów biznesowych, a w szczególności w obszarze depozytów i kredytów dla klientów, tak jak to zostało określone w budżetach rocznych poszczególnych jednostek biznesowych, a także istotnych zmian otoczenia regulacyjnego oraz sytuacji rynkowej.

Narzędzia zarządzania ryzykiem płynności

Bank dokonuje pomiaru i zarządza ryzykiem płynności poprzez zastosowanie zarówno zewnętrznych miar nadzorczych, jak i miar dodatkowych wypracowanych wewnętrznie.

Regulacyjne miary płynności

Regulacyjne miary płynności, wskaźniki M1-M4 i LCR, kształtowały się na bezpiecznym poziomie i wynosiły:

	31.12.2020	31.12.2019	Zmiana
M1 – Luka płynności krótkoterminowej ( w tys. zł )	17 720 491	9 126 042	8 594 449
M2 – Współczynnik płynności krótkoterminowej	1,37	1,26	0,11
M3 - Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych funduszami własnymi	4,69	4,98	(0,29)
M4 - Współczynnik pokrycia aktywów niepłynnych i aktywów o ograniczonej płynności	2,04	1,58	0,46
funduszami własnymi i środkami obcymi stabilnymi
LCR	182%	163%	19%

Wewnętrzne narzędzia zarządzania ryzykiem płynności

W uzupełnieniu do nadzorczych miar płynności Bank stosuje zestaw narzędzi zarządzania ryzykiem płynności obejmujący:

• analizę luk –MAR/S2;

• scenariusze kryzysowe,

• strukturalne wskaźniki płynności,

• rynkowe czynniki ostrzegawcze,

• znaczące źródła finansowania,

• awaryjny plan finansowania.

Scenariusze kryzysowe

Testy warunków kryzysowych są przeprowadzane, w celu zbadania potencjalnego wpływu określonego zdarzenia na bilans Banku oraz skumulowaną lukę w horyzoncie 12 miesięcy, a także określenia, jakie dodatkowe finansowanie działalności jest konieczne w każdym z określonych scenariuszy. Scenariusze te są przygotowywane przez Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej oraz Ryzyko Rynkowe Banku oraz zatwierdzane przez ALCO.

Bank przeprowadza testy warunków kryzysowych w cyklu miesięcznym. Scenariusze te zakładają istotne zmiany w podstawowych parametrach finansowania, takie jak:

• koncentracja bazy funduszowej,

• Highly Stressed Market Disruption (“S2”) – poważne zakłócenia na rynkach światowych,

• kryzys finansowy na rynku krajowym.

Awaryjny plan finansowania

Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej przygotowuje oraz aktualizuje w cyklu rocznym „Plan pozyskania funduszy i utrzymania płynności w sytuacji zagrożenia płynności” (Plan awaryjny), który określa sposób działania Banku w sytuacji kryzysowej, w tym szczególnie w przypadkach zakładanych w scenariuszach kryzysowych i opisanych w „Rocznym planie finansowania i zabezpieczenia płynności”. Awaryjny plan finansowania jest zatwierdzany przez ALCO.

Plan awaryjny określa:

• warunki/symptomy wskazujące na wystąpienie sytuacji kryzysowej;

• kompetencje do podejmowania działań w ramach realizacji planu;

• źródła pozyskania funduszy, a w szczególności zasady utrzymywania portfela aktywów płynnych do użycia w przypadku wystąpienia problemów płynnościowych;

• zasady przeprowadzania sprzedaży aktywów i zmiany struktury bilansu;

• zasady postępowania w celu przywrócenia zaufania klientów do instytucji.

Poniżej przedstawione zostały wielkości skumulowanej urealnionej luki płynności w warunkach stresowych oraz poziom aktywów płynnych na dzień 31 grudnia 2020 roku i 31 grudnia 2019 roku.

Skumulowana urealniona luka płynności na dzień 31 grudnia 2020 roku:

w tys. zł	Do 1 miesiąca	Powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy	Powyżej 3 miesięcy do 1 roku	Powyżej 1 roku do 2 lat	Powyżej 2 lat
Aktywa	29 193 814	60 293	582 149	-	30 796 141
Zobowiązania i kapitał własny	12 055 930	4 828 015	16 795	-	43 731 657
Luka bilansowa w danym okresie	17 137 884	(4 767 722)	565 354	-	(12 935 516)
Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych – wpływy	35 237 768	5 587 109	17 581 465	8 645 374	15 833 016
Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych – wypływy	35 040 316	5 541 091	17 791 986	8 897 566	15 943 271
Luka pozabilansowa w danym okresie	197 452	46 018	(210 521)	(252 192)	(110 255)
Potencjalne wykorzystanie przyznanych linii kredytowych	573 674	608 141	475 245	-	(1 657 060)
Luka skumulowana	16 761 662	11 431 817	11 311 405	11 059 213	(329 498)

Skumulowana urealniona luka płynności na dzień 31 grudnia 2019 roku:

w tys. zł	Do 1 miesiąca	Powyżej 1 miesiąca do 3 miesięcy	Powyżej 3 miesięcy do 1 roku	Powyżej 1 roku do 2 lat	Powyżej 2 lat
Aktywa	20 551 058	391 612	778 774	235 278	29 947 974
Zobowiązania i kapitał własny	8 169 834	4 479 486	19 091	-	39 236 285
Luka bilansowa w danym okresie	12 381 224	(4 087 874)	759 683	235 278	(9 288 311)
Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych – wpływy	22 718 553	5 726 397	14 890 210	12 000 485	16 165 204
Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych – wypływy	22 792 316	5 752 159	14 908 722	11 913 776	16 189 238
Luka pozabilansowa w danym okresie	(73 763)	(25 762)	(18 512)	86 709	(24 034)
Potencjalne wykorzystanie przyznanych linii kredytowych	566 316	477 866	415 396	-	(1 459 578)
Luka skumulowana	11 741 145	7 149 643	7 475 418	7 797 405	(55 362)

Aktywa płynne i skumulowana luka płynności do 1 roku:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019	Zmiana
Aktywa płynne, z tego:	32 546 813	22 875 757	9 671 056
rachunek nostro, depozyty w NBP i stabilna część gotówki	4 310 119	3 509 364	800 755
dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	913 123	3 881 815	(2 968 692)
dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	27 323 571	15 484 578	11 838 993
Skumulowana luka płynności do 1 roku	11 311 405	7 475 418	3 835 987
Wskaźnik pokrycia luki przez aktywa płynne	Pozytywna luka	Pozytywna luka	-

Poniżej przedstawione zostały zobowiązania finansowe Banku według umownych terminów wymagalności. Prezentowane kwoty nie uwzględniają wpływu stopy efektywnej na wartości zobowiązań z tytułu odsetek.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku

w tys. zł	Nota	Razem	Do 1 miesiąca	Od 1 do 3 miesięcy	Od 3 miesięcy do 1 roku	Od 1 roku do 5 lat	Ponad 5 lat
Zobowiązania wobec banków	29	5 118 749	5 101 749	2 000	15 000	-	-
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu
Zobowiązania z tytułu krótkiej sprzedaży papierów wartościowych	19	40 239	40 239	-	-	-	-
Zobowiązania wobec klientów, z tego:	30	43 411 106	42 533 510	639 607	215 013	22 976	-
Depozyty podmiotów sektora finansowego	30	4 853 049	4 850 991	263	1 795	-	-
Depozyty podmiotów sektora niefinansowego	30	38 336 169	37 577 068	578 717	165 294	15 090	-
Pozostałe zobowiązania	30	221 888	105 451	60 627	47 924	7 886	-
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu
Instrumenty pochodne (rozliczane netto)	19	4 868 291	58 854	70 086	557 432	2 805 360	1 376 559
Pochodne instrumenty zabezpieczające		98 025	-	-	-	98 025	-
Zobowiązania z tytułu niewykorzystanych linii kredytowych	40	14 115 999	12 256 085	4 000	274 085	1 398 056	183 773
Zobowiązania z tytułu udzielonych gwarancji	40	2 250 542	2 250 542	-	-	-	-
		69 902 949	62 240 977	715 693	1 061 530	4 324 417	1 560 332
Instrumenty pochodne rozliczane brutto
Wpływy		75 770 215	35 434 287	5 520 929	16 363 340	11 860 068	6 591 591
Wypływy		75 587 594	35 218 811	5 514 231	16 343 102	11 944 695	6 566 755
		182 621	215 476	6 698	20 238	(84 627)	24 836

Na dzień 31 grudnia 2019 roku

w tys. zł	Nota	Razem	Do 1 miesiąca	Od 1 do 3 miesięcy	Od 3 miesięcy do 1 roku	Od 1 roku do 5 lat	Ponad 5 lat
Zobowiązania wobec banków	29	2 125 383	2 108 383	2 000	15 000	-	-
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu
Zobowiązania z tytułu krótkiej sprzedaży papierów wartościowych	19	238 408	238 408	-	-	-	-
Zobowiązania wobec klientów, z tego:	30	39 849 777	37 290 908	1 233 802	1 291 452	33 615	-
Depozyty podmiotów sektora finansowego	30	4 764 396	4 762 460	260	1 676	-	-
Depozyty podmiotów sektora niefinansowego	30	34 817 070	32 386 198	1 172 136	1 234 324	24 412	-
Pozostałe zobowiązania	30	268 311	142 250	61 406	55 452	9 203	-
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu
Instrumenty pochodne (rozliczane netto)	19	1 974 225	41 303	35 685	99 783	1 077 118	720 336
Pochodne instrumenty zabezpieczające		19 226	-	-	-	19 226	-
Zobowiązania z tytułu niewykorzystanych linii kredytowych	40	13 016 317	11 701 520	-	236 039	870 275	208 483
Zobowiązania z tytułu udzielonych gwarancji	40	2 273 926	2 273 926	-	-	-	-
		59 497 262	53 654 448	1 271 487	1 642 274	2 000 234	928 819
Instrumenty pochodne rozliczane brutto
Wpływy		72 862 917	23 340 936	6 612 768	15 187 355	19 967 407	7 754 451
Wypływy		72 760 656	23 414 973	6 643 496	15 055 276	19 883 352	7 763 559
		102 261	(74 037)	(30 728)	132 079	84 055	(9 108)

RYZYKO RYNKOWE

Procesy i organizacja zarządzania ryzykiem rynkowym

Ryzyko rynkowe określane jest, jako ryzyko negatywnego wpływu na wynik finansowy oraz wartość funduszy własnych Banku zmiany rynkowych stóp procentowych, kursów walutowych, kursów akcji, cen towarów oraz wszelkich parametrów zmienności tych stóp, kursów i cen.

Celem zarządzania ryzykiem rynkowym jest zapewnienie, że rozmiary ponoszonego ryzyka w ramach Banku odpowiadają poziomowi akceptowalnemu przez akcjonariuszy oraz instytucje nadzoru bankowego, a także zapewnienie, że wszystkie ekspozycje na ryzyko rynkowe są właściwie odzwierciedlone w kalkulowanych miarach ryzyka przekazywanych do wiadomości odpowiednim osobom i organom zarządzającym. Przyjęte miary oraz limity ryzyka rynkowego mają na celu zapobieganie nadmiernej koncentracji ekspozycji na pojedynczy czynnik ryzyka lub grupę powiązanych czynników ryzyka, a także, aby określić ogólny maksymalny poziom podejmowanego ryzyka w księdze handlowej lub Bankowej.

Zarządzanie ryzykiem rynkowym w Banku opiera się na:

• wymaganiach polskich instytucji regulacyjnych, a zwłaszcza na uchwałach Komisji Nadzoru Finansowego;

• zasadach ostrożnego i stabilnego zarządzania Bankiem oraz ogólnym poziomie ryzyka zaakceptowanym przez Radę Nadzorczą Banku;

z uwzględnieniem najlepszych praktyk stosowanych na rynku.

Ostateczna odpowiedzialność za przestrzeganie ustalonych poziomów ekspozycji na ryzyko rynkowe w Banku spoczywa na Zarządzie Banku, natomiast bieżące zarządzanie ryzykiem rynkowym jest prowadzone przez:

• Członka Zarządu Nadzorującego Sektor Zarządzania Ryzykiem,

• Komitet Zarządzania Aktywami i Pasywami (ALCO),

• Szefa jednostki Ryzyka Rynkowego,

• Szefów jednostek biznesowych podejmujących ryzyko,

• osoby oddelegowane do zarządzania ryzykiem w jednostkach Banku.

Zarządzanie ryzykiem rynkowym

Zakres ryzyka

Zarządzanie ryzykiem rynkowym dotyczy wszystkich portfeli, z których dochody narażone są na negatywny wpływ czynników rynkowych, takich jak stopy procentowe, kursy walutowe, ceny akcji, ceny towarów masowych oraz parametrów zmienności tych czynników. W zarządzaniu ryzykiem rynkowym wyodrębniono dwa rodzaje portfeli: handlowy i bankowy.

Portfele handlowe obejmują transakcje na instrumentach finansowych (bilansowych i pozabilansowych), których celem jest osiągnięcie dochodu związanego ze zmianą parametrów rynkowych w krótkim okresie. Portfele handlowe obejmują pozycje bilansowe, takie jak: dłużne papiery wartościowe kwalifikowane, jako przeznaczone do obrotu, tzn. nabywane w celach handlowych i spełniające określone kryteria płynności, oraz wszystkie pozycje w instrumentach pochodnych, przy czym w tym przypadku dokonuje się rozróżnienia portfeli nabywanych w celach czysto handlowych oraz tych, które są zawierane, w celu zabezpieczenia ryzyka pozycji w portfelu bankowym – tzw. zabezpieczenia ekonomiczne (economic hedge). Wycena portfeli handlowych dokonywana jest bezpośrednio na podstawie cen rynkowych lub za pomocą modeli wyceny przy zastosowaniu parametrów cenowych notowanych na rynku. Działalność na portfelach handlowych prowadzona jest przez Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej Banku w zakresie portfeli obejmujących ryzyko stopy procentowej oraz ryzyko kursu walutowego. Portfel handlowy obejmuje również opcje, w tym przede wszystkim walutowe transakcje opcyjne, opcje na stopy procentowe oraz struktury opcyjne, będące odzwierciedleniem ekonomicznej natury oraz ryzyka wynikającego z produktów oferowanych klientom Banku. Działalność Banku w tym zakresie jest prowadzona w sposób zapewniający jednoczesne (każdorazowe i natychmiastowe) zawarcie transakcji przeciwstawnej o takich samych parametrach, w związku, z czym portfel transakcji opcyjnych nie generuje otwartej ekspozycji ryzyka rynkowego. Jedyną wielkością związaną z zawieraniem transakcji opcyjnych uwzględnianą w pomiarze ryzyka rynkowego, a konkretnie ryzyka walutowego, jest wielkość premii płaconej/otrzymywanej w walucie zagranicznej.

Portfele bankowe obejmują wszystkie pozostałe, niezaliczone do portfeli handlowych, pozycje bilansowe oraz pozabilansowe. Celem zawierania tych transakcji jest realizacja wyniku w całym, kontraktowym okresie transakcji. Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej Banku przejmuje pozycje ryzyka stóp procentowych z portfeli bankowych z wszystkich innych jednostek organizacyjnych Banku. Mechanizm przekazywania pozycji ryzyka stóp procentowych opiera się na systemie transferowej ceny funduszy.

Pomiar ryzyka rynkowego portfeli bankowych

Do portfeli bankowych zastosowanie mają następujące metody pomiaru ryzyka:

• analiza luki stopy procentowej,

• metoda kosztów zamknięcia otwartych pozycji odsetkowych (Value-at-Close)/całkowitego zwrotu z portfela (Total Return),

• metoda dochodów odsetkowych narażonych na ryzyko (Interest Rate Exposure, IRE), oparta zarówno na metodzie luki, jak i przepływów odsetkowych w odpowiednim horyzoncie czasu,

• testy warunków skrajnych.

Analiza luki stopy procentowej wykorzystuje harmonogram zapadalności lub przeszacowania pozycji bilansowych oraz instrumentów pochodnych ujmowanych w ramach rachunkowości zabezpieczeń lub zakwalifikowanych, jako zabezpieczenia ekonomiczne, w celu ustalenia różnic pomiędzy pozycjami, których termin zapadalności lub aktualizacji oprocentowania przypada na dany przedział czasowy.

Generalną zasadą w analizie luki oprocentowania jest klasyfikacja transakcji do poszczególnych pasm przeszacowania pozycji z portfeli bankowych wg kontraktowych lub zakładanych terminów zmian oprocentowania transakcji.

Przyjmuje się, że:

• transakcje ze stałą stopą oprocentowania (takie jak: depozyty terminowe, lokaty międzybankowe, portfel dłużnych papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody o oprocentowaniu stałym, kredyty udzielone zarówno spłacane w całości w dniu zapadalności, jak i spłacane w ratach) klasyfikuje się do odpowiednich pasm przeszacowania na podstawie daty zapadalności lub wymagalności;

• transakcje ze stopą zmienną, aktualizowaną w cyklicznych stałych okresach (głównie kredyty udzielone z oprocentowaniem ustalanym w oparciu o stopę rynkową/bazową np. WIBOR 1M) klasyfikuje się do odpowiednich pasm przeszacowania na podstawie daty najbliższej aktualizacji oprocentowania;

• transakcje o oprocentowaniu zmiennym administrowanym (tzn. zmiana wysokości oprocentowania oraz jej termin zastrzeżona jest do wyłącznej decyzji Banku), bądź o niezdefiniowanym terminie zapadalności lub aktualizacji oprocentowania klasyfikuje się do odpowiednich pasm przeszacowania na podstawie historycznie zaobserwowanych lub ekspercko przyjętych przesunięć momentu i wielkości zmiany oprocentowania danej pozycji w stosunku do zmiany rynkowych stóp procentowych (model minimalizacji zmienności marży na produkcie).

W Banku do tych transakcji/pozycji bilansu zalicza się m.in: rachunki bieżące, kredyty kartowe, kredyty w rachunku bieżącym. Dodatkowo uwzględnia się wcześniejsze spłaty kredytów w oparciu o analizę faktycznych spłat dokonywanych przez klientów przed terminem i na tej podstawie ustalany jest profil aktualizacji oprocentowania produktu, dotyczy to w szczególności kredytów ratalnych;

• transakcje niewrażliwe na zmiany stóp procentowych, do których zalicza się gotówkę, majątek trwały, kapitał, pozostałe aktywa/zobowiązania, kwalifikuje się do najdłuższego pasma przeszacowania;

• transakcje bezpośrednio zawierane przez Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej na potrzeby zarządzania ryzykiem stóp procentowych oraz płynności (portfel własny Sektora Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej) klasyfikowane są do odpowiednich pasm przeszacowania zawsze na podstawie dat zawartych w kontrakcie.

Metoda wartości zamknięcia luki stóp procentowych (Value-at-Close) określa wartość ekonomiczną lub „godziwą” pozycji, analogiczną do wyceny rynkowej portfela handlowego. Całkowity zwrot na portfelu to suma zmian wartości zamknięcia luki stóp procentowych, naliczonych odsetek oraz zysków/strat ze sprzedaży aktywów lub anulowania zobowiązań.

Metoda dochodów odsetkowych narażonych na ryzyko (IRE) służy do pomiaru potencjalnego wpływu określonego przesunięcia równoległego krzywych stóp procentowych na dochód odsetkowy z księgi bankowej przed opodatkowaniem, który może być uzyskany w określonym przedziale czasu. Jest to miara prospektywna, analogiczna do wskaźnika czynników wrażliwości (Factor Sensitivity) w przypadku portfeli handlowych. Przy czym przyjmuje się, że w standardowych warunkach przesunięcie stóp procentowych jest identyczne dla każdej waluty i wynosi 100 pkt bazowych w górę. Miara IRE jest kalkulowana dla pozycji w każdej walucie odrębnie w horyzoncie dziesięciu lat, przy czym do bieżącego monitorowania oraz limitowania pozycji ryzyka stóp procentowych portfeli bankowych stosowane są zasadniczo miary IRE w horyzoncie jednego roku i pięciu lat.

Dodatkowo, Bank mierzy ryzyko stopy procentowej metodą dochodową (cashflow net interest revenue NIR/IRE). Miara ta, podobnie jak IRE liczone metodą luki, określa potencjalny wpływ przed opodatkowaniem na wynik odsetkowy dla pozycji zaliczonych do księgi bankowej, ze względu na określone zmiany stóp procentowych w określonym okresie sprawozdawczym – zasadniczo 12 miesięcy. NIR to różnica między naliczonymi przychodami odsetkowymi uzyskanymi z aktywów (np. pożyczki dla klientów) a kosztem odsetek zapłaconym od zobowiązań (np. depozyty klientów). NIR/IRE to delta między bazowym NIR a NIR w scenariuszu szoku stopy procentowej tj +/- 100 pkt. bazowych, dla wszystkich walut razem. Przyjmuje się podobne założenia w zakresie dat przeszacowania jak opisane powyżej dla metody luki, z tą różnicą, ze pozycje niegenerujące przepływów odsetkowych oraz kapitały Banku są wyeliminowane z kalkulacji.

Poniżej przedstawione są miary IRE dla Banku na dzień 31 grudnia 2020 roku oraz na dzień 31 grudnia 2019 roku, oddzielnie dla miar opartych o metodę luki jak i przepływów odsetkowych. Zestawienie prezentowane jest odrębnie dla głównych walut PLN, USD i EUR, stanowiących łącznie ponad 90% bilansu Banku, oraz łącznie dla wszystkich walut w przypadku metody przepływów odsetkowych.

IRE – metoda luki

w tys. zł	31.12.2020		31.12.2019
	IRE 12M	IRE 5L	IRE 12M	IRE 5L
PLN	42 136	232 315	27 103	78 293
USD	22 844	38 274	15 045	19 732
EUR	15 965	20 653	9 980	9 134

IRE – metoda przepływów odsetkowych

w tys. zł	31.12.2020		31.12.2019
		IRE 12M	IRE 12M
	+100 pb	-100 pb	+100 pb	-100 pb
Łacznie dla wszystkich walut	152 967	39 839	91 145	(64 561)

Testy warunków skrajnych mierzą potencjalny wpływ istotnych zmian w poziomie lub kształcie krzywych stóp procentowych na pozycje otwierane w portfelu bankowym.

Bank dokonuje testów warunków skrajnych dla zdefiniowanych scenariuszy ruchów stóp procentowych stanowiących kombinacje ruchów czynników rynkowych zdefiniowanych jako zmiany znaczące (large move) i kryzysowe (stress move) występujących zarówno w kraju, jak i zagranicą. Wielkości zakładanych przesunięć czynników rynkowych podlegają regularnej ocenie i są odpowiednio dostosowywane do zmian rynkowych warunków działania Banku. Testy warunków skrajnych obejmują także zmianę wartości kapitału w wyniku ruchów stóp procentowych dla poszczególnych walut w scenariuszach zgodnych z wymogami CRR.

Departament Zarządzania Aktywami i Pasywami w Pionie Transakcji Rynku Międzybankowego prowadzi działalność w zakresie papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody. Określa się trzy podstawowe cele działalności w ramach portfela papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody:

• zarządzanie płynnością finansową;

• zabezpieczenie przed ryzykiem przejmowanym przez Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej z innych jednostek organizacyjnych Banku;

• otwieranie własnych pozycji ryzyka stóp procentowych w portfelach Banku przez Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej.

Aby uniknąć nadmiernych wahań wartości funduszy kapitałowych Banku, spowodowanych przez przeszacowanie aktywów przeznaczonych do sprzedaży, ustala się maksymalne limity pozycji DV01 (Dollar Value of 1 basis point), która określa potencjalną zmianę wartości pozycji ryzyka dla danej krzywej stóp procentowych w określonym punkcie węzłowym krzywej (do którego sprowadzane są wszystkie przepływy pieniężne w ustalonym przedziale czasowym), spowodowaną przesunięciem rynkowej stopy procentowej o jeden punkt bazowy w górę dla tego typu portfeli. Limity dotyczą również pozycji otwartych w instrumentach pochodnych (np. transakcjach swap stóp procentowych), przeprowadzanych w celu zabezpieczenia wartości godziwej portfela.

Program stosowania rachunkowości zabezpieczeń

Poza ogólnymi zasadami ograniczania ryzyka rynkowego, w szczególności ryzyka stóp procentowych, Bank posiada zdefiniowane zasady stosowania rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Podstawowym rodzajem ryzyka zabezpieczanym w ramach rachunkowości zabezpieczeń jest ryzyko zmiany stóp procentowych, na jakie narażony jest portfel papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody o stałej stopie procentowej. Na koniec każdego miesiąca, w którym występowała relacja zabezpieczająca, Bank dokonywał oceny efektywności stosowanego zabezpieczenia analizując zmiany wartości godziwej instrumentu zabezpieczanego oraz instrumentu zabezpieczającego z tytułu zabezpieczanego ryzyka.

Pozycją zabezpieczaną była część portfela papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody na stałą stopę procentową, denominowaną w PLN i EUR. We wszystkich przypadkach instrumentem zabezpieczającym był swap stopy procentowej (IRS), zamieniający stałą stopę procentową na zmienną. Zyski i straty wynikające z przeszacowania wartości godziwej instrumentu zabezpieczającego oraz zmiany w wycenie do wartości godziwej pozycji zabezpieczanych odzwierciedlone są – w części wynikającej z zabezpieczanego ryzyka – w rachunku zysków i strat w pozycji „Wynik na rachunkowości zabezpieczeń”.

Poziom ryzyka określonego miarą DV01 dla portfela papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody z uwzględnieniem zabezpieczeń ekonomicznych, w podziale na portfele w poszczególnych walutach przedstawiony jest w tabeli poniżej:

w tys. zł	31.12.2020			Ogółem w okresie 01.01.2020 – 31.12.2020
	Ogółem	Papiery wartościowe	IRS	Średnia	Maksimum	Minimum
PLN	(3 636)	(6 878)	3 243	(2 719)	(1 505)	(3 856)
USD	(121)	(121)	-	(143)	(119)	(167)
EUR	(280)	(280)	-	(304)	(272)	(352)

w tys. zł	31.12.2019			Ogółem w okresie 01.01.2019 – 31.12.2019
	Ogółem	Papiery wartościowe	IRS	Średnia	Maksimum	Minimum
PLN	(3 182)	(3 489)	307	(3 089)	(2 528)	(3 412)
USD	(159)	(159)	-	(109)	-	(186)
EUR	(357)	(357)	-	(439)	(311)	(533)

Działalność Banku w zakresie inwestycji w dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody była głównym czynnikiem wpływającym także na zmiany poziomu ryzyka niedopasowania terminów przeszacowania wyrażonych miarą IRE.

Pomiar ryzyka rynkowego portfeli handlowych

Do portfeli handlowych zastosowanie mają następujące metody pomiaru ryzyka:

• metoda czynników wrażliwości (Factor Sensitivity),

• metoda wartości narażonej na ryzyko (VaR),

• testy warunków skrajnych.

Czynniki wrażliwości mierzą zmianę wartości pozycji w danym instrumencie bazowym w przypadku określonej zmiany czynnika ryzyka rynkowego (np. zmiana o 1 punkt bazowy w oprocentowaniu w danym punkcie na krzywej stopy procentowej, zmiana o 1% w kursie walutowym lub cenie akcji).

W przypadku stóp procentowych miarą wrażliwości jest DV01.

W odniesieniu do ryzyka walutowego wielkość współczynnika wrażliwości jest równa co do wartości wielkości pozycji walutowej w danej walucie.

W przypadku pozycji w kapitałowych papierach wartościowych wielkość współczynnika wrażliwości jest równa co do wartości wielkości pozycji netto w danym instrumencie (akcji, indeksie, jednostce udziałowej).

Miarą zintegrowaną ryzyka rynkowego portfeli handlowych, łączącą wpływ pozycji w poszczególnych czynnikach ryzyka i uwzględniającą efekt korelacji pomiędzy zmiennościami poszczególnych czynników, jest wartość narażona na ryzyko (VaR). Miara VaR jest stosowana do oszacowania potencjalnego spadku wartości pozycji lub portfela w normalnych warunkach rynkowych, przy ustalonym poziomie ufności i w określonym czasie. W przypadku pozycji otwieranych w portfelu handlowym Banku wartość VaR jest obliczana przy zastosowaniu 99% poziomu ufności i jednodniowego okresu utrzymania.

Zarówno wskaźnik DV01, jak i wskaźnik VaR dla portfela handlowego są obliczane jako kwota netto bez zabezpieczenia ekonomicznego portfela papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, tzn. bez instrumentów pochodnych mających zabezpieczyć wartość godziwą portfela. Ekspozycja na ryzyko takich transakcji jest kontrolowana poprzez odpowiednie metody pomiaru ryzyka i ograniczana za pomocą limitów ryzyka portfeli bankowych.

W cyklu dziennym dokonywana jest analiza scenariuszy warunków skrajnych (stress test), przy założeniu większych niż przyjęte w pomiarze wartości zagrożonej, zmian czynników ryzyka oraz pominięciu historycznie obserwowanych korelacji pomiędzy tymi czynnikami.

Bank notuje ekspozycje ryzyka rynkowego portfeli handlowych w ponad dwudziestu walutach zarówno w przypadku pozycji walutowych jak i ekspozycji na ryzyko stóp procentowych, przy czym tylko w przypadku kilku walut ekspozycje są znaczące. Dla dużej grupy walut ekspozycje wynikają z niepełnego dopasowania transakcji zawartych na zlecenie klienta i transakcji domykających z innymi kontrahentami rynków hurtowych. Znaczące ekspozycje na ryzyko rynkowe otwierane są w przypadku PLN, walut rynków wysokorozwiniętych (przede wszystkim USD oraz EUR; rzadziej GBP, CHF, JPY) oraz walut krajów Europy Środkowej.

Wartości znaczących ekspozycji na ryzyko stóp procentowych portfeli handlowych w ujęciu miary DV01 w 2020 roku prezentuje poniższa tabela:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019	w okresie 01.01.2020 – 31.12.2020
w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019	Średnia	Maksimum	Minimum
PLN	(268)	(54)	195	834	(913)
EUR	95	(13)	5	202	(315)
USD	74	144	45	279	(71)

W 2020 roku średnia wielkość ekspozycji na ryzyko stóp procentowych w walucie krajowej była niższa w porównaniu z poziomem z roku ubiegłego i wyniosła 260 tys. zł. Średnia ekspozycja na ryzyko stóp procentowych w EUR była niższa w porównaniu z rokiem 2019 (DV01 wyniosło 45 tys. zł, wobec 67 tys. zł rok wcześniej). Średnia ekspozycja w USD była wyższa w porównaniu do roku 2019 (DV01 wyniosło 54 tys. zł, w porównaniu do 50 tys. zł w 2019 r.). Jeśli chodzi o największe wielkości ekspozycji przyjmowanych przez Departament Skarbu to maksymalna ekspozycja w PLN wyniosła 913 tys. zł w porównaniu z 974 tys. zł w roku 2019, zaś maksymalna pozycja w EUR osiągnęła wielkość 315 tys. zł w porównaniu z 105 tys. zł w roku ubiegłym.

Sektor Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej, prowadzący w ramach Banku działalność handlową na instrumentach finansowych, kontynuował strategię bardzo aktywnego zarządzania ekspozycjami narażonymi na ryzyko walutowe i stopy procentowej dostosowując wielkość i kierunek tych ekspozycji w zależności od zmieniających się warunków rynkowych, co obrazuje przedział wahań tych ekspozycji (wartości minimum i maksimum w powyższej tabeli).

Poziom ryzyka określonego miarą VaR (bez uwzględnienia zabezpieczeń ekonomicznych portfela papierów wartościowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody) w podziale na pozycje ryzyka walutowego i ryzyka stopy procentowej w 2020 roku prezentuje poniższa tabela:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019	w okresie 1.01.2020 – 31.12.2020
w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019	Średnia	Maksimum	Minimum
Ryzyko walutowe	493	69	346	4 572	-
Ryzyko stóp procentowych	5 641	5 947	7 390	33 632	1 709
Ryzyko spreadu	2 745	3 040	3 435	5 573	1 280
Ryzyko ogółem	6 170	6 678	8 576	34 130	4 138

Ogólny średni poziom ryzyka rynkowego portfeli handlowych w roku 2020 był o 12% niższy od średniego poziomu zanotowanego w roku 2019, w ujęciu kwotowym to około 1 119 tys. zł, głównie jako wynik spadku ekspozycji na zmianę spreadu. Maksymalny poziom ryzyka cenowego wzrósł z 13 775 tys. zł w roku 2019 do 34130 tys. zł w roku 2020, przy czym maksymalny pułap był osiągnięty jedynie przez kilka dni, jako rezultat znaczącej inwestycji w obligacje BGK emitowane na początku pandemii COVID-19.

Ryzyko instrumentów kapitałowych

Bank nie ponosi ryzyka zmiany cen instrumentów kapitałowych w ramach prowadzonej działalności handlowej. Posiadany przez Bank portfel inwestycji kapitałowych ma charakter niehandlowy.

Ekspozycja walutowa Banku

Ekspozycję walutową Banku według podstawowych walut przedstawia poniższa tabela:

31.12.2020

w tys. zł	Operacje bilansowe		Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych*		Pozycja netto
w tys. zł	Aktywa	Zobowiązania	Aktywa	Zobowiązania	Pozycja netto
EUR	2 893 412	7 375 347	29 451 596	24 977 853	(8 192)
USD	1 511 961	5 800 454	16 816 733	12 494 874	33 366
GBP	22 397	435 492	446 678	36 066	(2 483)
CHF	316 636	263 405	1 599 455	1 656 134	(3 448)
Pozostałe waluty	47 944	178 023	2 902 149	2 749 083	22 987
	4 792 350	14 052 721	51 216 611	41 914 010	42 230

*według wartości bieżącej będącej sumą zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych

31.12.2019

w tys. zł	Operacje bilansowe		Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych*		Pozycja netto
w tys. zł	Aktywa	Zobowiązania	Aktywa	Zobowiązania	Pozycja netto
EUR	4 338 594	5 529 517	21 386 884	20 185 257	10 704
USD	1 642 192	5 122 036	20 863 504	17 393 833	(10 173)
GBP	17 279	389 976	742 199	371 438	(1 936)
CHF	468 768	227 731	2 029 207	2 274 823	(4 579)
Pozostałe waluty	96 845	201 225	2 173 226	2 064 715	4 131
	6 563 678	11 470 485	47 195 020	42 290 066	(1 853)

*według wartości bieżącej będącej sumą zdyskontowanych przyszłych przepływów pieniężnych

RYZYKO OPERACYJNE

Cele strategiczne oraz założenia systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym

Celem zarządzania ryzykiem operacyjnym jest zapewnienie spójnego i efektywnego podejścia do identyfikacji, oceny, ograniczania, kontroli, monitorowania oraz sprawozdawczości w zakresie tego ryzyka, jak również efektywnej redukcji poziomu narażenia na ryzyko operacyjne, a w konsekwencji redukcję ilości zdarzeń ryzyka operacyjnego i dotkliwości ich skutków.

Zarządzanie ryzykiem operacyjnym ma również na celu pełną integrację procesów zarządzania tym ryzykiem z procesami podejmowania decyzji biznesowych (tzn. strategia biznesowa wspierana jest oceną ryzyka operacyjnego, a biznes oceniany na podstawie wcześniej ustalonych wskaźników kontroli i ryzyka operacyjnego).

Organizując proces zarządzania ryzykiem operacyjnym Bank bierze pod uwagę strategię biznesową, Profil ryzyka Banku, otoczenie makroekonomiczne, dostępne zasoby kapitału i płynności oraz wymogi regulacyjne (w tym zwłaszcza Rekomendacji M) stanowiące ramy dla przygotowania systemu kontroli i zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku.

Zarząd Banku odpowiada za opracowanie, wdrożenie i funkcjonowanie właściwego systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym poprzez wprowadzanie odpowiednich regulacji wewnętrznych, zapewnia spójność systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym ze Strategią Banku oraz jego właściwe funkcjonowanie w organizacji poprzez analizę informacji umożliwiających ocenę, czy system jest adekwatny do profilu ryzyka operacyjnego. W przypadku zaistnienia konieczności system zarządzania ryzykiem operacyjnym jest usprawniany poprzez wprowadzenie niezbędnych korekt.

System zarządzania ryzykiem operacyjnym w Banku jest zbudowany w sposób, który zapewnia prawidłowe zarządzanie ryzykiem na każdym etapie, tj.: identyfikacji, oceny/pomiaru, ograniczania, monitorowania i raportowania.

Realizacja założeń strategii przez Zarząd Banku oceniana jest przez Radę Nadzorczą, wspieraną przez Komitet ds. Audytu oraz Komitet ds. Ryzyka i Kapitału, na podstawie syntetycznych raportów przedkładanych przez Zarząd z częstotliwością skorelowaną z częstotliwością spotkań komitetów, określających skalę i rodzaje ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank, metody zarządzania ryzykiem operacyjnym, prawdopodobieństwo jego występowania, ocenę potencjalnego negatywnego wpływu metody zarządzania ryzykiem operacyjnym, jak też wyniki monitorowania profilu ryzyka operacyjnego i apetytu na ryzyko operacyjne. Rada Nadzorcza, po dokonaniu oceny, w razie konieczności może zlecić poddanie rewizji całości lub części systemu zarządzania ryzykiem.

Definicja ryzyka operacyjnego

Ryzyko operacyjne obejmuje ryzyko utraty reputacji, związane ze zdarzeniami ryzyka operacyjnego oraz z praktykami biznesowymi oraz rynkowymi, jak również ryzyko prawne i ryzyko braku zgodności.

Ryzyko operacyjne nie obejmuje ryzyka strategicznego i ryzyka potencjalnych strat wynikających z decyzji związanych z podejmowaniem ryzyka kredytowego, rynkowego, ryzyka płynności lub ryzyka związanego z działalnością ubezpieczeniową.

Definicja ryzyka operacyjnego w Banku obejmuje: ryzyko technologiczne, ryzyko outsourcingu, ryzyko nadużyć/defraudacji, ryzyko prania pieniędzy, ryzyko bezpieczeństwa informacji, ryzyko ciągłości działania, ryzyko podatkowe i rachunkowe, ryzyko produktu, ryzyko braku zgodności, ryzyko prawne, ryzyko modeli, ryzyko kadrowe, ryzyko koncentracji, ryzyko niewłaściwego postępowania (conduct risk).

Ryzyko Operacyjne zostało uznane za ryzyko istotne na 2020 rok. Dodatkowo za ryzyko istotne zostało również uznane Ryzyko Zgodności, które na potrzeby procesu ICAAP jest włączane do Ryzyka Operacyjnego.

Zasady identyfikacji ryzyka operacyjnego

Każda jednostka organizacyjna Banku identyfikuje wszystkie istotne rodzaje ryzyka operacyjnego, związane z działalnością jednostki. W procesie identyfikacji ryzyka Kierownictwo Banku uwzględnia istotne ryzyko związane ze wszystkimi procesami, produktami, czynnikiem ludzkim, systemami informatycznymi, zgodnością z obowiązującym prawem, regulacjami i zaleceniami instytucji nadzorczych, regulacjami wewnętrznymi oraz strategią Banku, uwzględniając również ryzyko związane z zależnością Banku od innych podmiotów w Grupie.

Jednostki organizacyjne Banku oraz Departament Niezależnej Kontroli i Ryzyka Operacyjnego wykorzystują w procesie identyfikacji ryzyka procesy regularnego analizowania informacji generowanych przy użyciu narzędzi zarządzania ryzykiem operacyjnym (np. apetyt na ryzyko, docelowy profil ryzyka, KRI, dane o stratach i zdarzeniach ryzyka operacyjnego, problemy kontrolne i działania naprawcze, proces samooceny (w tym mapę ryzyka), kluczowe projekty, obszary koncentracji ryzyka i obszary wzrastającego poziomu ryzyka, analizy scenariuszy, testy warunków skrajnych, zmiany procesów i produktów, atestacje ryzyka operacyjnego, informacje z wewnętrznych i zewnętrznych przeglądów i audytów, informacje raportowane do Komisji i Komitetów).

Profil ryzyka operacyjnego

Profil ryzyka operacyjnego rozumiany jest jako skala i struktura ekspozycji na ryzyko operacyjne, określająca stopień narażenia na ryzyko operacyjne. Wyrażany jest on w wybranych przez Bank wymiarach strukturalnych (takich jak m.in. rodzaje zdarzeń operacyjnych, rodzaje linii biznesowych, istotne procesy) oraz w wymiarach skali (takich jak m.in. oszacowana potencjalna wielkość straty). Do ustalenia profilu ryzyka operacyjnego Bank wykorzystuje posiadane informacje na temat zdarzeń operacyjnych oraz informacje pochodzące z wykorzystywanych narzędzi zarządzania ryzykiem operacyjnym.

Docelowy profil ryzyka operacyjnego, umożliwiający m.in. identyfikację obszarów koncentracji ryzyka operacyjnego, ustalany jest z uwzględnieniem skali i struktury ryzyka operacyjnego, zaakceptowanego apetytu/tolerancji na ryzyko operacyjne, analiz danych historycznych i wykorzystujący wdrożone narzędzia zarządzania ryzykiem operacyjnym. Dla poszczególnych kategorii ryzyka operacyjnego oraz głównych obszarów działalności Banku monitorowane są wyznaczone wskaźniki.

Pomiar i ocena

W procesie oceny ryzyka Bank wykorzystuje kombinacje różnych metod pomiaru lub szacowania ryzyka. Ocena ryzyka polega na określeniu prawdopodobieństwa wystąpienia i wielkości możliwych przyszłych strat z tytułu ryzyka operacyjnego. W tym celu wykorzystuje się mierniki ilościowe i jakościowe (np. apetyt na ryzyko, wymogi kapitałowe, docelowy profil ryzyka, KRI, dane o stratach i zdarzeniach ryzyka operacyjnego, problemy kontrolne i działania naprawcze, proces samooceny (w tym mapę ryzyka), kluczowe projekty, obszary koncentracji ryzyka i obszary wzrastającego poziomu ryzyka, analizy scenariuszy, testy warunków skrajnych, zmiany procesów i produktów, atestacje ryzyka operacyjnego, informacje z wewnętrznych i zewnętrznych przeglądów i audytów, informacje raportowane do Komisji i Komitetów). Ocena uwzględnia analizę zagrożeń zarówno wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Trafna ocena ryzyka operacyjnego umożliwia odpowiednie określenie profilu ryzyka i właściwe nim zarządzanie.

Oszacowany wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego pokrywa wszystkie kategorie ryzyka uwzględnione w definicji ryzyka operacyjnego.

Ramy akceptacji ryzyka, kontrola ryzyka, ograniczanie ryzyka

Bank wyznacza poziomy tolerancji dla poszczególnych kategorii ryzyka operacyjnego oraz obszarów biznesowych w ramach ustalonego apetytu na ryzyko. Przekroczenie przyjętych progów tolerancji dla poszczególnych kategorii zdarzeń wymaga podjęcia działań naprawczych, zgodnie z decyzją Komitetu ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem.

Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem i/lub Zarząd Banku mogą podjąć decyzje w zakresie traktowania zidentyfikowanego ryzyka poprzez:

• akceptowanie (świadome niepodejmowanie działań mających na celu ograniczenie prawdopodobieństwa lub skutków zmaterializowania się danego zagrożenia, wraz z ewentualnym zapewnieniem środków na pokrycie potencjalnie związanych z nim strat);

• ograniczanie (przede wszystkim poprzez odpowiednie zdefiniowanie procesów, produktów, systemów, ich opis/procedury oraz wprowadzenie mechanizmów kontrolnych);

• transferowanie (przeniesienie części lub całości ryzyka związanego z danym zagrożeniem na podmiot zewnętrzny, w szczególności poprzez zlecanie wykonywania czynności zewnętrznym dostawcom usług lub stosowanie ubezpieczeń);

• unikanie (niepodejmowanie działań, z którymi wiąże się dane zagrożenie).

Procesy identyfikacji ryzyka, samooceny, pomiaru, monitorowania oraz raportowania, w zasadniczych aspektach, są ujednolicone i ogólnie przyjęte we wszystkich jednostkach organizacyjnych Banku. Procesy ograniczania ryzyka są określane dla każdej jednostki organizacyjnej i mogą być różne dla poszczególnych jednostek.

Stosowane procesy kontrolne służą ograniczaniu przyczyn występowania negatywnych skutków zdarzeń operacyjnych (włącznie ze stratami operacyjnymi), zmniejszaniu prawdopodobieństwa ich wystąpienia oraz minimalizowaniu dotkliwości potencjalnych skutków. Mechanizmy ograniczania ryzyka obejmują również transfer ryzyka czyli przeniesienie części lub całości ryzyka związanego z danym zagrożeniem na podmiot zewnętrzny, w szczególności poprzez zlecanie wykonywania czynności zewnętrznym dostawcom usług lub stosowanie ubezpieczeń, z zastrzeżeniem, że transfer nie może być traktowany jako alternatywa dla właściwego zarządzania ryzykiem. Bank ocenia i monitoruje prawidłowość funkcjonowania mechanizmów transferu ryzyka.

Monitorowanie i raportowanie

Za bieżące monitorowanie ryzyka operacyjnego odpowiada Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem, Komitety ds. Ryzyka Operacyjnego, Systemu Kontroli i Zgodności, Komitet ds. Nowych Produktów, Komitet ds. Premiowania oraz Komisje wspierające Komitety. Jakość procesu zarządzania ryzykiem operacyjnym (w tym proces samooceny) w poszczególnych jednostkach organizacyjnych Banku są przedmiotem kontroli i oceny przez jednostkę audytu wewnętrznego.

W ramach nadzoru skonsolidowanego, dane o ryzyku operacyjnym Banku i spółek zależnych prezentowane są Komisjom i Komitetom, wspierającym Zarząd Banku i Radę Nadzorczą w procesie zarządzania ryzykiem operacyjnym.

Rada Nadzorcza sprawuje nadzór nad systemem zarządzania ryzykiem operacyjnym oraz ocenia jego adekwatność i skuteczność. Rada Nadzorcza jest wspierana przez Komitety Rady Nadzorczej - Komitet ds. Audytu, Komitet ds. Ryzyka i Kapitału oraz Komitet ds. Wynagrodzeń.

Na podstawie syntetycznych raportów ryzyka operacyjnego przedkładanych przez Zarząd Banku co najmniej 2 razy w roku, przygotowywanych w oparciu o dane wynikające z monitorowania ryzyka operacyjnego, określających skalę i rodzaje ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank, prawdopodobieństwo jego występowania, jego skutki i metody zarządzania ryzykiem operacyjnym, jak też profil ryzyka operacyjnego i obszary koncentracji ryzyka, Rada Nadzorcza, wspierana przez Komitet ds. Audytu oraz Komitet ds. Ryzyka i Kapitału, monitoruje skuteczność systemów kontroli wewnętrznej oraz zarządzania ryzykiem oraz dokonuje oceny realizacji przez Zarząd założeń strategii zarządzania ryzykiem (w tym ryzykiem operacyjnym).

Założenia dotyczące systemu kontroli wewnętrznej w zakresie ryzyka operacyjnego.

Funkcjonujący w Banku system kontroli wewnętrznej i system zarządzania ryzykiem zorganizowane są na trzech niezależnych poziomach.

W ramach Zarządu Banku jeden z jego członków – Członek Zarządu nadzorujący Sektor Zarządzania Ryzykiem - sprawuje nadzór nad Departamentem Niezależnej Kontroli i Ryzyka Operacyjnego oraz odpowiada za dostarczanie Zarządowi i Radzie Nadzorczej Banku kompleksowych informacji na temat ryzyka.

Zarząd jest wspierany przez Komitet ds. Zarządzania Ryzykiem i Kapitałem, Komitet ds. Ryzyka Operacyjnego, Systemu Kontroli i Zgodności , Komitet ds. Nowych Produktów, Komisję ds. Produktów Inwestycyjnych i Ubezpieczeniowych Sektora Bankowości Detalicznej oraz Sektora Rynków Finansowych i Bankowości Korporacyjnej oraz Komisję Etyczną.

Każda jednostka organizacyjna jest zobowiązana do opracowania właściwego systemu kontroli, współmiernego do poziomu ponoszonego ryzyka, w tym ryzyka operacyjnego, łącznie z odpowiednią dokumentacją procedur kontrolnych oraz stosownym szkoleniem personelu. Również na jednostkach organizacyjnych ciąży obowiązek identyfikacji ryzyka, które jest niedopuszczalne lub przekracza poziom ryzyka, jakie dana jednostka może zaakceptować i określenia odpowiednich działań, jakie należy podjąć w celu jego ograniczenia lub transferu.

Ustalanie standardów kontrolnych, koordynacja zarządzania oraz monitorowanie ryzyka dla istotnych kategorii ryzyka wspierane są przez wyspecjalizowane jednostki organizacyjne Banku.

Departament Niezależnej Kontroli i Ryzyka Operacyjnego (druga linia obrony), odpowiada za zarządzanie ryzykiem operacyjnym w Banku, w szczególności: ustala i egzekwuje standardy i narzędzia zarządzania ryzykiem operacyjnym (obejmującym kategorie ryzyka uwzględnione w definicji ryzyka operacyjnego), zarządza procesem samooceny, zarządza procesem monitorowania wskaźników ryzyka operacyjnego, monitoruje, ogranicza i raportuje straty operacyjne, monitoruje problemy i działania naprawcze, odpowiada za utrzymanie systemów informatycznych, wspierających zarządzanie ryzykiem operacyjnym, obliczanie regulacyjnego i szacowanie ekonomicznego wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka operacyjnego, raportowanie zarządcze i regulacyjne w zakresie ryzyka operacyjnego, ujawnienia rynkowe w zakresie zarządzania ryzykiem operacyjnym, rekomendowanie zmian w procesach i operacjach Bankowych w zakresie dostosowania funkcji kontrolnych do akceptowalnego poziomu narażenia na ryzyko. Departament sprawuje nadzór nad przebiegiem raportowania ryzyka operacyjnego przez jednostki organizacyjne Banku. Departament przeprowadza także w jednostkach organizacyjnych Banku przeglądy w zakresie obszarów podwyższonego poziomu narażenia na ryzyko operacyjne oraz rekomenduje zmiany w procedurach, procesach i operacjach Bankowych, w celu ograniczenia poziomu ryzyka operacyjnego. W ramach systemu kontroli Departament odpowiada za koordynację matrycy funkcji kontroli oraz monitorowanie pionowe.

Departament Audytu odpowiada za niezależną ocenę efektywności procesów zarządzania ryzykiem operacyjnym i ocenę adekwatności i skuteczności systemu zarządzania ryzykiem operacyjnym, w tym za jego regularne przeglądy.

Rezultaty badań audytu wewnętrznego oraz zewnętrznego są uwzględniane w systemie informacji zarządczej i w procesie podejmowania decyzji związanych z zarządzaniem ryzykiem i zarządzaniem Bankiem.

ZARZĄDZANIE KAPITAŁEM WŁASNYM

Zgodnie z obowiązującym w Polsce Prawem bankowym banki są zobligowane do utrzymywania kapitałów własnych w wielkości adekwatnej do poziomu ponoszonego ryzyka. Poziom kapitałów zaprezentowany w tabeli poniżej uznawany jest za wystarczający do prowadzenia działalności biznesowej. Poziom kapitału jest regularnie monitorowany przy wykorzystaniu do tego celu współczynnika adekwatności kapitałowej.

Od 2008 roku Bank rozpoczął proces szacowania kapitału wewnętrznego. Dokonano klasyfikacji ryzyk ze względu na kryterium istotności, dla ryzyk zidentyfikowanych jako istotne oszacowano kapitał wymagany do ich pokrycia.

W procesie zarządzania kapitałem Bank określa politykę wypłat przyszłych dywidend dla akcjonariuszy. W procesie tym uwzględnia się szereg czynników, takich jak: zyski Banku, oczekiwania Banku w zakresie przyszłych wyników finansowych, poziom wymogów kapitałowych, a także uwarunkowania podatkowe, regulacyjne i prawne.

Adekwatność kapitałowa*

W wyniku zakończonej inspekcji, w dniu 22 lipca 2019 r. Urząd Komisji Nadzoru Finansowego sformułował zalecenie dotyczące zasad uznawania umów o kompensowaniu zgodnie z art. 296 rozporządzenia CRR. Zalecenie dotyczy konieczności uzyskania przez Bank, odpowiedniego uznania przez KNF umów o kompensowaniu za zgodne z art. 296 rozporządzenia CRR. W protokole poinspekcyjnym KNF, na podstawie przeprowadzonej w ramach inspekcji weryfikacji wybranych umów, nie wniósł uwag do procesu kompensowania przez Bank zobowiązań.

W pierwszym półroczu 2020 r. Bank otrzymał pismo z KNF określające warunki, które muszą być spełnione, aby móc uznawać umowy o kompensowaniu w rachunku adekwatności kapitałowej za ograniczające ryzyko. Bank złożył wymagane dokumenty do KNF i od marca b.r. uwzględnia wszystkie swoje kluczowe umowy w rachunku adekwatności kapitałowej jako ograniczające ryzyko.

Poniższa tabela prezentuje dane finansowe do wyliczenia współczynnika wypłacalności Banku.

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Kapitał podstawowy Tier I	6 154 614	5 072 707

Całkowity wymóg kapitałowy, z tego:	2 216 165	2 391 083
wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kredytowego	1 736 280	1 908 219
wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka kontrahenta	95 155	95 758
wymóg kapitałowy z tytułu korekty wyceny kredytowej	11 763	26 314
wymóg kapitałowy z tytułu przekroczenia limitu koncentracji zaangażowani i limitu dużych zaangażowani	-	-
suma wymogów kapitałowych z tytułu ryzyka rynkowego	87 518	79 847
wymóg kapitałowy z tytułu ryzyka operacyjnego	285 449	280 945
Współczynnik kapitału podstawowego Tier I	22,2%	17,0%

* Łączny współczynnik kapitałowy obliczony został według zasad określonych w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012 („CRR”).

Wysokość regulacyjnych funduszy własnych na dzień 31 grudnia 2020 roku w stosunku do stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku wzrosła o kwotę 1 081 907 tys. zł, tj. 21,3 %, głównie w wyniku zasilenia funduszy w całości niepodzielonym zyskiem netto Banku za 2019 rok, wzrostu wartości skumulowanych innych całkowitych dochodów oraz zmniejszenia odliczeń od kapitału podstawowego Tier I dotyczących wartości niematerialnych wynikających z czasowego przesunięcia pomiędzy wartościami pomniejszającymi fundusze własne na koniec roku obrotowego (wartość firmy), a nieuwzględnianym w wyliczeniu funduszy, pomniejszonym wynikiem Banku za 2020 rok oraz zmiany wynikającej z Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)2020/2176 z dnia 12 listopada 2020 r.

W 2020 roku jak i w 2019 roku w Banku wystąpiło po jednym przekroczeniu limitów koncentracji zaangażowań na księdze bankowej. Obydwa przekroczenia zostały niezwłocznie zredukowane i zgłoszone do KNF.

4. Sprawozdawczość dotycząca segmentów działalności

Informacja dotycząca segmentów działalności przedstawiona jest w Rocznym Skonsolidowanym Sprawozdaniu Finansowym Grupy Kapitałowej Banku Handlowego w Warszawie S.A. za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2020 roku, które zostało zatwierdzone przez Zarząd Banku w tym samym dniu co Roczne Jednostkowe Sprawozdanie Finansowe Banku Handlowego w Warszawie S.A. za rok obrotowy kończący się 31 grudnia 2020 roku.

5. Wynik z tytułu odsetek

Zasady rachunkowości

Przychody i koszty z tytułu odsetek od instrumentów finansowych są ujmowane w rachunku zysków i strat przy użyciu metody efektywnej stopy procentowej.

Metoda efektywnej stopy procentowej jest metodą naliczania zamortyzowanego kosztu składnika aktywów lub zobowiązania finansowego oraz przypisania przychodów lub kosztów odsetkowych do odpowiednich okresów. Efektywna stopa procentowa jest stopą, która dyskontuje oszacowane przyszłe pieniężne wpływy lub płatności dokonywane w oczekiwanym okresie do wygaśnięcia instrumentu finansowego do bilansowej wartości netto składnika aktywów lub zobowiązania finansowego. Przy wyliczaniu efektywnej stopy procentowej Bank uwzględnia wszelkie postanowienia umowy instrumentu finansowego (na przykład: przedpłaty, opcje kupna i podobne), jednakże nie uwzględnia potencjalnych przyszłych strat związanych z nieściągalnością kredytów. Wyliczenie obejmuje wszelkie płacone i otrzymywane przez strony umowy prowizje i punkty stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej, koszty transakcji oraz wszelkie inne premie i dyskonta. W rezultacie prowizje stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej po pomniejszeniu o bezpośrednie koszty pozyskania instrumentu finansowego prezentowane są jako składnik przychodów odsetkowych.

Efektywną stopę procentową stosuje się do wartości bilansowej brutto składnika aktywów finansowych, z wyjątkiem: zakupionych lub utworzonych składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe oraz istniejących składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe.

W przypadku aktywów finansowych, dla których dokonano odpisu z tytułu oczekiwanych strat kredytowych, przychody odsetkowe są ujmowane przy zastosowaniu stopy procentowej użytej do zdyskontowania przyszłych przepływów pieniężnych dla celów oszacowania oczekiwanych strat kredytowych.

Przychód odsetkowy w odniesieniu do zakupionych lub utworzonych składników aktywów finansowych dotkniętych utratą wartości ze względu na ryzyko kredytowe ustalany jest efektywną stopą procentową skorygowaną o ryzyko kredytowe.

Informacje finansowe

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Przychody z tytułu odsetek		1 019 287	1 299 276
z tytułu aktywów finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu		703 976	996 214
operacji z Bankiem Centralnym		2 869	7 334
należności od banków		6 847	17 831
należności od klientów, z tego:		694 260	971 049
podmiotów sektora finansowego		43 352	54 541
podmiotów sektora niefinansowego, w tym:		650 908	916 508
od kart kredytowych		153 017	281 531
z tytułu aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody		315 311	303 062
inwestycyjnych dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody		315 311	303 062
Przychody o podobnym charakterze		99 191	106 333
z tytułu dłużnych papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu		35 288	77 607
z tytułu zobowiązań z ujemną stopą procentową		28 345	13 644
z tytułu instrumentów pochodnych w rachunkowości zabezpieczeń		35 558	15 082
		1 118 478	1 405 609
Koszty odsetek i koszty o podobnym charakterze
z tytułu zobowiązań finansowych wycenianych według zamortyzowanego kosztu		(79 542)	(237 336)
operacji z Bankiem Centralnym		(8)	-
zobowiązań wobec banków		(6 998)	(64 131)
zobowiązania wobec klientów		(68 306)	(168 524)
zobowiązań wobec podmiotów sektora finansowego		(15 367)	(50 801)
zobowiązań wobec podmiotów sektora niefinansowego		(52 939)	(117 723)
kredytów i pożyczek otrzymanych		-	(345)
zobowiązań z tytułu leasingu		(4 230)	(4 336)
z tytułu aktywów z ujemną stopą procentową		(3 234)	(756)
z tytułu instrumentów pochodnych w rachunkowości zabezpieczeń		(34 637)	(15 788)
		(117 413)	(253 880)

Wynik z tytułu odsetek		1 001 065	1 151 729

Wpływ modyfikacji na wartość aktywów finansowych, dla których przepływy pieniężne wynikające z umowy uległy modyfikacji jednak nie zaprzestano ich ujmowania na dzień 31 grudnia 2020 roku wyniósł 54 tys. zł, zaś zysk z tytułu modyfikacji w 2020 roku wynosił (1 141) tys. zł (odpowiednio na dzień 31 grudnia 2019 roku (44) tys. zł, zaś zysk z tytułu modyfikacji 207 tys. zł).

6. Wynik z tytułu opłat i prowizji

Zasady rachunkowości

Przychody z tytułu opłat i prowizji powstają w wyniku świadczenia usług finansowych oferowanych przez Bank. Prowizje klasyfikowane są do następujących kategorii:

• prowizji stanowiących integralną część efektywnej stopy procentowej,

• prowizji za wykonanie usługi,

• prowizji za wykonanie znaczącej czynności.

Prowizje stanowiące integralną część efektywnej stopy procentowej zaliczane są do rachunku zysków i strat jako korekta kalkulacji efektywnej stopy procentowej i wykazywane w przychodach odsetkowych.

W przypadku kredytów i pożyczek o nieustalonych terminach płatności rat, np. kredytów w rachunku bieżącym lub kart kredytowych, prowizje rozliczane są w czasie metodą liniową przez okres ważności limitu kredytowego. Tego typu prowizje zaliczane są do przychodów z tytułu prowizji.

Dla pozostałych prowizji Bank stosuje zasady wynikające z MSSF 15. W szczególności jeśli Bank przenosi kontrolę nad usługą w miarę upływu czasu i tym samym spełnia zobowiązanie do wykonania świadczenia i klient jednocześnie czerpie korzyści płynące ze świadczenia Banku, w miarę wykonywania przez Bank tego świadczenia, wówczas prowizje są ujmowane w miarę upływu czasu proporcjonalnie do stopnia wykonania usługi w przychodach z tytułu prowizji. W pozostałych sytuacjach prowizje ujmowane są jednorazowo w momencie wykonania czynności i wykazywane w przychodach z tytułu prowizji. Nie występują sytuacje wstrzymywania realizacji usług, które wpływałyby na opisany powyżej tryb ujęcia przychodu w związku ze spełnianiem zobowiązania do wykonania świadczenia. Charakter usług świadczonych przez Bank opisany jest w statucie, w tym także sytuacje, w których Bank występuje jako pośrednik. W obszarze przychodów prowizyjnych otrzymane wynagrodzenie jest co do zasady bezzwrotne.

W celu ustalenia ceny transakcyjnej Bank uwzględnia warunki umowy. Cena transakcyjna to kwota wynagrodzenia (stała, zmienna lub obie), które będzie przysługiwać w zamian za przekazanie przyrzeczonych usług na rzecz klienta, z wyłączeniem kwot pobranych w imieniu osób trzecich.

Bank pośredniczy w sprzedaży produktów ubezpieczeniowych. Przychody z tytułu wynagrodzenia za dystrybucję produktów ubezpieczeniowych niepowiązanych z instrumentami finansowymi ujmowane są w przychodach prowizyjnych w momencie sprzedaży lub odnowienia polisy, z wyjątkiem części wynagrodzenia dotyczącego usług świadczonych po dokonaniu sprzedaży, które jest ujmowane w przychodach prowizyjnych liniowo, przez okres życia produktu.

W przypadku produktów ubezpieczeniowych powiązanych z instrumentem finansowym, gdzie wynagrodzenie otrzymywane jest z góry za okres dłuższy niż miesięczny, w celu ustalenia sposobu ujmowania wynagrodzenia z tytułu dystrybucji tego ubezpieczenia stosowany jest model względnej wartości godziwej w wyniku, którego wynagrodzenie z tytułu sprzedaży produktu ubezpieczeniowego dzielone jest na następujące komponenty:

• część stanowiąca wynagrodzenie za usługę pośrednictwa, ujmowana w wyniku z tytułu prowizji, oraz

• część stanowiąca element zamortyzowanego kosztu instrumentu finansowego rozliczanego z użyciem efektywnej stopy procentowej będąca elementem wyniku odsetkowego.

Wynagrodzenie opisane powyżej ujmowane jest z uwzględnieniem szacowanych przyszłych zwrotów z tytułu odstąpienia klientów od ubezpieczenia w określonych przypadkach.

Koszty bezpośrednio powiązane z akwizycją pożyczki gotówkowej Bank rozlicza w czasie jako element zamortyzowanego kosztu instrumentu finansowego stanowiącego część wyniku odsetkowego.

Jeśli Bank ponosi koszty bezpośrednio związane ze sprzedażą produktu ubezpieczeniowego, koszty takie rozliczane są zgodnie z zasadą współmierności przychodów i kosztów. Koszty niepowiązane bezpośrednio ze sprzedażą produktów ubezpieczeniowych ujmowane są w rachunku wyników jednorazowo, w momencie ich poniesienia.

Informacje finansowe:

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Przychody z tytułu opłat i prowizji
z tytułu działalności kredytowej (inne niż ujęte w kalkulacji stopy procentowej)		67 459	75 411
z tytułu prowadzenia rachunków bankowych		84 045	55 470
z tytułu pośrednictwa w sprzedaży produktów ubezpieczeniowych i inwestycyjnych		61 284	70 264
z tytułu kart płatniczych i kredytowych		123 842	161 336
z tytułu realizacji zleceń płatniczych		84 266	88 618
z tytułu usług powierniczych		104 034	94 805
z tytułu świadczenia usług zarządzania środkami na rachunkach klientów		22 061	20 663
z tytułu udzielonych zobowiązań o charakterze finansowym		25 532	29 790
inne		18 065	23 670
		590 588	620 027
Koszty z tytułu opłat i prowizji
z tytułu kart płatniczych i kredytowych		(27 265)	(32 896)
z tytułu opłat KDPW		(22 403)	(20 820)
z tytułu opłat brokerskich		(3 794)	(4 184)
inne		(18 429)	(18 080)
		(71 891)	(75 980)

Wynik z tytułu opłat i prowizji		518 697	544 047

*Bank dokonał przeglądu prezentowanych pozycji i wydzieliła następujące pozycje „Przychody z tytułu opłat i prowizji z tytułu działalności kredytowej” oraz „Przychody z tytułu opłat i prowizji z tytułu prowadzenia rachunków bankowych”. Jednocześnie „Przychody z tytułu opłat i prowizji z tytułu udzielonych gwarancji” zostały zaprezentowane łącznie z pozycją „Przychody z tytułu opłat i prowizji z tytułu udzielonych zobowiązań o charakterze finansowym”. Dane porównawcze w obu przypadkach zostały odpowiednio przekształcone.

7. Przychody z tytułu dywidend

Zasady rachunkowości:

Dywidendy wynikające z instrumentów kapitałowych ujmuje się w rachunku zysków i strat w momencie, kiedy powstaje prawo jednostki do ich otrzymania, istnieje prawdopodobieństwo, że jednostka uzyska korzyści ekonomiczne związane z dywidendą oraz wysokość dywidendy można ustalić w wiarygodny sposób.

Informacje finansowe:

Przychody z tytułu dywidend za 2020 rok w kwocie 12 796 tys. zł (za 2019 rok: 10 949 tys. zł) obejmują dywidendy otrzymane i należne od jednostek zależnych w kwocie 1 256 tys. zł (w 2019 roku: 1 142 tys. zł). Pozostała kwota dywidend dotyczy otrzymanych wypłat dywidend za rok 2019 od jednostek z niekontrolującym udziałem kapitałowym Banku, prezentowanych w w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat).

8. Wynik na handlowych instrumentach finansowych i rewaluacji

Zasady rachunkowości:

W tej pozycji prezentowany jest wynik na instrumentach finansowych wycenianych wg wartości godziwej przez wynik finansowy, zgodnie z zasadami opisanymi w nocie 2.1 w sekcji Aktywa i zobowiązania finansowe – klasyfikacja i wycena, jak również wynik z pozycji wymiany.

Informacje finansowe:

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Wynik na instrumentach finansowych wycenianych według wartości godziwej przez wynik finansowy
z instrumentów dłużnych		178 492	35 456
z instrumentów pochodnych, w tym:		(263 332)	(82 650)
na stopę procentową		(266 195)	(83 003)
towarowe		2 863	353
		(84 840)	(47 194)
Wynik z pozycji wymiany
z tytułu operacji wymiany na walutowych instrumentach pochodnych		488 438	470 297
z tytułu różnic kursowych (rewaluacja)		(98 287)	(47 645)
		390 151	422 652

Wynik na handlowych instrumentach finansowych i rewaluacji		305 311	375 458

Wynik na handlowych instrumentach finansowych i rewaluacji za 2020 rok zawiera zmianę netto wartości korekty wyceny instrumentów pochodnych odzwierciedlającej ryzyko kredytowe kontrahenta oraz korekty wyceny instrumentów pochodnych odzwierciedlającej własne ryzyko kredytowe w wysokości (90) tys. zł (za 2019 rok: 2 580 tys. zł).

Wynik z instrumentów dłużnych zawiera wynik netto na obrocie rządowymi papierami wartościowymi, dłużnymi instrumentami komercyjnymi i instrumentami rynku pieniężnego przeznaczonymi do obrotu.

Wynik z instrumentów pochodnych zawiera wynik netto z tytułu transakcji swap na stopy procentowe, opcji, transakcji futures i innych instrumentów pochodnych.

Wynik z pozycji wymiany walutowej zawiera zyski i straty z wyceny aktywów i zobowiązań denominowanych w walucie obcej oraz na walutowych instrumentach pochodnych takich jak forward, CIRS i opcje. Wynik z pozycji wymiany zawiera również marżę zrealizowaną na bieżących i terminowych transakcjach walutowych.

9. Wynik na rachunkowości zabezpieczeń

Zasady rachunkowości:

Szczegółowe informacje na temat stosowanej w Banku rachunkowości zabezpieczeń, w tym w zakresie zasad rachunkowości, zamieszczone są w Nocie nr 37.

Informacje finansowe:

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej papierów wartościowych
Wynik z wyceny transakcji zabezpieczanej		72 891	334
Wynik z wyceny transakcji zabezpieczającej		(72 335)	(3 827)
Wynik na rachunkowości zabezpieczeń		556	(3 493)

10. Wynik na pozostałych przychodach i kosztach operacyjnych

Informacje finansowe:

Do pozostałych przychodów i kosztów operacyjnych zaliczane są koszty i przychody niezwiązane bezpośrednio z działalnością bankową. Jest to w szczególności wynik z tytułu sprzedaży lub likwidacji środków trwałych oraz aktywów do zbycia, przychody związane z przetwarzaniem danych na rzecz podmiotów powiązanych, a także koszty z tytułu odszkodowań, kar i grzywien.

w tys. zł	Za okres		2020	2019
Pozostałe przychody operacyjne
Przychody z tytułu świadczonych usług na rzecz jednostek powiązanych		8 143		8 806
Przychody z wynajmu powierzchni biurowych		8 435		8 335
Inne		5 498		7 459
z tytułu zwrotu kosztów sądowych i egzekucyjnych		1 009		2 762
		22 076		24 600
Pozostałe koszty operacyjne
Koszty postępowania ugodowego i windykacji		(5 183)		(8 564)
Utworzenie rezerwy na sprawy sporne (netto)		(1 333)		(390)
Inne, w tym:		(49 364)		(19 665)
koszty rezerw związane z wyrokami TSUE (patrz Nota 40)*		(28 691)		-
		(55 880)		(28 619)

Wynik na pozostałych przychodach i kosztach operacyjnych		(33 804)		(4 019)

*Pozycja nie uwzględnia wartości 17 820 tys. zł, która pomniejszyła wynik odsetkowy Banku.

11. Koszty działania i koszty ogólnego zarządu

Zasady rachunkowości:

Koszty działania i koszty ogólnego zarządu ujmowane są w okresie, którego dotyczą.

Informacje finansowe:

W ramach kosztu wynajmu i utrzymania nieruchomości ujmowane są opłaty leasingowe dotyczące umów dla których Bank skorzystał ze zwolnień (aktywa niskocenne i umowy krótkoterminowe), zmienne opłaty leasingowe, opłaty eksploatacyjne i inne niestanowiące opłat leasingowych, a także koszty utrzymania nieruchomości użytkowanych przez Bank (własnych i leasingowanych).

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Koszty pracownicze
Koszty związane z wynagrodzeniami, w tym:		(384 604)	(369 676)
koszty związane ze świadczeniami emerytalnymi		(29 038)	(27 970)
Premie i nagrody		(68 188)	(71 322)
Koszty ubezpieczeń społecznych		(60 779)	(63 230)
		(513 571)	(504 228)
Koszty ogólno-administracyjne
Koszty opłat telekomunikacyjnych i sprzętu komputerowego		(198 361)	(190 164)
Koszty usług obcych, w tym doradczych, audytorskich i konsultacyjnych		(47 178)	(49 479)
Koszty wynajmu i utrzymania nieruchomości		(51 776)	(53 198)
Reklama i marketing		(32 964)	(46 292)
Koszty usług zarządzania gotówką, koszty usług KIR i inne koszty transakcyjne		(37 532)	(38 053)
Koszty usług zewnętrznych dotyczących dystrybucji produktów bankowych		(43 600)	(44 779)
Koszty usług pocztowych, materiałów biurowych i poligrafii		(6 205)	(7 983)
Koszty szkoleń i edukacji		(990)	(1 414)
Koszty nadzoru bankowego i kapitałowego		(4 870)	(5 765)
Koszty na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego		(103 534)	(102 292)
Pozostałe koszty		(49 345)	(60 403)
		(576 355)	(599 822)

Koszty działania i koszty ogólnego zarządu razem		(1 089 926)	(1 104 050)

Koszty pracownicze zawierają koszty następujących świadczeń dla obecnych i byłych członków Zarządu Banku:

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Krótkoterminowe świadczenia pracownicze		15 816	13 348
Długoterminowe świadczenia pracownicze		2 657	2 796
Nagrody kapitałowe		2 440	2 760
		20 913	18 904

12. Amortyzacja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych

Zasady rachunkowości:

Amortyzacja naliczana jest liniowo wg stawek opisanych odpowiednio w Nocie 23 dla rzeczowych aktywów trwałych oraz w Nocie 24 dla wartości niematerialnych.

Informacje finansowe:

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Amortyzacja rzeczowych aktywów trwałych		(42 821)	(41 151)
Amortyzacja wartości niematerialnych		(63 061)	(44 642)
Amortyzacja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych razem		(105 882)	(85 793)

13. Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz rezerw na zobowiązania warunkowe

Zasady rachunkowości:

W tej pozycji prezentowany jest wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz wynik z tytułu rezerw na zobowiązania warunkowe. Zasady tworzenia odpisów zostały szczegółowo opisane w Nocie 3 w sekcji Ryzyko kredytowe.

Informacje finansowe:

w tys. zł	Za okres	2020			2019
Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych inwestycji kapitałowych
utworzenie odpisów			(274)		(180)
			(274)		(180)
Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od banków
utworzenie odpisów			(7 495)		(3 244)
odwrócenie odpisów			8 595		4 664
			1 100		1 420
Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od klientów
Wynik z tytułu utworzenia i odwrócenia odpisów			(202 369)		(216 110)
utworzenie odpisów			(403 620)		(365 127)
odwrócenie odpisów			205 557		151 861
inne			(4 306)		(2 844)
Odzyski od sprzedanych wierzytelności			(112)		4 293
			(202 481)		(211 817)
Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych inwestycyjnych dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody
utworzenie odpisów			(3 255)		(166)
			(3 255)		(166)

Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych			(204 910)		(210 743)

utworzenie rezerwy na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne				(69 068)	(68 808)
rozwiązanie rezerwy na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne				83 437	33 653
Wynik z tytułu rezerw na zobowiązania warunkowe				14 369	(35 155)

Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz rezerw na zobowiązania warunkowe				(190 541)	(245 898)

*opis kluczowych czynników wpływających na wartość odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych znajduje się w Nocie 40.

14. Podatek dochodowy

Zasady rachunkowości:

Podatek dochodowy składa się z podatku bieżącego oraz odroczonego. Podatek dochodowy ujmuje się w rachunku zysków i strat z wyjątkiem sytuacji, gdy podatek dotyczy kwot ujmowanych w pozostałych całkowitych dochodach.

Informacje finansowe:

Ujęty w rachunku zysków i strat

w tys. zł	Za okres	2020	2019
Bieżący podatek
Bieżący rok		(175 505)	(215 388)
Korekty z lat ubiegłych*		20 541	(392)
		(154 964)	(215 780)
Podatek odroczony
Powstanie i odwrócenie się różnic przejściowych*		14 343	38 393
		14 343	38 393

Razem podatek dochodowy w rachunku zysków i strat		(140 621)	(177 387)

*Bank w związku z uspójnieniem podejścia do rozliczenia premii od opcji walutowych wbudowanych w umowy depozytowe złożył pod koniec 2020 r. wniosek o stwierdzenie nadpłaty w podatku dochodowym od osób prawnych za lata od 2014 do 2019. W konsekwencji w pozycji Korekty z lat ubiegłych została rozpoznana nadpłata w podatku dochodowym od osób prawnych w kwocie 21,7 mln PLN (odpowiednio w wyniku ujęto również zmniejszenie aktywa w podatku odroczonym dotyczące bieżącego okresu – wpływ na wynik niematerialny). W skład pozycji Korekty z lat ubiegłych wchodzi ponadto dodatkowe zobowiązanie w podatku dochodowym za 2019 r. wynikające z różnic w rozliczeniu podatku pomiędzy zamknięciem roku finansowego a datą złożenia deklaracji rocznej.

Wyliczenie efektywnej stawki podatkowej

w tys. zł	Za okres		2020	2019
Zysk brutto		298 706		656 189
Podatek dochodowy według krajowej stawki podatku (19%)		(56 754)		(124 676)
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych niestanowiące kosztów uzyskania przychodu		2 317		(12 101)
Przychody podlegające opodatkowaniu nieujęte w wyniku finansowym		(3 476)		(3 536)
Przychody niepodlegające opodatkowaniu		2 396		2 019
Podatek od niektórych instytucji finansowych		(23 480)		(18 567)
Bankowy Fundusz Gwarancyjny		(19 671)		(19 436)
Odpis z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych		(40 793)		-
Pozostałe różnice trwałe, w tym pozostałe koszty niestanowiące kosztów uzyskania przychodu		(1 160)		(1 090)
Ogółem obciążenie wyniku		(140 621)		(177 387)
Efektywna stawka podatkowa		47,08%		27,03%

Na poziom efektywnej stawki opodatkowania za 2020 r. wynoszącej 47% wpływ miało dokonanie odpisu związanego z identyfikacją utraty wartości aktywów niefinansowych w postaci wartości firmy oraz obciążenia regulacyjne sektora bankowego w postaci podatku od niektórych instytucji finansowych oraz obowiązkowych składek uiszczanych na rzecz BFG. Wartości te zgodnie z obowiązującymi przepisami podatkowymi nie stanowią kosztów uzyskania przychodu.

Podatek odroczony ujęty bezpośrednio w kapitałach

Podatek odroczony ujęty bezpośrednio w kapitałach na dzień 31 grudnia 2020 roku związany z aktywami finansowymi wycenianymi w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody oraz wyceną programu określonych świadczeń wynosił 102 432 tys. zł (31 grudnia 2019 roku: (24 224) tys. zł).

15. Zysk przypadający na jedną akcję

Na dzień 31 grudnia 2020 roku zysk przypadający na jedną akcję wynosił 1,21 zł (31 grudnia 2019 roku: 3,66 zł).

Wyliczenie zysku przypadającego na jedną akcję na dzień 31 grudnia 2020 roku oparte zostało na zysku przypadającym na akcjonariuszy w kwocie 158 085 tys. zł (31 grudnia 2019 roku: 478 802 tys. zł) oraz średniej ważonej liczbie akcji zwykłych występujących w roku zakończonym 31 grudnia 2020 roku w liczbie 130 659 600 (31 grudnia 2019 roku: 130 659 600).Bank nie posiada rozwadniających, potencjalnych akcji zwykłych ani innych instrumentów rozwadniających.

16. Zestawienie zmian w pozostałych całkowitych dochodach

Odroczony podatek dochodowy i reklasyfikacje ujęte w pozostałych całkowitych dochodach dotyczą wyceny aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej odnoszonej na kapitał z aktualizacji wyceny oraz wyceny programu określonych świadczeń pracowniczych odnoszonej na pozostałe kapitały rezerwowe.

w tys. zł	Kwota brutto	Odroczony podatek dochodowy	Kwota netto
Stan na dzień 1 stycznia 2020 roku	127 496	(24 223)	103 273
Zmiana wyceny aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	617 135	(117 255)	499 880
Wycena sprzedanych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody przeniesiona do rachunku zysków i strat	(203 402)	38 646	(164 756)
Całkowite dochody ogółem związane z aktywami finansowymi wycenianymi w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	541 229	(102 832)	438 397
Zyski/(Straty) aktuarialne z wyceny programu określonych świadczeń	(2 107)	400	(1 707)
Stan na dzień 31 grudnia 2020 roku	539 122	(102 432)	436 690

w tys. zł	Kwota brutto	Odroczony podatek dochodowy	Kwota netto
Stan na dzień 1 stycznia 2019 roku	94 761	(18 004)	76 757
Zmiana wyceny aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	135 650	(25 773)	109 877
Wycena sprzedanych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody przeniesiona do rachunku zysków i strat	(97 970)	18 614	(79 356)
Całkowite dochody ogółem związane z aktywami finansowymi wycenianymi w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	132 441	(25 163)	107 278
Zyski/(Straty) aktuarialne z wyceny programu określonych świadczeń	(4 945)	940	(4 005)
Stan na dzień 31 grudnia 2019 roku	127 496	(24 223)	103 273

17. Kasa, operacje z Bankiem Centralnym

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Środki pieniężne w kasie	384 925	436 216
Środki na rachunku bieżącym w Banku Centralnym	4 103 407	3 300 490
Kasa, operacje z Bankiem Centralnym razem	4 488 332	3 736 706

Na rachunku bieżącym w Narodowym Banku Polskim (NBP) utrzymywana jest rezerwa obowiązkowa, która może być wykorzystywana przez Bank pod warunkiem, że suma średniego miesięcznego salda na rachunku bieżącym w NBP nie jest mniejsza od poziomu deklarowanego.

Deklarowana wysokość rezerwy obowiązkowej na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosiła 243 279 tys. zł (31 grudnia 2019 roku wynosiła 1 422 651 tys. zł). Spadek wysokości deklarowanej rezerwy obowiązkowej jest efektem obniżenia przez Radę Polityki Pieniężnej stopy rezerwy obowiązkowej z 3,5% do 0,5%.

18. Należności od banków

Zasady rachunkowości:

Zasady ujmowania i wyceny należności od banków opisane są w Nocie 2.1 Aktywa i zobowiązania finansowe – klasyfikacja i wycena.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Rachunki bieżące	31 388	60 412
Lokaty	-	379 786
Kredyty i pożyczki	3	3 428
Należności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu	306 237	625 592
Lokaty stanowiące zabezpieczenie operacji instrumentami pochodnymi i transakcji giełdowych	234 268	99 001
Łączna wartość brutto	571 896	1 168 219
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(1 708)	(2 594)
Należności od banków netto razem	570 188	1 165 625

Zmiana stanu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od banków przedstawia się następująco:

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od banków

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 1 stycznia 2020 roku	(2 594)	-	-	(2 594)
Transfer do Etapu 1	-	-	-	-
Transfer do Etapu 2	-	-	-	-
Transfer do Etapu 3	-	-	-	-
(Utworzenia)/Rozwiązania w okresie przez rachunek zysków i strat	-	-	-	-
Różnice kursowe i inne zmiany	(214)	-	-	(214)
Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2020 roku	(1 708)	-	-	(1 708)

Na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank nie zidentyfikował aktywów POCI (aktywa nabyte bądź udzielone z początkową utratą wartości).

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od banków

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 1 stycznia 2019 roku	(3 910)	-	-	(3 910)
Transfer do Etapu 1	-	-	-	-
Transfer do Etapu 2	-	-	-	-
Transfer do Etapu 3	-	-	-	-
(Utworzenia)/Rozwiązania w okresie przez rachunek zysków i strat	1 420	-	-	1 420
Różnice kursowe i inne zmiany	(104)	-	-	(104)
Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2019 roku	(2 594)	-	-	(2 594)

Na dzień 31 grudnia 2019 roku Bank nie zidentyfikował aktywów POCI (aktywa nabyte bądź udzielone z początkową utratą wartości).

Zmiany wartości bilansowej brutto należności od banków, które przyczyniły się do zmian odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych przedstawia tabela poniżej:

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Wartość brutto należności od banków wycenianych według zamortyzowanego kosztu

Wartość brutto należności na dzień 1 stycznia 2020 roku	1 168 217	3	-	1 168 219
Transfer do Etapu 1	-	-	-	-
Transfer do Etapu 2	-	-	-	-
Transfer do Etapu 3	-	-	-	-
Należności pociągnięte/spłacone	(753 748)	15	-	(753 732)
Inne zmiany	157 409	-	-	157 409
Wartość brutto należności od banków na dzień 31 grudnia 2020 roku	571 878	18	-	571 896

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Wartość brutto należności od banków wycenianych według zamortyzowanego kosztu

Wartość brutto należności na dzień 1 stycznia 2019 roku	1 337 723	3	-	1 337 726
Transfer do Etapu 1	-	-	-	-
Transfer do Etapu 2	-	-	-	-
Transfer do Etapu 3	-	-	-	-
Należności pociągnięte/spłacone	(228 952)	-	-	(228 952)
Inne zmiany	59 446	-	-	59 446
Wartość brutto należności od banków na dzień 31 grudnia 2019 roku	1 168 217	3	-	1 168 219

19. Aktywa i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu

Zasady rachunkowości:

Zasady ujmowania i wyceny aktywów i zobowiązań finansowych przeznaczonych do obrotu opisane są w Nocie 2.1.

Informacje finansowe:

Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu

Do kategorii przeznaczone do obrotu Bank zalicza instrumenty pochodne niebędące instrumentami zabezpieczającymi, oraz wybrane dłużne papiery wartościowe.

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu
Obligacje i bony wyemitowane przez:
Banki Centralne	-	999 917
Banki i inne podmioty finansowe*	601 421	7 125
Skarb Państwa	311 702	2 874 773
	913 123	3 881 815
z tego:
notowane na aktywnym rynku	913 123	2 881 898
Instrumenty pochodne	3 370 896	1 524 780

Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu razem	4 284 019	5 406 595

*Na dzień 31 grudnia 2020 roku papiery wartościowe (obligacje) emitowane przez banki w kwocie 594 367 tys. zł są objęte gwarancją Skarbu Państwa (31 grudnia 2019 roku: 1 tys. zł).

Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Zobowiązania z tytułu krótkiej sprzedaży papierów wartościowych	40 239	238 408
Instrumenty pochodne	3 613 214	1 629 492
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu razem	3 653 453	1 867 900

Na dzień 31 grudnia 2020 roku oraz 31 grudnia 2019 roku Bank nie posiadał aktywów i zobowiązań finansowych przeznaczonych w momencie początkowego ujęcia do wyceny według wartości godziwej przez wynik finansowy.

Instrumenty pochodne na dzień 31 grudnia 2020 roku

w tys. zł	Wartość nominalna instrumentów o terminie pozostającym do realizacji				Razem	Wartość godziwa
w tys. zł	do 3 miesięcy	powyżej 3 miesięcy do 1 roku	powyżej 1 roku do 5 lat	powyżej 5 lat	Razem	Aktywa	Zobowiązania
Instrumenty stopy procentowej	18 126 821	52 151 775	115 147 528	30 051 219	215 477 343	2 164 579	2 608 037
FRA	9 214 000	17 590 000	735 000	-	27 539 000	30 793	20 930
swapy odsetkowe (IRS)	8 832 062	31 331 415	114 412 528	30 010 543	184 586 548	2 133 446	2 586 829
opcje na stopę procentową	-	-	-	40 676	40 676	17	17
kontrakty futures*	80 759	3 230 360	-	-	3 311 119	323	261
Instrumenty walutowe	43 168 048	19 956 334	12 215 322	7 012 891	82 352 595	916 349	715 215
FX forward	20 256 274	5 218 441	1 062 096	-	26 536 811	134 546	229 418
FX swap	19 208 381	3 890 253	3 283 697	-	26 382 331	438 559	144 753
swapy odsetkowo – walutowe (CIRS)**	1 631 179	7 489 599	7 731 817	7 012 891	23 865 486	315 390	313 382
opcje walutowe	2 072 214	3 358 041	137 712	-	5 567 967	27 854	27 662
Transakcje na papierach wartościowych	303 045	-	-	-	303 045	108	158
papiery wartościowe zakupione do otrzymania/sprzedane do wydania	303 045	-	-	-	303 045	108	158
Transakcje związane z towarami	279 390	1 496 341	746 416	-	2 522 147	289 860	289 804
Swap	279 390	1 496 341	746 416	-	2 522 147	289 860	289 804
Instrumenty pochodne ogółem	61 877 304	73 604 450	128 109 266	37 064 110	300 655 130	3 370 896	3 613 214

*Instrumenty znajdujące się w obrocie giełdowym

**Swapy walutowo-odsetkowe z wymianą kapitału

Instrumenty pochodne na dzień 31 grudnia 2019 roku

w tys. zł	Wartość nominalna instrumentów o terminie pozostającym do realizacji				Razem	Wartość godziwa
w tys. zł	do 3 miesięcy	powyżej 3 miesięcy do 1 roku	powyżej 1 roku do 5 lat	powyżej 5 lat	Razem	Aktywa	Zobowiązania
Instrumenty stopy procentowej	43 827 433	37 840 304	127 617 389	27 456 990	236 742 116	872 786	1 112 966
FRA	34 030 000	15 240 000	14 753 000		64 023 000	2 558	3 815
swapy odsetkowe (IRS)	9 797 433	22 600 304	110 965 539	27 415 264	170 778 540	870 228	1 109 106
opcje na stopę procentową	-	-	1 898 850	41 726	1 940 576	-	45
Instrumenty walutowe	30 557 396	15 455 840	24 432 442	8 175 751	78 621 429	614 831	478 994
FX forward	3 428 837	2 745 957	1 889 596	-	8 064 390	97 075	37 062
FX swap	20 442 422	5 466 035	3 838 179	-	29 746 636	242 510	306 517
swapy odsetkowo – walutowe (CIRS)*	5 202 463	6 606 291	14 562 621	8 175 751	34 547 126	239 109	99 138
opcje walutowe	1 483 674	637 557	4 142 046	-	6 263 277	36 137	36 277
Transakcje na papierach wartościowych	126 143	-	-	-	126 143	293	618
papiery wartościowe zakupione do otrzymania/sprzedane do wydania	126 143	-	-	-	126 143	293	618
Transakcje związane z towarami	55 783	237 429	141 962	-	435 174	36 870	36 914
Swap	55 783	237 429	141 962	-	435 174	36 870	36 914
Instrumenty pochodne ogółem	74 566 755	53 533 573	152 191 793	35 632 741	315 924 862	1 524 780	1 629 492

*Swapy walutowo-odsetkowe z wymianą kapitału

Wzrost aktywów i zobowiązań z tytułu instrumentów pochodnych w 2020 roku jest skutkiem zwiększonych wolumenów transakcyjnych na większości produktów pochodnych, a w szczególności na produkcie IRS w PLN, który wygenerował największą zmianę kwotową wyceny. Dodatkowo istotny wpływ na zmianę wyceny instrumentów pochodnych w roku 2020 miały obniżki stop procentowych odpowiednio na poziomie 140 oraz 100 punktów bazowych w PLN i USD w I półroczu 2020 roku.

20. Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody

Zasady rachunkowości:

Zasady ujmowania i wyceny inwestycyjnych dłużnych aktywów finansowych opisane są w Nocie 2.1

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Obligacje i bony wyemitowane przez:
Banki*, w tym:	2 450 738	-
obligacje zabezpieczane w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej	-	-
Rządy centralne, w tym:	22 419 755	14 787 461
obligacje zabezpieczane w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej	11 347 069	1 833 308
Inne podmioty finansowe	2 453 078	697 117
Dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody razem	27 323 571	15 484 578
z tego:
notowane na aktywnym rynku	27 323 571	15 484 578
nienotowane na aktywnym rynku	-	-

*Na dzień 31 grudnia 2020 roku papiery wartościowe (obligacje) emitowane przez banki w kwocie 2 450 738 tys. zł są objęte gwarancją Skarbu Państwa.

Dla inwestycyjnych dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody skumulowana wartość oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosiła 7 945 tys. zł (na dzień 31 grudnia 2019 roku: 4 689 tys. zł).

Zmiana stanu dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody przedstawia się następująco:

w tys. zł	2020	2019
Stan na dzień 1 stycznia	15 484 578	14 241 363
Zwiększenia (z tytułu):
nabycia	64 193 583	50 264 752
aktualizacji wyceny	450 117	22 399
różnic kursowych	129 167	-
rozliczenia dyskonta i odsetek	567 321	79 807
Zmniejszenia (z tytułu):
sprzedaży	(53 279 187)	(48 902 634)
różnic kursowych	-	(21 221)
rozliczenia premii	(222 008)	(199 888)
Stan na dzień 31 grudnia	27 323 571	15 484 578

21. Udziały w jednostkach zależnych oraz inwestycje kapitałowe i pozostałe

Zasady rachunkowości:

Jednostki zależne to wszelkie jednostki kontrolowane przez Bank. Zgodnie z MSSF 10 Bank sprawuje kontrolę nad jednostką wówczas, gdy posiada władzę nad tą jednostką, jest narażony lub ma prawo do zmiennych zwrotów ze swojego zaangażowania w tę jednostkę oraz ma możliwość wywierania wpływu na te zwroty poprzez sprawowanie władzy nad tą jednostką.

Akcje i udziały w jednostkach zależnych ujmowane są w sprawozdaniu jednostkowym Banku w oparciu o metodę ceny nabycia zgodnie z MSR 27.

Akcje i udziały w innych jednostkach niż jednostki zależne (brak jednostek stowarzyszonych i wspólnych przedsięwzięć) zaliczane są do kategorii aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat. Zasady ich ujmowania i wyceny opisane są w Nocie 2.1.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Udziały w jednostkach zależnych	115 812	115 812
Utrata wartości	(10 191)	(9 917)
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	78 153	62 355
Inwestycje kapitałowe razem	183 774	168 250
z tego:
notowane na aktywnym rynku	33 295	825
nienotowane na aktywnym rynku	150 479	167 425

Zmiana stanu, udziałów w jednostkach zależnych, inwestycji kapitałowych i pozostałych przedstawia się następująco:

w tys. zł	Jednostki zależne	Pozostałe jednostki	Razem
Stan na dzień 1 stycznia 2020	105 895	62 355	168 250
Zwiększenia (z tytułu):
aktualizacji wyceny	-	15 798	15 798
Zmniejszenia (z tytułu):
rozliczenie z tytułu dopłat	(274)	-	(274)
Stan na dzień 31 grudnia 2020	105 621	78 153	183 774

w tys. zł	Jednostki zależne	Pozostałe jednostki	Razem
Stan na dzień 1 stycznia 2019 roku	106 075	48 511	154 586
Zwiększenia (z tytułu):	-	14 444	14 444
aktualizacji wyceny	-	14 444	14 444
Zmniejszenia (z tytułu):	(180)	(600)	(780)
sprzedaż	-	(600)	(600)
rozliczenie z tytułu dopłat	(180)	-	(180)
Stan na dzień 31 grudnia 2019	105 895	62 355	168 250

Informacje finansowe dotyczące jednostek zależnych 31.12.2020

w tys. zł

Nazwa jednostki	Siedziba	Przedmiot przedsiębior- stwa	Charakter powiązania kapitałowego	Udział w kapitale w %*	Wartość bilansowa udziałów/akcji	Aktywa	Zobowią-zania	Kapitał	Przychody	Zysk/ Strata
HANDLOWY – LEASING Sp. z o.o.	Warszawa	Działalność leasingowa	Jednostka zależna	97,47	15 720	21 585	181	21 404	63	(513)
DOM MAKLERSKI BANKU HANDLOWEGO S.A.	Warszawa	Działalność maklerska	Jednostka zależna	100	70 950	736 813	622 568	114 245	170 557	16 666
PPH SPOMASZ Sp. z o.o. w likwidacji	Warszawa	Nie prowadzi działalności	Jednostka zależna	100	13 502	Jednostka postawiona w stan likwidacji
HANDLOWY INVESTMENTS S.A.	Luksemburg	Działalność inwestycyjna	Jednostka zależna	100	4 777	4 853	96	4 757	520	(470)
HANDLOWY – INWESTYCJE Sp. z o.o. 1/	Warszawa	Działalność inwestycyjna	Jednostka zależna	100	672	10 701	47	10 654	28	(125)
					105 621

*Udział bezpośredni

Objaśnienie zależności pośrednich:

1/ Pośrednie powiązania poprzez Handlowy-Inwestycje Sp. z o.o. w tys. zł

Nazwa jednostki

Siedziba

Przedmiot przedsiębior-stwa

Charakter powiązania kapitałowego

Udział w kapitale w %

Wartość bilansowa udziałów/akcji

Aktywa

Zobowią-zania

Kapitał

Przychody

Zysk/ Strata

HANDLOWY - LEASING

Sp. z o.o.

Warszawa

Działalność

leasingowa

Jednostka

zależna

2,53

414

21 585

181

21 404

(513)

Przedstawione dane finansowe jednostek dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania, pochodzą z niezbadanych sprawozdań finansowych jednostek. Dane finansowe Handlowy Investments S.A. pochodzą ze zaudytowanego sprawozdania finansowego sporządzonego na dzień 28 lutego 2021 roku będącego dniem bilansowym jednostki.

Informacje finansowe dotyczące jednostek zależnych 31.12.2019

w tys. zł

Nazwa jednostki	Siedziba	Przedmiot przedsiębior- stwa	Charakter powiązania kapitałowego	Udział w kapitale w %*	Wartość bilansowa udziałów/akcji	Aktywa	Zobowią-zania	Kapitał	Przychody	Zysk/ Strata
HANDLOWY – LEASING Sp. z o.o.	Warszawa	Działalność leasingowa	Jednostka zależna	97,47	15 720	21 929	525	21 404	266	(502)
DOM MAKLERSKI BANKU HANDLOWEGO S.A.	Warszawa	Działalność maklerska	Jednostka zależna	100	70 950	421 708	322 903	98 805	64 521	1 256
PPH SPOMASZ Sp. z o.o. w likwidacji	Warszawa	Nie prowadzi działalności	Jednostka zależna	100	13 502	Jednostka postawiona w stan likwidacji
HANDLOWY INVESTMENTS S.A.	Luksemburg	Działalność inwestycyjna	Jednostka zależna	100	5 052	4 903	79	4 824	376	(212)
HANDLOWY – INWESTYCJE Sp. z o.o. 1/	Warszawa	Działalność inwestycyjna	Jednostka zależna	100	672	10 820	40	10 780	117	(33)
					105 896

*Udział bezpośredni

Objaśnienie zależności pośrednich:

1/ Pośrednie powiązania poprzez Handlowy-Inwestycje Sp. z o.o. w tys. zł

Nazwa jednostki

Siedziba

Przedmiot przedsiębior-stwa

Charakter powiązania kapitałowego

Udział w kapitale w %

Wartość bilansowa udziałów/akcji

Aktywa

Zobowią-zania

Kapitał

Przychody

Zysk

HANDLOWY - LEASING

Sp. z o.o.

Warszawa

Działalność

leasingowa

Jednostka

zależna

2,53

414

21 929

525

21 404

266

(502)

Przedstawione dane finansowe jednostek dostępne na dzień sporządzenia sprawozdania, pochodzą ze zbadanych sprawozdań finansowych jednostek. Dane finansowe Handlowy Investments S.A. pochodzą ze zbadanego sprawozdania finansowego sporządzonego na dzień 29 lutego 2020 roku będącego dniem bilansowym jednostki.

22. Należności od klientów

Zasady rachunkowości:

Należności od klientów są ujmowane i wyceniane zgodnie z zasadami opisanymi w Nocie 2.1 Aktywa i zobowiązania finansowe – klasyfikacja i wycena.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Należności od podmiotów sektora finansowego
Kredyty i pożyczki	652 766	641 317
Nienotowane dłużne aktywa finansowe	1 745 323	1 765 711
Należności z tytułu zakupionych papierów wartościowych z otrzymanym przyrzeczeniem odkupu	-	30 217
Fundusze gwarancyjne i lokaty stanowiące zabezpieczenie	1 101 539	592 891
Łączna wartość brutto	3 499 628	3 030 136
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(3 410)	(2 216)
Łączna wartość netto	3 496 218	3 027 920

Należności od podmiotów sektora niefinansowego
Kredyty i pożyczki	17 026 308	19 176 989
Nienotowane dłużne aktywa finansowe	218 945	305 928
Skupione wierzytelności	1 726 989	1 751 320
Zrealizowane gwarancje i poręczenia	25 877	24 941
Inne należności	15 580	7 835
Łączna wartość brutto	19 013 699	21 267 013
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	(836 162)	(686 158)
Łączna wartość netto	18 177 537	20 580 855

Należności od klientów netto razem	21 673 755	23 608 775

Zgodnie z wytycznymi Transition Resource Group for Impairment of Financial Instruments wartość należności w Etapie 3 prezentacyjnie powiększa się o naliczone odsetki kontraktowe w łącznej kwocie 155 923 tys. zł. (na koniec 2019 roku kwocie 311 351 tys. zł). Konsekwencją takiej prezentacji należności jest wzrost odpisów kredytowych o analogiczną kwotę. Zmiana ta nie ma wpływu na wartość netto należności zakwalifikowanych do Etapu 3. Efekt uwzlędnienia odsetek został zilustrowany poniżej oraz w Nocie „Zarządzanie Ryzykiem”. Zmniejszenie wartości należności z tytułu naliczonych odsetek wynika przede wszystkim z przeprowadzonego przez Bank w 2020 roku częściowego spisania po ocenie potwierdzające, że Bank nie oczekuje odzysków w tym zakresie.

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019

Łączna wartość brutto z uwzględnieniem odsetek w Etapie 3	22 669 250	24 608 500
Odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych z uwzględnieniem odsetek w Etapie 3	(995 495)	(999 725)
Łączna wartość netto	21 673 755	23 608 775

W należnościach od klientów w pozycji „Nienotowane dłużne aktywa finansowe” zaprezentowane zostały m.in. aktywa sekurytyzacyjne objęte przez Bank. Dotychczas Bank występował jako Inwestor w trzech transakcjach obejmując transze senioralne. Aktywa sekurytyzacyjne objęte przez Bank nie są przedmiotem obrotu na rynku. Zamiarem Banku jest utrzymanie inwestycji do daty zapadalności. Głównym ryzykiem, na jakie narażone są transakcje sekurytyzacyjne będące w posiadaniu Banku jest ryzyko kredytowe. Maksymalna ekspozycja Banku na ryzyko kredytowe z tytułu udziału w tych jednostkach jest równa ich wartości bilansowej brutto, zatem na dzień 31 grudnia 2020 r. wynosi 1 745 322 tys. zł

(31 grudnia 2019 r.: 1 765 711 tys. zł). Wartość bilansowa netto aktywów dotyczących udziału Banku w jednostkach strukturyzowanych, które nie podlegają konsolidacji na dzień 31 grudnia 2020 r. wynosi 1 744 505 tys. zł (31 grudnia 2019 r.: 1 765 016 tys. zł).

Zmiana stanu odpisów z tytułu utraty wartości należności od klientów przedstawia się następująco:

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od klientów

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 1 stycznia 2020 roku	(51 387)	(79 952)	(557 033)	(688 372)
Transfer do Etapu 1	(26 257)	25 734	523	-
Transfer do Etapu 2	4 297	(6 355)	2 058	-
Transfer do Etapu 3	853	15 637	(16 490)	-
(Utworzenia)/Rozwiązania w okresie przez rachunek zysków i strat	(7 961)	(77 506)	(116 793)	(202 260)
Zmiany z tytułu modyfikacji bez zaprzestania ujmowania (netto)	-	-	(109)	(109)
Zmniejszenie stanu odpisów w związku ze spisaniem	-	-	39 228	39 228
Zmniejszenie stanu odpisów w związku ze sprzedażą wierzytelności	-	-	10 886	10 886
Różnice kursowe i inne zmiany	(381)	(169)	1 605	1 055
Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2020 roku	(80 836)	(122 611)	(636 125)	(839 572)

*Na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank nie zidentyfikował aktywów POCI (aktywa nabyte bądź udzielone z początkową utratą wartości).

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych należności od klientów

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 1 stycznia 2019 roku	(56 110)	(74 776)	(533 500)	(664 386)
Transfer do Etapu 1	(14 461)	14 050	411	-
Transfer do Etapu 2	7 241	(7 991)	750	-
Transfer do Etapu 3	1 735	26 164	(27 899)	-
(Utworzenia)/Rozwiązania w okresie przez rachunek zysków i strat	10 209	(37 459)	(186 780)	(214 030)
Zmiany z tytułu modyfikacji bez zaprzestania ujmowania (netto)	-	-	(2 080)	(2 080)
Zmniejszenie stanu odpisów w związku ze spisaniem	-	-	66 901	66 901
Zmniejszenie stanu odpisów w związku ze sprzedażą wierzytelności	-	-	124 839	124 839
Różnice kursowe i inne zmiany	(2)	60	324	382
Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2019 roku	(51 388)	(79 952)	(557 034)	(688 374)

*Na dzień 31 grudnia 2019 roku Bank nie zidentyfikował aktywów POCI (aktywa nabyte bądź udzielone z początkową utratą wartości).

Zmiany wartości bilansowej brutto należności od klientów, które przyczyniły się do zmian odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych przedstawia tabela poniżej:

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Wartość brutto należności od klientów wycenianych według zamortyzowanego kosztu

Wartość brutto należności na dzień 1 stycznia 2020 roku	21 102 020	2 355 543	839 586	24 297 149
Transfer do Etapu 1	1 248 562	(1 246 889)	(1 673)	-
Transfer do Etapu 2	(651 233)	654 901	(3 668)	-
Transfer do Etapu 3	(48 263)	(65 417)	113 680	-
Należności pociągnięte/spłacone	(1 863 434)	(453 149)	(85 802)	(2 402 385)
Należności spisane	-	-	(39 250)	(39 250)
Inne zmiany	590 981	64 807	2 025	657 813
Wartość brutto należności od klientów na dzień 31 grudnia 2020 roku	20 378 633	1 309 796	824 898	22 513 327

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Wartość brutto należności od klientów wycenianych według zamortyzowanego kosztu

Wartość brutto należności na dzień 1 stycznia 2019 roku	20 151 320	1 642 101	724 315	22 517 735
Transfer do Etapu 1	391 316	(390 363)	(953)	-
Transfer do Etapu 2	(1 370 217)	1 371 454	(1 237)	-
Transfer do Etapu 3	(124 927)	(251 136)	376 063	-
Należności pociągnięte/spłacone	2 313 545	(60 918)	(45 606)	2 207 021
Należności spisane	-	-	(66 813)	(66 813)
Należności zbyte	-	-	(153 886)	(153 886)
Inne zmiany	(259 015)	44 405	7 703	(206 907)
Wartość brutto należności od klientów na dzień 31 grudnia 2019 roku	21 102 020	2 355 543	839 586	24 297 150

Wartość brutto należności nie uwzględnia odsetek naliczonych od momentu zaklasyfikowania ekspozycji do Etapu 3.

Dla należności od klientów, które zmieniały Etapy w trakcie roku, przesunięcia zostały zaprezentowane jako transfery pomiędzy Etapem na początek okresu sprawozdawczego lub na moment ujęcia a Etapem na koniec okresu sprawozdawczego.

23. Rzeczowe aktywa trwałe

Zasady rachunkowości:

Rzeczowe aktywa trwałe wykazywane są według kosztu historycznego pomniejszonego o naliczone umorzenie, a także o odpisy z tytułu utraty wartości. Koszt historyczny uwzględnia wydatki bezpośrednio związane z nabyciem danych aktywów oraz ich przygotowaniem do użytkowania.

Późniejsze nakłady uwzględnia się w wartości bilansowej danego środka trwałego lub ujmuje jako odrębny środek trwały (tam gdzie jest to właściwe) tylko wówczas, gdy jest prawdopodobne, że z tytułu tej pozycji nastąpi wpływ korzyści ekonomicznych do Banku, zaś koszt danej pozycji można wiarygodnie zmierzyć. Wszelkie pozostałe wydatki, na przykład na naprawę i konserwację, odnoszone są do rachunku zysków i strat w okresie, w którym je poniesiono.

Umorzenie naliczane jest metodą liniową przez przewidywany okres użytkowania przy zastosowaniu stawek określonych w zatwierdzonym planie amortyzacji na 2020 rok.

Przykładowe stosowane roczne stawki amortyzacji są następujące:
Budynki i budowle		1,5%-4,5%
Środki transportu		14,0%-34,0%
Komputery		25,0%
Wyposażenie biurowe		20,0%
Inne środki trwałe		7,0%-34,0%
Inwestycje w obcych środkach trwałych – zgodnie z okresem trwania umowy najmu

Na każdy dzień bilansowy dokonuje się weryfikacji wartości końcowej rzeczowych aktywów trwałych i wartości niematerialnych oraz okresów ich użytkowania i w razie potrzeby dokonuje stosownych korekt planu amortyzacji.

Składniki majątku o jednostkowej wartości początkowej nieprzekraczającej 3 500 zł podlegają jednorazowemu odpisaniu w koszty z datą wydania ich do używania. Suma wartości środków trwałych jednorazowo odpisanych w koszty nie jest istotna z punktu widzenia sprawozdania finansowego.

Środki trwałe w budowie wykazywane są w wysokości ogółu poniesionych kosztów pozostających w bezpośrednim związku z niezakończoną jeszcze budową, montażem lub ulepszeniem istniejącego środka trwałego z uwzględnieniem odpisów z tytułu utraty wartości.

Wartości bilansowe rzeczowych aktywów trwałych są przeglądane na dzień bilansowy w celu określenia, czy zaistniały przesłanki wskazujące na utratę wartości. Jeżeli istnieje taka przesłanka, należy określić wartość odzyskiwalną aktywów.

Odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości jest ujmowany, jeżeli wartość księgowa aktywa lub ośrodka wypracowującego środki pieniężne przekracza wartość odzyskiwalną. Odpis aktualizacyjny z tytułu utraty wartości jest ujmowany w rachunku zysków i strat.

Odpisy aktualizacyjne z tytułu utraty wartości w przypadku ośrodków wypracowujących środki pieniężne w pierwszej kolejności redukują wartość firmy przypadającą na te ośrodki wypracowujące środki pieniężne (grupę ośrodków), a następnie redukują proporcjonalnie wartość księgową innych aktywów w ośrodku (grupie ośrodków).

Wartość odzyskiwalna jest wartością większą z: wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży i wartości użytkowej. W celu wyznaczenia wartości użytkowej, oszacowane przyszłe przepływy pieniężne są dyskontowane do ich wartości bieżącej przy użyciu stopy dyskontowej przed opodatkowaniem, która odzwierciedla bieżące oczekiwania rynku, co do wartości pieniądza oraz specyficznego ryzyka w odniesieniu do danego aktywa. Dla aktywów niegenerujących niezależnych przepływów środków pieniężnych, wartość odzyskiwalna jest wyznaczana dla danego ośrodka wypracowującego środki pieniężne, do którego te aktywa należą.

W przypadku rzeczowych aktywów trwałych, odpis ten podlega odwróceniu, jeżeli nastąpiła zmiana w szacunkach służących do określenia wartości możliwej do odzyskania.

Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości rzeczowych aktywów trwałych może być odwrócony tylko do poziomu, przy którym wartość księgowa aktywa nie przekracza wartości księgowej, która pomniejszona o kwotę amortyzacji, zostałaby wyznaczona, jeżeli nie zostałby ujęty odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości.

Rzeczowe aktywa trwałe od dnia pierwszego zastosowania MSSF 16 uwzględniają aktywa z tytułu prawa od użytkowania aktywów. Szczegóły zostały przedstawione w Nocie 43.

Informacje finansowe:

Zmiana stanu rzeczowych aktywów trwałych w 2020 roku

w tys. zł	Grunty i budynki	Środki transportu	Inne środki trwałe	W budowie	Razem
Wartość brutto
Stan na dzień 1 stycznia 2020	715 070	25 800	220 797	15 632	977 299
Zwiększenia:
Zakupy	-	334	7 152	21 061	28 547
Inne zwiększenia	10 471	-	11	-	10 482
Zmniejszenia:
Zbycia	-	(2 820)	-	-	(2 820)
Likwidacje	(2 974)	-	(9 713)	-	(12 687)
Zaklasyfikowanie do aktywów trwałych przeznaczonych do zbycia	(13 363)	-	(68)	-	(13 431)
Inne zmniejszenia	(10 657)	(48)	(14)	(2 138)	(12 857)
Transfery	14 110	-	5 132	(19 245)	(3)
Stan na dzień 31 grudnia 2020	712 657	23 266	223 297	15 310	974 530

Umorzenie
Stan na dzień 1 stycznia 2020	281 305	5 406	191 789	-	478 500
Zwiększenia:
Koszty amortyzacji za okres	28 789	2 861	11 171	-	42 821
Inne zwiększenia	-	-	11	-	11
Zmniejszenia:
Zbycia	-	(874)	-	-	(874)
Likwidacje	(2 591)	-	(9 710)	-	(12 301)
Zaklasyfikowanie do aktywów trwałych przeznaczonych do zbycia	(7 214)	-	(55)	-	(7 269)
Inne zmniejszenia	(2 419)	(3)	(16)	-	(2 438)
Stan na dzień 31 grudnia 2020	297 870	7 390	193 190	-	498 450

Wartość bilansowa
Na dzień 1 stycznia 2020	433 765	20 394	29 008	15 632	498 799
Na dzień 31 grudnia 2020	414 787	15 876	30 107	15 310	476 080

Zmiana stanu rzeczowych aktywów trwałych w 2019 roku

w tys. zł	Grunty i budynki	Środki transportu	Inne środki trwałe	W budowie	Razem
Wartość brutto
Na dzień 31 grudnia 2018	586 684	23 979	234 794	50 327	895 784
Wpływ wdrożenia MSSF 16	93 380	-	-	-	93 380
Stan na dzień 1 stycznia 2019	680 064	23 979	234 794	50 327	989 164
Zwiększenia:
Zakupy	(4)	3 162	6 434	21 434	31 026
Inne zwiększenia	9 198	-	79	-	9 277
Zmniejszenia:
Zbycia	-	(1 295)	-	-	(1 295)
Likwidacje	(6 911)	-	(36 185)	-	(43 096)
Inne zmniejszenia	-	(46)	(70)	(7 658)	(7 774)
Transfery	32 723	-	15 745	(48 471)	(3)
Stan na dzień 31 grudnia 2019	715 070	25 800	220 797	15 632	977 299

Umorzenie
Na dzień 31 grudnia 2018	311 996	2 615	218 171	-	532 782
Wpływ wdrożenia MSSF 16	(52 584)	-	-	-	(52 584)
Stan na dzień 1 stycznia 2019	259 412	2 615	218 171	-	480 198
Zwiększenia:
Koszty amortyzacji za okres	28 323	3 107	9 721	-	41 151
Inne zwiększenia	-	-	72	-	72
Zmniejszenia:
Zbycia	-	(314)	-	-	(314)
Likwidacje	(6 430)	-	(36 107)	-	(42 537)
Inne zmniejszenia	-	(2)	(68)	-	(70)
Stan na dzień 31 grudnia 2019	281 305	5 406	191 789	-	478 500

Wartość bilansowa
Na dzień 1 stycznia 2019	420 652	21 364	16 623	50 327	508 966
Na dzień 31 grudnia 2019	433 765	20 394	29 008	15 632	498 799

Według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku, jak również według stanu na dzień 31 grudnia 2019 roku Bank nie posiadał istotnych zobowiązań umownych z tytułu dokonania w przyszłości zakupu rzeczowych aktywów trwałych.

24. Wartości niematerialne

Zasady rachunkowości:

Wartości niematerialne wykazywane są według kosztu historycznego pomniejszonego o naliczone umorzenie, a także o odpisy z tytułu utraty wartości. Koszt historyczny uwzględnia wydatki bezpośrednio związane z nabyciem danych aktywów oraz ich przygotowaniem do użytkowania.

Późniejsze nakłady uwzględnia się w wartości bilansowej danego składnika aktywów lub ujmuje jako odrębny składnik aktywów (tam gdzie jest to właściwe) tylko wówczas, gdy jest prawdopodobne, że z tytułu tej pozycji nastąpi wpływ korzyści ekonomicznych do Banku, zaś koszt danej pozycji można wiarygodnie zmierzyć. Wszelkie pozostałe wydatki, na przykład na naprawę i konserwację, odnoszone są do rachunku zysków i strat w okresie, w którym je poniesiono.

Umorzenie naliczane jest metodą liniową przez przewidywany okres użytkowania przy zastosowaniu stawek określonych w zatwierdzonym planie amortyzacji na 2020 rok.

Przykładowe stosowane roczne stawki amortyzacji są następujące:
Oprogramowanie komputerowe i prawa autorskie (z wyjątkiem podstawowych systemów operacyjnych, do których stosuje się stawkę 10% i 20%)		34,0%
Pozostałe wartości niematerialne		20,0%

Na każdy dzień bilansowy dokonuje się weryfikacji wartości końcowej wartości niematerialnych oraz okresów ich użytkowania i w razie potrzeby dokonuje stosownych korekt planu amortyzacji.

Wartości bilansowe wartości niematerialnych są przeglądane na dzień bilansowy w celu określenia, czy zaistniały przesłanki wskazujące na utratę wartości. Jeżeli istnieje taka przesłanka, należy określić wartość odzyskiwalną aktywów.

Odpisy aktualizacyjne z tytułu utraty wartości w przypadku ośrodków wypracowujących środki pieniężne w pierwszej kolejności redukują wartość firmy przypadającą na te ośrodki wypracowujące środki pieniężne (grupę ośrodków),a następnie redukują proporcjonalnie wartość księgową innych aktywów w ośrodku (grupie ośrodków).

Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości w odniesieniu do wartości firmy nie podlega odwróceniu.

W przypadku innych wartości niematerialnych, odpis ten podlega odwróceniu, jeżeli nastąpiła zmiana w szacunkach służących do określenia wartości możliwej do odzyskania.

Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości innych wartości niematerialnych może być odwrócony tylko do poziomu, przy którym wartość księgowa aktywa nie przekracza wartości księgowej, która pomniejszona o kwotę amortyzacji, zostałaby wyznaczona, jeżeli nie zostałby ujęty odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości.

Informacje finansowe:

Zmiana stanu wartości niematerialnych w 2020 roku

w tys. zł	Wartość firmy	Koncesje, patenty, licencje i podobne wartości	Oprogramo-wanie komputerowe	Inne wartości niematerialne	Zaliczki na wartości niematerialne	Razem
Wartość brutto
Stan na dzień 1 stycznia 2020	1 245 976	-	536 956	-	64 332	1 847 264
Zwiększenia:
Zakupy	-	-	2 324	-	87 666	89 990
Zmniejszenia:
Likwidacje	-	-	(3 980)	-	-	(3 980)
Inne zmniejszenia	-	-	-	-	(2 925)	(2 925)
Spisania
Transfery	-	-	108 466	-	(108 466)	-
Stan na dzień 31 grudnia 2020	1 245 976	-	643 766	-	40 607	1 930 349

Umorzenie
Stan na dzień 1 stycznia 2020	-	-	405 311	-	-	405 311
Zwiększenia:
Koszty amortyzacji za okres	-	-	63 061	-	-	63 061
Zmniejszenia:
Likwidacje	-	-	(3 980)	-	-	(3 980)
Stan na dzień 31 grudnia 2020	-	-	464 392	-	-	464 392

Odpisy z tytułu utraty wartości
Stan na dzień 1 stycznia 2020	-	-	-	-	-	-
Zwiększenia	214 707	-	-	-	-	214 707
Stan na dzień 31 grudnia 2020	214 707	-	-	-	-	214 707

Wartość bilansowa
Na dzień 1 stycznia 2020	1 245 976	-	131 645	-	64 332	1 441 953
Na dzień 31 grudnia 2020	1 031 269	-	179 374	-	40 607	1 251 250

Zmiana stanu wartości niematerialnych w 2019 roku

w tys. zł	Wartość firmy	Koncesje, patenty, licencje i podobne wartości	Oprogramo-wanie komputerowe	Inne wartości niematerialne	Zaliczki na wartości niematerialne	Razem
Wartość brutto
Stan na dzień 1 stycznia 2019	1 245 976	-	467 836	-	64 363	1 778 175
Zwiększenia:
Zakupy	-	-	551	-	69 160	69 711
Zmniejszenia:
Likwidacje	-	-	-	-	-	-
Inne zmniejszenia	-	-	-	-	(622)	(622)
Spisania
Transfery	-	-	68 569	-	(68 569)	-
Stan na dzień 31 grudnia 2019	1 245 976	-	536 956	-	64 332	1 847 264

Umorzenie
Stan na dzień 1 stycznia 2019	-	-	360 669	-	-	360 669
Zwiększenia:
Koszty amortyzacji za okres	-	-	44 642	-	-	44 642
Stan na dzień 31 grudnia 2019	-	-	405 311	-	-	405 311

Wartość bilansowa
Na dzień 1 stycznia 2019	1 245 976	-	107 167	-	64 363	1 417 506
Na dzień 31 grudnia 2019	1 245 976	-	131 645	-	64 332	1 441 953

Wartość firmy obejmuje kwotę 1 243 645 tys. zł powstałą w wyniku połączenia Banku Handlowego w Warszawie SA z Citibank (Poland) S.A., które nastąpiło z dniem 28 lutego 2001 roku oraz kwotę 2 331 tys. zł powstałą w wyniku nabycia zorganizowanej części przedsiębiorstwa bankowego ABN Amro Bank (Polska) S.A., które nastąpiło z dniem 1 marca 2005 roku. Na dzień 31 grudnia 2020 roku w wyniku przeprowadzonego testu dokonano odpisu z tytułu trwałej utraty wartości firmy w kwocie 214 707 tys.zł, szczegóły zaprezentowane w Nocie 25 (poniżej).

25. Test utraty wartości dla wartości firmy

W jednostkowym sprawozdaniu finansowym Banku, wartość firmy stanowi nadwyżkę kosztu przejęcia nad wartością godziwą udziału Banku w możliwych do zidentyfikowania przejętych aktywach, zobowiązaniach oraz zobowiązaniach warunkowych na dzień połączenia. Wartość firmy ujmuje się w ramach wartości niematerialnych. Wartość firmy jest wykazywana w wysokości ceny nabycia pomniejszonej o łączne dotychczasowe odpisy aktualizacyjne wynikające z tytułu utraty wartości. Wartość firmy jest alokowana na ośrodki wypracowujące środki pieniężne i nie jest amortyzowana, a jedynie corocznie testowana pod kątem utraty wartości niezależnie od wystąpienia przesłanek utraty wartości. Odpis aktualizujący z tytułu utraty wartości w odniesieniu do wartości firmy nie podlega odwróceniu.

Dla potrzeb przeprowadzenia testów na utratę wartości, wartość firmy została przyporządkowana do dwóch ośrodków wypracowujących środki pieniężne: sektora Bankowości Instytucjonalnej oraz sektora Bankowości Detalicznej. Przyporządkowanie zostało dokonane na podstawie modelu zdyskontowanych przepływów pieniężnych na bazie strategii sprzed połączenia. Po fuzji realokacja wartości firmy została przeprowadzona w oparciu o wartości względne aktywów przeniesionych do innego ośrodka w porównaniu z aktywami zatrzymanymi w danym ośrodku.

Poniższa tabela prezentuje przyporządkowanie wartości firmy do ośrodków wypracowujących środki pieniężne.

Wartość bilansowa wartości firmy przypisanej do ośrodka

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Sektor Bankowości Instytucjonalnej	851 206	851 206
Sektor Bankowości Detalicznej	180 063	394 770
	1 031 269	1 245 976

Podstawą wyceny wartości odzyskiwalnej ośrodków jest ich wartość użytkowa oszacowana w oparciu o plan finansowy. Plan opiera się na racjonalnych, odzwierciedlających ocenę kierownictwa Banku założeniach odnośnie przyszłych warunków gospodarczych oraz oczekiwanych wyników działalności Banku. Plan podlega okresowej aktualizacji i zatwierdzeniu przez Radę Nadzorczą Banku. Zarząd przyjął okres 5 letni w procesie planowania finansowego.

W wycenie wykorzystano stopę dyskontową oszacowaną na bazie modelu wyceny aktywów kapitałowych (CAPM) przy zastosowaniu wartości wskaźnika beta dla sektora bankowego, premii za ryzyko oraz stopy wolnej od ryzyka. Tak wyliczona stopa dyskontowa na koniec 2020 roku wyniosła 8,7% (na koniec 2019 roku: 8,8%).

Ekstrapolacja przepływów pieniężnych wykraczających poza okres objęty planem finansowym została oparta o stopy wzrostu odzwierciedlające długoterminowy cel inflacyjny NBP, który na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosi 2,5 p.p.

W wyniku przeprowadzonego testu na utratę wartości firmy, Zarząd Banku dokonał odpisu pomniejszającego wartość firmy o kwotę 214 707 tys. zł w części przypisanej do Sektora Bankowości Detalicznej. Kwota ta została zaprezentowana w pozycji wynik z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych.

Głównym czynnikiem wpływającym na dokonanie odpisu są skutki pandemii COVID-19 w szczególności obniżenie stóp procentowych do bezprecedensowo niskiego poziomu, jak również związane z tym istotne pogorszenie warunków biznesowych wpływających na niższą aktywność klientów detalicznych.

26. Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego

Zasady rachunkowości:

Rezerwa i aktywo na podatek odroczony są kalkulowane przy użyciu metody bilansowej, poprzez wyliczenie przejściowych różnic pomiędzy wartością bilansową aktywów i zobowiązań oraz ich wartością podatkową. Rezerwa i aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego wykazywane są w sprawozdaniu z sytuacji finansowej po dokonaniu kompensaty, wtedy gdy istnieje tytuł prawny do przeprowadzenia takiej kompensaty oraz rezerwa i aktywo dotyczą tego samego podatnika.

Aktywa z tytułu podatku odroczonego ujmuje się w zakresie, w którym jest prawdopodobne, że będzie dostępny przyszły dochód do opodatkowania.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego	1 282 137	709 350
Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego	1 108 666	472 012
Aktywo netto z tytułu odroczonego podatku dochodowego	173 472	237 338

Dodatnie i ujemne różnice przejściowe przyjęte do wyliczenia aktywa i rezerwy z tytułu podatku dochodowego

Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego związane są z następującymi pozycjami:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Odsetki naliczone i inne koszty	6 479	7 648
Odpisy aktualizacyjne z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	109 736	80 537
Niezrealizowana premia od papierów wartościowych	39 676	94 818
Ujemna wycena pochodnych instrumentów finansowych	1 006 625	407 346
Ujemna wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu	1 711	3 753
Przychody pobrane z góry	32 031	31 617
Prowizje	2 249	3 092
Koszty świadczeń pracowniczych i inne koszty do zapłacenia	46 667	46 335
Leasing (MSSF 16)	30 680	29 736
Pozostałe	6 284	4 468
Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego	1 282 137	709 350

Rezerwa z tytułu podatku odroczonego związana jest z następującymi pozycjami:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Odsetki naliczone (przychód)	46 253	52 990
Dodatnia wycena pochodnych instrumentów finansowych	887 686	329 533
Niezrealizowane dyskonto od papierów wartościowych	3 271	1 052
Przychody do otrzymania	4 703	4 882
Dodatnia wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu	368	180
Dłużne i kapitałowe papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	114 663	26 112
Ulga inwestycyjna	8 580	9 517
Wycena udziałów	6 818	7 941
Leasing (MSSF 16)	29 466	29 481
Pozostałe	6 859	10 324
Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego	1 108 666	472 012

Aktywo netto z tytułu odroczonego podatku dochodowego	173 472	237 338

Zmiany różnic przejściowych w ciągu 2020 roku

Zmiany różnic przejściowych dotyczących aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego:

w tys. zł	Saldo na 1 stycznia 2020	Zmiany odnoszone na wynik finansowy	Zmiany odnoszone na kapitał	Saldo na 31 grudnia 2020
Odsetki naliczone i inne koszty	7 649	(1 170)	-	6 479
Odpisy aktualizacyjne z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	80 538	29 198	-	109 736
Niezrealizowana premia od papierów wartościowych	94 818	(55 142)	-	39 676
Ujemna wycena pochodnych instrumentów finansowych	407 345	599 280	-	1 006 625
Ujemna wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu	3 752	(2 041)	-	1 711
Przychody pobrane z góry	31 617	414	-	32 031
Prowizje	3 092	(843)	-	2 249
Koszty świadczeń pracowniczych i inne koszty do zapłacenia	46 335	332	-	46 667
Leasing MSSF16	29 736	944	-	30 680
Pozostałe	4 468	1 816	-	6 284
	709 350	572 787	-	1 282 137

Zmiany różnic przejściowych dotyczących rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego:

w tys. zł	Saldo na 1 stycznia 2020	Zmiany odnoszone na wynik finansowy	Zmiany odnoszone na kapitał	Saldo na 31 grudnia 2020
Odsetki naliczone (przychód)	52 990	(6 737)	-	46 253
Dodatnia wycena pochodnych instrumentów finansowych	329 533	558 153	-	887 686
Niezrealizowane dyskonto od papierów wartościowych	1 052	2 219	-	3 271
Przychody do otrzymania	4 882	(179)	-	4 703
Dodatnia wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu	180	188	-	368
Dłużne i kapitałowe papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	26 112	9 941	78 609	114 663
Ulga inwestycyjna	9 517	(937)	-	8 580
Wycena udziałów	7 941	(1 123)	-	6 818
Leasing MSSF16	29 481	(15)	-	29 466
Pozostałe	10 324	(3 065)	(400)	6 859
	472 012	558 445	78 209	1 108 666

Zmiana aktywa netto z tytułu odroczonego podatku dochodowego	237 338	14 343	(78 209)	173 472

Zmiany różnic przejściowych w ciągu 2019 roku

Zmiany różnic przejściowych dotyczących aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego:

w tys. zł	Saldo na 1 stycznia 2019	Zmiany odnoszone na wynik finansowy	Zmiany odnoszone na kapitał	Saldo na 31 grudnia 2019
Odsetki naliczone i inne koszty	10 244	(2 595)	-	7 649
Odpisy aktualizacyjne z tytułu oczekiwanych strat kredytowych	81 383	(845)	-	80 538
Niezrealizowana premia od papierów wartościowych	81 285	13 533	-	94 818
Ujemna wycena pochodnych instrumentów finansowych	285 916	121 429	-	407 345
Ujemna wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu	280	3 472	-	3 752
Przychody pobrane z góry	30 700	917	-	31 617
Prowizje	5 877	(2 785)	-	3 092
Koszty świadczeń pracowniczych i inne koszty do zapłacenia	45 325	1 010	-	46 335
Leasing MSSF16	-	29 736	-	29 736
Pozostałe	4 011	457	-	4 468
	545 021	164 329	-	709 350

Zmiany różnic przejściowych dotyczących rezerwy z tytułu odroczonego podatku dochodowego:

w tys. zł	Saldo na 1 stycznia 2019	Zmiany odnoszone na wynik finansowy	Zmiany odnoszone na kapitał	Saldo na 31 grudnia 2019
Odsetki naliczone (przychód)	40 001	12 989	-	52 990
Dodatnia wycena pochodnych instrumentów finansowych	246 146	83 387	-	329 533
Niezrealizowane dyskonto od papierów wartościowych	2 312	(1 260)	-	1 052
Przychody do otrzymania	2 748	2 134	-	4 882
Dodatnia wycena papierów wartościowych przeznaczonych do obrotu	722	(542)	-	180
Dłużne i kapitałowe papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	26 417	(5 585)	5 280	26 112
Ulga inwestycyjna	10 453	(936)	-	9 517
Wycena udziałów	4 735	3 206	-	7 941
Leasing MSSF16	-	29 481	-	29 481
Pozostałe	6 322	3 062	940	10 324
	339 856	125 936	6 220	472 012

Zmiana aktywa netto z tytułu odroczonego podatku dochodowego	205 165	38 393	(6 220)	237 338

27. Inne aktywa

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Rozrachunki międzybankowe	3 404	2 997
Rozliczenia z tytułu obrotu papierami wartościowymi	25	55
Przychody do otrzymania	64 749	55 837
Pożyczki dla pracowników z Funduszu Świadczeń Socjalnych	13 648	16 275
Dłużnicy różni	66 227	68 205
Rozliczenia międzyokresowe	5 026	5 724
Inne aktywa razem	153 079	149 093
w tym aktywa finansowe*	83 304	87 532

*Do aktywów finansowych zaliczono wszystkie pozycje ,,Innych aktywów” z wyjątkiem pozycji „Przychody do otrzymania” oraz „Rozliczenia międzyokresowe”.

28. Aktywa trwałe przeznaczone do zbycia

Zasady rachunkowości:

Aktywa trwałe przeznaczone do zbycia wyceniane są wg mniejszej z dwóch następujących wartości: wartości księgowej lub wartości godziwej pomniejszonej o koszty sprzedaży.

Informacje finansowe:

Pozycja aktywa trwałe do zbycia uwzlędnia wartość nieruchomości przeznaczonej do zbycia, które wartości księgowa wynosi 6 163 tys. zł według stanu na 31 grudnia 2020 (brak pozycji na 31 grudnia 2019).

29. Zobowiązania wobec banków

Zasady rachunkowości:

Zasady ujmowania i wyceny zobowiązań wobec banków opisane są w Nocie 2.1.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Rachunki bieżące	2 280 980	1 457 230
Depozyty terminowe	2 486 013	156 316
Zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu	-	214 135
Inne zobowiązania, w tym:	351 756	297 702
depozyty zabezpieczające	351 593	297 669
Zobowiązania wobec banków razem	5 118 749	2 125 383

30. Zobowiązania wobec klientów

Zasady rachunkowości:

Zasady ujmowania i wyceny zobowiązań wobec klientów opisane są w Nocie 2.1.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Depozyty podmiotów sektora finansowego
Rachunki bieżące	1 904 797	906 605
Depozyty terminowe	2 948 252	3 857 791
	4 853 049	4 764 396
Depozyty podmiotów sektora niefinansowego
Rachunki bieżące, z tego:	34 356 882	27 550 738
klientów instytucjonalnych	17 272 635	13 964 554
klientów indywidualnych	13 749 139	10 197 405
jednostek budżetowych	3 335 108	3 388 779
Depozyty terminowe, z tego:	3 979 287	7 266 327
klientów instytucjonalnych	2 444 063	4 076 392
klientów indywidualnych	1 517 639	3 123 282
jednostek budżetowych	17 585	66 653
	38 336 169	34 817 065

Depozyty razem	43 189 218	39 581 461

Pozostałe zobowiązania
Inne zobowiązania, w tym:	221 888	268 311
zobowiązania z tytułu kaucji	143 905	159 986
depozyty zabezpieczające	34 742	43 929
Pozostałe zobowiązania razem	221 888	268 311

Zobowiązania wobec klientów razem	43 411 106	39 849 772

31. Rezerwy

Zasady rachunkowości:

Rezerwy są ujmowane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej, jeżeli na Banku ciąży obowiązek prawny lub zwyczajowo oczekiwany wynikający ze zdarzeń przeszłych, a także jeżeli prawdopodobne jest, że wypełnienie tego obowiązku spowoduje konieczność wypływu środków zawierających w sobie korzyści ekonomiczne oraz kwota rezerwy może być w wiarygodny sposób oszacowana.

Rezerwa na restrukturyzację jest tworzona po spełnieniu następujących warunków: (i) Bank posiada szczegółowy, formalny plan restrukturyzacji; (ii) restrukturyzacja już się rozpoczęła albo została publicznie ogłoszona; (iii) kwota rezerwy może być wiarygodnie oszacowana. Rezerwa na restrukturyzację nie obejmuje przyszłych kosztów operacyjnych.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Na sprawy sporne	3 664	3 214
Na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne	47 354	61 703
Na restrukturyzację zatrudnienia	550	-
Na restrukturyzację sieci placówek	-	282
Inne	33 207	-
Rezerwy razem	84 775	65 199

Zmiana stanu rezerw przedstawia się następująco:

w tys. zł	2020	2019
Stan na dzień 1 stycznia	65 199	29 984
Z czego dotyczy:
Rezerw na sprawy sporne	3 214	3 221
Rezerw na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne	61 703	26 481
Na restrukturyzację sieci placówek	282	282
Zwiększenia:
Utworzenie odpisów na rezerwy w okresie, z tego:	104 856	72 373
na sprawy sporne	2 031	2 314
na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne	69 068	68 808
na restrukturyzację zatrudnienia	550	1 251
inne	33 207	-
Inne zwiekszenia rezerw, z tego:	20	67
na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne	20	67
Zmniejszenia:
Rozwiązanie rezerw w okresie, z tego:	(84 135)	(35 577)
na sprawy sporne	(698)	(1 924)
na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne	(83 437)	(33 653)
Wykorzystanie rezerw w okresie, z tego:	(1 165)	(1 648)
na sprawy sporne	(883)	(397)
na restrukturyzację zatrudnienia	-	(1 251)
na restrukturyzację sieci placówek	(282)	-
Stan na dzień 31 grudnia	84 775	65 199

w tym:
na sprawy sporne	3 664	3 214
na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne	47 354	61 703
na restrukturyzację zatrudnienia	550	-
na restrukturyzację sieci placówek	-	282
inne**	33 207	-

*Dodatkowe informacje dotyczące rezerwy na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne znajdują się w Nocie 40.

** Pozycja „Inne” zawiera rezerwy na sprawy związane z wyrokami TSUE opisanymi w nocie 40.

32. Inne zobowiązania

Zasady rachunkowości:

W celu przypisania kosztów do okresów sprawozdawczych, których one dotyczą, Bank dokonuje czynnych i biernych rozliczeń międzyokresowych kosztów. Dotyczy to w szczególności kosztów działania Banku. Rozliczenia międzyokresowe kosztów są prezentowane jako podpozycja „Innych zobowiązań” w sprawozdaniu z sytuacji finansowej.

W zakresie zobowiązań do wykonania świadczenia spełnianych w czasie, Bank stosuje metodę ujęcia przychodu proporcjonalnie do upływającego czasu w okresie świadczenia usługi. Wg Banku ta metoda rzetelnie odzwierciedla tryb świadczenia usługi, gdyż w sposób równomierny w czasie zaangażowane są zasoby Banku w okresie świadczenia usługi.

W obszarze metod, danych wejściowych i założeń przyjętych do szacowania wynagrodzenia zmiennego Bank stosuje podejście najbardziej prawdopodobnych wartości w odniesieniu do wynagrodzenia uzyskiwanego za osiągnięcie określonych celów, natomiast w zakresie zwrotów wynagrodzenia w obszarze pośrednictwa ubezpieczeniowego stosowanego są metody statystyczne a rezerwa na zwroty ujmowana jest w rozliczeniach międzyokresowych kosztów. Bank uwzględnia wszelkie kwestie ustalając poziom przychodu uzależnionego od zidentyfikowanych zmiennych (wynagrodzenia przy spełnieniu określonych celów, oczekiwane zwroty, wszelkie upusty).

Dla wynagrodzenia za pośrednictwo w dystrybucji produktów ubezpieczeniowych w szczególności dla ubezpieczenia powiązanego z produktem kredytowym Bank stosuje model względnej wartości godziwej, na podstawie którego, stosując wartość godziwą produktu kredytowego oraz usługi sprzedaży produktu ubezpieczeniowego, dokonuje podziału na wynagrodzenie stanowiące komponent przychodów odsetkowych oraz wynagrodzenie za wykonane usługi związane ze sprzedażą i obsługą tych produktów.

Zobowiązania z tytułu majątku używanego na podstawie leasingu ustalane są zgodnie z polityką opisaną w Nocie 43.

Zobowiązania z tytułu świadczeń pracowniczych, w tym rezerwa na odprawy emerytalne stanowiąca program określonych świadczeń, opisane są szczegółowo w Nocie 47.

Informacje finansowe:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Fundusz Świadczeń Socjalnych	32 816	34 452
Rozrachunki międzybankowe	131 164	189 986
Rozrachunki międzysystemowe	1 675	914
Rozliczenia z tytułu obrotu papierami wartościowymi	32	20
Zobowiazania z tytułu majątku używanego na podstawie leasingu	138 381	143 270
Wierzyciele różni	140 008	224 923
Rozliczenia międzyokresowe kosztów, z tego:	275 020	269 070
koszty do zapłacenia z tytułu zobowiązań wobec pracowników	88 370	82 971
rezerwa na odprawy emerytalne	72 996	65 442
koszty usług IT i wsparcia operacji bankowych	46 256	55 784
koszty usług doradczych i wsparcia biznesu	8 149	7 359
inne koszty do zapłacenia*	59 249	57 514
Przychody przyszłych okresów	15 878	20 156
Rozliczenia z Urzędem Skarbowym i ZUS	16 110	22 013
Inne zobowiązania razem	751 084	904 804
w tym zobowiązania finansowe*	719 096	862 635

* Do zobowiązań finansowych zaliczono wszystkie pozycje „Innych zobowiązań” z wyjątkiem pozycji „Rozliczenia z Urzędem Skarbowym i ZUS” oraz „Przychody przyszłych okresów”.

33. Aktywa i zobowiązania finansowe według umownych terminów wymagalności/zapadalności

Na dzień 31 grudnia 2020 roku

w tys. zł	Nota	Razem		Do 1 miesiąca	Od 1 do 3 miesięcy	Od 3 miesięcy do 1 roku		Od 1 roku do 5 lat		Ponad 5 lat
Należności od banków (brutto)	18	571 896	571 896		-	-	-		-
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu
Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	19	913 123	4 020		-	171 242	110 418		627 443
Aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody
Dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozstałe całkowite dochody	20	27 323 571	-		-	173 677	23 306 702		3 843 192
Należności od klientów (brutto)
Należności od podmiotów sektora finansowego	22	3 499 628	1 254 628		-	500 000	1 745 000		-
Należności od podmiotów sektora niefinansowego	22	19 013 699	5 961 199		1 088 248	2 443 728	7 179 873		2 340 651
Zobowiązania wobec banków	29	5 118 749	5 101 749		2 000	15 000	-		-
Zobowiązania wobec klientów
Zobowiązania wobec podmiotów sektora finansowego	30	4 887 117	4 884 853		469	1 795	-		-
Zobowiązania wobec podmiotów sektora niefinansowego	30	38 523 989	37 648 657		639 138	213 218	22 976		-

Na dzień 31 grudnia 2019 roku

w tys. zł	Nota	Razem	Do 1 miesiąca	Od 1 do 3 miesięcy	Od 3 miesięcy do 1 roku	Od 1 roku do 5 lat	Ponad 5 lat
Należności od banków (brutto)	18	1 168 219	756 204	278	176 459	235 278	-
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu
Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	19	3 881 815	1 000 136	-	91 534	2 623 958	166 187
Aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody
Dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozstałe całkowite dochody	20	15 484 578	-	-	1 289 153	11 422 752	2 772 673
Należności od klientów (brutto)
Należności od podmiotów sektora finansowego	22	3 030 136	866 157	-	18 979	2 145 000	-
Należności od podmiotów sektora niefinansowego	22	21 267 013	7 341 903	1 314 465	2 564 481	8 123 589	1 922 575
Zobowiązania wobec banków	29	2 125 383	2 108 383	2 000	15 000	-	-
Zobowiązania wobec klientów
Zobowiązania wobec podmiotów sektora finansowego	30	4 805 492	4 803 506	310	1 676	-	-
Zobowiązania wobec podmiotów sektora niefinansowego	30	35 044 280	32 487 397	1 233 492	1 289 776	33 615	-

34. Kapitały

Kapitał zakładowy

Seria/ emisja	Rodzaj akcji	Rodzaj uprzywilejowania akcji	Rodzaj ograni-czenia praw do akcji	Liczba akcji	Wartość serii/emisji wg wartości nominalnej (w tys. zł)	Sposób pokrycia kapitału	Data rejestracji	Prawo do dywidendy (od daty)
A	na okaziciela	akcje zwykłe	-	65 000 000	260 000	w całości opłacony	27.03.97r.	01.01.97r.
B	na okaziciela	akcje zwykłe	-	1 120 000	4 480	w całości opłacony	27.10.98r.	01.01.97r.
B	na okaziciela	akcje zwykłe	-	1 557 500	6 230	w całości opłacony	25.06.99r.	01.01.97r.
B	na okaziciela	akcje zwykłe	-	2 240 000	8 960	w całości opłacony	16.11.99r.	01.01.97r.
B	na okaziciela	akcje zwykłe	-	17 648 500	70 594	w całości opłacony	24.05.02r.	01.01.97r.
B	na okaziciela	akcje zwykłe	-	5 434 000	21 736	w całości opłacony	16.06.03r.	01.01.97r.
C	na okaziciela	akcje zwykłe	-	37 659 600	150 638	przeniesienie majątku Citibank (Poland) S.A. na Bank	28.02.01r.	01.01.00r.
				130 659 600	522 638

Wartość nominalna jednej akcji wynosi 4,00 zł

Na dzień 31 grudnia 2020 roku kapitał zakładowy Banku wynosił 522 638 400 zł i podzielony był na 130 659 600 akcji zwykłych na okaziciela o wartości nominalnej 4 zł każda i w okresie od 31 grudnia 2019 roku nie uległ zmianie.

Bank nie emitował akcji uprzywilejowanych.

Zarówno w 2020 roku, jak również w 2019 roku, nie miało miejsca podwyższenie kapitału zakładowego w drodze emisji akcji.

Lista akcjonariuszy

Poniższa tabela przedstawia akcjonariuszy posiadających na dzień 31 grudnia 2020 roku oraz 31 grudnia 2019 roku co najmniej 5% ogólnej liczby głosów na Walnym Zgromadzeniu lub co najmniej 5% kapitału zakładowego Banku:

	Wartość akcji (w tys. zł)	Liczba akcji	Akcje %	Liczba głosów na WZ	Głosy w WZ %
Citibank Overseas Investment Corporation, USA	391 979	97 994 700	75,0	97 994 700	75,0
Pozostali akcjonariusze	130 659	32 664 900	25,0	32 664 900	25,0
	522 638	130 659 600	100,0	130 659 600	100,0

W ciągu 2020 roku oraz w okresie od przekazania poprzedniego okresowego raportu kwartalnego za III kwartał 2020 roku do dnia przekazania niniejszego rocznego jednostkowego sprawozdania finansowego za 2020 rok struktura własności znacznych pakietów akcji Banku nie uległa zmianie.

Kapitał zapasowy

Na dzień 31 grudnia 2020 roku kapitał zapasowy wynosił 2 944 585 tys. zł (31 grudnia 2019 roku: 2 944 585 tys. zł). Kapitał zapasowy przeznaczony jest na pokrycie strat bilansowych Banku lub na inne cele, w tym na wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy. O wykorzystaniu kapitału zapasowego rozstrzyga Walne Zgromadzenie, jednakże część kapitału zapasowego w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego może być wykorzystana jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym.

Kwota kapitału zapasowego obejmuje kwotę 2 485 534 tys. zł stanowiącą nadwyżkę wartości godziwej wyemitowanych akcji ponad ich wartość nominalną w związku z połączeniem Banku z Citibank (Poland) S.A., które nastąpiło z dniem 28 lutego 2001 roku.

Kapitał z aktualizacji wyceny

w tys. zł		31.12.2020	31.12.2019
Różnice z wyceny aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody		450 016	114 893

Kapitał z aktualizacji wyceny nie podlega dystrybucji. Na dzień wyłączenia ze sprawozdania z sytuacji finansowej całości lub części składnika aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, skumulowane zyski lub straty ujęte uprzednio w pozostałych dochodach całkowitych i zakumulowane w kapitale z aktualizacji wyceny ujmuje się w rachunku zysków i strat.

Pozostałe kapitały rezerwowe

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Kapitał rezerwowy	2 270 926	2 345 710
Fundusz ogólnego ryzyka	540 200	540 200
Zyski/(Straty) aktuarialne z wyceny programu określonych świadczeń	(13 328)	(11 621)
Pozostałe kapitały rezerwowe razem	2 797 798	2 874 289

W dniu 4 czerwca 2020 roku Zwyczajne Walne Zgromadzenie Banku Handlowego w Warszawie S.A. (dalej jako WZ) podjęło uchwałę, zgodnie z którą zysk netto za 2019 rok w całości ma pozostać niepodzielony. Dodatkowo WZ podjęło decyzję o pokryciu straty z lat ubiegłych, powstałej w wyniku zmian zasad rachunkowości w związku z zastosowaniem po raz pierwszy Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej MSSF 9 w wysokości 74 784 tys. zł , kapitału rezerwowego Banku.

Kapitał rezerwowy

Kapitał rezerwowy tworzy się z corocznych odpisów dokonywanych z zysku lub z innych źródeł, niezależnie od kapitału zapasowego.

Kapitał rezerwowy przeznaczony jest na pokrycie strat bilansowych Banku lub na inne cele, w tym na wypłatę dywidendy dla akcjonariuszy. O wykorzystaniu kapitału rezerwowego rozstrzyga Walne Zgromadzenie.

Fundusz ogólnego ryzyka

Fundusz ogólnego ryzyka tworzony jest z zysku z przeznaczeniem na niezidentyfikowane ryzyka działalności bankowej. O wykorzystaniu funduszu rozstrzyga Walne Zgromadzenie, z zastrzeżeniem obowiązujących przepisów.

Dywidendy

Dywidendy są ujmowane jako zobowiązania w momencie, w którym podział zysku został zatwierdzony przez Walne Zgromadzenie Banku.

Dywidendy wypłacone za 2019 rok

W dniu 4 czerwca 2020 roku Zwyczajne Walne Zgromadzenie Banku Handlowego w Warszawie S.A. podjęło uchwałę w sprawie podziału zysku netto za 2019 rok, w tym postanowiło pozostawić w całości niepodzielonym zysk netto Banku za 2019 rok w kwocie 478 802 436,53 zł.

Powyższa uchwała jest zgodna z zaleceniem Komisji Nadzoru Finansowego, wyrażonym w piśmie z dnia 26 marca 2020 roku, zgodnie z którym KNF oczekiwał zatrzymania przez banki całości wypracowanego w latach poprzednich zysku, w związku z ogłoszonym w Polsce stanem pandemii oraz możliwymi dalszymi negatywnymi konsekwencjami gospodarczymi tego stanu, jak również ich spodziewanym wpływem na sektor bankowy.

Dywidendy zadeklarowane

W dniu 19 stycznia 2021 roku Zarząd Banku Handlowego w Warszawie S.A. podjął uchwałę, w której potwierdził przyjęcie do realizacji, w zakresie wynikającym z kompetencji Zarządu Banku, zalecenia Komisji Nadzoru Finansowego wyrażonego w piśmie z dnia 13 stycznia 2021 r.. W przedmiotowym piśmie KNF zaleca Bankowi wstrzymanie wypłaty dywidendy w pierwszym półroczu 2021 roku (w tym także niepodzielonego zysku z lat ubiegłych) oraz niepodejmowanie przez Bank w pierwszym półroczu 2021 roku, bez uprzedniej konsultacji z organem nadzoru, innych działań pozostających poza zakresem bieżącej działalności biznesowej i operacyjnej, mogących skutkować obniżeniem bazy kapitałowej, w tym wykupów akcji własnych.

35. Transakcje repo oraz reverse repo

Bank dokonuje transakcji sprzedaży/zakupu aktywów finansowych z przyrzeczeniem odkupu/odsprzedaży w przyszłości po tej samej cenie powiększonej o z góry ustaloną kwotę odsetek tzw. transakcje typu sell-buy-back i buy-sell-back oraz repo i reverse repo na papierach wartościowych. Papiery wartościowe sprzedane z przyrzeczeniem odkupu nie są wyłączane ze sprawozdania z sytuacji finansowej. Jednocześnie ujmowane są zobowiązania wynikające z udzielonego przyrzeczenia odkupu. W przypadku transakcji zakupu z przyrzeczeniem odsprzedaży nabyte papiery wartościowe prezentowane są jako pożyczki i należności. Różnicę między ceną sprzedaży/zakupu a ceną odkupu/odsprzedaży ujmuje się odpowiednio jako koszty lub przychody odsetkowe z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej. W przypadku sprzedaży papierów wartościowych zakupionych uprzednio w transakcji zakupu z przyrzeczeniem odsprzedaży, Bank wykazuje zobowiązania z tytułu krótkiej sprzedaży papierów wartościowych. Zobowiązania te są wyceniane w wartości godziwej.

Transakcje z przyrzeczeniem odkupu (repo)

Transakcje repo są używane powszechnie jako narzędzie krótkoterminowego finansowania aktywów odsetkowych, w zależności od poziomu stóp procentowych.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank nie miał w swoim portfelu aktywów sprzedanych w ramach transakcji repo.

W 2020 roku łączne koszty odsetek z transakcji repo wyniosły 1 530 tys. zł (w 2019 roku: 7 514 zł).

Transakcje z przyrzeczeniem odsprzedaży (reverse repo)

Transakcje reverse repo służą jako narzędzie pozyskiwania finansowania dla klientów.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku aktywa nabyte w celu ich późniejszej odsprzedaży były następujące:

w tys. zł	Wartość bilansowa należności*	Wartość godziwa aktywów będących zabezpieczeniem	Termin odsprzedaży	Wartość odsprzedaży
Należności od banków:	50 548	50 505	do tygodnia	50 548
	254 163	238 368	do 3 miesięcy	255 846
	304 711	288 873		306 394

*z uwzględnieniem odsetek

Na dzień 31 grudnia 2019 roku aktywa nabyte w celu ich późniejszej odsprzedaży były następujące:

w tys. zł	Wartość bilansowa należności*	Wartość godziwa aktywów będących zabezpieczeniem	Termin odsprzedaży	Wartość odsprzedaży
Należności od banków:	214 129	211 731	do tygodnia	214 140
	175 495	216 490	do roku	176 458
	233 712	238 356	do 3 lat	235 278
należności od innych podmiotów sektora finansowego	30 217	30 198	do tygodnia	30 219
	653 553	696 775		656 095

*z uwzględnieniem odsetek

Na dzień 31 grudnia 2020 roku i 31 grudnia 2019 roku Bank miał możliwość zastawu lub zbycia papierów wartościowych nabytych w ramach transakcji reverse repo.

W 2020 roku łączne przychody z tytułu odsetek z transakcji reverse repo wyniosły 2 882 tys. zł (w 2019 roku: 8 695 tys. zł).

Na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank miał zobowiązania z tytułu krótkiej sprzedaży papierów wartościowych zakupionych w transakcjach reverse repo w kwocie 40 239 tys. (na dzień 31 grudnia 2019 roku: 238 408 tys. zł).

36. Kompensowanie należności i zobowiązań finansowych

Aktywa i zobowiązania finansowe kompensuje się i wykazuje w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w kwocie netto, jeżeli występuje możliwe do wyegzekwowania na drodze prawnej prawo do skompensowania ujętych kwot oraz zamiar rozliczenia ich w kwocie netto lub jednoczesnej realizacji danego składnika aktywów i uregulowania zobowiązania.

W sprawozdaniu sytuacji finansowej Bank kompensuje aktywa i zobowiązania finansowe wynikających z transakcji terminowych i pochodnych, rozliczanych przez kontrahenta centralnego (CCP) - KDPW_CCP S.A.

Poniższe ujawnienie dodatkowo prezentuje kompensowanie aktywów i zobowiązań finansowych wynikających transkacji zawartych na podstawie umów typu ISDA Master Agreement, Umowy Ramowej rekomendowanej przez Związek Banków Polskich oraz innych umów ramowych przewidujących w sytuacji wystąpienia określonego przypadku naruszenia, możliwość rozwiązania transakcji i rozliczenia z kontrahentem na podstawie skompensowanej kwoty wzajemnych należności i zobowiązań, gdzie takie kompensowanie zostało uznane za prawnie skuteczne.

W poniższej tabeli zaprezentowano kwoty wyceny do wartości godziwej instrumentów pochodnych (zarówno zaklasyfikowanych do portfela przeznaczonego do obrotu, jak i desygnowanych jako instrumenty zabezpieczające w rachunkowości zabezpieczeń) oraz egzekwowalnych zabezpieczeń pieniężnych dla transakcji terminowych i pochodnych objętych umowami ramowymi umożliwiającymi prawnie skuteczne kompensowanie w określonych okolicznościach.

w tys. zł	31.12.2020		31.12.2019
w tys. zł	Aktywa finansowe	Zobowiązania finansowe	Aktywa finansowe	Zobowiązania finansowe
Wycena instrumentów pochodnych (brutto)	5 289 866	5 630 210	2 311 662	2 435 599
Efekt kompensowania	(1 918 970)	(1 918 970)	(786 882)	(786 882)
Wycena instrumentów pochodnych (netto) zaprezentowana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej	3 370 896	3 711 240	1 524 780	1 648 717
Wartość przyjętych/złożonych zabezpieczeń	(330 929)	(1 088 782)	(302 195)	(479 391)
Aktywa i zobowiązania podlegające kompensacie zgodnie z umową ramową	3 039 967	2 622 458	1 222 585	1 169 326
Maksymalna kwota ewentualnej kompensaty	(2 422 392)	(2 422 392)	(1 043 761)	(1 043 761)
Aktywa i zobowiązania podlegające kompensacie zgodnie z umową ramową przy uwzględnieniu maksymalnej kwoty ewentualnej kompensaty	617 575	200 066	178 824	125 565

37. Rachunkowość zabezpieczeń

Bank stosuje rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej w celu zabezpieczenia zmian wartości godziwej instrumentów dłużnych o stałej stopie procentowej zaklasyfikowanych do portfela aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody przed ryzykiem wynikającym ze zmiany stóp procentowych.

Instrumentami zabezpieczającymi są transakcje Interest Rate Swap, denominowane w tej samej walucie co instrumenty zabezpieczane, w których Bank otrzymuje zmienne przepływy, a płaci stałe.

Wynik z tytułu zmiany wyceny do wartości godziwej pozycji zabezpieczanej w zakresie zabezpieczanego ryzyka odnoszony jest do wyniku z tytułu rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Pozostała część zmiany wyceny do wartości godziwej aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej ujmowana jest w pozostałych całkowitych dochodach. Przychody odsetkowe od dłużnych papierów wartościowych ujmowane są w wyniku odsetkowym.

Zmiana wyceny do wartości godziwej pochodnych instrumentów zabezpieczających ujmowana jest w wyniku na rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej. Odsetki od instrumentów pochodnych desygnowanych jako instrumenty zabezpieczające w rachunkowości zabezpieczeń wartości godziwej ujmowane są w wyniku odsetkowym.

Na dzień 31 grudnia 2020 r., jak i na dzień 31 grudnia 2019 Bank posiadał aktywne relacje zabezpieczające, które powstały w okresie sprawozdawczym. Szczegóły dotyczące pozycji wyznaczonych jako instrumenty zabezpieczające oraz efektywności wyznaczonych powiązań zabezpieczających przedstawia tabela poniżej.

Stan na dzień 31 grudnia 2020 roku:

w tys. zł	Wartość nominalna	Wartość bilansowa		Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej	Zmiana wartości godziwej zastosowanej dla ujęcia nieefektywności zabezpieczenia
w tys. zł	Wartość nominalna	Aktywa	Zobowiązania	Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej
Ryzyko stopy procentowej
Transakcje IRS	10 364 174	-	98 025	Pochodne instrumenty zabezpieczające	(72 336)

Szczegóły dotyczące pozycji zabezpieczanych na dzień 31 grudnia 2020 roku przedstawia tabela poniżej:

w tys. zł	Wartość bilansowa		Skumulowana kwota korekt zabezpieczenia wartości godziwej w wartości bilansowej pozycji zabezpieczanej	Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej	Zmiana wartości godziwej zastosowanej dla ujęcia nieefektywności zabezpieczenia
w tys. zł	Aktywa	Zobowiązania		Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej
Ryzyko stopy procentowej
Obligacje skarbowe	11 347 069	-	64 263	Inwestycyjne dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody	72 891

Skumulowana kwota korekt zabezpieczenia wartości godziwej pozostających w sprawozdaniu z sytuacji finansowej dla wszystkich pozycji zabezpieczanych, w przypadku których zaprzestano dokonywania korekt o zyski i straty z tytułu zabezpieczania wartości godziwej na dzień 31 grudnia 2020 roku wynosiła 103 tys. zł.

Informacje dotyczące efektywności wyznaczonych powiązań zabezpieczających 31 grudnia 2020 roku przestawia tabela poniżej:

	Nieefektywność zabezpiecznia rozpoznana w rachunku zysków i strat	Pozycja w rachunku zysków i strat
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej
Ryzyko stopy procentowej	556	Wynik na rachunkowości zabezpieczeń

Stan na dzień 31 grudnia 2019 roku:

w tys. zł	Wartość nominalna	Wartość bilansowa		Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej	Zmiana wartości godziwej zastosowanej dla ujęcia nieefektywności zabezpieczenia
w tys. zł	Wartość nominalna	Aktywa	Zobowiązania	Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej
Ryzyko stopy procentowej
Transakcje IRS	1 688 000	-	19 226	Pochodne instrumenty zabezpieczające	(3 828)

Szczegóły dotyczące pozycji zabezpieczanych na dzień 31 grudnia 2019 roku przedstawia tabela poniżej:

w tys. zł	Wartość bilansowa		Skumulowana kwota korekt zabezpieczenia wartości godziwej w wartości bilansowej pozycji zabezpieczanej	Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej	Zmiana wartości godziwej zastosowanej dla ujęcia nieefektywności zabezpieczenia
w tys. zł	Aktywa	Zobowiązania		Pozycja w sprawozdaniu z sytuacji finansowej
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej
Ryzyko stopy procentowej
Obligacje skarbowe	1 833 308	-	334	Inwestycyjne dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez inne całkowite dochody	334

Informacje dotyczące efektywności wyznaczonych powiązań zabezpieczających 31 grudnia 2019 roku przestawia tabela poniżej:

	Nieefektywność zabezpiecznia rozpoznana w rachunku zysków i strat	Pozycja w rachunku zysków i strat
Rachunkowość zabezpieczeń wartości godziwej
Ryzyko stopy procentowej	(3 494)	Wynik na rachunkowości zabezpieczeń

Reforma IBOR

Reforma IBOR ma na celu zwalczanie manipulacji wskaźnikami referencyjnymi oraz zapewnienie, że wskaźniki te będą wiarygodne i reprezentatywne. Odpowiednie regulacje zostały zawarte w Rozporządzeniu Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/1011 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie indeksów stosowanych jako wskaźniki referencyjne w instrumentach finansowych i umowach finansowych lub do pomiaru wyników funduszy inwestycyjnych i zmieniające dyrektywy 2008/48/WE i 2014/17/UE oraz rozporządzenie (UE) nr 596/2014.

W efekcie reformy wskaźników referencyjnych i ich zastąpienia alternatywnymi wskaźnikami, Grupa przedsięwzięła projekt mający na celu wdrożenie zmiany.

Tabela poniżej prezentuje wartości nominalne oraz średni ważony termin zapadalności instrumentów pochodnych w powiązaniach zabezpieczających, na które będzie miała wpływ reforma. Pochodne instrumenty zabezpieczające zapewniają ścisłe przybliżenie zakresu ekspozycji na ryzyko zarządzane przez Bank poprzez powiązania zabezpieczające.

w mln zł	Wartość nominalna 2020-12-31	Średni ważony termin zapadalności (w latach)
Kontrakty swap na stopę procentową (IRS)
WIBOR6M	100	2Y
WIBOR6M	2 339	3Y
WIBOR6M	4 161	4Y
WIBOR6M	3 764	5Y
Razem	10 364

38. Wartość godziwa

Wartość godziwa aktywów i zobowiązań finansowych

Wartość godziwa to cena, którą otrzymanoby za sprzedaż składnika aktywów lub zapłaconoby za przeniesienie zobowiązania w transakcji przeprowadzonej na zwykłych warunkach między uczestnikami rynku na dzień wyceny.

Poniżej znajduje się podsumowanie wartości bilansowych (w podziale na kategorie) i godziwych dla każdej grupy aktywów i zobowiązań finansowych.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku

w tys. zł	Nota	Przezna-czone do obrotu	Kredyty, pożyczki i inne należności	Wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	Pozostałe aktywa/ zobowiązania finansowe	Łączna wartość bilansowa	Wartość godziwa*	Wartość godziwa ujawnienie**
Aktywa finansowe
Należności od banków wyceniane według zamortyzowanego kosztu	18	-	570 188	-	-	570 188	n/a	570 188
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu wyceniane w wartości godziwej	19	4 284 019	-	-	-	4 284 019	4 284 019	n/a
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	20	-	-	27 323 571	-	27 323 571	27 323 571	n/a
Udziały w jednostkach zależnych		-	-	-	105 621	105 621	n/a	164 031
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	21	-	-	-	78 153	78 153	78 153	n/a
Należności od klientów wyceniane według zamortyzowanego kosztu	22	-	21 673 755	-	-	21 673 755	n/a	21 509 500
		4 284 019	22 243 943	27 323 571	183 774	54 035 307	31 685 743	22 243 719
Zobowiązania finansowe
Zobowiązania wobec banków	29	-	-	-	5 118 749	5 118 749	n/a	5 118 641
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu	19	3 653 453	-	-	-	3 653 453	3 653 453	n/a
Zobowiązania wobec klientów	30	-	-	-	43 411 106	43 411 106	n/a	43 411 086
		3 653 453	-	-	48 529 855	52 183 308	3 653 453	48 529 727

* Wartość godziwa aktywów i zobowiązań, które są ujmowane i wyceniane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej według wartości godziwej.

** Wartość godziwa aktywów i zobowiązań, które nie są ujmowane i wyceniane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej według wartości godziwej ale dla których wartość godziwa jest dodatkowo ujawniana zgodnie z wymogiem MSSF 7.

Na dzień 31 grudnia 2019 roku

w tys. zł	Nota	Przezna-czone do obrotu	Kredyty, pożyczki i inne należności	Wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	Pozostałe aktywa/ zobowiązania finansowe	Łączna wartość bilansowa	Wartość godziwa*	Wartość godziwa ujawnienie**
Aktywa finansowe
Należności od banków wyceniane według zamortyzowanego kosztu	18	-	1 165 625	-	-	1 165 625	n/a	1 165 623
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu wyceniane w wartości godziwej	19	5 406 595	-	-	-	5 406 595	5 406 595	n/a
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	20	-	-	15 484 578	-	15 484 578	15 484 578	n/a
Udziały w jednostkach zależnych		-	-	-	105 895	105 895	n/a	168 250
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	21	-	-	-	62 355	62 355	62 355	n/a
Należności od klientów wyceniane według zamortyzowanego kosztu	22	-	23 608 775	-	-	23 608 775	n/a	23 538 787
		5 406 595	23 608 775	15 484 578	168 250	44 668 198	20 953 528	23 707 037
Zobowiązania finansowe
Zobowiązania wobec banków	29	-	-	-	2 125 383	2 125 383	n/a	2 125 480
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu	19	1 867 900	-	-	-	1 867 900	1 867 900	n/a
Zobowiązania wobec klientów	29	-	-	-	39 849 772	39 849 772	n/a	39 843 837
		1 867 900	-	-	41 975 155	43 843 055	1 867 900	41 969 317

* Wartość godziwa aktywów i zobowiązań, które są ujmowane i wyceniane w sprawozdaniu z sytuacji finansowej według wartości godziwej.

W zależności od stosowanej metody ustalania wartości godziwej, poszczególne składniki aktywów/zobowiązań finansowych klasyfikuje się do następujących kategorii:

• poziom I: aktywa/zobowiązania finansowe wyceniane bezpośrednio w oparciu o ceny pochodzące z aktywnego rynku, na którym dostępne są regularne kwotowania i obroty.

Do rynku aktywnego możemy zaliczyć notowania giełdowe, brokerskie oraz notowania w systemach typu serwisy cenowe takie jak Reuters i Bloomberg, które reprezentują faktyczne transakcje rynkowe zawierane na warunkach rynkowych. Do poziomu pierwszego zaliczamy przede wszystkim papiery wartościowe przeznaczone do obrotu lub wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody,

• poziom II: aktywa/zobowiązania finansowe wyceniane w oparciu o modele oparte na danych wejściowych pochodzących z aktywnego rynku i prezentowane w systemach Reuters lub Bloomberg i w zależności od instrumentów finansowych stosowane są następujące szczegółowe techniki wycen:

- notowane ceny rynkowe dla danego instrumentu lub notowane ceny rynkowe dla instrumentu alternatywnego;

- wartość godziwą swapów na stopę procentową oraz terminowych kontraktów walutowych oblicza się jako wartość bieżącą przyszłych przepływów pieniężnych w oparciu o rynkowe krzywe dochodowości oraz aktualne kursy fixing NBP w przypadku instrumentów walutowych;

- inne techniki, takie jak krzywe dochodowości oparte na cenach alternatywnych dla danego instrumentu finansowego.

• poziom III: aktywa/zobowiązania finansowe wyceniane w oparciu o techniki wyceny wykorzystujące istotne parametry niepochodzące z rynku.

Poniższe tabele przedstawiają wartości bilansowe instrumentów finansowych prezentowanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej według wartości godziwej usystematyzowane według powyższych kategorii:

Na dzień 31 grudnia 2020 roku

w tys. zł	Nota	Poziom I	Poziom II	Poziom III	Razem
Aktywa finansowe
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu	19	319 079	3 964 940	-	4 284 019
instrumenty pochodne		323	3 370 573	-	3 370 896
dłużne papiery wartościowe		318 756	594 367	-	913 123
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	20	24 872 833	2 450 738	-	27 323 571
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	21	33 294	-	44 859	78 153
Zobowiązania finansowe
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu	19	40 500	3 612 953	-	3 653 453
krótka sprzedaż papierów wartościowych		40 239	-	-	40 239
instrumenty pochodne		261	3 612 953	-	3 613 214
Pochodne instrumenty zabezpieczające		-	98 025	-	98 025

Na dzień 31 grudnia 2019 roku

w tys. zł	Nota	Poziom I	Poziom II	Poziom III	Razem
Aktywa finansowe
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu	19	2 881 897	2 524 698	-	5 406 595
instrumenty pochodne		-	1 524 780	-	1 524 780
dłużne papiery wartościowe		2 881 897	999 918	-	3 881 815
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	20	15 484 578	-	-	15 484 578
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	21	825		61 530	62 355
Zobowiązania finansowe
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu	19	238 408	1 629 492	-	1 867 900
krótka sprzedaż papierów wartościowych		238 408	-	-	238 408
instrumenty pochodne	19	-	1 629 492	-	1 629 492
Pochodne instrumenty zabezpieczające		-	19 226	-	19 226

Na dzień 31 grudnia 2020 roku kwota aktywów finansowych klasyfikowanych do poziomu III obejmuje wartość udziału w spółce Visa Inc. (uprzywilejowana seria C) w wysokości 23 380 tys. zł oraz wartość innych udziałów mniejszościowych w wysokości 21 479 tys. zł. Na dzień 31 grudnia 2019 roku kwota aktywów finansowych klasyfikowanych do poziomu III obejmuje wartość udziału w spółce Visa Inc. (uprzywilejowana seria C) w wysokości 41 324 tys. zł oraz wartość innych udziałów mniejszościowych w wysokości 20 206 tys. zł.

We wrześniu 2020 VISA Inc. dokonała częściowej konwersji uprzywilejowanych akcji serii C na uprzywilejowane akcje serii A, które zostały zaklasyfikowane do poziomu I. Efektem operacji było rozpoznanie 8 208 tys. zł, które zostały ujęte Wyniku na inwestycjach kapitałowych i pozostałych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.

Sposób oszacowania wartości godziwej akcji Visa Inc uwzględnia wartość akcji Visa Inc. oraz korekty wynikające ze sporów (bieżących lub potencjalnych), których stroną byłaby Visa lub Bank. Udziały mniejszościowe w spółkach Biuro Informacji Kredytowej S.A. oraz Krajowa Izba Rozliczeniowa S.A. wyceniane zostały do wartości godziwej na podstawie wartości księgowej aktywów netto według sprawozdań finansowych Spółek. Zmiany wyceny odnoszone są do rachunku zysków i strat i prezentowane w Wyniku na inwestycjach kapitałowych i pozostałych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.

Zmiany aktywów i zobowiązań finansowych wycenianych do wartości godziwej określonej z wykorzystaniem istotnych parametrów niepochodzących z rynku przedstawia poniższa tabela:

	01.01.-31.12.2020
w tys. zł	Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat
Stan na dzień 1 stycznia 2020 roku	61 530
Konwersja akcji - transfer do Poziomu I	(22 168)
Aktualizacja wyceny	5 497
Stan na 31 grudnia 2020 roku	44 859

	01.01.-31.12.2019
w tys. zł	Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat
Stan na dzień 1 stycznia 2019 roku	47 741
Sprzedaż	(600)
Aktualizacja wyceny	14 389
Stan na 31 grudnia 2019 roku	61 530

Aktualizacja wyceny uwzlędniona jest w wyniku na inwestycjach kapitałowych i pozostałych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat.

W 2020 roku Bank nie dokonywał transferu pomiędzy poziomami wartości godziwej instrumentów finansowych ze względu na stosowaną metodę ustalania wartości godziwej (za wyjątkiem konwersji opisanej wyżej).

W 2020 roku Bank nie dokonywał zmian w zasadach klasyfikacji instrumentów finansowych (prezentowanych w skonsolidowanym sprawozdaniu z sytuacji finansowej według wartości godziwej) do poszczególnych kategorii odzwierciedlających stosowaną metodę ustalania wartości godziwej (poziom I, poziom II i poziom III).

W tym samym okresie Bank nie dokonywał zmian w klasyfikacji aktywów finansowych w wyniku zmiany przeznaczenia bądź wykorzystania aktywa.

Określanie wartości godziwej

W przypadku krótkoterminowych aktywów i zobowiązań finansowych zakłada się, że wartość bilansowa tych instrumentów jest zasadniczo równa ich wartości godziwej. W przypadku instrumentów innych niż krótkoterminowe zastosowano następujące metody i założenia.

Udziały w jednostkach zależnych

W przypadku aktywów finansowych stanowiących udziały w podmiotach zależnych jako wartość godziwą zaprezentowano procent aktywów netto podmiotu przypadający na udziały Banku w danym podmiocie. Zdaniem Zarządu Banku jest to najlepsze możliwe do ustalenia przybliżenie wartości godziwej dla tych instrumentów.

Należności od banków i klientów

W kolumnie „wartość bilansowa” zaprezentowano wartość kredytów według zamortyzowanego kosztu pomniejszoną o odpisy z tytułu oczekiwanych strat kredytowych. Wartość godziwa kredytów i pożyczek jest wyliczana jako zdyskontowana wartość oczekiwanych przyszłych płatności kapitału i uwzględnia zmiany rynkowych stóp procentowych, a także zmiany marż dla danego okresu sprawozdawczego. Zmiany marż dla kredytów wyliczane są w oparciu o faktyczne transakcje. Zakłada się, że spłaty kredytów i pożyczek następować będą w terminach uzgodnionych w umowach. W przypadku kredytów, dla których terminy spłat nie są określone (np. kredytów w rachunku bieżącym) jako wartość godziwą zaprezentowano kwotę konieczną do zapłaty, gdyby należność stała się wymagalna w dniu bilansowym.

Powyższe techniki wyceny są kwalifikowane do poziomu III hierarchii wartości godziwej, czyli aktywów finansowych wycenianych w oparciu o techniki wyceny wykorzystujące istotne parametry niepochodzące z rynku.

Zobowiązania wobec banków i klientów

W przypadku depozytów wypłacanych na żądanie i depozytów bez ustalonej daty wymagalności za wartość godziwą przyjmowana jest kwota, która byłaby wypłacona na żądanie na dzień bilansowy. Wartość godziwą depozytów o ustalonym terminie zapadalności oszacowano na podstawie przepływów pieniężnych zdyskontowanych bieżącymi stopami procentowymi z uwzględnieniem bieżących marż, w sposób analogiczny jak w przypadku kredytów.

Wartością godziwą lokat overnight jest ich wartość bilansowa. Wartość godziwa lokat oprocentowanych według stałej stopy procentowej jest szacowana w oparciu o zdyskontowane przepływy przy zastosowaniu bieżących stóp procentowych rynku pieniężnego dla należności o podobnym ryzyku kredytowym, pozostającym terminie do wykupu oraz walucie.

Jak opisano powyżej, modele zastosowane do ustalenia wartości godziwej należności i zobowiązań wobec banków i klientów, wykazywanych w sprawozdaniu z sytuacji finansowej według zamortyzowanego kosztu, wykorzystują techniki wyceny oparte na parametrach niepochodzących z rynku. Bank kwalifikuje zatem wycenę tych instrumentów finansowych dla potrzeb ujawnień do poziomu III hierarchii wartości godziwej. Dla pozostałych instrumentów finansowych niewycenianych w wartości godziwej Bank uważa, że ich wartość godziwa jest zasadniczo zbliżona do wartości bilansowej.

39. Wynik z tytułu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu

W Banku wartość wyniku z tytułu zaprzestania ujmowania aktywów finansowych stanowi wynik na inwestycyjnych dłużnych aktywach finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody, który w 2020 roku wyniósł 203 402 tys. zł (w 2019 roku: 97 969 tys. zł).

	01.01.-31.12.2020	01.01.-31.12.2019
w tys. zł
Wynik na inwestycyjnych dłużnych aktywach finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody
polskie obligacje skarbowe	202 168	97 594
bony skarbowe	1 234	-
papiery wartościowe EBI	-	375
	203 402	97 969

Ze względu na specyfikę działalności Banku, zmiana stanu dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody w sprawozdaniu z przepływów pieniężnych wykazywana jest w działalności operacyjnej

40. Zobowiązania warunkowe i sprawy sporne

Informacja o toczących się postępowaniach sądowych

W 2020 roku nie toczyło się przed sądem, organem administracji publicznej lub organem właściwym dla postępowania arbitrażowego postępowanie dotyczące wierzytelności lub zobowiązań Banku, którego wartość byłaby znacząca. W ocenie Banku żadne z pojedynczych postępowań toczących się przed sądem, organem administracji publicznej lub organem właściwym dla postępowania arbitrażowego, jak również wszystkie postępowania łącznie nie stanowią zagrożenia dla płynności finansowej Banku.

• W dniu 27 maja 2019 roku Bankowi został doręczony pozew spółki Rigall Arteria Management spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp. k. o zapłatę kwoty 386.139.808,89 złotych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, oraz kwoty 50.017.463,89 złotych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Pozew dotyczy roszczeń związanych z wypowiedzianą w 2014 roku umową agencyjną, której przedmiotem było pośrednictwo w oferowaniu produktów i usług Banku, głównie w segmencie bankowości detalicznej. Sąd skierował sprawę do postępowania mediacyjnego, które nie doprowadziło do zawarcia ugody, w związku z czym sprawa jest w toku przed sądem pierwszej instancji.

W dniu 10 lutego 2020 roku Bankowi został doręczony pozew spółki Rotsa Sales Direct sp. z o.o. o zapłatę kwoty 419.712.468,48 złotych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty, oraz kwoty 33.047.245,20 złotych, wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia wniesienia pozwu do dnia zapłaty. Pozew dotyczy roszczeń związanych z wypowiedzianą w 2014 roku umową agencyjną, której przedmiotem było pośrednictwo w oferowaniu produktów i usług Banku, głównie w segmencie bankowości detalicznej. Sąd skierował sprawę do postępowania mediacyjnego, które nie doprowadziło do zawarcia ugody, w związku z czym sprawa jest w toku przed sądem pierwszej instancji.

W ocenie Banku, wysokość roszczeń zgłaszanych przez spółki nie jest zasadna. Potwierdzeniem takiego stanowiska Banku są korzystne dla Banku prawomocne rozstrzygnięcia wcześniej podejmowanych przez spółki kroków prawnych przeciwko Bankowi.

• Według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank był między innymi stroną 20 postępowań sądowych związanych z terminowymi operacjami finansowymi. Z tej liczby 16 postępowań nie zostało prawomocnie zakończonych, trzy postępowania toczą się w postępowaniu kasacyjnym przed Sądem Najwyższym, zaś w jednym został wydany prawomocny wyrok, lecz nie upłynął jeszcze termin do wniesienia skargi kasacyjnej od tego wyroku. W 14 sprawach Bank występował jako pozwany, zaś w 6 jako powód. Żądania i zarzuty w poszczególnych sprawach przeciwko Bankowi oparte są na różnych podstawach prawnych. Przedmiot sporu dotyczy w szczególności ważności zawartych terminowych operacji finansowych oraz ich skuteczności względem klientów Banku, a także potencjalnych roszczeń związanych z ich ewentualnym unieważnieniem przez sąd. Klienci starają się uniemożliwić Bankowi dochodzenie należności wynikających z terminowych operacji finansowych, kwestionują zobowiązania wobec Banku, podważają ważność zawartych umów, a także w niektórych przypadkach żądają zapłaty od Banku.

• Bank był stroną postępowania wszczętego przez Prezesa UOKiK przeciwko operatorom systemu płatniczego Visa, Europay oraz bankom – emitentom kart Visa oraz Europay/Eurocard/Mastercard i jednym z adresatów decyzji Prezesa UOKiK w tej sprawie. Postępowanie to dotyczyło praktyk ograniczających konkurencję na rynku płatności za pomocą kart płatniczych w Polsce, mających polegać na wspólnym ustalaniu opłaty „interchange” za transakcje dokonane kartami systemu Visa oraz Europay/Eurocard/Mastercard, a także ograniczaniu dostępu do rynku przedsiębiorcom nienależącym do związków emitentów kart płatniczych, przeciw którym wszczęte zostało przedmiotowe postępowanie. Decyzja Prezesa UOKiK była przedmiotem rozważań w postępowaniach odwoławczych. W dniu 22 kwietnia 2010 roku Sąd Apelacyjny uchylił w całości wyrok SOKiK, przekazując sprawę do ponownego rozpoznania przez sąd pierwszej instancji. W dniu 21 listopada 2013 roku SOKiK wydał wyrok, na podstawie którego zmodyfikował karę nałożoną na Bank i ustalił jej wysokość na kwotę 1 775 720 zł. W dniu 6 października 2015 roku Sąd Apelacyjny ponownie zmienił zaskarżony wyrok SOKiK oddalając wszystkie odwołania od decyzji Prezesa UOKiK, również w zakresie modyfikacji nałożonych na banki kar, na skutek czego została przywrócona pierwotnie nałożona na Bank kara w kwocie 10 228 470 zł. Na skutek wniesionej przez Bank skargi kasacyjnej w dniu 25 października 2017 roku Sąd Najwyższy uchylił wyrok Sądu Apelacyjnego, a sprawa została przekazana Sądowi Apelacyjnemu do ponownego rozpoznania i rozpoczęło się ponownie postępowanie apelacyjne. W pierwszym kwartale 2018 roku Bank otrzymał zwrot kary. Wyrokiem z dnia 23 listopada 2020 r. Sąd Apelacyjny uchylił wyrok SOKiK z 21 listopada 2013 r. i przekazał sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

• Bank uważnie obserwuje zmiany otoczenia prawnego wynikające z orzecznictwa sądowego, które dotyczy kredytów hipotecznych indeksowanych do walut obcych, w tym wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 3 października 2019 roku w sprawie C 260/18. Bank dostrzega szereg wątpliwości interpretacyjnych wynikających z ww. wyroku. Wątpliwości te, na dzień sporządzania niniejszego sprawozdania finansowego, nie dają jeszcze podstawy do rzetelnej i racjonalnej oceny wpływu wyroku na toczące się przed sądami krajowymi postępowania. W najbliższym czasie oczekiwana jest uchwała Izby Cywilnej Sądu Najwyższego w zakresie zagadnień, co do których sądy nadal orzekają niejednolicie. Warto jednak zauważyć, że poza wątpliwościami w sprawach sądowych, należy mieć na uwadze ostatnie działania Komisji Nadzoru Finansowego, zmierzające do wyznaczenia kierunku i zakresu ew. ugód pomiędzy Bankami i kredytobiorcami frankowymi. Istnieje prawdopodobieństwo, że banki zdecydują się uwzględnić w sporach ten element. Najbliższe miesiące powinny ukształtować podejście sektora do sporów w zakresie kredytów CHF.

Na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank posiadał należności z tytułu detalicznych kredytów hipotecznych indeksowanych kursem CHF w kwocie bilansowej brutto 55 mln zł, co stanowi 0,25% całego portfela należności od klientów brutto.

Pomimo marginalnego udziału kredytów hipotecznych indeksowanych do CHF w stosunku do całego portfela kredytowego, w 2020 roku Bank utworzył rezerwę na z tego tytułu w kwocie 13 mln zł, która została ujęta w pozostałych kosztach operacyjnych.

Oszacowanie rezerwy zakłada w wiodącym scenariuszu konwersję kredytu frankowego na kredyt złotowy oprocentowany według odpowiedniej stopy referencyjnej WIBOR, powiększonej o odpowiednią marżę. Ponadto oszacowanie bierze pod uwagę prawdopodobieństwa realizacji rozważanych scenariuszy, jak również ilość spraw sądowych, złożonych skarg, otoczenie rynkowe oraz wielkość portfela kredytów będących przedmiotem analizy.

Według stanu na 31 grudnia 2020 roku Bank został pozwany w 24 sprawach dotyczących kredytu indeksowanego do CHF na łączną kwotę 4,0 miliona zł (większość spraw znajduje się w pierwszej instancji).

• W dniu 11 września 2019 r. TSUE wydał wyrok w sprawie C 383/18, w którym wskazał, że art. 16 ust. 1 Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z dnia 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki (Dyrektywa) należy interpretować w ten sposób, że „prawo konsumenta do obniżki całkowitego kosztu kredytu w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu obejmuje wszystkie koszty, które zostały nałożone na konsumenta”. Znaczy to, że zgodnie z przepisem Dyrektywy, wyżej wskazane prawo konsumenta obejmuje koszty, zarówno związane z okresem kredytowania, jak i te, które takiego związku nie wykazują. Bank w związku z wykonywaniem czynności bankowych mieszczących się w definicji kredytu konsumenckiego pobierał prowizje, które w świetle istniejącej na ten czas praktyki w swojej konstrukcji nie były związane z okresem kredytowania, w związku z czym, nie podlegały redukcji w przypadku wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego. TSUE orzekał w sprawie wykładni przepisu Dyrektywy, która nie jest bezpośrednio wiążąca dla podmiotów prawa krajowego.

Począwszy od 28 września 2020 r., Bank zwraca prowizje, stosując „metodę liniową” wszystkim konsumentom, którzy spłacili kredyt konsumencki przed terminem wynikającym z umowy, po 11 września 2019 r., o ile prowizja została pobrana w okresie obowiązywania umowy o kredyt konsumencki.

13 listopada 2020 r. Bank otrzymał postanowienie o wszczęciu postępowania UOKiK w sprawie praktyki polegającej na nieobniżaniu całkowitego kosztu kredytu o proporcjonalną wartość kosztów (obliczoną tzw. metodą liniową), które dotyczą okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy o kredyt konsumencki w przypadku przedterminowej spłaty całości lub części kredytu.

Możliwe jest za zgodą obydwu stron zakończenie postępowania poprzez wydanie tzw. decyzji zobowiązującej, po złożeniu przez Bank satysfakcjonujących regulatora zobowiązań, co do zmiany praktyki. W takiej decyzji UOKiK nie uznaje praktyki za nieuczciwą i nie nakłada kar. Skutkiem postępowania może być również decyzja o uznaniu praktyki za naruszającą interesy konsumentów, która podlega zaskarżeniu do sądu powszechnego.

W 2020 roku Bank utworzył rezerwę na potencjalne zwroty prowizji dla klientów w kwocie 33,5 miliona zł, z czego 15,7 miliona zł dotyczące pożyczek przedpłaconych w poprzednich latach zostało ujęte w pozostałych kosztach operacyjnych, a 17,8 miliona zł dotyczące pożyczek przedpłaconych w 2020 roku oraz spodziewanych przyszłych przedpłat pomniejszyło przychody odsetkowe Banku.

Określenie rezerwy (lub zobowiązania) w stosunku do przedpłaconych do dnia bilansowego ekspozycji brało po uwagę opisaną wyżej praktykę Banku w tym zakresie oraz populację faktycznie przedpłaconych pożyczek. Ponadto Bank oszacował rezerwę na potencjalne zwroty prowizji w stosunku do niespłaconego na dzień bilansowy portfela biorąc pod uwagę strukturę portfela, obserwowane i oczekiwane reklamacje oraz spodziewane krzywe przedpłat.

Według stanu na 31 grudnia 2020 roku Bank został pozwany w 401 sprawach dotyczących zwrotu części prowizji za udzielenie kredytu konsumenckiego na łączną kwotę 1,7 mln zł (większość spraw znajduje się w pierwszej instancji).

Na wierzytelności będące przedmiotem postępowań sądowych Bank, zgodnie z obowiązującymi przepisami, dokonuje odpowiednich odpisów.

W przypadku postępowań sądowych wiążących się z ryzykiem wypływu środków z tytułu wypełnienia zobowiązania przez Bank, utworzone są odpowiednie rezerwy. Wartość rezerw z tytułu spraw spornych według stanu na 31 grudnia 2020 r. wynosi 3,7 miliona zł (3,2 miliona zł według stanu na 31 grudnia 2019 r.).

Z tytułu spraw sądowych zakończonych prawomocnym wyrokiem w 2020 roku nie wystąpiły istotne rozliczenia.

Zobowiązania z tytułu udzielonych i otrzymanych zobowiązań finansowych i gwarancyjnych

Wartości udzielonych i otrzymanych zobowiązań finansowych i gwarancyjnych według poszczególnych kategorii produktów prezentowały się następująco:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Zobowiązania finansowe i gwarancyjne udzielone
Akredytywy	162 523	182 326
Gwarancje i poręczenia udzielone	2 250 542	2 273 926
Linie kredytowe udzielone	14 115 999	13 016 317
	16 529 064	15 472 569

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Akredytywy według kategorii
Akredytywy importowe wystawione	162 523	174 555
Akredytywy eksportowe potwierdzone	-	7 771
	162 523	182 326

Gwarancje udzielone obejmują gwarancje spłaty kredytu za zleceniodawcę, inne gwarancje zapłaty, gwarancje zwrotu zaliczki, gwarancje należytego wykonania kontraktu, gwarancje przetargowe oraz poręczenia wekslowe.

Na zobowiązania finansowe i gwarancyjne udzielone przez Bank tworzone są rezerwy. Na dzień 31 grudnia 2020 roku kwota utworzonych rezerw na udzielone zobowiązania finansowe i gwarancyjne wynosiła 47 354 tys. zł (31 grudnia 2019 roku: 61 703 tys. zł).

Zmiana stanu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na zobowiązania finansowe i gwarancyjne udzielone przedstawia się następująco:

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na zobowiązania finansowe i gwarancyjne udzielone

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 1 stycznia 2020 roku	11 819	13 768	36 116	61 703
Transfer do Etapu 1	4 985	(4 985)	-	-
Transfer do Etapu 2	(456)	456	-	-
Transfer do Etapu 3	(16)	(642)	658	-
(Utworzenia)/Rozwiązania w okresie przez rachunek zysków i strat	4 738	10 206	(29 313)	(14 369)
Różnice kursowe i inne zmiany	217	98	(295)	20
Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2020 roku	21 287	18 901	7 166	47 354

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na zobowiązania finansowe i gwarancyjne udzielone

Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 1 stycznia 2019 roku	14 083	10 318	2 080	26 481
Transfer do Etapu 1	2 645	(2 645)	-	-
Transfer do Etapu 2	(900)	900	-	-
Transfer do Etapu 3	(358)	(3 869)	4 227	-
(Utworzenia)/Rozwiązania w okresie przez rachunek zysków i strat	(3 737)	9 048	29 844	35 155
Różnice kursowe i inne zmiany	86	16	(35)	67
Odpis z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na dzień 31 grudnia 2019 roku	11 819	13 768	36 116	61 703

Zmiany wartości udzielonych zobowiązań warunkowych, które przyczyniły się do zmian odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych przedstawia tabela poniżej:

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Wartość brutto udzielonych zobowiązań warunkowych

Wartość brutto udzielonych zobowiązań warunkowych na dzień 1 stycznia 2020 roku	13 540 689	1 862 998	68 881	15 472 568
Transfer do Etapu 1	310 142	(310 117)	(25)	-
Transfer do Etapu 2	(239 968)	240 175	(207)	-
Transfer do Etapu 3	(71)	(792)	863	-
Wzrost/spadek	388 847	72 463	(1 906)	459 404
Inne zmiany	804 627	(178 122)	(29 413)	597 092
Wartość brutto udzielonych zobowiązań warunkowych na dzień 31 grudnia 2020 roku	14 804 266	1 686 605	38 193	16 529 064

w tys. zł	Etap 1	Etap 2	Etap 3	Razem

Wartość brutto udzielonych zobowiązań warunkowych

Wartość brutto udzielonych zobowiązań warunkowych na dzień 1 stycznia 2019 roku	15 292 316	1 505 583	32 389	16 830 288
Transfer do Etapu 1	56 114	(56 101)	(13)	-
Transfer do Etapu 2	(485 353)	485 448	(95)	-
Transfer do Etapu 3	(12)	(62 337)	62 349	-
Wzrost/spadek	(1 367 426)	78 985	(25 167)	(1 313 608)
Inne zmiany	45 049	(88 580)	(583)	(44 113)
Wartość brutto udzielonych zobowiązań warunkowych na dzień 31 grudnia 2019 roku	13 540 689	1 862 998	68 881	15 472 567

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Zobowiązania finansowe i gwarancyjne otrzymane
Finansowe		-
Gwarancyjne	17 725 578	20 106 687
	17 725 578	20 106 687

41. Aktywa stanowiące zabezpieczenie

Aktywa stanowią zabezpieczenie następujących zobowiązań:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Zobowiązania podlegające zabezpieczeniu
Zobowiązania wobec banków
zobowiązania z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu	-	214 135
	-	214 135

Wartości bilansowe aktywów stanowiących zabezpieczenie przedstawione są poniżej:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Aktywa stanowiące zabezpieczenie
Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu	-	212 648
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	182 533	165 084
Należności od banków
lokata zabezpieczająca operacje instrumentami pochodnymi i transakcje giełdowe	234 267	99 001
Należności od klientów
fundusze gwarancyjne i lokaty zabezpieczające transakcje giełdowe	1 101 539	592 892
	1 518 339	1 069 625

Dłużne papiery wartościowe przeznaczone do obrotu według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku stanowią zabezpieczenie zobowiązań Banku z tytułu sprzedanych papierów wartościowych z udzielonym przyrzeczeniem odkupu.

Według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku przedstawione w tabeli dłużne papiery wartościowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody w kwocie 182 533 tys. zł stanowią zabezpieczenie na pokrycie funduszu ochrony środków gwarantowanych na rzecz Bankowego Funduszu Gwarancyjnego (31 grudnia 2019 roku jest to kwota 165 084 tys. zł)

Pozostałe aktywa wykazane powyżej stanowią zabezpieczenie rozliczenia transakcji instrumentami pochodnymi oraz transakcji giełdowych. Warunki i zasady dokonanych transakcji nie odbiegają od tych powszechnie przyjętych i obowiązujących dla tego typu umów.

42. Działalność powiernicza

Bank oferuje usługi powiernicze związane z prowadzeniem rachunków papierów wartościowych dla zagranicznych inwestorów instytucjonalnych oraz usługi depozytariusza przeznaczone dla krajowych podmiotów finansowych, szczególnie funduszy emerytalnych, inwestycyjnych i kapitałowych funduszy ubezpieczeniowych. Według stanu na dzień 31 grudnia 2020 roku Bank prowadził ponad 15 tys. rachunków papierów wartościowych (31 grudnia 2019 roku: ponad 14,5 tys. rachunków).

43. Leasing

Zasady rachunkowości:

W dacie rozpoczęcia leasingu Bank jako leasingobiorca wycenia zobowiązanie z tytułu leasingu w wartości bieżącej (zdyskontowanej) opłat leasingowych pozostających do zapłaty w tej dacie. Składniki aktywów z tytułu prawa do użytkowania są wyceniane na dzień rozpoczęcia leasingu według kosztu.

W sprawozdaniu z sytuacji finansowej Bank prezentuje prawa z tytułu użytkowania w linii rzeczowych aktywów trwałych, a zobowiązania z tytułu leasingu w Innych zobowiązaniach.

W rachunku zysków i strat amortyzacja aktywów prawa do użytkowania ujęta jest w amortyzacji rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych, koszty odsetkowe od zobowiązań z tytułu leasingu – w kosztach odsetkowych, a koszty umów krótkoterminowych, leasingu aktywów nisko-cennych oraz zmienne leasingu - w kosztach działania i ogólnego zarządu.

W sprawozdaniu z przepływów pieniężnych przepływy odsetkowe ujęte są w przepływach z działalności operacyjnej podczas gdy część kapitałowa uwzględniona jest w przepływach z działalności finansowej.

Informacje finansowe:

Umowy leasingu, w których Bank jest leasingobiorcą

Bank leasinguje powierzchnie biurowe oraz posiada prawa wieczystego użytkowania gruntów.

		2020				2019
w tys. zł	Prawa wieczystego użytkowania		Najem nieruchomości i inne	Razem	Prawa wieczystego użytkowania	Najem nieruchomości i inne	Razem
Aktywa z tytułu prawa do użytkowania - początek okresu	81 084		60 843	141 927	82 188	63 776	145 964
Zwiększenia	1 103		12 053	13 156	-	9 198	9 198
Amortyzacja	(2 208)		(20 882)	(23 090)	(1 104)	(12 131)	(13 235)
Inne zmiany	-		109	109	-	-	-
Aktywa z tytułu prawa do użytkowania - koniec okresu	79 979		52 123	132 102	81 084	60 843	141 926
Zobowiązanie z tytułu leasingu - koniec okresu	81 871		56 510	138 381	82 028	61 241	143 270

		2020				2019
w tys. zł	Prawa wieczystego użytkowania		Najem nieruchomości i inne	Razem	Prawa wieczystego użytkowania	Najem nieruchomości i inne	Razem
Koszty leasingu	4 542		11 989	16 531	4 539	13 032	17 571
- Amortyzacja aktywów z tytułu prawa do użytkowania	1 104		11 197	12 301	1 104	12 131	13 235
- Koszty odsetkowe od zobowiązań z tytułu leasingu	3 438		792	4 230	3 435	901	4 336
Koszty umów krótkoterminowych	-		754	754	-	591	591
Koszty leasingu aktywów niskocennych	-		1 594	1 594	-	2 216	2 216
Koszty zmienne leasingu	-		6 252	6 252	-	6 749	6 749
Wynik na modyfikacji leasingu	-		450	450	-	-	-
Koszty leasingu razem	4 542		21 039	25 581	4 539	22 587	27 127

			2020			2019
w tys. zł	Prawa wieczystego użytkowania		Najem nieruchomości i inne	Razem	Prawa wieczystego użytkowania	Najem nieruchomości i inne	Razem
Przepływy z tytułu leasingu razem		3 595	11 894	15 489	3 595	3 001	6 596
- Przepływy z tytułu leasingu - przepływy odsetkowe		3 438	792	4 230	3 435	901	4 336
- Przepływy z tytułu leasingu - przepływy kapitałowe		157	11 102	11 259	160	2 100	2 260
Średnio ważony pozostały czas do końca leasingu (w latach)		73,9	5,8	61,4	73,7	7,0	61,4
Średnia ważona stopa dyskontowa		4,3%	2,9%	3,9%	4,3%	1,5%	3,8%
Koszty leasingu razem		3 595	11 894	15 489	3 595	3 001	6 596

Umowy leasingu, w których Bank jest leasingodawcą

Płatności leasingowe z tytułu nieodwołalnego leasingu operacyjnego według terminów zapadalności przedstawia poniższa tabela:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Poniżej 1 roku	392	-
Od 1 do 5 lat	2 473	5 437
	2 865	5 437
Łączna opłata roczna dla umów zawartych na czas nieokreślony	6 226	6 207

44. Informacje uzupełniające do sprawozdania z przepływów pieniężnych

Na środki pieniężne składają się środki w kasie oraz należności z tytułu rachunków bieżących w bankach.

Środki pieniężne

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Stan środków pieniężnych:
Środki pieniężne w kasie	384 925	436 216
Rachunek bieżący nostro w Banku Centralnym	4 103 407	3 300 490
Rachunki bieżące w innych bankach (nostro, przekroczenia sald na rachunkach loro)	31 249	60 098
	4 519 581	3 796 804

45. Transakcje z kluczowym personelem kierowniczym

w tys. zł	31.12.2020		31.12.2019
	Członkowie Zarządu Banku	Członkowie Rady Nadzorczej Banku	Członkowie Zarządu Banku	Członkowie Rady Nadzorczej Banku
Kredyty udzielone	111	24	127	65

Depozyty
Rachunki bieżące	22 332	12 859	10 776	30 731
Depozyty terminowe	1 447	28 369	10 563	6 411
	23 779	41 228	21 339	37 142

Na dzień 31 grudnia 2020 roku i 31 grudnia 2019 roku nie zawierano transakcji gwarancji i poręczeń z członkami Zarządu i Rady Nadzorczej Banku.

Wszystkie transakcje Banku z członkami Zarządu i Rady Nadzorczej Banku zawierane są na warunkach rynkowych.

Z zakresu stosunku pracy, spośród umów o pracę zawartych między Bankiem a członkami Zarządu Banku, wyłącznie w przypadku jednego Członka Zarządu jego umowa o pracę zawiera postanowienie mówiące o odszkodowaniu pieniężnym w wypadku jej rozwiązania za wypowiedzeniem.

Każdego z członków Zarządu Banku obowiązuje zawarta z Bankiem odrębna umowa o zakazie konkurencji. Zgodnie z jej zapisami, w przypadku rozwiązania stosunku pracy z Bankiem, w okresie 12 miesięcy (w przypadku jednego Członka Zarządu przez 6 miesięcy) od dnia rozwiązania umowy o pracę Członek Zarządu jest obowiązany powstrzymać się od zajmowania działalnością konkurencyjną wobec Banku. Z tytułu powyższego ograniczenia Bank będzie zobowiązany do wypłaty Członkowi Zarządu odszkodowania.

Koszty świadczeń dla obecnych i byłych członków Zarządu Banku zostały przedstawione w Nocie 11.

46. Jednostki powiązane

W ramach prowadzonej działalności biznesowej Bank zawiera transakcje z jednostkami powiązanymi, a w szczególności z jednostkami wchodzącymi w skład Citigroup Inc. oraz jednostkami zależnymi.

Transakcje z jednostkami powiązanymi wynikają z bieżącej działalności Banku i obejmują głównie kredyty, depozyty, gwarancje oraz transakcje pochodnymi instrumentami finansowymi.

Poza transakcjami opisanymi w niniejszym rozdziale, we wskazanym okresie ani Bank, ani jednostki zależne od Banku nie dokonały innych transakcji z podmiotami powiązanymi, które pojedynczo lub łącznie były istotne. Żadna z transakcji z podmiotami powiązanymi nie została zawarta na innych warunkach niż warunki rynkowe.

Transakcje z jednostkami zależnymi

Należności i zobowiązania wobec jednostek zależnych przedstawiają się następująco:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Należności
Kredyty w rachunku bieżącym	11	71
	11	71
Należności
Stan na początek okresu	71	-
Stan na koniec okresu	11	71

Depozyty
Rachunki bieżące	290 441	137 792
Depozyty terminowe	76 690	130 546
	367 131	268 338
Depozyty
Stan na początek okresu	268 338	262 840
Stan na koniec okresu	367 131	268 338

Zobowiązania warunkowe udzielone
Linie kredytowe udzielone	80 550	80 550

w tys. zł	2020	2019
Przychody z tytułu odsetek i prowizji	2 195	3 165
Koszty z tytułu odsetek i prowizji	428	1 410
Pozostałe przychody operacyjne	1 719	2 180

Na dzień 31 grudnia 2020 roku i 31 grudnia 2019 roku na należności oraz zobowiązania warunkowe udzielone jednostkom zależnym nie utworzono odpisów z tytułu utraty ich wartości.

Transakcje z pozostałymi jednostkami powiązanymi

Należności i zobowiązania wobec jednostek Citigroup Inc. przedstawiają się następująco:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Należności, w tym:	159 920	18 863
Lokaty	-	-
Zobowiązania, w tym:	3 369 500	1 427 631
Depozyty*	902 610	384 825
Wycena bilansowa transakcji pochodnymi instrumentami finansowymi:
Aktywa przeznaczone do obrotu	660 287	500 799
Zobowiązania przeznaczone do obrotu	624 039	285 043
Zobowiązania warunkowe udzielone	341 675	429 279
Zobowiązania warunkowe otrzymane	56 639	62 529
Transakcje warunkowe z tytułu instrumentów pochodnych (wartość nominalna instrumentów), z tego:	51 607 831	55 289 382
Instrumenty stopy procentowej	5 509 016	5 951 216
swapy odsetkowe (IRS)	2 177 559	4 980 928
opcje na stopę procentową	20 338	970 288
kontrakty futures	3 311 119	-
Instrumenty walutowe	44 642 237	49 102 998
FX forward/spot	8 789 140	1 706 373
swapy odsetkowo – walutowe (CIRS)	18 000 615	28 707 666
FX swap	14 972 436	15 457 340
opcje walutowe	2 880 046	3 231 619
Transakcje na papierach wartościowych	195 504	17 581
papiery wartościowe zakupione do otrzymania	55 369	10 872
papiery wartościowe sprzedane do wydania	140 135	6 709
Transakcje związane z towarami	1 261 074	217 587
swap	1 261 074	217 587
*w tym depozyty jednostki dominującej w kwocie 12 tys. zł. (31 grudnia 2019 roku: 12 tys. zł)
w tys. zł	2020	2019
Przychody z tytułu odsetek i prowizji*	25 432	25 305
Koszty z tytułu odsetek i prowizji*	6 799	52 855
Koszty działania i koszty ogólnego zarządu	178 914	173 522
Pozostałe przychody operacyjne	6 424	6 626

*w tym przychody z tytułu odsetek i prowizji w kwocie 797 tys. zł (2019 rok: 1 139 tys. zł) oraz koszty z tytułu odsetek i prowizji w kwocie 0 tys zł. (za 2019 rok: 2 tys. zł) dotyczą jednostki dominującej

Bank osiąga dochody oraz ponosi koszty z tytułu transakcji na instrumentach pochodnych zawieranych z jednostkami Citigroup Inc. w celu zabezpieczenia ryzyka rynkowego. Są to transakcje przeciwstawne (back to back) do transakcji na instrumentach pochodnych zawieranych z pozostałymi klientami Banku oraz domykające pozycję własną Banku. Na dzień 31 grudnia 2020 roku wycena bilansowa netto transakcji pochodnymi instrumentami finansowymi z podmiotami powiązanymi wynosiła 36 248 tys. zł (31 grudnia 2019 roku: 215 756 tys. zł).

Ponadto Bank ponosi koszty i uzyskuje przychody z tytułu zawartych pomiędzy jednostkami Citigroup Inc. i Bankiem umów dotyczących wzajemnie świadczonych usług.

Koszty poniesione i naliczone (uwzględniające odzwierciedlony w kosztach Banku podatek VAT) w 2020 roku oraz w 2019 roku, z tytułu zawartych umów dotyczyły w szczególności kosztów z tytułu świadczenia na rzecz Banku usług związanych z utrzymaniem i wsparciem bankowych systemów informatycznych, przychody zaś dotyczyły w szczególności świadczenia przez Bank na rzecz tych jednostek usług związanych z przetwarzaniem danych.

W 2020 roku miała miejsce kapitalizacja nakładów inwestycyjnych związanych z pracami nad modyfikacją funkcjonalności systemów informatycznych Banku. Łączna kwota płatności na rzecz podmiotów Citigroup Inc. z tego tytułu wyniosła 68 888 tys. zł (w 2019 roku: 55 708 tys. zł).

47. Świadczenia na rzecz pracowników

Świadczenia pracownicze dzielą się na następujące kategorie:

• Świadczenia krótkoterminowe, które obejmują wynagrodzenia, nagrody, premie, składki na ubezpieczenia społeczne, płatne nieobecności i świadczenia niepieniężne (takie jak opieka medyczna, mieszkania służbowe, samochody i inne nieodpłatnie przekazywane lub subsydiowane świadczenia).

Pracownicy, w zależności od ich indywidualnego poziomu zaszeregowania, mogą otrzymać nagrodę z funduszu motywacyjnego, premię w ramach planu premiowego obowiązującego w danym obszarze lub uznaniową nagrodę roczną na zasadach określonych w wewnętrznych przepisach o wynagradzaniu pracowników. Premie i nagrody przyznawane są po zakończeniu okresu, za który oceniane są wyniki. Koszty świadczeń krótkoterminowych ujmowane są w rachunku zysków i strat na bieżąco w okresie, którego dotyczą. Na koniec okresu sprawozdawczego pozostałą do wypłaty przewidywaną niezdyskontowaną wartość krótkoterminowych świadczeń za dany okres obrotowy Bank ujmuje jako element biernych międzyokresowych rozliczeń kosztów;

• Długoterminowe świadczenia pracownicze

W ramach systemu wynagrodzeń Bank gwarantuje pracownikom odprawy emerytalne i rentowe, stanowiące programy określonych świadczeń. Ich wysokość uzależniona jest od liczby lat pracy w Banku, przypadających bezpośrednio przed nabyciem prawa do wypłaty świadczenia. Na przyszłe wypłaty odpraw emerytalnych i rentowych tworzona jest rezerwa, która jest wykazana w zobowiązaniach w pozycji „Inne zobowiązania” oraz w pozycji „Koszty działania i koszty ogólnego zarządu” rachunku zysków i strat w części wynikającej z kosztów bieżącego zatrudnienia i upływu czasu. Część rezerwy wynikająca ze zmiany założeń aktuarialnych (ekonomicznych i demograficznych) przyjętych do wyceny ujmowana jest w pozostałych całkowitych dochodach.

• Pracowniczy Program Emerytalny

Bank prowadzi dla swoich pracowników pracowniczy program emerytalny („PPE”, „Program”) aktualnie zarejestrowany przez Organ Nadzoru pod numerem ZM RPPE 178/02/12/19. Umowa zakładowa oparta jest na zapisach o wnoszenie przez pracodawcę składek pracowników do funduszu inwestycyjnego. Zgodnie z wpisem KNF z dnia 28 czerwca 2019 Program jest prowadzony i zarządzany przez NN Investment Partners Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych S.A, który zastąpił poprzedniego Zarządzającego: Esaliens TFI S.A.

Program emerytalny oferowany przez Bank stanowi program określonych składek zgodnie z MSR 19. Za pracowników uczestniczących w programie Bank odprowadza składki do odrębnej jednostki i z chwilą ich uiszczenia nie posiada dalszych obowiązków w zakresie dokonywania płatności. Składki ujmuje się jako koszty świadczeń pracowniczych w okresie, którego dotyczą.

Składka podstawowa finansowana przez pracodawcę określona jest jako procent wynagrodzenia uczestnika Programu. Stawka składki podstawowej wynosi 7%. Składka dodatkowa - dobrowolna, finansowana jest przez pracownika- uczestnika Programu. Składka podstawowa stanowi przychód uczestnika Programu, od którego obowiązany jest on zapłacić podatek dochodowy od osób fizycznych (art. 12 i 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych Dz. U. z 2019 r. poz. 1387, z późn. zm.).

Wypłata środków z Programu następuje na wniosek uczestnika Programu lub osoby uprawnionej w trybie i na zasadach ściśle określonych w programie.

Uczestnik Programu może zrezygnować z udziału w Programie. Pracodawca zaprzestaje naliczania i odprowadzania na rzecz uczestnika Programu składek podstawowych i składek dodatkowych, a środki dotychczas zgromadzone na rejestrach Uczestnika Programu pozostają na tych rejestrach do czasu wypłaty, wypłaty transferowej, przeniesienia lub zwrotu.

• Inne długoterminowe świadczenia pracownicze – nagrody za wieloletnią pracę i inne świadczenia z tytułu długiego stażu pracy oraz odroczona nagroda pieniężna przyznawana Zarządowi Banku oraz osobom, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka Banku. Od 1 stycznia 2015 r. pracownicy o długoletnim stażu pracy (10, 20, 30 itd.) są uprawnieni do nagrody w formie rzeczowej;

• Kapitałowe świadczenia pracownicze – w postaci akcji fantomowych Banku Handlowego w Warszawie S.A., a także w formie programu tzw. „akcji odroczonych” Citigroup (program akumulacji kapitału – CAP). W 2020 roku przyznano warunkowo nagrodę pod programem tzw. „akcji odroczonych” Citigroup. Zgodnie z MSSF 2 „Płatności w formie akcji własnych", wszystkie programy funkcjonujące w Banku traktowane są jako programy rozliczane w środkach pieniężnych. Na przyszłe wypłaty tworzona jest rezerwa wykazana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w pozycji „Inne zobowiązania” oraz w pozycji „Koszty działania i koszty ogólnego zarządu” rachunku zysków i strat. Koszty programu określone są na podstawie ceny akcji Banku lub ceny akcji Citigroup. Zgodnie z wymogami standardu wartość godziwa jest początkowo ustalana na dzień przyznania nagrody, a następnie na każdy dzień sprawozdawczy, aż do całkowitego rozliczenia. Łączną wartość kosztów ujętych na dany dzień sprawozdawczy stanowi iloczyn wartości godziwej akcji odroczonych na dzień sprawozdawczy i części uprawnienia uznanego za nabyte w tym okresie. Szczegółowe informacje dotyczące zasad funkcjonowania programów kapitałowych świadczeń pracowniczych opisane są w dalszej części niniejszej noty.

Stan rezerw na opisane powyżej świadczenia przedstawiał się następująco:

w tys. zł	31.12.2020	31.12.2019
Rezerwa na wynagrodzenia i koszty pochodne od wynagrodzeń	58 460	57 652
Rezerwa na niewykorzystane urlopy	13 638	11 401
Rezerwa na odprawy emerytalno-rentowe	72 996	65 442
Rezerwa na pracownicze świadczenia kapitałowe	16 272	13 919
Rezerwa na restrukturyzację zatrudnienia	550	-
	161 916	148 414

Rezerwa na odprawy emerytalne i rentowe tworzona jest indywidualnie na podstawie wyceny aktuarialnej sporządzanej okresowo przez niezależną firmę doradztwa aktuarialnego. Wycena rezerw na świadczenia pracownicze dokonywana jest z zastosowaniem technik i założeń aktuarialnych. W kalkulacji rezerwy uwzględniono wszystkie odprawy emerytalne i rentowe, które mogą być w przyszłości wypłacone. Bank dokonał aktualizacji szacunków na dzień 31 grudnia 2020 roku, wykorzystując kalkulacje przeprowadzone przez zewnętrznego, niezależnego aktuariusza. Naliczone rezerwy są równe zdyskontowanym płatnościom, które w przyszłości zostaną dokonane, z uwzględnieniem rotacji zatrudnienia i dotyczą okresu do dnia kończącego okres sprawozdawczy. Przyjęto stopę dyskonta na poziomie 2,00% oraz współczynnik przyrostu płac na poziomie 2,3%.

Zmiana stanu rezerw na odprawy emerytalno-rentowe przedstawiała się następująco:

w tys. zł	2020	2019
	Rezerwa na odprawy emerytalno -rentowe	Rezerwa na odprawy emerytalno -rentowe
Stan na dzień 1 stycznia	65 444	55 849
Zwiększenia (z tytułu):	9 029	11 152
zyski/(straty) aktuarialne z wyceny	2 108	4 946
w tym wynikające ze:
zmiany założeń ekonomicznych	(443)	6 323
korekty założeń aktuarialnych ex post	2 551	(1 377)
koszt wynagrodzenia	1 309	4 531
koszt odsetek	5 612	1 675
Zmniejszenia (z tytułu):	(1 477)	(1 557)
wykorzystanie rezerw	(1 477)	(1 557)
Stan na dzień 31 grudnia	72 996	65 444

Analiza wrażliwości dla istotnych założeń aktuarialnych:

w tys. zł	2020	2019
	Rezerwa na odprawy emerytalno-rentowe	Rezerwa na odprawy emerytalno-rentowe
Wartość centralna	72 996	65 444
Zmniejszenie stopy wzrostu płac o 1 p.p.	64 441	57 616
Zwiększenie stopy wzrostu płac o 1 p.p.	83 002	74 629
Zmniejszenie rotacji o 10%	76 163	68 509
Zwiększenie rotacji o 10%	70 079	62 630
Zmniejszenie stopy dyskonta o 0,5 p.p., w tym:	77 048	67 772
przypadająca na świadczenia płatne w ciągu 1 roku	6 201	4 285
Zwiększenie stopy dyskonta o 0,5 p.p., w tym:	71 980	63 499
przypadająca na świadczenia płatne w ciągu 1 roku	6 197	4 281

Więcej informacji o ujęciu programu określonych świadczeń w sprawozdaniu finansowym Banku znajduje się w Nocie 2.

Koszty poniesione przez Bank w 2020 roku z tytułu składek na pracowniczy program emerytalny wynosiły 23 821 tys. zł (w 2019 roku: 23 757 tys. zł).

Zatrudnienie w Banku:

w etatach	2020	2019
Średnie zatrudnienie w roku	2 979	3 113
Stan zatrudnienia na koniec roku	2 948	3 022

Charakter i zasady funkcjonowania programów kapitałowych świadczeń pracowniczych

W ramach programu świadczeń kapitałowych wybranym pracownikom oferowane są akcje fantomowe Banku Handlowego w Warszawie S.A. oraz nagrody w formie akcji Citigroup (tzw. program akumulacji kapitału lub CAP).

W ramach programu CAP uprawnieni pracownicy otrzymują tzw. „akcje odroczone” Citigroup. „Akcje odroczone” w ramach programu CAP przyznawane są po średniej cenie zamknięcia z giełdy NYSE z ostatnich 5 dni poprzedzających przyznanie nagrody. „Akcje odroczone” pozwalają uczestniczyć w ekwiwalencie dywidendy, nie dają jednak prawa głosu i nie mogą zostać sprzedane do dnia przekazania. „Akcje odroczone” przekształcają się w akcje zwykłe po upływie okresu określonego w regulaminie programu CAP. Co do zasady, pracownik traci prawo do przyznanych akcji z chwilą ustania zatrudnienia w Citigroup, chyba że rozwiązanie umowy o pracę następuje w trybie gwarantującym zachowanie prawa do przyznanych akcji. Szczegółowe warunki opisane są w dokumencie „Capital Accumulation Program – Prospectus”. Akcje przyznane w poprzednich latach będą przekazywane w częściach po 25% rocznie w ciągu czterech lat począwszy pierwszego roku po przyznaniu akcji.

W 2020 roku przyznano warunkowo nagrodę pod tym Programem.

Program akcji pracowniczych podlega wewnętrznej kontroli w Biurze Polityki Wynagradzania.

W dniu 22 grudnia 2017 roku Bank wdrożył Politykę wynagrodzeń osób, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka Banku Handlowego w Warszawie S.A. („Polityka”). Polityka ta zastąpiła obowiązującą wcześniej „Politykę zmiennych składników wynagrodzenia osób zajmujących stanowiska kierownicze w Banku Handlowym w Warszawie S.A.”. Od tego czasu ww. Polityka podlegała przeglądom i zmianom.

Zgodnie z Polityką, Zarząd Banku oraz pozostałe osoby, których działalność zawodowa ma istotny wpływ na profil ryzyka Banku, otrzymują zmienne wynagrodzenia na podstawie wyników indywidualnych, jednostki organizacyjnej, w której dana osoba jest zatrudniona oraz całego Banku.

Część zmiennych wynagrodzeń przyznanych warunkowo w 2020 roku osobom objętym Polityką będzie wypłacana w transzach przez kolejne 3,5 roku lub 6 lat dla Prezesa Zarządu Banku.

Zmienne wynagrodzenia – Akcje Fantomowe

Rodzaj transakcji w świetle MSSF EU

Transakcje płatności w formie akcji rozliczane w środkach pieniężnych zgodnie z MSSF 2

Data przyznania nagrody w postaci akcji fantomowych

15 stycznia 2018 roku

14 stycznia 2019 roku

14 stycznia 2020 roku

Liczba instrumentów przyznanych

Została ustalona w dacie przyznania nagrody akcji fantomowych

Data zapadalności

• Dla nagród przyznanych Prezesowi Zarządu w latach 2018-2020 – co najmniej 12, 24, 36, 48, 60, 72 miesiące od daty przyznania akcji fantomowych

• Dla nagród przyznanych w latach 2018-2020 pozostałym pracownikom – co najmniej 6, 18, 30, 42 miesiące od daty przyznania akcji fantomowych

Data nabycia uprawnień

• Dla nagród przyznanych Prezesowi Zarządu w latach:

o 2018-2019 – co najmniej 12, 24, 36, 48, 60 miesięcy od daty przyznania akcji fantomowych

o 2020 – w momencie przyznania, co najmniej 12, 24, 36, 48, 60 miesięcy od daty przyznania

• Dla nagród przyznanych pozostałym pracownikom w latach:

o 2018-2019 – co najmniej 6, 12, 24 i 36 miesięcy od daty przyznania akcji fantomowych

o 2020 – w momencie przyznania, co najmniej 12, 24, 36 miesięcy od daty przyznania akcji fantomowych

Warunki nabycia uprawnień dla nagrody

Spełnienie warunków dotyczących wyników Banku, indywidualnych wyników pracy oraz zatrudnienia w Banku w odniesieniu do nagród przyznanych w:

• 2018:

o Dla Prezesa Zarządu w latach 2018-2023

o Dla pozostałych pracowników w latach 2018-2021

• 2019:

o Dla Prezesa Zarządu w latach 2019-2024

o Dla pozostałych pracowników w latach 2019-2022

• 2020:

o Dla Prezesa Zarządu w latach 2020-2025

o Dla pozostałych pracowników w latach 2020-2023

Rozliczenie programu

W dniu rozliczenia uczestnikowi zostanie wypłacona kwota środków pieniężnych stanowiąca iloczyn posiadanych przez uczestnika akcji fantomowych oraz średniej arytmetycznej najniższej i najwyższej ceny akcji Banku na GPW w dniu zapadalności nagrody (zakończenia okresu retencji). Nabycie uprawnienia będzie każdorazowo potwierdzone decyzją Rady Nadzorczej w stosunku do Członków Zarządu oraz decyzją Zarządu w stosunku do pozostałych pracowników objętych Polityką. Zgodnie z decyzją ww. władz Banku kwota wypłaty może zostać pomniejszona lub całkowicie zredukowana zgodnie z warunkami podanymi w Polityce. Warunki te odnoszą się do wyników Banku, indywidualnych wyników pracowników, zatrudnienia i będą się odnosić do całego okresu nabywania uprawnień dla poszczególnych transz.

Innym elementem składowym wynagrodzenia zmiennego przyznawanego w oparciu o Politykę jest Odroczona Nagroda Pieniężna.

Zmienne wynagrodzenia – Odroczona Nagroda Pieniężna

Rodzaj transakcji w świetle MSSF EU

Inne długoterminowe świadczenia pracownicze zgodnie z MSR 19

Data przyznania nagrody w postaci Odroczonej Nagrody Pieniężnej

15 stycznia 2018 roku

14 stycznia 2019 roku

14 stycznia 2020 roku

Przyznana kwota

Została ustalona w dacie przyznania Odroczonej Nagrody Pieniężnej

Data zapadalności

• Dla nagród przyznanych Prezesowi Zarządu w latach 2018-2020 – co najmniej 18, 30, 42, 54, 66 miesięcy od daty przyznania Odroczonej Nagrody Pieniężnej

• Dla nagród przyznanych w latach 2018-2020 pozostałym pracownikom – co najmniej 18, 30, 42 miesiące od daty przyznania Odroczonej Nagrody Pieniężnej;

Data nabycia uprawnień

• Dla nagród przyznanych Prezesowi Zarządu w latach 2018-2020 – co najmniej 12, 24, 36, 48, 60 miesięcy od daty przyznania Odroczonej Nagrody Pieniężnej

• Dla nagród przyznanych w latach 2018-2020 pozostałym pracownikom – co najmniej 12, 24 i 36 miesięcy od daty przyznania Odroczonej Nagrody Pieniężnej

Warunki nabycia uprawnień dla nagrody

Spełnienie warunków dotyczących wyników Banku, indywidualnych wyników pracy oraz zatrudnienia w Banku w odniesieniu do nagród przyznanych w:

• 2018:

o Dla Prezesa Zarządu w latach 2018-2023

o Dla pozostałych pracowników w latach 2018-2021

• 2019:

o Dla Prezesa Zarządu w latach 2019-2024

o Dla pozostałych pracowników w latach 2019-2022

• 2020:

o Dla Prezesa Zarządu w latach 2020-2025

o Dla pozostałych pracowników w latach 2020-2023

Rozliczenie programu

W dniu rozliczenia uczestnikowi zostanie wypłacona kwota środków pieniężnych stanowiąca transzę Odroczonej Nagrody Pieniężnej powiększona o kwotę odsetek za okres odroczenia i retencji aż do dnia wypłaty. Wysokość odsetek została ustalona w styczniu 2018, 2019 i 2020 roku Uchwałą Rady Nadzorczej Banku dla Członków Zarządu i Uchwałą Zarządu Banku dla pozostałych pracowników objętych Polityką. Nabycie uprawnienia do nagrody będzie każdorazowo potwierdzone decyzją Rady Nadzorczej w stosunku do Członków Zarządu oraz decyzją Zarządu w stosunku do pozostałych pracowników objętych Polityką. Zgodnie z decyzją ww. władz Banku kwota wypłaty może zostać pomniejszona lub całkowicie zredukowana zgodnie z warunkami podanymi w Polityce. Warunki te odnoszą się do wyników Banku, indywidualnych wyników pracowników, zatrudnienia i będą się odnosić do całego okresu nabywania uprawnień dla poszczególnych transz.

Założenia przyjęte do wyceny programów pracowniczych świadczeń kapitałowych

Wartość godziwa poszczególnych nagród oraz założenia przyjęte do wyceny przedstawione są poniżej:

Program CAP	Data przyznania	Cena wykonania / Wartość akcji na moment przyznania (w USD)	Liczba nagrodzonych pracowników	Liczba opcji/akcji
1	13.02.2020	78,91	1	387
Program Akcje Fantomowe	Data przyznania	Cena wykonania/Wartość akcji na moment przyznania (w PLN)	Liczba nagrodzonych pracowników	Liczba opcji/akcji
1	15.01.2018	83,02	38	21 798
2	14.01.2019	69,10	39	40 819
3	14.01.2020	52,56	39	87 285

	Program CAP	Program Akcje Fantomowe
Okres nabywania uprawnień (lata)	25% po każdym kolejnym roku	W latach 2018-2019: 40% po 0,5 roku i po 20% w ciągu trzech kolejnych lat, 40% po jednym roku i po 12% w ciągu 5 kolejnych lat lub 60% po 0,5 roku i 13,33% w ciągu 3 kolejnych lat, 60% po jednym roku i 8% w ciągu 5 kolejnych lat. Od roku 2020: 40% w dniu przyznania i po 20% w ciągu trzech kolejnych lat, 40% w dniu przyznania i po 12% w ciągu 5 kolejnych lat lub 60% w dniu przyznania i po 13,33% w ciągu 3 kolejnych lat, 60% w dniu przyznania i po 8% w ciągu 5 kolejnych lat.
Średni oczekiwany okres trwania instrumentu (życia)	W momencie nabycia uprawnień	W momencie nabycia uprawnień
Prawdopodobieństwo zakończenia zatrudnienia przed terminem (roczny wskaźnik rotacji nagrodzonych pracowników)	0,00%	4,35%
Wartość godziwa jednego instrumentu*	59,26 (USD)	34,00 (PLN)

*różni się w zależności od daty wykonania

Liczbę oraz średnie ważone ceny akcji (program CAP) przedstawia poniższa tabela:

	31.12.2020		31.12.2019
	Liczba	Średnia ważona cena akcji (w USD)	Liczba	Średnia ważona cena akcji (w USD)
Występujące na początek okresu	-	-	112	50,07
Przyznane w danym okresie	387	78,91	-	-
Wykonane/umorzone/wygasłe w danym okresie	-	-	112	-
Występujące na koniec okresu	387	78,91	-	-

Liczbę oraz średnie ważone ceny akcji fantomowych przedstawia poniższa tabela:

	31.12.2020		31.12.2019
	Liczba	Średnia ważona cena akcji (w PLN)	Liczba	Średnia ważona cena akcji (w PLN)
Występujące na początek okresu	117 537	74,67	111 492	79,49
Przyznane w danym okresie	173 560	52,56	127 171	69,10
Wykonane w danym okresie	139 017	38,40	119 313	54,62
Umorzone/wygasłe w danym okresie	2 178	-	1 813	-
Występujące na koniec okresu	149 902	61,49	117 537	74,67

Na dzień 31 grudnia 2020 roku wartość bilansowa zobowiązań wynikających z akcji fantomowych oraz programów CAP wyniosła 16 272 tys. zł (31 grudnia 2019 roku: 13 919 tys. zł). Koszty ujęte z tego tytułu wyniosły w 2020 roku 8 067 tys. zł (w 2019 roku: 4 041 tys. zł), w tym również koszty programów CAP.

48. Wpływ Covid na działalność Banku

Ogłoszenie stanu pandemii koronawirusa COVID-19 w Polsce w marcu 2020 roku miało istotny wpływ na działalność Banku. Z jednej strony, zmieniło się otoczenie w jakim Bank zaczął funkcjonować pod wpływem bezprecedensowych działań podejmowanych przez instytucje publiczne i regulatorów, z drugiej strony odnotowana została zmiana zachowań i przyzwyczajeń klientów, zarówno instytucjonalnych, jak i detalicznych.

Działalność operacyjna

Bank skoncentrował się na zapewnieniu bezpieczeństwa swoim pracownikom i sprawności operacyjnej. W szczytowych okresach pandemii około 80% pracowników pozostawało w trybie pracy zdalnej, co ze względu na skalę, wymusiło dostosowanie infrastruktury teleinformatycznej Banku oraz przeprowadzenie inwestycji poprawiających bezpieczeństwo.

Dodatkowo Bank skupił się na utrzymaniu wysokiej jakości obsługi klientów pomimo wzmożonej komunikacji w kanałach zdalnych we wstępnej fazie występowania pandemii w nowym środowisku pracy zdalnej.

Dalsze informacje dotyczące wpływu Covid-19 na działalność operacyjną Banku znajdują się w Sprawozdaniu z działalności Banku Handlowego w Warszawie S.A. oraz Grupy Kapitałowej Banku Handlowego w Warszawie S.A. w 2020 roku.

Działalność finansowa

W celu przeciwdziałania negatywnym skutkom pandemii, Rada Polityki Pieniężnej podjęła decyzje (w dniach 17 marca, 8 kwietnia i 28 maja 2020 roku) o obniżeniu stóp procentowych (w tym stopy referencyjnej łącznie o 140 punktów bazowych), które negatywnie wpływają na wynik odsetkowy Banku. W związku z utrzymującą się niepewnością gospodarczą, odzwierciedloną w głębokości recesji, długości jej trwania oraz wysokości oczekiwanego ożywienia, co ma bezpośredni wpływ na działalność klientów Banku, Bank zdecydował się utworzyć dodatkowy odpis w zakresie oczekiwanych strat kredytowych dedykowany skutkom epidemii COVID-19.

Dalsze informacje dotyczące wpływu Covid-19 na działalność finansową Banku znajdują się w Sprawozdaniu z działalności Banku Handlowego w Warszawie S.A. oraz Grupy Kapitałowej Banku Handlowego w Warszawie S.A. w 2020 roku.

Działalność biznesowa

W obliczu bezprecedensowej sytuacji wywołanej epidemią, Bank skupiał się na wspieraniu swoich klientów z obszaru Bankowości Instytucjonalnej i Detalicznej.

W celu wspierania płynności przedsiębiorstw i zachowania miejsc pracy, Bank wdrożył rozwiązania w ramach Programu Tarczy Antykryzysowej Polskiego Funduszu Rozwoju.

Bank rozwija również elektroniczne kanały dostępu do swoich rozwiązań i produktów. Dla klientów Bankowości Instytucjonalnej został wdrożony kwalifikowany podpis elektroniczny dla całej dokumentacji (m.in. dla umów rachunku bankowego, innych umów produktowych oraz zapytań i formularzy).

Z kolei dla klientów Bankowości Detalicznej, Bank - jako pierwszy bank w Polsce - uruchomił całkowicie zdalny i zautomatyzowany proces kredytowy oparty o rozwiązanie biometryczne dla trzech głównych produktów – konto osobiste, kartę kredytową i pożyczkę gotówkową.

Jednocześnie Bank prowadził szeroką kampanię edukacyjną dotyczącą cyberbezpieczeństwa (poświęconą m.in. metodom socjotechnicznym wykorzystywanym przez hakerów - również tym związanym z pandemią COVID-19).

Dalsze informacje dotyczące wpływu Covid-19 na działalność biznesową Banku znajdują się w Sprawozdaniu z działalności Banku Handlowego w Warszawie S.A. oraz Grupy Kapitałowej Banku Handlowego w Warszawie S.A. w 2020 roku.

Wpływ na ryzyko kredytowe

W 2020 roku w związku z wybuchem pandemii COVID-19 Bank podjął szereg działań w zakresie zarządzania ryzykiem kredytowym. Z uwagi na znaczną dynamikę zmian, wysoką niepewność co do rozwoju wydarzeń związanych z COVID-19, w szczególności w zakresie skali spowolnienia, horyzontu czy skutków programów pomocowych, Bank na bieżąco analizuje uwarunkowania rynkowe i ich wpływ na jakość portfela kredytowego, jak również monitoruje wytyczne nadzoru w zakresie zasad ujmowania wpływu COVID-19 na kalkulację odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych.

Bank monitoruje portfel kredytowy, ze szczególnym uwzględnieniem oceny skali wpływu i wrażliwości poszczególnych branż i klientów na sytuację związaną ze skutkami pandemii. W wyniku tego monitoringu, Bank zdyskontował aktualną niepewność gospodarczą i jej potencjalne skutki w ocenach wiarygodności kredytowej kredytobiorców oraz zmianie klasyfikacji. Dodatkowo Bank uwzględnił obserwowane i prognozowane zmiany otoczenia makroekonomicznego.

W przypadku Bankowości Instytucjonalnej wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych w 2020 roku wyniósł 82 miliony złotych, podczas gdy uwzględniający zdarzenia o charakterze jednorazowym wynik roku 2019 był równy 168 mln zł. W pierwszym półroczu 2020 r. koszty ryzyka odzwierciedliły wpływ pandemii, podjęte przez Bank działania oraz przyjęte scenariusze prognoz makroekonomicznych, przy czym największa zmiana dotyczyła ekspozycji znajdujących się w koszyku 2. Częściowe rozwiązanie odpisów w drugiej połowie 2020 było związane m.in. ze zdarzeniami jednorazowymi oraz z poprawiającymi się prognozami makroekonomicznymi (w stosunku do przewidywań według stanu na 30 czerwca 2020) i ich odbiciem w horyzoncie szacowania oczekiwanych strat kredytowych.

Dla portfela należności klientów detalicznych ze względu na skalę narzędzi pomocowych, dostosowanie polityki kredytowej oraz mniejszego popytu na produkty kredytowe ze względu na pandemię, wartość odpisów wynikająca z samych modeli oczekiwanych strat kredytowych była niższa niż w poprzednich latach. Efekt ten był w skompensowany negatywnym wpływem pogarszających się prognoz makroekonomicznych, choć w drugiej połowie 2020 roku zostały one pozytywnie zrewidowane.

Z powodu m.in. stosowanym narzędzi pomocowych wpływ na oczekiwane straty kredytowe może nie być w pełni odzwierciedlony w wynikach modeli utraty wartości, zatem bank zawiązał na ten cel dodatkowe odpisy. Odpisy te dotyczyły zarówno należności klientów Bankowości Instytucjonalnej oraz Bankowości Detalicznej.

Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych w podziale na segmenty działalności kształtował się następująco.

	I półrocze	II półrocze	2020	2019
Bankowość detaliczna	(65 536)	(42 763)	(108 299)	(77 452)
Bankowość instytucjonalna	(137 963)	55 995	(81 968)	(168 266)
Razem	(203 499)	13 232	(190 267)	(245 718)

Dalsze analizy kosztów wyniku z tytułu oczekiwanych strat kredytowych zostały zaprezentowane w Nocie 13. Charakterystyka portfela została przedstawiona w sekcji Zarządzanie Ryzykiem, gdzie zaprezentowano podział portfela kredytowego na koszyki zgodnie z opartą na MSSF 9 polityką rachunkowości Banku oraz ze względu na dni opóźnienia lub rating.

Bank analizuje wrażliwość oczekiwanych strat kredytowych pod kątem metod i założeń modelu oczekiwanych strat kredytowych, w szczególności wrażliwość na prognozy sytuacji makroekonomicznej. Zaprezentowane w tabeli poniżej zmiany oczekiwanych strat kredytowych dla ekspozycji bez utraty wartości zostały wyznaczone jako różnica pomiędzy oczekiwanymi stratami kredytowymi wyliczonymi dla konkretnego scenariusza makroekonomicznego, a oczekiwanymi stratami kredytowymi wyliczonymi z uwzględnieniem wszystkich scenariuszy makroekonomicznych zważonych prawdopodobieństwem ich realizacji.

Rosnąca niepewność i zmienność uwarunkowań przełożyła się na wzrost wrażliwości i skali wpływu zastosowanego scenariusza makroekonomicznego na szacunki oczekiwanych strat kredytowych.

Zmiana poziomu oczekiwanych strat kredytowych dla ekspozycji bez utraty wartości (Etap 1 i 2), przy założeniu 100% realizacji scenariusza na dzień 31.12.2020, w tys. zł	Scenariusz optymistyczny	Scenariusz pesymistyczny
Bankowość detaliczna	(1 923)	2 030
Bankowość instytucjonalna	(3 040)	5 025
Razem	(4 963)	7 055

Szczegóły dotyczące scenariuszy zostały prezentowane w Nocie Zarządzanie Ryzykiem.

Bank udziela i pośredniczy w udzielaniu kredytobiorcom narzędzi pomocowych w ramach ustawowych i pozaustawowych inicjatyw. Możliwość odroczenia spłat oferowana przez Bank jest elementem moratorium pozaustawowego w rozumieniu wytycznych Europejskiego Urzędu Nadzoru Bankowego, dotyczących ustawowych i pozaustawowych moratoriów na spłaty kredytów, które banki stosują w związku z kryzysem wywołanym COVID-19. Moratorium to zostało sfinalizowane w maju 2020 roku przez banki będące członkami Związku Banków Polskich i notyfikowane do EBA przez Urząd Komisji Nadzoru Finansowego. Moratorium obejmuje instrumenty pomocowe udzielane od 13 marca do 30 czerwca 2020 r., które następnie zostało przedłużone do dnia 31 marca 2021 roku.

W czerwcu 2020 r., w oparciu o wprowadzone przepisy, Bank udostępnił konsumentom możliwość skorzystania z możliwości zawieszenia umowy kredytowej na okres do 3 miesięcy, bez naliczania w tym czasie odsetek za korzystanie z kapitału (moratorium ustawowe). Moratorium to zostało także notyfikowane do EBA przez UKNF.

Poniższa tabela prezentuje wartość bilansową brutto na 31 grudnia 2020 należności objętych moratoriami w spłacie

w tys. zł	Wartość bilansowa brutto*
		Rezydualny termin moratoriów
	Razem	<= 3 miesiące	> 3 miesiące <= 6 miesięcy	> 6 miesięcy	Wygasłe
Segment bankowości instytucjonalnej	271 032	-	-	-	271 032
Segment bankowości detalicznej	728 021	42 091	4 009	-	681 921
Razem	999 054	42 091	4 009	-	952 953

* Tabela przedstawia wartość bilansową brutto na datę bilansową, zatem w szczególności nie zawiera spłaconych pożyczek i kredytów, które podlegały moratoriom.

Odroczenia w spłacie należności Bank traktuje jako zmianę harmonogramu spłat będącą nieistotną zmianą umowy, a efekt tej zmiany ujmowany jest w rachunku wyników w wyniku odsetkowym. Wpływ z tytułu nieistotnej zmiany ujęty w rachunku wyników w 2020 roku był ujemny i wyniósł 1 253 tys. zł. Występowanie moratorium w spłacie wierzytelności nie powoduje automatycznie reklasyfikowania ekspozycji kredytowej do aktywów z istotnym wzrostem ryzyka kredytowego od początkowego ujęcia.

Wpływ na ryzyko płynności

W zakresie procesów zarządzania płynnością i sytuacją wywołaną pandemią COVID-19 Bank wprowadził wzmożony monitoring sytuacji płynnościowej Banku oraz zwiększył częstotliwość posiedzeń Komitetu ds. Zarządzania Aktywami i Pasywami zwoływanych w celu bieżącego monitorowania płynności Banku i zarządzania ryzykiem płynności.

Jednoczenie Bank odnotował znaczące zwiększenie środków klientowskich i polepszenie kluczowych miar płynności takich jak wskaźnik LCR zaprezentowane w sekcji „Zarządzanie ryzykiem”.

Test na utratę wartości dla wartości firmy

Bank corocznie przeprowadza obligatoryjne testy na utratę wartości firmy zgodnie z modelem opracowanym na podstawie wytycznych zawartych w MSR 36. Test przeprowadzony na 31 grudnia 2020 wykazał utratę wartości części wartości firmy alokowanej do segmentu klientów bankowości detalicznej w kwocie 214,7 mln zł. Szczegóły zostały zaprezentowane w Nocie 25.

49. Zdarzenia po dacie bilansowej

Z dniem 1 stycznia 2021 roku zaczęły obowiązywać wytyczne EBA dotyczące stosowania definicji niewykonania zobowiązania, określonej w art. 178 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 roku. Wdrożenie zmian ma na celu ujednolicenie podejścia na rynku europejskim zapewniając w ten sposób porównywalność poziomów kredytów niepracujących prezentowanych przez instytucje finansowe. Główne zmiany dotyczą zmiany sposobu naliczania liczby dni przeterminowania, w tym określenie progów istotności (względnego i bezwzględnego) wobec przeterminowanych kwot czy szczegółowych zasad traktowania wspólnych zobowiązań kredytowych i zasad zarażania statusem niewykonania zobowiązania. Wpływ wdrożenia wytycznych EBA na koszty z tytułu ryzyka kredytowego Banku nie był istotny.

Po dniu 31 grudnia 2020 roku nie wystąpiły inne zdarzenia, nieujęte w tym sprawozdaniu finansowym, mogące w znaczący sposób wpłynąć na wyniki Banku.

WYBRANE DANE FINANSOWE	w tys. zł		w tys. euro***
WYBRANE DANE FINANSOWE	2020	2019	2020	2019
Przychody z tytułu odsetek i o podobnym charakterze	1 118 478	1 405 609	249 984	326 752
Przychody z tytułu opłat i prowizji	590 588	620 027	131 999	144 133
Zysk brutto	298 706	656 189	66 762	152 540
Zysk netto	158 085	478 802	35 333	111 304
Całkowite dochody	491 502	505 318	109 852	117 468
Zmiana stanu środków pieniężnych	722 777	(3 678 013)	161 543	(855 002)
Aktywa razem	60 632 397	51 897 712	13 138 684	12 186 853
Zobowiązania wobec banków	5 118 749	2 125 383	1 109 203	499 092
Zobowiązania wobec klientów	43 411 106	39 849 772	9 406 931	9 357 702
Kapitał własny	7 515 205	7 023 703	1 628 501	1 649 337
Kapitał zakładowy	522 638	522 638	113 253	122 728
Liczba akcji (w szt.)	130 659 600	130 659 600	130 659 600	130 659 600
Wartość księgowa na jedną akcję (w zł/euro)	57,52	53,76	12,46	12,50
Łączny współczynnik wypłacalności (w %)*	22,2	17,0	22,2	17,0
Zysk na jedną akcję zwykłą (w zł/euro)	1,21	3,66	0,27	0,85
Rozwodniony zysk na jedną akcję (w zł/euro)	1,21	3,66	0,27	0,85
Wypłacona dywidenda na jedną akcję (w zł/euro)**	-	-	-	-

Za okres	2020	2019
w tys. zł
A. DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA
I. Zysk netto	158 085	478 802
II. Korekty	(307 549)	(4 598 060)
Bieżący i odroczony podatek dochodowy ujęty w wyniku finansowym	140 621	177 387
Amortyzacja	105 882	85 793
Zmiana stanu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych	204 910	210 743
Wynik z tytułu utraty wartości aktywów niefinansowych	214 707	-
Wynik z tytułu rezerw	20 722	36 795
Wynik z tytułu odsetek	(1 001 065)	(1 151 729)
Przychody z tytułu dywidend	(12 796)	(10 949)
Wynik ze sprzedaży aktywów trwałych	482	354
Wynik z tytułu niezrealizowanych różnic kursowych	(1 879)	(600)
Wynik na inwestycjach kapitałowych i pozostałych wycenianych w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	(15 799)	(17 366)
Inne korekty	17 729	7 320
Zmiana stanu należności od banków	566 457	25 399
Zmiana stanu należności od klientów	1 720 879	(1 934 029)
Zmiana stanu dłużnych aktywów finansowych wycenianych w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	(11 600 225)	(1 338 302)
Zmiana stanu aktywów finansowych przeznaczonych do obrotu	1 070 624	(3 186 333)
Zmiana stanu innych aktywów	2 162	38 116
Zmiana stanu aktywów przeznaczonych do zbycia	(6 163)	-
Zmiana stanu zobowiązań wobec banków	2 993 837	725 025
Zmiana stanu zobowiązań wobec klientów	3 574 244	1 448 257
Zmiana stanu zobowiązań przeznaczonych do obrotu	1 785 553	261 711
Zmiana stanu zobowiązań z tytułu pochodnych instrumentów zabezpieczających	78 799	19 226
Zmiana stanu innych zobowiązań	(167 230)	5 122
Odsetki otrzymane	1 358 287	1 500 435
Odsetki zapłacone	(128 218)	(245 762)
Podatek dochodowy zapłacony	(245 403)	(240 352)
III. Przepływy pieniężne netto z działalności operacyjnej	835 202	(3 104 937)
B. DZIAŁALNOŚĆ INWESTYCYJNA
Wpływy	13 930	31 919
Zbycie rzeczowych aktywów trwałych	1 464	627
Zbycie udziałów kapitałowych	-	20 640
Dywidendy otrzymane	12 466	10 652
Wydatki	(118 537)	(100 778)
Nabycie rzeczowych aktywów trwałych	(28 547)	(31 026)
Nabycie wartości niematerialnych	(89 990)	(69 711)
Nabycie udziałów kapitałowych	-	(41)
Przepływy netto związane z działalnością inwestycyjną	(104 607)	(68 859)
C. DZIAŁALNOŚĆ FINANSOWA
Wpływy	-	-
Wydatki	(13 837)	(504 270)
Dywidendy wypłacone	-	(488 667)
Wydatki z tytułu spłaty długoterminowych kredytów od podmiotów sektora finansowego	-	(1 673)
Wydatki z tytułu opłat leasingowych	(13 837)	(13 930)
Przepływy pieniężne netto z działalności finansowej	(13 837)	(504 270)
D. Różnice kursowe z przeliczenia środków pieniężnych	6 019	53
E. Zwiększenie/(zmniejszenie) środków pieniężnych netto	722 777	(3 678 013)
F. Środki pieniężne na początek okresu	3 796 804	7 474 817
G. Środki pieniężne na koniec okresu (Nota 44)	4 519 581	3 796 804

Stan na dzień			31.12.2020		31.12.2019
w tys. zł	Nota

AKTYWA
Kasa, operacje z Bankiem Centralnym	17		4 488 332		3 736 706
Należności od banków	18		570 188		1 165 625
Aktywa finansowe przeznaczone do obrotu	19		4 284 019		5 406 595
Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody	20		27 323 571		15 484 578
Udziały w jednostkach zależnych	21		105 621		105 895
Inwestycje kapitałowe i pozostałe wyceniane w wartości godziwej przez rachunek zysków i strat	21		78 153		62 355
Należności od klientów	22		21 673 755		23 608 775
Rzeczowe aktywa trwałe	23		476 080		498 799
Wartości niematerialne	24		1 251 250		1 441 953
Należności z tytułu bieżącego podatku dochodowego			48 714		-
Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego	26		173 472		237 338
Inne aktywa	27		153 079		149 093
Aktywa trwałe przeznaczone do zbycia	28		6 163		-
Aktywa razem			60 632 397		51 897 712

ZOBOWIĄZANIA
Zobowiązania wobec Banku Centralnego
Zobowiązania wobec banków	29	5 118 749		2 125 383
Zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu	19	3 653 453		1 867 900
Pochodne instrumenty zabezpieczające		98 025		19 226
Zobowiązania wobec klientów	30	43 411 106		39 849 772
Rezerwy	31	84 775		65 199
Zobowiązania z tytułu bieżącego podatku dochodowego		-		41 725
Inne zobowiązania	32	751 084		904 804
Zobowiązania razem		53 117 192		44 874 009

KAPITAŁ WŁASNY
Kapitał zakładowy	34	522 638		522 638
Kapitał zapasowy	34	2 944 585		2 944 585
Kapitał z aktualizacji wyceny	34	450 017		114 893
Pozostałe kapitały rezerwowe	34	2 797 798		2 874 289
Zyski zatrzymane		800 167		567 298
Kapitał własny razem		7 515 205		7 023 703

Zobowiązania i kapitał własny razem		60 632 397		51 897 712

podpisy Członków Zarządu
23.03.2021 roku	Sławomir S. Sikora	Prezes Zarządu
...........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja

23.03.2021 roku	Natalia Bożek	Wiceprezes Zarządu
........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja

23.03.2021 roku	Dennis Hussey	Wiceprezes Zarządu
........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja
23.03.2021 roku	Maciej Kropidłowski	Wiceprezes Zarządu
........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja

23.03.2021 roku	Barbara Sobala	Wiceprezes Zarządu
........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja

23.03.2021 roku	James Foley	Członek Zarządu
........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja

23.03.2021 roku	Katarzyna Majewska	Członek Zarządu
........................	.............................................	................................
Data	Imię i nazwisko	Stanowisko/funkcja

Rachunek zysków i strat

Sprawozdanie z całkowitych dochodów

Sprawozdanie z sytuacji finansowej

Sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym

Sprawozdanie z przepływów pieniężnych

Informacja dodatkowa zawierająca opis przyjętych zasad rachunkowości i inne informacje objaśniające

1. Informacje ogólne o Banku

2. Znaczące zasady rachunkowości

3. Zarządzanie ryzykiem

4. Sprawozdawczość dotycząca segmentów działalności

5. Wynik z tytułu odsetek

6. Wynik z tytułu opłat i prowizji

7. Przychody z tytułu dywidend

8. Wynik na handlowych instrumentach finansowych i rewaluacji

9. Wynik na rachunkowości zabezpieczeń

10. Wynik na pozostałych przychodach i kosztach operacyjnych

11. Koszty działania i koszty ogólnego zarządu

12. Amortyzacja rzeczowych aktywów trwałych oraz wartości niematerialnych

13. Wynik z tytułu oczekiwanych strat kredytowych aktywów finansowych oraz rezerw na zobowiązania warunkowe

14. Podatek dochodowy

15. Zysk przypadający na jedną akcję

16. Zestawienie zmian w pozostałych całkowitych dochodach

17. Kasa, operacje z Bankiem Centralnym

18. Należności od banków

19. Aktywa i zobowiązania finansowe przeznaczone do obrotu

20. Inwestycyjne dłużne aktywa finansowe wyceniane w wartości godziwej przez pozostałe całkowite dochody

21. Udziały w jednostkach zależnych oraz inwestycje kapitałowe i pozostałe

22. Należności od klientów

23. Rzeczowe aktywa trwałe

24. Wartości niematerialne

25. Test utraty wartości dla wartości firmy

26. Aktywo z tytułu odroczonego podatku dochodowego

27. Inne aktywa

28. Aktywa trwałe przeznaczone do zbycia

29. Zobowiązania wobec banków

30. Zobowiązania wobec klientów

31. Rezerwy

32. Inne zobowiązania

33. Aktywa i zobowiązania finansowe według umownych terminów wymagalności/zapadalności

34. Kapitały

35. Transakcje repo oraz reverse repo

36. Kompensowanie należności i zobowiązań finansowych

37. Rachunkowość zabezpieczeń

38. Wartość godziwa

39. Wynik z tytułu wyłączenia składnika aktywów finansowych z bilansu

40. Zobowiązania warunkowe i sprawy sporne

41. Aktywa stanowiące zabezpieczenie

42. Działalność powiernicza

43. Leasing

44. Informacje uzupełniające do sprawozdania z przepływów pieniężnych

45. Transakcje z kluczowym personelem kierowniczym

46. Jednostki powiązane

47. Świadczenia na rzecz pracowników

48. Wpływ Covid na działalność Banku

49. Zdarzenia po dacie bilansowej