Wycena rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia dla ubezpieczeń odpowiedzialności cywilnej wynikającej z posiadania i użytkowania pojazdów lądowych („OC komunikacyjne”)

Wartość księgowa rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto dla ubezpieczeń OC komunikacyjnych na dzień 31 grudnia 2020 r.: 15.030 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 14.639 mln złotych.

Odniesienie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego: Nota 41.1.1 „Ubezpieczenia majątkowe i osobowe”, Nota 41.2.1 „Ubezpieczenia majątkowe i osobowe”, Nota 41.3 „Dane ilościowe” informacji dodatkowych i not objaśniających do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Kluczowa sprawa badania

Nasza reakcja

Rezerwy na niewypłacone odszkodowania i świadczenia dla ubezpieczeń OC komunikacyjnych stanowią istotny element rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wykazywanych w zobowiązaniach Grupy Kapitałowej. W ramach tego salda przedmiotem naszego badania były między innymi:

—   rezerwa na szkody osobowe dotyczące rent, które zaistniały do dnia 31 grudnia 2020 r. i zostały zgłoszone do Grupy Kapitałowej („rezerwy rentowe”),

—   rezerwy na szkody osobowe i majątkowe, które zaistniały do dnia 31 grudnia 2020 r., ale nie zostały jeszcze zgłoszone do Grupy Kapitałowej, w tym na zadośćuczynienia („rezerwy IBNR”).

Wycena rezerw rentowych oraz rezerw IBNR wiąże się z istotną niepewnością dotyczącą szacunków, gdyż wymaga od Kierownika Jednostki dominującej wypracowania profesjonalnych osądów oraz złożonych i subiektywnych założeń. W szczególności niepewność szacunków dotyczy rozwoju szkód osobowych, w tym rent oraz szkód z tytułu zadośćuczynień, co wynika z braku pełnej informacji dotyczącej tego typu szkód zaistniałych w przeszłości, dla których nadal istnieje ryzyko wypłaty świadczeń.

Nasze procedury badania, przeprowadzone przy wsparciu ze strony naszych własnych specjalistów z zakresu aktuariatu, obejmowały, między innymi:

—   ocenę stosowanych przez Kierownika Jednostki dominującej metod szacowania rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia dla ubezpieczeń OC komunikacyjnych poprzez odniesienie się do wymogów prawnych i regulacyjnych, w tym odpowiednich standardów sprawozdawczości finansowej, a także ocenę ciągłości ich stosowania;

—   testowanie zaprojektowania, wdrożenia i działania kluczowych mechanizmów kontrolnych wbudowanych w procesy:

·         tworzenia i aktualizacji założeń aktuarialnych;

·         weryfikacji jakości danych o szkodach wypłaconych i zgłoszonych, służących m.in. kalkulacji rezerw IBNR;

·         weryfikacji jakości danych takich jak wiek i płeć rentobiorcy, wysokość świadczenia rentowego czy rodzaj renty, służących wyliczeniom rezerw rentowych i rezerw IBNR;

Ponadto istnieje naturalna niepewność co do ostatecznej wartości wypłat, wynikająca między innymi z czynników demograficznych oraz braku szczegółowych rozwiązań prawnych regulujących wysokość wypłat z tytułu zadośćuczynień.

Stosunkowo niewielkie zmiany w znaczących założeniach mogą mieć istotny wpływ na wycenę rezerw rentowych oraz rezerw IBNR. Znaczącymi założeniami są: współczynniki rozwoju szkód, stopy dyskontowe, zmiany wysokości świadczeń rentowych w przyszłości, przewidywany okres ich wypłaty oraz założenia dotyczące zakładanej śmiertelności.

Wyliczenie rezerw rentowych oraz rezerw IBNR wymaga zastosowania skomplikowanych formuł i budowy narzędzi obliczeniowych, które mogą nie działać prawidłowo i/ lub do których mogą zostać wykorzystane niepoprawne/ niekompletne dane i/ lub opisane powyżej założenia. Ponadto istnieje szereg dopuszczalnych metod aktuarialnych służących ustalaniu wysokości rezerw rentowych oraz rezerw IBNR (w tym rezerw na szkody z tytułu zadośćuczynień), a ocena zasadności zastosowania konkretnej metody oraz założeń wymaga istotnego osądu Kierownika Jednostki dominującej.

Z powyższych względów wycena rezerw na niewypłacone odszkodowania i świadczenia dla ubezpieczeń OC komunikacyjnych została przez nas uznane za kluczową sprawę badania.

—   niezależne przeliczenie istotnych rezerw IBNR oraz wyjaśnienie wszelkich istotnych różnic w stosunku do kalkulacji dokonanych przez Kierownika Jednostki dominującej;

—   niezależne przeliczenie istotnych rezerw rentowych oraz wyjaśnienie wszelkich istotnych różnic w stosunku do kalkulacji dokonanych przez Kierownika Jednostki dominującej;

—   w zakresie sporządzonych przez Kierownika Jednostki dominującej analiz historycznego wykorzystania rezerw IBNR:

·         ocenę metod przyjętych przy sporządzaniu tych analiz;

·         ocenę wyników tych analiz;

·         zastosowanie tych wyników do oceny metod i znaczących założeń przyjętych przez Kierownika Jednostki dominującej w wycenie rezerw IBNR na dzień 31 grudnia 2020 r.;

—   ocenę kompletności i jakości danych wejściowych oraz racjonalności znaczących założeń przyjętych przez Kierownika Jednostki dominującej do wyceny rezerw rentowych i rezerwy IBNR, w szczególności:

·         dla współczynników rozwoju szkód, ocenę sposobu ich ustalenia w oparciu o historyczne dane o szkodach wypłaconych i zgłoszonych;

·         dla stopy dyskontowej, porównanie przyjętego przez Kierownika Jednostki dominującej poziomu do wysokości historycznych stóp zwrotu z portfela lokat oraz dostępnych prognoz i danych rynkowych;

·         dla zmian wartości świadczeń rentowych (indeksacja świadczeń rentowych), ocenę wyników analiz historycznych zmian wartości świadczeń rentowych;

·         dla przyjętych tablic śmiertelności, porównanie z publicznie dostępnymi danymi statystycznymi dotyczącymi liczby zgonów w Polsce

w poszczególnych przedziałach wiekowych;

—   ocenę wpływu zmian w opisanych powyżej znaczących założeniach na zmianę wysokości rezerw rentowych i rezerw IBNR w badanym okresie;

—   analizę zmian w czasie wartości rezerw rentowych i rezerw IBNR;

—   analizę wpływu pandemii COVID-19 na wycenę rezerw IBNR.

Wycena rezerwy ubezpieczeń na życie

Wartość księgowa rezerwy ubezpieczeń na życie brutto na dzień 31 grudnia 2020 r.: 16.309 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 16.346 mln złotych.

Odniesienie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego: Nota 41.1.2 „Ubezpieczenia na życie”, Nota 41.2.2 „Ubezpieczenia na życie”, Nota 41.3 „Dane ilościowe” informacji dodatkowych i not objaśniających do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Kluczowa sprawa badania

Nasza reakcja

Rezerwa ubezpieczeń na życie stanowi istotny element rezerw techniczno-ubezpieczeniowych wykazanych

w zobowiązaniach Grupy Kapitałowej.

Wycena rezerwy ubezpieczeń na życie wiąże się z istotną niepewnością dotyczącą szacunków, gdyż wymaga od Kierownika Jednostki dominującej wypracowania profesjonalnych osądów oraz wykorzystania złożonych i subiektywnych założeń, w tym takich o długim horyzoncie czasowym. Założenia te służą za dane wejściowe do modeli wyceny wykorzystujących metody aktuarialne.

Stosunkowo niewielkie zmiany w znaczących założeniach mogą mieć istotny wpływ na wycenę rezerwy ubezpieczeń na życie. Znaczącymi założeniami są stopy techniczne oraz założenia dotyczące śmiertelności,

wypadkowości i zachorowalności.

Ponadto wyliczenie rezerwy ubezpieczeń na życie wymaga zastosowania skomplikowanych formuł i budowy narzędzi obliczeniowych, które mogą być niepoprawnie zdefiniowane i/ lub do których mogą zostać wykorzystane niepoprawne lub niekompletne dane lub założenia.

Nasze procedury badania, przeprowadzone przy wsparciu ze strony naszych własnych specjalistów z zakresu aktuariatu, obejmowały, między innymi:

—   ocenę stosowanych przez Kierownika Jednostki dominującej kluczowych założeń – wysokości stóp technicznych, śmiertelności, wypadkowości oraz zachorowalności – poprzez odniesienie się do wymogów prawnych i regulacyjnych, w tym odpowiednich standardów sprawozdawczości finansowej;

—   testowanie zaprojektowania, wdrożenia i działania kluczowych mechanizmów kontrolnych wbudowanych w procesy:

·           tworzenia i aktualizacji założeń aktuarialnych;

·           weryfikacji jakości danych polisowych takich jak rodzaj ubezpieczenia, wiek i płeć ubezpieczonego, suma i okres ubezpieczenia;

·           wyliczenia rezerwy ubezpieczeń na życie

Z powyższych względów wycena rezerwy ubezpieczeń na życie została przez nas uznana za kluczową sprawę badania.

—   ocenę kompletności i jakości danych wejściowychoraz racjonalności znaczących założeń przyjętych przez Kierownika Jednostki dominującej do wyceny rezerwy ubezpieczeń na życie na dzień 31 grudnia 2020 r., w szczególności dla stóp technicznych, tablic śmiertelności, współczynników wypadkowości oraz zachorowalności poprzez porównanie do ich historycznych wartości oraz dostępnych prognoz lub innych danych rynkowych i statystycznych. Ocena racjonalności obejmowała również wpływ COVID-19 na założenia, ze szczególnym uwzględnieniem wpływu na stopy procentowe, przyjęte założenia dotyczące śmiertelności oraz sposób ich ujęcia w rezerwach techniczno – ubezpieczeniowych;

—   niezależne przeliczenie rezerwy ubezpieczeń na życie na dzień 31 grudnia 2020 r., dla próbki wybranych kluczowych grup produktów;

—   ocenę adekwatności rezerwy ubezpieczeń na życie poprzez porównanie do wyników testu wystarczalności zobowiązań przeprowadzonego przez Kierownika Jednostki Dominującej. Nasza ocena adekwatności obejmowała również analizę poprawności testu.

Oczekiwane straty kredytowe dla należności od klientów oraz rezerwy na zobowiązania pozabilansowe w działalności bankowej

Wartość bilansowa należności od klientów z tytułu kredytów w działalności bankowej wyniosła na dzień 31 grudnia 2020 r.: 197.288 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 194.868 mln złotych.  Wartość odpisów na oczekiwane straty kredytowe dla należności od klientów z tytułu kredytów z działalności bankowej wyniosła na dzień 31 grudnia 2020 r.: 13.376 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 11.704 mln złotych. Wartość rezerw na udzielone gwarancje i poręczenia wyniosła na dzień 31 grudnia 2020 r.: 555 mln złotych, i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 358 mln złotych.

Wynik z tytułu odpisów na oczekiwane straty kredytowe wyniósł za 2020 r.: -3.117 mln złotych, a za

2019 r.: – 2.148 mln złotych.

Odniesienie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego: Nota 15 „Zmiana wartości odpisów na oczekiwane straty kredytowe i odpisów z tytułu utraty wartości instrumentów finansowych, Nota 34 „Należności od klientów z tytułu kredytów”, Nota 38 „Utrata wartości aktywów finansowych”, Nota 47 „Rezerwy” informacji dodatkowych i not objaśniających do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Kluczowa sprawa badania

Nasza reakcja

Należności od klientów z tytułu kredytów wyceniane są według zamortyzowanego kosztu lub w wartości godziwej odnoszonej w inne całkowite dochody z uwzględnieniem odpisu na oczekiwane straty kredytowe. W procesie szacowania odpisów wyróżnia się dwa zasadnicze etapy – identyfikację przesłanek utraty wartości lub istotnego wzrostu ryzyka kredytowego oraz pomiar oczekiwanych strat kredytowych.

Przesłanki utraty wartości oraz istotnego wzrostu ryzyka kredytowego identyfikowane są głównie na podstawie terminowości obsługi zadłużenia, sytuacji ekonomiczno-finansowej kredytobiorców oraz aktualnego poziomu prawdopodobieństwa niewykonania zobowiązania w porównaniu do wartości tego parametru na moment początkowego ujęcia ekspozycji, natomiast odpisy na oczekiwane straty kredytowe są szacowane indywidualnie oraz dla portfeli jednorodnych przy wykorzystaniu metod statystycznych na podstawie parametrów ryzyka. Znaczącymi założeniami dla metody portfelowej są parametry ryzyka, takie jak prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania (PD), strata

w momencie niewykonania zobowiązania (LGD), wartość ekspozycji na moment niewykonania zobowiązania (EAD), czy kryteria/progi alokacji do kategorii ryzyka (koszyków), które są wyznaczane dla jednorodnych grup należności kredytowych w oparciu o dane historyczne, przy uwzględnieniu oczekiwanych warunków makroekonomicznych.

Odpisy stanowią szacunek strat kredytowych oczekiwanych

w odniesieniu do należności kredytowych na dzień sprawozdawczy w horyzoncie 12 miesięcy bądź całego okresu życia ekspozycji.

W ramach procedur badania dokonaliśmy krytycznej oceny procesu oraz polityk rachunkowości w zakresie tworzenia odpisów na oczekiwane straty kredytowe dla należności od klientów z tytułu kredytów, pod kątem zgodności z wymogami odpowiednich standardów sprawozdawczości finansowej.

Procedury badania, przeprowadzone przy wsparciu naszych wewnętrznych specjalistów z zakresu zarządzania ryzykiem finansowym oraz systemów informatycznych, obejmowały między innymi:

—   ocenę zaprojektowania i wdrożenia kluczowych kontroli wewnętrznych (w tym ogólnych kontroli systemów informatycznych) w procesie klasyfikacji ekspozycji kredytowych do kategorii ryzyka (koszyków) oraz szacowania odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych (w tym monitorowanie wartości zabezpieczeń), jak również testowanie skuteczności działania tych kontroli;

—   analizę metodyki szacowania parametrów ryzyka oraz odpisów

z tytułu oczekiwanych strat kredytowych zarówno metodą indywidualną, jak

i portfelową pod kątem zgodności

z wymogami odpowiedniego standardu rachunkowości, jak i najlepszą praktyką rynkową;

—   procedury analityczne w zakresie struktury i dynamiki zmian salda kredytów i pożyczek udzielonych klientom oraz parametrów ryzyka odzwierciedlających jakość portfela kredytowego, oraz poziomu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych, mające na celu identyfikację grup kredytów i pożyczek z niedoszacowanymi odpisami na oczekiwane straty kredytowe;

Zgodnie z wymogami odpowiedniego standardu rachunkowości pomiar oczekiwanych strat kredytowych uwzględnia prognozy dotyczące przyszłych warunków gospodarczych. Przyjęcie założeń odnośnie oczekiwanych scenariuszy makroekonomicznych oraz prawdopodobieństwa ich wystąpienia wymaga od Kierownika Jednostki dominującej zastosowania istotnej dozy osądu.

Głównym obszarem ryzyka jest brak identyfikacji istniejących przesłanek utraty wartości oraz istotnego wzrostu ryzyka kredytowego, dobór niewłaściwych danych do wyznaczenia parametrów modelu statystycznego, w tym zastosowanie niewłaściwych założeń makroekonomicznych, które mogą nie odzwierciedlać oczekiwanego poziomu strat kredytowych na dany dzień sprawozdawczy. W odniesieniu do kredytów ocenianych indywidualnie występuje ryzyko przyjęcia niewłaściwych założeń w zakresie zastosowania scenariuszy odzysku oraz wyceny zabezpieczeń. Ponadto występuje ryzyko błędów oraz oszustwa w procesie kalkulacji odpisów. Stosunkowo niewielka zmiana znaczących założeń i parametrów modelu takich jak dane oraz metody, może mieć istotny wpływ na szacunek oczekiwanych strat kredytowych.

W związku z pandemią COVID-19 i jej wpływem na otoczenie makroekonomiczne, niepewność szacunku oczekiwanych strat kredytowych istotnie wzrosła względem poprzednich lat. Wzrost niepewności wywołany nagłą negatywną zmianą sytuacji makroekonomicznej wymagał od Kierownika Jednostki dominującej zastosowania istotnego osądu, zarówno w zakresie przyjętych scenariuszy makroekonomicznych, jak i poprzez wprowadzenie czasowych zmian jakościowych do istniejących modeli ryzyka kredytowego, które zostały opracowane w oparciu o analizę obserwowanych w przeszłości parametrów szkodowości uzupełnioną oceną ekspercką. Zmiany te były konieczne ponieważ funkcjonujące w Grupie Kapitałowej modele, ze względu na swoją konstrukcję jak i zakres danych, na których zostały zbudowane, nie mogły w pełni odzwierciedlić wpływu gwałtownej zmiany w otoczeniu gospodarczym na oczekiwane straty kredytowe.

Obszar ten uznaliśmy za kluczową sprawę badania, ponieważ szacowanie odpisów na oczekiwane straty kredytowe wiąże się ze znaczącym nieodłącznym ryzykiem błędów oraz oszustwa, a także niepewnością i wymaga od Kierownika Jednostki dominującej zastosowania istotnego osądu oraz, biorąc pod uwagę wielkość portfela kredytowego, ma istotny wpływ na skonsolidowane sprawozdanie finansowe.

—   z uwzględnieniem wyników oceny historycznej poprawności szacunku przeprowadzonej przez Grupę Kapitałową, krytyczną ocenę znaczących założeń oraz danych wejściowych wykorzystanych w estymacji oczekiwanych strat kredytowych dla poszczególnych kluczowych parametrów ryzyka kredytowego, takich jak w szczególności logika transferu pomiędzy koszykami, prawdopodobieństwo niewykonania zobowiązania (PD), wartość ekspozycji na moment niewykonania zobowiązania (EAD), czy strata wynikająca z niewykonania zobowiązania (LGD);

—   ocenę adekwatności odpisów na straty oczekiwane w horyzoncie 12 miesięcy poprzez odniesienie do strat kredytowych realizowanych na poszczególnych portfelach jednorodnych w przeszłości;

—   analizę poprawności alokacji kredytów i pożyczek udzielonych klientom do koszyków z uwzględnieniem kryteriów jakościowych i ilościowych;

—   ocenę poprawności przypisania parametrów modelu oczekiwanych strat kredytowych do poszczególnych kredytów i pożyczek udzielonych klientom na podstawie charakterystyk portfeli jednorodnych, np. klasy ratingowej, statusu przeterminowania;

—   krytyczną ocenę znaczących założeń modelu, jak również czasowych zmian jakościowych do modelu  mających na celu uwzględnienie wpływu pandemii COVID-19 na oczekiwane straty kredytowe, w tym: (i) racjonalności założeń odnośnie oczekiwanych scenariuszy makroekonomicznych, ii) poprawności parametrów szkodowości w kontekście zakładanych scenariuszy makroekonomicznych, (iii) poprawności zmian w metodyce kalkulacji parametrów oczekiwanych strat kredytowych, (iv) poprawności traktowania przyznanych udogodnień dla kredytobiorców z punktu widzenia alokacji do koszyków;

—   niezależną rekalkulację wybranych parametrów statystycznych oraz odpisów z tytułu utraty wartości wyliczanych metodą portfelową, w tym wybranych komponentów metodyki mających na celu uwzględnienie wpływu pandemii COVID-19;

—   dla istotnych należności analizowanych indywidualnie na podstawie wybranej próby, uwzględniając skalę narażenia kredytobiorców na skutki COVID-19 – ocenę poprawności identyfikacji istotnego wzrostu ryzyka kredytowego oraz przesłanek utraty wartości, a dla aktywów z utratą wartości krytyczną ocenę znaczących założeń przyjętych przez Grupę Kapitałową oraz niezależne przeliczenie wartości odpisów;

—   ocenę kompletności i poprawności ujawnień w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym w zakresie istotnych osądów i szacunków dotyczących oczekiwanych strat kredytowych, w tym niepewności wynikającej z możliwych skutków pandemii COVID-19, jak również analizy wrażliwości poziomu oczekiwanych strat kredytowych względem znaczących założeń zastosowanych w modelu.

Ryzyko prowadzenia działalności, w tym sprawy sporne i reklamacje klientów w działalności bankowej

Wartość księgowa należności od klientów z tytułu kredytów w CHF wyniosła na dzień 31 grudnia 2020 r.: 2.617 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 2.695 mln złotych. Z tytułu ryzyka związanego z obecnymi i potencjalnymi sprawami sądowymi z kredytobiorcami, którzy uzyskali w przeszłości kredyty hipoteczne denominowane lub indeksowane w CHF, wartość bilansowa portfela kredytowego na dzień 31 grudnia 2020 r. została pomniejszona o 345 mln złotych oraz utworzono rezerwę w kwocie 91 mln złotych, a na dzień 31 grudnia 2019 r.: 37 mln złotych i 22 mln złotych odpowiednio.

Odniesienie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego: Nota 7.5.3.2 „Ryzyko walutowe”, Nota 38 „Utrata wartości aktywów finansowych” oraz Nota 47 „Rezerwy” informacji dodatkowych i not objaśniających do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Na dzień 31 grudnia 2020 r. rezerwy z tytułu zwrotu części opłat i prowizji pobranych od klientów w związku z udzielonymi kredytami konsumpcyjnymi, które zostały przedpłacone wyniosły 128 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 254 mln złotych. Odniesienie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego: Nota 47 „Rezerwy” informacji dodatkowych i not objaśniających do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Kluczowa sprawa badania

Nasza reakcja

Podmioty Grupy Kapitałowej działające na rynku regulowanym narażone są na ryzyko zmian w interpretacji przepisów prawa oraz zdarzenia (inne niż wynikające z ryzyka kredytowego), które mogą skutkować niższymi niż umowne przepływami pieniężnymi z kontraktów finansowych

z klientami lub ujawnieniem się, wynikającego ze zdarzeń przeszłych, obowiązku lub zobowiązania, których uregulowanie będzie wymagać wydatkowania środków zawierających

w sobie korzyści ekonomiczne („kwota ryzyka”).

Na dzień 31 grudnia 2020 r.

w szczególności odnosi się to do skutków dwóch wyroków Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) z dnia

11 września 2019 r. (sprawa C-383/18) oraz z dnia 3 października 2019 r. (sprawa C-260/18). Chociaż żaden z tych wyroków nie odnosił się bezpośrednio do Grupy Kapitałowej, to wywołały one skutki, o których piszemy poniżej oraz opisane w nocie 47 „Rezerwy”

Nasze procedury badania obejmowały między innymi:

—   ocenę zaprojektowania, wdrożenia i testy skuteczności działania kluczowych kontroli wewnętrznych w zakresie identyfikacji, monitorowania i dokonywania szacunku ryzyka wynikającego z reklamacji i spraw spornych z klientami;

—   analizę korespondencji, raportów

i zaleceń pokontrolnych otrzymanych przez podmioty Grupy Kapitałowej od organów regulacyjnych;

—   ocenę wewnętrznych analiz i raportów Grupy Kapitałowej w zakresie ryzyka braku zgodności z przepisami oraz ryzyka prowadzenia działalności;

—   analizę skarg i reklamacji zgłoszonych przez klientów oraz ich wpływu (w tym potencjalnego) na skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy Kapitałowej,

—   analizę potwierdzeń spraw sądowych otrzymanych od zewnętrznych kancelarii reprezentujących podmioty Grupy Kapitałowej oraz dokonanego przez te kancelarie szacunku skutków finansowych wynikających z tych spraw;

Wyrok TSUE z dnia 11 września 2019 r.

Wyrok zmienił interpretację zapisów Ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim w zakresie obowiązku zwrotu części opłat i prowizji pobranych od klientów w związku z udzielanymi kredytami konsumenckimi w przypadku spłaty kredytu przed kontraktowym terminem wymagalności. Grupa Kapitałowa dokonała szacunku najbardziej prawdopodobnych wydatków, które będą poniesione w związku z powyższym, a które odnoszą się do spodziewanej liczby reklamacji z tytułu dokonanych w przeszłości wcześniejszych spłat kredytów konsumenckich.

Szacunki ryzyka wynikającego z wyroku TSUE obarczone są istotną niepewnością w zakresie przyjętych założeń dotyczących między innymi oczekiwanej liczby reklamacji i kwoty zwrotów. Stosunkowo niewielka zmiana znaczących założeń może mieć istotny wpływ na wynik Grupy Kapitałowej.

Wyrok TSUE z dnia 3 października

2019 r.

W wyniku wyroku zwiększyła się liczba pozwów przeciwko Grupie Kapitałowej wnoszonych przez kredytobiorców, którzy zaciągnęli w przeszłych latach kredyty hipoteczne denominowane lub indeksowane do CHF („kredyty CHF”). Grupa Kapitałowa oceniła, iż wzrost ten może utrzymać się przez pewien czas w przyszłości, co przy braku jednolitej linii orzeczniczej w tym zakresie może skutkować niższymi oczekiwanymi przepływami pieniężnymi z tytułu kredytów CHF niż te wynikające z zawartych umów. W celu określenia szacunku nowych oczekiwanych przepływów pieniężnych z portfela kredytów CHF Grupa Kapitałowa dokonała analizy scenariuszowej w zakresie przyszłych możliwych zdarzeń, biorąc pod uwagę zarówno drogę sądową, jak i ugody z klientami i przyjmując znaczące założenia odnośnie spodziewanej liczby pozwów, prawdopodobieństwa przegranej, prawdopodobieństwa możliwych rozstrzygnięć przez sądy, jak również szacując skalę możliwych ugód z klientami.

—   analizę opinii prawnej zawierającej ocenę skutków wyroku TSUE z dnia 3 października 2019 r. dla Grupy Kapitałowej w kontekście innych wyroków sądów powszechnych w Polsce w podobnych sprawach wydanych po wyroku TSUE, z uwzględnieniem charakterystyki praktyk i wzorców umownych wykorzystywanych przez Grupę Kapitałową dla kredytów CHF oraz ocenę prawdopodobieństwa kształtowania się określonych przez Grupę Kapitałową scenariuszy w zakresie możliwych rozstrzygnięć;

—   ocenę racjonalności znaczących założeń, takich jak prawdopodobieństwo przyjmowanych scenariuszy, liczba spodziewanych pozwów oraz roszczeń ze strony klientów, prawdopodobieństwo przegranej, prawdopodobieństwo możliwych rozstrzygnięć przez sądy na podstawie zaobserwowanych dotychczas w Grupie Kapitałowej i na rynku trendów w tym zakresie;

—   ocenę poprawności założeń i oszacowania skutków finansowych dla Grupy Kapitałowej w przypadku zastosowania scenariusza ugód z klientami;

—   analizę wrażliwości szacunków na zmiany w znaczących założeniach i ocenę, czy przyjęty poziom tych założeń wskazuje na stronniczość Kierownika Jednostki dominującej;

—   ocenę kompletności i poprawności ujawnień wymaganych przez Międzynarodowe Standardy Sprawozdawczości Finansowej, które są związane z zaprezentowanymi szacunkami.

Szacunki ryzyka wynikającego z kredytów denominowanych lub indeksowanych do CHF obarczone są istotną niepewnością w zakresie przyjmowanych znaczących założeń. Stosunkowo niewielka zmiana znaczących założeń może mieć istotny wpływ na wynik  Grupy Kapitałowej.

Z powyższych powodów dokonanie wiarygodnego szacunku kwoty ryzyka oraz odpowiednie ujawnienia w tym zakresie w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym Grupy Kapitałowej uważamy za kluczową sprawę badania.

Utrata wartości firmy

Wartość księgowa wartości firmy na dzień 31 grudnia 2020 r.: 2.776 mln złotych i na dzień 31 grudnia 2019 r.: 4.034 mln złotych.

Odniesienie do skonsolidowanego sprawozdania finansowego: Nota 27 „Wartość firmy” informacji dodatkowych i not objaśniających do skonsolidowanego sprawozdania finansowego.

Kluczowa sprawa badania

Nasza reakcja

Na dzień 31 grudnia 2020 r.

w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym Grupy Kapitałowej wykazano wartość firmy w kwocie 2.776 mln złotych. Poszczególne wartości firmy zostały przypisane przez Kierownika Jednostki dominującej do ośrodków wypracowujących środki pieniężne („OWŚP”) i dla każdego OWŚP wykonany został test na utratę wartości.

Testy te polegały na porównaniu wartości bilansowej danego OWŚP z jego wartością odzyskiwalną, szacowaną w oparciu o wartość użytkową, tj. bieżącą, szacunkową wartość przyszłych przepływów pieniężnych.

Oszacowanie wartości odzyskiwalnej jest procesem złożonym i wymaga od Kierownika Jednostki dominującej wypracowania profesjonalnych osądów oraz wykorzystania złożonych

i subiektywnych założeń.

Nasze procedury badania, przeprowadzone przy wsparciu ze strony naszych własnych specjalistów z zakresu wycen, obejmowały między innymi:

—   ocenę przeprowadzonej przez Kierownika Jednostki dominującej identyfikacji OWŚP, w tym do których przypisana została wartość firmy i na poziomie których został przeprowadzony test na utratę wartości dla poszczególnych składników aktywów;

—   w odniesieniu do zastosowanych przez Kierownika Jednostki dominującej modeli wyceny wartości użytkowej:

·         ocenę czy modele wykorzystywane przez Kierownika Jednostki dominującej do szacowania wartości użytkowej poszczególnych OWŚP spełniają wymogi odpowiednich standardów sprawozdawczości finansowej;

Stosunkowo niewielkie zmiany w znaczących założeniach mogą mieć istotny wpływ na wycenę wartości odzyskiwalnej.Znaczącymi założeniami w procesie szacowania wartości odzyskiwalnej są: wartości przyszłych przepływów pieniężnych, stopy wzrostu

w okresie rezydualnym, stopy dyskonta,

w tym stopy wolnej od ryzyka, premii za ryzyko rynkowe oraz parametru beta.

Z powyższych względów zagadnienie utraty wartości firmy zostało przez nas uznane za kluczową sprawę badania.

·         analizę przedstawionych modeli kalkulacji wartości użytkowej poszczególnych OWŚP pod kątem matematycznej poprawności oraz logicznej spójności;

·         ocenę racjonalności przyjętych stóp dyskontowych poprzez porównanie do funkcjonujących na rynkach stóp wolnych od ryzyka, a także premii za ryzyko rynkowe

i parametru beta dostosowanych do specyfiki działalności testowanego OWŚP;

·         ocenę prognozowanych wyników finansowych poszczególnych OWŚP poprzez odniesienie do historycznych wyników oraz jakości budżetowania w okresach poprzednich;

·         ocenę racjonalności przyjętych stóp wzrostu w okresie rezydualnym poprzez porównanie do danych rynkowych.