PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Audyt sp.k., ul. Polna 11, 00-633 Warszawa, Polska, T: +48 (22) 746 4000, F:
+48 (22) 742 4040, www.pwc.com
PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Audyt sp.k., wpisana jest do Krajowego Rejestru Sądowego prowadzonego
przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, pod numerem KRS 0000750050, NIP 526-021-02-28. Siedzibą Spółki jest Warszawa, ul. Polna 11.
Image should be here
Image should be here
Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania
Dla Walnego Zgromadzenia i Rady Nadzorczej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego S.A.
Sprawozdanie z badania rocznego sprawozdania finansowego
Nasza opinia
Naszym zdaniem, załączone roczne sprawozdanie finansowe:
przedstawia rzetelny i jasny obraz sytuacji majątkowej i finansowej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego S.A. ("Bank") na dzień 31 grudnia 2020 r. oraz wyniku finansowego i przepływów pieniężnych Banku za rok obrotowy zakończony w tym dniu zgodnie z mającymi zastosowanie Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską (“MSSF”) oraz przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości;
jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi Bank przepisami prawa oraz jego statutem;
zostało sporządzone na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych zgodnie z przepisami rozdziału 2 ustawy z dn. 29 września 1994 r. o rachunkowości („Ustawa o rachunkowości” – tekst jednolity – Dz. U. z 2021 r., poz. 217, z późn. zm.).
Niniejsza opinia jest spójna z naszym sprawozdaniem dodatkowym dla Komitetu Audytu, które wydaliśmy z dniem niniejszego sprawozdania.
Przedmiot naszego badania
Przeprowadziliśmy badanie rocznego sprawozdania finansowego Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego S.A., które zawiera:
sprawozdanie z sytuacji finansowej na dzień 31 grudnia 2020 r.;
oraz sporządzone za rok obrotowy od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2020 r.:
rachunek zysków i strat
sprawozdanie z całkowitych dochodów;
sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym;
sprawozdanie z przepływów pieniężnych, oraz
informację dodatkową, zawierającą opis istotnych przyjętych zasad rachunkowości i inne informacje objaśniające.
Podstawa opinii
Podstawa opinii
Nasze badanie przeprowadziliśmy zgodnie z Krajowymi Standardami Badania w brzmieniu Międzynarodowych Standardów Badania przyjętymi uchwałą przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów („KSB”) oraz stosownie do postanowień ustawy z dn. 11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich i nadzorze publicznym („Ustawa o biegłych rewidentach” – Dz. U. z 2020 r., poz. 1415) a także Rozporządzenia UE nr 537/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu
publicznego („Rozporządzenie UE” – Dz. U. UE L158). Nasza odpowiedzialność zgodnie z KSB została dalej opisana w sekcji Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie sprawozdania finansowego.
Uważamy, że dowody badania, które uzyskaliśmy są wystarczające i odpowiednie, aby stanowić podstawę dla naszej opinii.
Niezależność
Jesteśmy niezależni od Banku zgodnie z Międzynarodowym Kodeksem Etyki Zawodowych
2
Image should be here
Księgowych (w tym Międzynarodowymi Standardami Niezależności) wydanym przez Radę Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych (“Kodeks IESBA”) przyjętym uchwałą Krajowej Rady Biegłych Rewidentów oraz z innymi wymogami etycznymi, które mają zastosowanie do naszego badania sprawozdań finansowych w Polsce. Wypełniliśmy nasze inne
obowiązki etyczne zgodnie z tymi wymogami i Kodeksem IESBA. W trakcie przeprowadzania badania kluczowy biegły rewident oraz firma audytorska pozostali niezależni od Banku zgodnie z wymogami niezależności określonymi w Ustawie o biegłych rewidentach oraz w Rozporządzeniu UE.
Nasze podejście do badania
Podsumowanie
Istotność ogólna przyjęta do badania została określona na poziomie 271.000 tys. zł, co stanowi około 5% wyniku (straty) przed opodatkowaniem skorygowanego o podatek od niektórych instytucji finansowych oraz o koszty ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych.
Przeprowadziliśmy badanie rocznego sprawozdania finansowego Banku za okres zakończony 31 grudnia 2020 r.
Szacowanie kosztów ryzyka prawnego związanego z portfelem kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych
S
zacowanie wartości oczekiwanych strat kredytowych w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom
Utrata wartości firmy
Zaprojektowaliśmy nasze badanie ustalając istotność i oceniając ryzyko istotnego zniekształcenia sprawozdania finansowego. W szczególności rozważyliśmy gdzie Zarząd Banku dokonał subiektywnych osądów; na przykład w odniesieniu do znaczących szacunków księgowych, które wymagały przyjęcia założeń oraz rozważenia wystąpienia przyszłych zdarzeń, które z natury są niepewne. Odnieśliśmy się również do ryzyka obejścia przez Zarząd kontroli wewnętrznej, w tym – wśród innych spraw – rozważyliśmy czy wystąpiły dowody na stronniczość Zarządu, która stanowiłaby ryzyko istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem.
Istotność
Na zakres naszego badania miał wpływ przyjęty poziom istotności. Badanie zaprojektowane zostało w celu uzyskania racjonalnej pewności
czy sprawozdanie finansowe jako całość nie zawiera istotnego zniekształcenia. Zniekształcenia mogą powstać na skutek oszustwa lub błędu. Zniekształcenia są uważane za istotne, jeżeli można racjonalnie oczekiwać, że pojedynczo lub łącznie mogłyby wpłynąć na decyzje ekonomiczne użytkowników podjęte na podstawie sprawozdania finansowego.
Na podstawie naszego zawodowego osądu ustaliliśmy progi ilościowe dla istotności, w tym ogólną istotność w odniesieniu do sprawozdania finansowego jako całości, którą przedstawiamy poniżej. Progi te, wraz z czynnikami jakościowymi umożliwiły nam określenie zakresu naszego badania oraz rodzaj, czas i zasięg procedur badania, a także ocenę wpływu zniekształceń, zarówno indywidualnie, jak i łącznie na sprawozdanie finansowe jako całość.
Image should be here
3
Image should be here
Ogólna istotność
271.000 tys. zł
Podstawa ustalenia
Około 5% wyniku (straty) przed opodatkowaniem skorygowanego o podatek od niektórych instytucji finansowych oraz o koszty ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych.
Uzasadnienie przyjętej podstawy
Przyjęliśmy wynik (stratę) przed opodatkowaniem jako podstawę określenia istotności, ponieważ naszym zdaniem miernik ten jest powszechnie używany do oceny działalności Banku przez użytkowników sprawozdań finansowych oraz jest ogólnie przyjętym wskaźnikiem odniesienia. Skorygowaliśmy zysk przed opodatkowaniem o podatek od instytucji finansowych, który ma naturę szczególnego obciążenia podatkowego oraz o koszty ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych, które ze względu na decyzję o proponowaniu ugód klientom mają charakter jednorazowy.
Przyjęliśmy poziom istotności na poziomie 5%, ponieważ na podstawie naszego profesjonalnego osądu jest on spójny z poziomem istotności ilościowej wykorzystywanej przy badaniu podmiotów zorientowanych na osiąganie zysku w sektorze finansowym.
Uzgodniliśmy z Komitetem Audytu Banku, że poinformujemy o zidentyfikowanych podczas badania zniekształceniach sprawozdania finansowego o wartości większej niż 12.000
tys. zł, a także zniekształceniach poniżej tej kwoty, jeżeli w naszej ocenie byłoby to uzasadnione ze względu na czynniki jakościowe.
Kluczowe sprawy badania
Kluczowe sprawy badania są to sprawy, które według naszego zawodowego osądu były najbardziej znaczące podczas naszego badania sprawozdania finansowego za bieżący okres. Obejmują one najbardziej znaczące ocenione rodzaje ryzyka istotnego zniekształcenia, w tym ocenione rodzaje ryzyka istotnego
zniekształcenia spowodowanego oszustwem. Do spraw tych odnieśliśmy się w kontekście naszego badania sprawozdania finansowego jako całości oraz przy formułowaniu naszej opinii. Nie wyrażamy osobnej opinii na temat tych spraw.
Kluczowa sprawa badania
Jak nasze badanie odniosło się do tej sprawy
Szacowanie kosztów ryzyka prawnego związanego z portfelem kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych
Na dzień bilansowy Bank posiadał portfel kredytów hipotecznych denominowanych i indeksowanych do walut obcych w łącznej kwocie brutto 21.983 mln zł przed uwzględnieniem pomniejszenia umownych przepływów pieniężnych z tytułu ryzyka prawnego. Umowy kredytowe, w oparciu o które kredyty te zostały udzielone, zawierają klauzule kwestionowane przez klientów na drodze sądowej pod zarzutem abuzywności.
W ramach naszego badania oceniliśmy, czy zastosowane przez Bank podejście księgowe jest zgodne z MSSF. Skoncentrowaliśmy się na ocenie podejścia Banku do szacowania kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych, a także zakresu ujawnień zawartych w sprawozdaniu finansowym.
Nasze procedury nakierowane były głównie na krytyczną ocenę modelu i poszczególnych założeń
4
Image should be here
W dniu 3 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej („TSUE”) (sygn. akt C-260/18) wydał orzeczenie w sprawie kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego, które wpłynęło na linię orzeczniczą sądów polskich i potwierdziło podwyższone ryzyko prawne tego portfela.
W grudniu 2020 roku Przewodniczący Komisji Nadzoru Finansowego (dalej „Przewodniczący KNF”) przedstawił propozycję, która zmierza do systemowego rozwiązania problemu kredytów mieszkaniowych we frankach szwajcarskich. Rozwiązanie to zakłada, że banki dobrowolnie zaoferują klientom możliwość zawierania ugód, na mocy których klienci rozliczą się z bankiem tak, jak gdyby ich kredyty od początku były kredytami złotowymi oprocentowanymi według stawki referencyjnej WIBOR powiększonej o stosowaną historycznie dla takich kredytów marżę.
W dniu 23 kwietnia 2021 r. odbyło się Nadzwyczajne Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy Banku, na którym akcjonariusze formalnie zaakceptowali możliwość oferowania ugód klientom przez Bank.
Bank oszacował koszty na pokrycie wspomnianego ryzyka, zarówno dla aktywnego portfela, jak i dla kredytów spłaconych przed datą bilansową, a także w odniesieniu do umów kredytowych aktualnie kwestionowanych przez klientów na drodze sądowej. Na podstawie punktu B5.4.6 Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej 9 Instrumenty finansowe (“MSSF 9”) w sprawozdaniu finansowym Bank ujął szacunek tych kosztów, dla kredytów aktywnych korygując wartość bilansową brutto portfela poprzez zmniejszenie kontraktowych przepływów pieniężnych z tytułu kredytów hipotecznych denominowanych lub indeksowanych w CHF, a dla kredytów spłaconych ujmując rezerwę zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe. Oszacowany na dzień 31 grudnia 2020 r. poziom pomniejszenia wartości bilansowej brutto tego portfela wyniósł 6.617 mln zł, zaś poziom utworzonych rezerw wyniósł 426 mln zł. Obciążenie bieżącego wyniku finansowego w kwocie 6.552 mln zł zostało ujęte w pozycji Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych .
Koszty ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych, zostały oszacowane przy zastosowaniu statystycznej metody
przyjętych przez Zarząd mających istotny wpływ na poziom pomniejszenia wartości bilansowej brutto portfela oraz ujętych rezerw. W szczególności przeprowadziliśmy poniżej wymienione procedury:
dokonaliśmy oceny zaprojektowania i wdrożenia monitoringu oraz kontroli wewnętrznych w ramach zarządzania ryzykami prawnymi;
przeprowadziliśmy testy kluczowych kontroli w procesie szacowania pomniejszenia wartości bilansowej brutto portfela oraz ujętej rezerwy, w tym testy środowiska IT;
przeprowadziliśmy rozmowy z Zarządem oraz specjalistami, w tym z prawnikami Banku oraz ekspertami zewnętrznymi, na temat przyjętych założeń uwzględniających historyczne obserwacje, w tym informacje i zdarzenia następujące po dacie bilansowej;
we współpracy z naszymi ekspertami do spraw prawnych przeanalizowaliśmy dokumentację i opinie zewnętrznych kancelarii prawnych uzyskane przez Bank na potrzeby oszacowania ryzyka uznania klauzul w umowach Banku za abuzywne, jak i prawdopodobieństwa realizacji poszczególnych scenariuszy możliwych rozstrzygnięć;
we współpracy z naszymi ekspertami do spraw prawnych oraz modelowania statystycznego przeanalizowaliśmy dokumentację modelu;
procedury wiarygodności:
o przeanalizowaliśmy wyniki ankiet przeprowadzonych przez Bank w zakresie skłonności klientów do ugód;
o uzyskaliśmy bezpośrednio od zewnętrznych kancelarii prawnych współpracujących z Bankiem ich stanowiska opracowane w oparciu o aktualną linię orzeczniczą sądów, co do oczekiwanych rozstrzygnięć spraw sądowych wraz z oszacowaniem prawdopodobieństwa tych rozstrzygnięć;
o zweryfikowaliśmy sposób kalkulacji wartości potencjalnych strat w ramach poszczególnych scenariuszy zakładanych przez Bank;
o zweryfikowaliśmy model zastosowany przez Bank, sprawdziliśmy prawidłowość
5
Image should be here
uwzględniającej wpływ charakterystyk klientów, jako suma iloczynów:
prawdopodobieństwa zaakceptowania ugody przez klienta i kwoty straty Banku z tytułu ugody, oraz
prawdopodobieństw wystąpienia określonych rozstrzygnięć sporów sądowych i kwoty straty dla różnych scenariuszy tych rozstrzygnięć przy uwzględnieniu aktualnej oraz oczekiwanej liczby spraw sądowych w horyzoncie, w którym Bank narażony jest na takie ryzyko.
Szacunki dotyczące kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych są złożone i wymagają znacznego stopnia osądu przy ustalaniu i kwantyfikacji możliwych scenariuszy, w tym spodziewanego poziomu ugód, a także w odniesieniu do przyjętych założeń w zakresie ilości spodziewanych pozwów przeciwko Bankowi, prawdopodobieństwa ich rozstrzygnięć sądowych oraz kwoty straty w przypadku przegrania przez Bank sprawy sądowej. Szacunki Banku opierają się na wynikach ankiety przeprowadzonej wśród statystycznej próby klientów w odniesieniu do spodziewanego poziomu przyszłych ugód, a także na historycznych obserwacjach dotyczących spraw sądowych wskazujących na znaczną niepewność co do liczby pozwów, które zostaną złożone do sądu w przyszłości, jak i prawdopodobieństwa ich rozstrzygnięć na skutek braku jednolitej linii orzeczniczej w istniejących wyrokach sądowych. Dodatkowo, jak opisano w nocie 48 szacując scenariusze i ich prawdopodobieństwa realizacji Zarząd nie ujął ewentualnych skutków uchwały Izby Cywilnej Sądu Najwyższego, której posiedzenie zaplanowane jest na 11 maja 2021 r., ani skutków orzeczenia TSUE, którego wydanie jest zaplanowane na 29 kwietnia 2021 r. z uwagi na brak możliwości przewidzenia kierunku rozstrzygnięć Sądu Najwyższego i kształtu orzeczenia TSUE.
Ze względu na znaczącą wartość portfela stanowiącego podstawę do oszacowania potencjalnych ugód, jak i aktualnych i potencjalnych przyszłych roszczeń wobec Banku, oraz złożoność i niepewność dotyczącą założeń przyjętych do oszacowania kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych, uznaliśmy ten obszar za kluczową sprawę badania.
Nota 22 Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych , Nota 32 Kredyty i pożyczki udzielone klientom , Nota 46
i kompletność danych stanowiących podstawę przeprowadzonych wyliczeń (przez zastosowanie testów szczegółowych w zakresie kompletności i prawidłowości danych wejściowych do modelu), potwierdziliśmy matematyczną poprawność kalkulacji;
o przeanalizowaliśmy zdarzenia po dniu bilansowym pod kątem ewentualnej potrzeby dokonania korekty szacunków na datę bilansową;
o przeanalizowaliśmy sposób ujęcia księgowego w odniesieniu do pomniejszenia wartości bilansowej brutto portfela oraz utworzonej rezerwy;
Oceniliśmy adekwatność i kompletność ujawnień w sprawozdaniu finansowym zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości.
6
Image should be here
Sprawy sporne oraz Nota 65 Zarządzanie ryzykiem walutowych kredytów hipotecznych dla osób prywatnych w sprawozdaniu finansowym zawierają szczegółowe informacje na temat założeń przyjętych do wyliczenia korekty wartości bilansowej brutto portfela kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych oraz utworzonych rezerw, jak i możliwych alternatywnych wyników przedstawionych w ramach analizy wrażliwości szacunku.
Szacowanie wartości oczekiwanych strat kredytowych w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom
Zgodnie z MSSF 9 Zarząd jest zobligowany do określenia wartości oczekiwanych strat kredytowych (“ECL”), które mogą wystąpić w okresie 12 miesięcy lub pozostałym okresie życia składnika aktywów finansowych, w zależności od klasyfikacji poszczególnych aktywów do kategorii (“faz”) ryzyka z uwzględnieniem wpływu przyszłych warunków makroekonomicznych na poziom odpisów z tytułu ryzyka kredytowego.
Portfel kredytowy Banku zawiera ekspozycje, dla których poziom oczekiwanych strat kredytowych jest szacowany:
w podejściu indywidualnym dla jednostkowo istotnych ekspozycji kredytowych; oraz
metodą portfelową z wykorzystaniem modeli statystycznych, dla każdego ze zidentyfikowanych przez Bank homogenicznych portfeli.
Szacowanie poziomu odpisów na oczekiwane straty kredytowe wymaga zastosowania znacznej dozy osądu w odniesieniu do identyfikacji kredytów z utratą wartości i istotnego wzrostu ryzyka kredytowego (“SICR”), oceny jakości kredytowej klienta, wartości zabezpieczenia oraz oczekiwanych odzysków.
Zarząd monitoruje poprawność funkcjonowania modeli poprzez porównanie wyników oszacowanych przez modele do rzeczywistych strat kredytowych (procedury weryfikacji historycznej), aby zapewnić, że poziom odpisów na oczekiwane straty kredytowe od kredytów i pożyczek udzielonych klientom jest odpowiedni.
W modelach oczekiwanych strat kredytowych Bank wykorzystuje duże ilości danych, w związku z czym kompletność i wiarygodność danych może istotnie wpływać na dokładność odpisów na straty kredytowe.
Nasze procedury rozpoczęliśmy od uzyskania zrozumienia polityk i procedur kontroli wewnętrznej w zakresie rozpoznawania i kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych, a także sprawdziliśmy skuteczność wybranych kluczowych mechanizmów kontrolnych wdrożonych przez Bank, w szczególności:
procedury w obszarze wprowadzania danych o klientach wykorzystywanych na potrzeby kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych;
przepływu danych pomiędzy kluczowymi systemami informatycznymi Banku a narzędziem do kalkulacji ECL;
procedury w zakresie terminowej i kompletnej identyfikacji istotnego wzrostu ryzyka kredytowego (faza 2) i utraty wartości (faza 3).
Oceniliśmy także, czy stosowana przez Bank metodologia szacowania odpisów na oczekiwane straty jest zgodna z wymogami MSSF 9. W szczególności oceniliśmy podejście Banku w zakresie stosowania kryteriów SICR, definicji niewykonania zobowiązania, parametrów prawdopodobieństwa wystąpienia straty (“PD”), współczynnika straty w przypadku zaistnienia niewypłacalności (“LGD”) i uwzględniania informacji prospektywnych przy obliczaniu oczekiwanych strat kredytowych.
W przypadku indywidualnie nieistotnych kredytów i pożyczek, które oceniane są pod kątem utraty wartości w ujęciu portfelowym, wykonaliśmy w szczególności następujące procedury:
ocena założeń Banku i korekt eksperckich zastosowanych w modelu;
krytyczna analiza kluczowych osądów i założeń, w tym scenariuszy makroekonomicznych oraz przyjętych
7
Image should be here
Globalna pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na ustalenie poziomu odpisów na oczekiwane straty kredytowe i wymagała zastosowania przez Zarząd dodatkowej subiektywnej oceny ryzyka kredytowego. Aby odnieść się do niepewności nieodłącznie związanych z obecnym i przyszłym otoczeniem makroekonomicznym oraz aby odzwierciedlić wszystkie istotne czynniki ryzyka nieujęte w modelowanych wynikach Banku, Zarząd zmodyfikował stosowane scenariusze makroekonomiczne oraz ujął dodatkowe odpisy eksperckie na prognozowane pogorszenie jakości portfela kredytowego w branżach szczególnie dotkniętych skutkami pandemii.
Poziom odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych portfela kredytów i pożyczek uznaliśmy za kluczową sprawę badania ze względu na:
znaczący osąd zastosowany przez Zarząd przy modelowaniu przyszłych scenariuszy i prognozowaniu zmiennych makroekonomicznych, przy przyjmowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych scenariuszy oraz przy zastosowaniu korekt eksperckich w celu odzwierciedlenia charakterystyk, które nie zostały jeszcze uwzględnione w modelach;
wysoki stopień niepewności związany z szacowaniem odpisu na oczekiwane straty kredytowe ze względu na skutki ekonomiczne pandemii COVID-19, które w znaczący sposób wpłynęły na poziom osądu biegłego rewidenta;
kompleksowość procedur audytowych oraz uzyskiwanych dowodów badania ze względu na poziom złożoności obliczeń oraz ilość danych wykorzystanych do oszacowania odpisów na oczekiwane straty kredytowe.
Nota 20 Wynik z tytułu odpisów na oczekiwane straty kredytowe , Nota 32 Kredyty i pożyczki udzielone klientom oraz Noty 57-63 w dziale Cele i zasady zarządzania ryzykiem w sprawozdaniu finansowym zawierają szczegółowe informacje na temat zastosowanych metod i modeli oraz poziomu oczekiwanych strat kredytowych w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom.
prawdopodobieństw wystąpienia poszczególnych scenariuszy;
analiza stabilności modelu i jego dostosowania do obecnych warunków;
niezależne testy parametrów ryzyka kredytowego.
Do przeprowadzenia powyższych procedur zaangażowaliśmy naszych wewnętrznych specjalistów w zakresie modelowania ryzyka kredytowego.
W ramach prac dotyczących ekspozycji analizowanych indywidualnie wykonaliśmy poniższe procedury:
zastosowaliśmy nasz profesjonalny osąd w zakresie wyboru próby uwzględniając różne kryteria ryzyka;
dla wybranych kredytów i pożyczek sprawdziliśmy klasyfikację do faz na dzień bilansowy;
dla wybranych kredytów i pożyczek z utratą wartości (faza 3), przetestowaliśmy założenia stosowane przy obliczaniu odpisów z tytułu utraty wartości, w szczególności przewidywane scenariusze i przypisane im prawdopodobieństwa oraz terminy i kwoty oczekiwanych przepływów pieniężnych, w tym przepływy pieniężne ze spłat i realizacji zabezpieczeń.
Ponadto, wykonaliśmy następujące procedury:
uzgodniliśmy wybrane dane wejściowe wykorzystane do wyznaczenia parametrów niewykonania zobowiązania i oszacowania oczekiwanych strat kredytowych;
zweryfikowaliśmy przypisanie ekspozycji do odpowiednich faz oraz oceniliśmy wpływ zastosowanych moratoriów w spłacie na klasyfikację ekspozycji kredytowych i poziom oczekiwanych strat kredytowych;
zweryfikowaliśmy założenia przyjęte do kalkulacji dodatkowych odpisów eksperckich nieuwzględnion ych w modelu, utworzon ych w celu odzwierciedlenia wpływu pandemii COVID-19 na prognozowane pogorszenie jakości portfela kredytowego w branżach szczególnie dotkniętych skutkami pandemii;
8
Image should be here
przeprowadziliśmy rekalkulację oczekiwanych strat kredytowych na próbie ekspozycji kredytowych;
wykonaliśmy procedury analityczne w zakresie pokrycia portfela kredytowego oczekiwanymi stratami kredytowymi i ich zmiany w 2020 roku oraz przeniesienia ekspozycji pomiędzy fazami w 2020 roku;
wykonaliśmy analizę zdarzeń po dacie bilansu pod kątem ewentualnej potrzeby dokonania korekty szacunków oczekiwanych strat na datę bilansową;
przeanalizowaliśmy wyniki przeprowadzonej przez Zarząd analizy wrażliwości poziomu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na skutek pogorszenia bądź poprawy parametrów ryzyka.
Oceniliśmy adekwatność i kompletność ujawnień w sprawozdaniu finansowym zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości.
Utrata wartości firmy
Wartość firmy wykazana w sprawozdaniu z sytuacji finansowej w wartości netto 755 mln zł powstała w wyniku nabycia podmiotów gospodarczych w latach wcześniejszych. Zgodnie z wymogami MSR 36 Utrata wartości aktywów , Zarząd Banku ma obowiązek przeprowadzić test na utratę wartości wartości firmy co najmniej na koniec każdego roku obrotowego.
Przeprowadzenie testów na utratę wartości jest procesem złożonym i wymaga zastosowania istotnych osądów oraz założeń dotyczących między innymi planów finansowych i przyszłych
przepływów pieniężnych na kolejne lata, w tym po
okresie objętym szczegółowymi prognozami oraz założeń makroekonomicznych i rynkowych.
W wyniku przeprowadzonych testów na utratę
wartości Zarząd ujął
w trakcie badanego okresu
odpis wartości firmy w sprawozdaniu finansowym
w kwocie 116 mln zł.
Mając na uwadze istotność pozycji w sprawozdaniu finansowym, wrażliwość wyników testu na utratę wartości w odniesieniu do przyjętych założeń oraz ze względu na niepewność co do rozwoju sytuacji gospodarczej w związku z pandemią COVID-19 i jej wpływu na założenia uwzględnione w teście, uznaliśmy ten obszar za kluczową sprawę badania.
Nasze procedury badania obejmowały między innymi:
zrozumienie i ocenę, przy wsparciu wewnętrznych ekspertów z zakresu wycen, modelu zastosowanego do przeprowadzenia testów na utratę wartości pod kątem jego zgodności z wymogami odpowiednich standardów sprawozdawczości finansowej, a także
jego poprawności matematycznej i
spójności metodologicznej ;
krytyczną ocenę poprawności przyjętych założeń i dokonanych szacunków służących określeniu wartości odzyskiwalnej obejmującą między innymi:
o ocenę prognozowanych wyników finansowych,w tym poprzez odniesienie do historycznych wyników oraz jakości procesu budżetowania w okresach poprzednich;
o ocenę racjonalności przyjętych założeń makroekonomicznych, w tym założeń dotyczących stopy dyskonta (stopy wolnej od ryzyka, premii za ryzyko rynkowe, parametru beta) oraz
9
Image should be here
Nota 33.2 Wartości Niematerialne w sprawozdaniu finansowym zawiera szczegółowe informacje na temat przeprowadzonych testów na utratę wartości.
stopy wzrostu w okresie rezydualnym;
ocenę przeprowadzonej przez Zarząd
analizy wrażliwości przyjętych założeń na
wynik wyceny;
ocenę adekwatności i kompletności ujawnień dotyczących testu na utratę wartości firmy w sprawozdaniu finansowym zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości .
Odpowiedzialność Zarządu i Rady Nadzorczej za sprawozdanie finansowe
Zarząd Banku jest odpowiedzialny za sporządzenie, na podstawie prawidłowo prowadzonych ksiąg rachunkowych, rocznego sprawozdania finansowego, które przedstawia rzetelny i jasny obraz sytuacji majątkowej i finansowej i wyniku finansowego Banku zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską, przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości oraz z obowiązującymi Bank przepisami prawa i statutem, a także za kontrolę wewnętrzną, którą Zarząd uważa za niezbędną, aby umożliwić sporządzenie sprawozdania finansowego niezawierającego istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem lub błędem.
Sporządzając sprawozdanie finansowe Zarząd Banku jest odpowiedzialny za ocenę zdolności
Banku do kontynuowania działalności, ujawnienie, jeżeli ma to zastosowanie, spraw związanych z kontynuacją działalności oraz za przyjęcie zasady kontynuacji działalności jako podstawy rachunkowości, z wyjątkiem sytuacji kiedy Zarząd albo zamierza dokonać likwidacji Banku, albo zaniechać prowadzenia działalności albo nie ma żadnej realnej alternatywy dla likwidacji lub zaniechania działalności.
Zarząd Banku oraz członkowie Rady Nadzorczej Spółki są zobowiązani do zapewnienia, aby sprawozdanie finansowe spełniało wymagania przewidziane w Ustawie o rachunkowości. Członkowie Rady Nadzorczej są odpowiedzialni za nadzorowanie procesu sprawozdawczości finansowej.
Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie sprawozdania finansowego
Naszymi celami są uzyskanie racjonalnej pewności czy sprawozdanie finansowe jako całość nie zawiera istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem lub błędem oraz wydanie sprawozdania z badania zawierającego naszą opinię. Racjonalna pewność jest wysokim poziomem pewności, ale nie gwarantuje, że badanie przeprowadzone zgodnie z KSB zawsze wykryje istniejące istotne zniekształcenie. Zniekształcenia mogą powstawać na skutek oszustwa lub błędu i są uważane za istotne, jeżeli można racjonalnie oczekiwać, że pojedynczo lub łącznie mogłyby wpłynąć na decyzje ekonomiczne użytkowników podjęte na podstawie sprawozdania finansowego.
Zakres badania nie obejmuje zapewnienia co do przyszłej rentowności Banku ani efektywności lub
skuteczności prowadzenia jego spraw przez Zarząd Banku obecnie lub w przyszłości.
Podczas badania zgodnego z KSB stosujemy zawodowy osąd i zachowujemy zawodowy sceptycyzm, a także:
identyfikujemy i szacujemy ryzyka istotnego zniekształcenia sprawozdania finansowego spowodowanego oszustwem lub błędem, projektujemy i przeprowadzamy procedury badania odpowiadające tym ryzykom i uzyskujemy dowody badania, które są wystarczające i odpowiednie, aby stanowić podstawę dla naszej opinii. Ryzyko niewykrycia istotnego zniekształcenia wynikającego z oszustwa jest większe niż tego wynikającego z błędu, ponieważ oszustwo może dotyczyć zmowy,
10
Image should be here
fałszerstwa, celowych pominięć, wprowadzenia w błąd lub obejścia kontroli wewnętrznej;
uzyskujemy zrozumienie kontroli wewnętrznej stosownej dla badania w celu zaprojektowania procedur badania, które są odpowiednie w danych okolicznościach, ale nie w celu wyrażenia opinii na temat skuteczności kontroli wewnętrznej Banku;
oceniamy odpowiedniość zastosowanych zasad (polityki) rachunkowości oraz zasadność szacunków księgowych oraz powiązanych ujawnień dokonanych przez Zarząd Banku;
wyciągamy wniosek na temat odpowiedniości zastosowania przez Zarząd Banku zasady kontynuacji działalności jako podstawy rachunkowości oraz, na podstawie uzyskanych dowodów badania, czy istnieje istotna niepewność związana ze zdarzeniami lub warunkami, które mogą poddawać w znaczącą wątpliwość zdolność Banku do kontynuacji działalności. Jeżeli dochodzimy do wniosku, że istnieje istotna niepewność, wymagane jest od nas zwrócenie uwagi w sprawozdaniu biegłego rewidenta na powiązane ujawnienia w sprawozdaniu finansowym lub, jeżeli takie ujawnienia są nieadekwatne, modyfikujemy naszą opinię. Nasze wnioski są oparte na dowodach badania uzyskanych do dnia sporządzenia sprawozdania biegłego rewidenta, jednakże przyszłe zdarzenia lub warunki mogą spowodować, że Bank zaprzestanie kontynuacji działalności;
oceniamy ogólną prezentację, strukturę i zawartość sprawozdania finansowego, w tym ujawnienia, oraz czy sprawozdanie finansowe przedstawia będące ich podstawą transakcje i zdarzenia w sposób zapewniający rzetelną prezentację.
Komunikujemy się z Komitetem Audytu odnośnie, między innymi, planowanego zakresu i czasu przeprowadzenia badania oraz znaczących ustaleń badania, w tym wszelkich znaczących słabości kontroli wewnętrznej, które zidentyfikujemy podczas badania.
Składamy Komitetowi Audytu oświadczenie, że przestrzegaliśmy stosownych wymogów etycznych dotyczących niezależności oraz komunikujemy wszystkie powiązania i inne sprawy, które mogłyby być racjonalnie uznane za stanowiące zagrożenie dla naszej niezależności, a tam gdzie ma to zastosowanie, informujemy o działaniach podjętych w celu eliminowania tych zagrożeń oraz zastosowanych zabezpieczeniach.
Spośród spraw komunikowanych Komitetowi Audytu ustaliliśmy te sprawy, które były najbardziej znaczące podczas badania sprawozdania finansowego za bieżący okres i dlatego uznaliśmy je za kluczowe sprawy badania. Opisujemy te sprawy w naszym sprawozdaniu biegłego rewidenta, chyba że przepisy prawa lub regulacje zabraniają publicznego ujawnienia na ich temat lub gdy, w wyjątkowych okolicznościach, ustalimy, że kwestia nie powinna być komunikowana w naszym sprawozdaniu, ponieważ można byłoby racjonalnie oczekiwać, że negatywne konsekwencje przeważyłyby korzyści dla interesu publicznego takiego ujawnienia.
Inne informacje, w tym sprawozdanie z działalności
Inne informacje
Na inne informacje składa się Sprawozdanie Zarządu z działalności Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego S.A. za 2020 rok obejmujące Sprawozdanie Zarządu z działalności PKO Banku Polskiego S.A. („Sprawozdanie z działalności”) wraz z oświadczeniem o stosowaniu ładu korporacyjnego i oświadczeniem na temat informacji niefinansowych, o którym mowa w art. 49b ust. 1 Ustawy o rachunkowości, które są wyodrębnionymi częściami tego Sprawozdania (razem „Inne informacje”). Inne informacje nie obejmują sprawozdania
finansowego i sprawozdania biegłego rewidenta na jego temat.
Odpowiedzialność Zarządu i Rady Nadzorczej
Zarząd Banku jest odpowiedzialny za sporządzenie Innych informacji zgodnie z przepisami prawa.
Zarząd Banku oraz członkowie Rady Nadzorczej są zobowiązani do zapewnienia, aby Sprawozdanie z działalności wraz z wyodrębnionymi częściami spełniało wymagania przewidziane w Ustawie o rachunkowości.
11
Image should be here
Odpowiedzialność biegłego rewidenta
Nasza opinia z badania sprawozdania finansowego nie obejmuje Innych informacji.
W związku z badaniem sprawozdania finansowego naszym obowiązkiem jest przeczytanie Innych informacji, i czyniąc to, rozważenie czy są one istotnie niespójne ze sprawozdaniem finansowym, z naszą wiedzą uzyskaną w trakcie badania, lub w inny sposób wydają się być istotnie zniekształcone. Jeżeli, na podstawie wykonanej pracy stwierdzimy istotne zniekształcenie Innych informacji, jesteśmy zobowiązani poinformować o tym w naszym sprawozdaniu z badania. Naszym obowiązkiem zgodnie z wymogami Ustawy o biegłych rewidentach jest również wydanie opinii czy Sprawozdanie z działalności zostało sporządzone zgodnie z przepisami oraz czy jest zgodne z informacjami zawartymi w rocznym sprawozdaniu finansowym.
Ponadto jesteśmy zobowiązani do wydania opinii, czy Bank w oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego zawarł wymagane informacje oraz do poinformowania czy Bank sporządził oświadczenie na temat informacji niefinansowych.
Ponadto jesteśmy zobowiązani do zbadania informacji finansowych zawartych w Sprawozdaniu z działalności zgodnie z zakresem opisanym w niniejszym sprawozdaniu z badania oraz wymogami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe („Prawo bankowe” - tekst jednolity Dz. U. z 2020 r., poz. 1896, z późn. zm.).
Opinia o Sprawozdaniu z działalności
Na podstawie wykonanej pracy w trakcie badania, naszym zdaniem, Sprawozdanie z działalności:
zostało sporządzone zgodnie z art. 49 Ustawy o rachunkowości oraz paragrafu 70 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 marca 2018 r. w sprawie informacji bieżących
i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim („Rozporządzenie o informacjach bieżących” – Dz. U. z 2018 r., poz. 757) oraz art. 111a ust. 1-2 Prawa bankowego;
jest zgodne z informacjami zawartymi w sprawozdaniu finansowym.
Ponadto oświadczamy, że w świetle wiedzy o Banku i jego otoczeniu uzyskanej podczas naszego badania nie stwierdziliśmy w Sprawozdaniu z działalności istotnych zniekształceń.
Opinia o oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego
Naszym zdaniem w oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego Bank zawarł informacje określone w paragrafie 70 ust. 6 punkt 5 Rozporządzenia o informacjach bieżących. Ponadto, naszym zdaniem, informacje wskazane w paragrafie 70 ust. 6 punkt 5 lit. c-f, h oraz i tego Rozporządzenia zawarte w oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego są zgodne z mającymi zastosowanie przepisami oraz informacjami zawartymi w sprawozdaniu finansowym.
Informacja na temat informacji niefinansowych
Zgodnie z wymogami Ustawy o biegłych rewidentach potwierdzamy, że Bank sporządził oświadczenie na temat informacji niefinansowych, o którym mowa w art. 49b ust. 1 Ustawy o rachunkowości jako wyodrębnioną część Sprawozdania z działalności.
Nie wykonaliśmy żadnych prac atestacyjnych dotyczących oświadczenia odrębnego sprawozdania na temat informacji niefinansowych i nie wyrażamy jakiegokolwiek zapewnienia na jego temat.
Sprawozdanie na temat innych wymogów prawa i regulacji
Informacja o przestrzeganiu regulacji ostrożnościowych
Zarząd Banku jest odpowiedzialny za przestrzeganie obowiązujących regulacji ostrożnościowych określonych w odrębnych przepisach, w szczególności za prawidłowe ustalenie współczynników kapitałowych.
Współczynniki kapitałowe na dzień 31 grudnia 2020 r. zostały przedstawione w nocie 69 sprawozdania finansowego i obejmują współczynnik kapitału Tier I oraz łączny współczynnik kapitałowy.
Naszym obowiązkiem jest poinformowanie w sprawozdaniu z badania sprawozdania
12
Image should be here
finansowego czy Bank przestrzega obowiązujących regulacji ostrożnościowych określonych w odrębnych przepisach, w szczególności czy Bank prawidłowo ustalił współczynniki kapitałowe. Dla potrzeb niniejszej informacji za odrębne przepisy rozumiemy Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, z późn. zm. („CRR”), Prawo bankowe oraz ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym („Ustawa o nadzorze makroostrożnościowym” – tekst jednolity Dz.U. z 2021 r. poz. 140).
Celem badania sprawozdania finansowego nie jest przedstawienie opinii o przestrzeganiu obowiązujących regulacji ostrożnościowych określonych w odrębnych przepisach wymienionych powyżej, w szczególności o prawidłowym ustaleniu współczynników kapitałowych i opinii takiej nie formułujemy.
W oparciu o wykonaną przez nas pracę informujemy, że nie stwierdziliśmy:
przypadków nieprzestrzegania przez Bank w okresie od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2020 r. obowiązujących regulacji ostrożnościowych, określonych w odrębnych przepisach wymienionych powyżej;
nieprawidłowości w zakresie ustalenia przez Bank na dzień 31 grudnia 2020 r.
współczynników kapitałowych zgodnie z odrębnymi przepisami wymienionymi powyżej,
które miałyby istotny wpływ na sprawozdanie finansowe.
Oświadczenie na temat świadczenia usług niebędących badaniem sprawozdania finansowego
Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą i przekonaniem oświadczamy, że usługi niebędące badaniem sprawozdań finansowych, które świadczyliśmy na rzecz Banku i jego spółek zależnych są zgodne z prawem i przepisami obowiązującymi w Polsce oraz że nie świadczyliśmy usług niebędących badaniem, które są zakazane na mocy art. 5 ust. 1 Rozporządzenia UE oraz art. 136 Ustawy o biegłych rewidentach.
Usługi niebędące badaniem sprawozdań finansowych, które świadczyliśmy na rzecz Banku w badanym okresie zostały wymienione w nocie 73 sprawozdania finansowego.
Na rzecz spółek zależnych świadczyliśmy usługi badania oraz przeglądu śródrocznych sprawozdań finansowych, a także usługi badania i przeglądu pakietów konsolidacyjnych.
Wybór firmy audytorskiej
Zostaliśmy wybrani do badania rocznego sprawozdania finansowego Banku uchwałą Rady Nadzorczej Banku z dnia 13 grudnia 2018 r. Sprawozdanie finansowe Banku badamy po raz pierwszy.
Kluczowym biegłym rewidentem odpowiedzialnym za badanie w imieniu PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Audyt sp.k., spółki wpisanej na listę firm audytorskich pod numerem 144, którego rezultatem jest niniejsze sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta, jest Agnieszka Accordi.
Agnieszka Accordi
Kluczowy Biegły Rewident
Numer w rejestrze 11665
Warszawa, 28 kwietnia 2021 r.