PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Audyt sp.k., ul. Polna 11, 00-633 Warszawa, Polska, T: +48 (22) 746
4000, F: +48 (22) 742 4040, www.pwc.pl
PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Audyt sp.k., wpisana jest do Krajowego Rejestru Sądowego
prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla m. st. Warszawy, pod numerem KRS 0000750050, NIP 526-021-02-28. Siedzibą Spółki jest Warszawa,
ul. Polna 11.
Image should be here
Sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta z badania
Dla Walnego Zgromadzenia i Rady Nadzorczej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego S.A.
Sprawozdanie z badania rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego
Nasza opinia
Naszym zdaniem, załączone roczne skonsolidowane sprawozdanie finansowe:
przedstawia rzetelny i jasny obraz skonsolidowanej sytuacji majątkowej i finansowej grupy kapitałowej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego S.A. ("Grupa"), w której jednostką dominującą jest Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. ("Jednostka dominująca") na dzień 31 grudnia 2022 r. oraz skonsolidowanego wyniku finansowego i skonsolidowanych przepływów pieniężnych Grupy za rok obrotowy zakończony w tym dniu zgodnie z mającymi zastosowanie Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską oraz przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości;
jest zgodne co do formy i treści z obowiązującymi Grupę przepisami prawa oraz statutem Jednostki dominującej
Niniejsza opinia jest spójna z naszym sprawozdaniem dodatkowym dla Komitetu Audytu, które wydaliśmy z dniem niniejszego sprawozdania.
Przedmiot naszego badania
Przeprowadziliśmy badanie rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego grupy kapitałowej Powszechnej Kasy Oszczędności Banku Polskiego S.A., które zawiera:
skonsolidowane sprawozdanie z sytuacji finansowej na dzień 31 grudnia 2022 r.;
oraz sporządzone za rok obrotowy od 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r.:
skonsolidowany rachunek zysków i strat
skonsolidowane sprawozdanie z całkowitych dochodów;
skonsolidowane sprawozdanie ze zmian w kapitale własnym;
skonsolidowane sprawozdanie z przepływów pieniężnych, oraz
informację dodatkową, zawierającą opis istotnych przyjętych zasad rachunkowości i inne informacje objaśniające.
Podstawa opinii
Nasze badanie przeprowadziliśmy zgodnie z Krajowymi Standardami Badania w brzmieniu Międzynarodowych Standardów Badania przyjętymi uchwałą przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów („KSB”) oraz stosownie do postanowień ustawy z dn.11 maja 2017 r. o biegłych rewidentach, firmach audytorskich i nadzorze publicznym („Ustawa o biegłych rewidentach”) a także
2
Image should be here
Rozporządzenia UE nr 537/2014 z dnia 16 kwietnia 2014 r. w sprawie szczegółowych wymogów dotyczących ustawowych badań sprawozdań finansowych jednostek interesu publicznego („Rozporządzenie UE”). Nasza odpowiedzialność zgodnie z KSB została dalej opisana w sekcji Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Uważamy, że dowody badania, które uzyskaliśmy są wystarczające i odpowiednie, aby stanowić podstawę dla naszej opinii.
Niezależność
Jesteśmy niezależni od Grupy zgodnie z Międzynarodowym Kodeksem Etyki Zawodowych Księgowych (w tym Międzynarodowymi Standardami Niezależności) wydanym przez Radę Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych (“Kodeks IESBA”) przyjętym uchwałą Krajowej Rady Biegłych Rewidentów oraz z innymi wymogami etycznymi, które mają zastosowanie do naszego badania skonsolidowanych sprawozdań finansowych w Polsce. Wypełniliśmy nasze inne obowiązki etyczne zgodnie z tymi wymogami i Kodeksem IESBA. W trakcie przeprowadzania badania kluczowy biegły rewident oraz firma audytorska pozostali niezależni od Grupy zgodnie z wymogami niezależności określonymi w Ustawie o biegłych rewidentach oraz w Rozporządzeniu UE.
Nasze podejście do badania
Podsumowanie
Istotność ogólna przyjęta do badania została określona na poziomie 354 mln zł. Istotność ogólną przyjęliśmy na podstawie wartości 5% zysku przed opodatkowaniem skorygowanego o podatek od instytucji finansowych oraz o stratę wynikającą ze zmian oczekiwanych przepływów pieniężnych z tytułu kredytów hipotecznych na skutek wejścia w życie ustawy umożliwiającej klientom odroczenie spłat wybranych rat kapitałowo-odsetkowych (“wakacje kredytowe”). Ze względów ostrożnościowych skorygowaliśmy istotność ogólną, aby nie przekraczała wartości 1% aktywów netto Grupy.
Przeprowadziliśmy badanie jednostkowego sprawozdania finansowego Jednostki dominującej oraz pakietów konsolidacyjnych jednostek zależnych, które mają istotny wpływ na skonsolidowane sprawozdanie finansowe.
Szacowanie kosztów ryzyka prawnego związanego z portfelem kredytów hipotecznych we franku szwajcarskim (CHF)
Szacowanie wartości oczekiwanych strat kredytowych w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom
Szacunki dotyczące ujęcia w księgach rachunkowych przychodów odsetkowych od kredytów udzielonych klientom, w tym wynikające z ustawowych wakacji kredytowych
Ocena wpływu wojny w Ukrainie na skonsolidowane sprawozdanie finansowe
Zaprojektowaliśmy nasze badanie ustalając istotność i oceniając ryzyko istotnego zniekształcenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego. W szczególności rozważyliśmy, gdzie Zarząd Jednostki dominującej dokonał subiektywnych osądów; na przykład w odniesieniu do znaczących
Image should be here
3
Image should be here
szacunków księgowych, które wymagały przyjęcia założeń oraz rozważenia wystąpienia przyszłych zdarzeń, które z natury są niepewne. Odnieśliśmy się również do ryzyka obejścia przez Zarząd kontroli wewnętrznej, w tym – wśród innych spraw – rozważyliśmy, czy wystąpiły dowody na stronniczość Zarządu, która stanowiłaby ryzyko istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem.
Dostosowaliśmy zakres naszego badania w celu wykonania wystarczającej pracy umożliwiającej nam wydanie opinii o skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym jako całości, biorąc pod uwagę strukturę Grupy, procesy księgowe i kontrole oraz branżę, w której działa Grupa.
Istotność
Na zakres naszego badania miał wpływ przyjęty poziom istotności. Badanie zaprojektowane zostało w celu uzyskania racjonalnej pewności, czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe jako całość nie zawiera istotnego zniekształcenia. Zniekształcenia mogą powstać na skutek oszustwa lub błędu. Zniekształcenia są uważane za istotne, jeżeli można racjonalnie oczekiwać, że pojedynczo lub łącznie mogłyby wpłynąć na decyzje ekonomiczne użytkowników podjęte na podstawie skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Na podstawie naszego zawodowego osądu ustaliliśmy progi ilościowe dla istotności, w tym ogólną istotność w odniesieniu do skonsolidowanego sprawozdania finansowego jako całości, którą przedstawiamy poniżej. Progi te, wraz z czynnikami jakościowymi, umożliwiły nam określenie zakresu naszego badania oraz rodzaj, czas i zasięg procedur badania, a także ocenę wpływu zniekształceń, zarówno indywidualnie, jak i łącznie na skonsolidowane sprawozdanie finansowe jako całość.
Ogólna istotność
354 mln zł (2021: 380 mln zł)
Podstawa ustalenia
5% zysku brutto skorygowanego o podatek od niektórych instytucji finansowych oraz stratę wynikającą z wakacji kredytowych. Dla celów ostrożnościowych wprowadziliśmy ograniczenie poziomu istotności do 1% aktywów netto.
Uzasadnienie przyjętej podstawy
Przyjęliśmy zysk brutto jako podstawę określenia istotności, ponieważ naszym zdaniem miernik ten jest powszechnie używany do oceny działalności Grupy przez użytkowników sprawozdań finansowych oraz jest ogólnie przyjętym wskaźnikiem odniesienia. Skorygowaliśmy zysk brutto o podatek od niektórych instytucji finansowych, który ma naturę szczególnego obciążenia podatkowego oraz o stratę wynikającą z wakacji kredytowych będącą zdarzeniem o charakterze jednorazowym.
Przyjęliśmy poziom istotności na poziomie 5%, ponieważ na podstawie naszego profesjonalnego osądu jest on spójny z poziomem istotności ilościowej wykorzystywanej przy badaniu podmiotów zorientowanych na osiąganie zysku w sektorze finansowym.
Image should be here
Uzgodniliśmy z Komitetem Audytu Jednostki dominującej, że poinformujemy o zidentyfikowanych podczas badania zniekształceniach skonsolidowanego sprawozdania finansowego o wartości większej niż 15 mln zł, a także zniekształceniach poniżej tej kwoty, jeżeli w naszej ocenie byłoby to uzasadnione ze względów na czynniki jakościowe.
4
Image should be here
Kluczowe sprawy badania
Kluczowe sprawy badania są to sprawy, które według naszego zawodowego osądu były najbardziej znaczące podczas naszego badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego za bieżący okres. Obejmują one najbardziej znaczące ocenione rodzaje ryzyka istotnego zniekształcenia, w tym ocenione rodzaje ryzyka istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem. Do spraw tych odnieśliśmy się w kontekście naszego badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego jako całości oraz przy formułowaniu naszej opinii. Nie wyrażamy osobnej opinii na temat tych spraw.
Kluczowa sprawa badania
Jak nasze badanie odniosło się do tej sprawy
Szacowanie kosztów ryzyka prawnego związanego z portfelem kredytów hipotecznych we franku szwajcarskim (CHF)
Na dzień bilansowy Grupa posiadała portfel kredytów hipotecznych denominowanych i indeksowanych do CHF w łącznej kwocie brutto 16.731 mln zł przed uwzględnieniem pomniejszenia umownych przepływów pieniężnych z tytułu ryzyka prawnego. Jak opisano w Nocie 26 Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych skonsolidowanego sprawozdania finansowego, umowy kredytowe, w oparciu o które kredyty te zostały udzielone, zawierają klauzule kwestionowane przez klientów na drodze sądowej pod zarzutem abuzywności. Na chwilę obecną linia orzecznicza sądów nie jest jednolita, natomiast obserwowany jest negatywny dla banków trend w odniesieniu do zapadających wyroków sądowych, co wpływa zarówno na wzrost poziomu szacowanego prawdopodobieństwa wystąpienia niekorzystnych dla banków rozstrzygnięć spraw spornych jak i na wzrost liczby spraw sądowych wniesionych przez klientów banków. Jak opisano w Nocie 26, od 4 października 2021 r. Grupa zawiera dobrowolne ugody z klientami, którzy zawarli umowy kredytu lub pożyczki zabezpieczone hipotecznie indeksowane do walut obcych lub denominowane w walutach obcych. Do dnia 31 grudnia 2022 r. podpisano 20.396 ugód. Zawierane ugody z klientami skutkują umorzeniem kwoty zadłużenia klientów z tytułu kredytu w CHF tak, jak gdyby ich kredyty od początku były kredytami złotowymi
W ramach naszego badania oceniliśmy, czy zastosowane przez Grupę podejście księgowe jest zgodne z MSSF 9 oraz MSR 37. Skoncentrowaliśmy się na ocenie podejścia Banku do szacowania kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w CHF, a także zakresu ujawnień zawartych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.
Nasze procedury nakierowane były głównie na krytyczną ocenę modelu i poszczególnych założeń przyjętych przez Zarząd mających istotny wpływ na poziom pomniejszenia wartości bilansowej brutto portfela oraz ujętych rezerw. W szczególności przeprowadziliśmy poniżej wymienione procedury:
dokonaliśmy oceny zaprojektowania i wdrożenia monitoringu oraz kontroli wewnętrznych w ramach zarządzania ryzykami prawnymi oraz w procesie szacowania pomniejszenia wartości bilansowej brutto portfela oraz ujętych rezerw;
przeprowadziliśmy rozmowy z Zarządem Jednostki Dominującej oraz specjalistami, w tym z prawnikami Grupy oraz ekspertami zewnętrznymi, na temat przyjętych założeń uwzględniających historyczne obserwacje, w tym informacje i zdarzenia następujące po dacie bilansowej;
we współpracy z naszymi ekspertami do spraw prawnych przeanalizowaliśmy
Image should be here
5
Image should be here
oprocentowanymi według stawki referencyjnej WIBOR powiększonej o wynegocjowaną marżę bazującą na poziomie stosowanym historycznie dla tego typu kredytów.
Na dzień bilansowy Grupa oszacowała koszty na pokrycie ryzyka prawnego, zarówno dla aktywnego portfela, jak i dla kredytów spłaconych przed datą bilansową, a także w odniesieniu do umów kredytowych aktualnie kwestionowanych przez klientów na drodze sądowej. W skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym Grupa ujęła szacunek tych kosztów, dla kredytów aktywnych na podstawie punktu B5.4.6 Międzynarodowego Standardu Sprawozdawczości Finansowej 9 Instrumenty finansowe (“MSSF 9”) korygując wartość bilansową brutto portfela poprzez zmniejszenie kontraktowych przepływów pieniężnych z tytułu kredytów hipotecznych denominowanych lub indeksowanych do CHF, a dla kredytów spłaconych ujmując rezerwę zgodnie z Międzynarodowym Standardem Rachunkowości 37 Rezerwy, zobowiązania warunkowe i aktywa warunkowe (“MSR 37“).
W trakcie 2022 roku nastąpiło rozliczenie ugód oraz prawomocnych wyroków w kwocie 1.478 mln zł w ciężar utworzonych odpisów, a oszacowany na dzień 31 grudnia 2022 r. poziom pomniejszenia wartości bilansowej brutto aktywnego portfela oraz poziom utworzonych rezerw wyniósł odpowiednio 7.378 mln zł i 945 mln zł.
Koszty ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w CHF zostały oszacowane przy zastosowaniu statystycznej metody uwzględniającej wpływ charakterystyk klientów, jako suma iloczynów:
prawdopodobieństwa zaakceptowania ugody przez klienta i kwoty straty Grupy z tytułu ugody oraz
prawdopodobieństw wystąpienia określonych rozstrzygnięć sporów sądowych i kwot straty dla różnych scenariuszy tych rozstrzygnięć przy uwzględnieniu aktualnej oraz oczekiwanej liczby spraw sądowych w horyzoncie czasowym, w którym Grupa narażona jest na takie ryzyko.
Szacunki dotyczące kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w CHF są złożone i wymagają znacznego stopnia osądu w odniesieniu
dokumentację i opinie zewnętrznych kancelarii prawnych uzyskane przez Grupę na potrzeby oszacowania ryzyka uznania klauzul w umowach Grupy za abuzywne, jak i prawdopodobieństwa realizacji poszczególnych scenariuszy możliwych rozstrzygnięć;
we współpracy z naszymi ekspertami do spraw prawnych oraz modelowania statystycznego przeanalizowaliśmy dokumentację modelu;
przeanalizowaliśmy wyniki przeprowadzonej analizy wstecznej modelu szacowania kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w CHF;
procedury wiarygodności:
o przeanalizowaliśmy wyniki prowadzonego programu ugód oraz sposób ich uwzględnienia w modelu;
o uzyskaliśmy stanowisko zewnętrznych kancelarii prawnych współpracujących z Grupą w oparciu o aktualną linię orzeczniczą sądów co do oczekiwanych rozstrzygnięć spraw sądowych wraz z oszacowaniem prawdopodobieństwa tych rozstrzygnięć;
o zweryfikowaliśmy sposób kalkulacji wartości potencjalnych strat w ramach poszczególnych scenariuszy zakładanych przez Grupę;
o sprawdziliśmy prawidłowość i kompletność danych stanowiących podstawę przeprowadzonych wyliczeń w modelu Grupy (przez zastosowanie testów szczegółowych w zakresie kompletności i prawidłowości danych wejściowych do modelu);
o potwierdziliśmy matematyczną poprawność kalkulacji modelu;
o zweryfikowaliśmy poprawność rozliczenia zawartych ugód
o zweryfikowaliśmy ujęcie wyniku na rozliczeniu do ksiąg na całej populacj i .
Oceniliśmy również adekwatność i kompletność ujawnień w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości,
6
Image should be here
do kluczowych założeń:
spodziewany poziom przyszłych ugód opiera się na liczbie dotychczas zawartych ugód z klientami i charakteryzuje się znacznym poziomem niepewności ze względu na krótki okres obserwacji, zmieniające się czynniki zewnętrzne, które mogą wpłynąć na przyszłe decyzje klientów co do przystąpienia do programu ugód, a także przyszłe decyzje Grupy co dalszej aktywności w zakresie zawierania ugód;
prognozowana liczba przyszłych pozwów sądowych opiera się na historycznych obserwacjach dotyczących spraw sądowych i charakteryzuje się znaczną niepewnością ze względu na dużą dotychczasową dynamikę liczby spraw zgłaszanych do sądu przez klientów Grupy stanowiących podstawę do oszacowania, jak i niepewnością co do prognozy skłonności klientów do złożenia sprawy w sądzie w przyszłości;
prawdopodobieństwa rozstrzygnięć obecnych i przyszłych spraw sądowych wpływające na poziom straty podlegają istotnym zmianom ze względu na brak jednolitej linii orzeczniczej w dotychczasowych wyrokach sądowych;
prawdopodobieństwo odzyskania wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału w przypadku unieważnionych kredytów, stanowiące integralną część szacunków oczekiwanych przyszłych przepływów pieniężnych z rozliczeń portfela kredytów hipotecznych CHF, charakteryzuje się znaczną niepewnością w świetle przedstawionej w dniu 16 lutego 2023 roku opinii rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (“TSUE”), która podważa możliwość dochodzenia wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z kapitału. Jak opisano w Nocie 80 Z darzenia, które wystąpiły po dniu, na który sporządzono sprawozdanie finansowe, pomimo niewiążącego charakteru tej opinii, może ona stanowić prognostyk co do negatywnego wyroku TSUE.
w tym ujawnienia w Nocie 80 Z darzenia, które wystąpiły po dniu, na który sporządzono sprawozdanie finansowe.
7
Image should be here
Ze względu na istotny wpływ na wynik Grupy, złożoność i niepewność założeń przyjętych do oszacowania kosztów ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w CHF, jak i na znaczącą wartość portfela stanowiącego podstawę do oszacowania potencjalnych ugód, a także aktualnych i potencjalnych przyszłych roszczeń wobec Grupy, uznaliśmy ten obszar za kluczową sprawę badania.
Nota 26 Koszt ryzyka prawnego kredytów hipotecznych w walutach wymienialnych, Nota 36 Kredyty i pożyczki udzielone klientom, Nota 49 Sprawy sporne, Nota 63 Zarządzanie ryzykiem walutowych kredytów hipotecznych dla osób prywatnych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zawierają szczegółowe informacje na temat założeń przyjętych do wyliczenia korekty wartości bilansowej brutto portfela kredytów hipotecznych w CHF oraz utworzonych rezerw, jak i możliwych alternatywnych wyników przedstawionych w ramach analizy wrażliwości szacunku.
Szacowanie wartości oczekiwanych strat kredytowych w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom
Zgodnie z MSSF 9 Zarząd Jednostki Dominującej jest zobligowany do określenia wartości oczekiwanych strat kredytowych (“ECL”), które mogą wystąpić w okresie 12 miesięcy lub pozostałym okresie życia składnika aktywów finansowych, w zależności od klasyfikacji poszczególnych aktywów do kategorii (“faz”) ryzyka z uwzględnieniem wpływu przyszłych warunków makroekonomicznych na poziom odpisów z tytułu ryzyka kredytowego.
Portfel kredytowy Grupy zawiera ekspozycje, dla których poziom oczekiwanych strat kredytowych jest szacowany:
w podejściu indywidualnym dla jednostkowo istotnych ekspozycji kredytowych; oraz
metodą portfelową z wykorzystaniem modeli statystycznych, dla każdego ze zidentyfikowanych przez Grupę homogenicznych portfeli.
W ramach naszych procedur dokonaliśmy uaktualnienia naszego zrozumienia polityk i procedur kontroli wewnętrznej w zakresie rozpoznawania i kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych, a także sprawdziliśmy skuteczność wybranych kluczowych mechanizmów kontrolnych wdrożonych przez Grupę, w szczególności:
procedury w obszarze wprowadzania danych o klientach wykorzystywanych na potrzeby kalkulacji oczekiwanych strat kredytowych;
proces przepływu danych pomiędzy kluczowymi systemami informatycznymi Grupy a narzędziem do kalkulacji ECL;
procedury w zakresie terminowej i kompletnej identyfikacji istotnego wzrostu ryzyka kredytowego (faza 2) i utraty wartości (faza 3).
Oceniliśmy także, czy stosowana przez Grupę metodologia szacowania odpisów na oczekiwane straty jest zgodna z wymogami MSSF 9. W szczególności oceniliśmy podejście Grupy w zakresie stosowania
8
Image should be here
Szacowanie poziomu odpisów na oczekiwane straty kredytowe wymaga zastosowania znacznej dozy osądu w odniesieniu do identyfikacji kredytów z utratą wartości i istotnego wzrostu ryzyka kredytowego (“SICR”), oceny jakości kredytowej klienta, wartości zabezpieczenia oraz oczekiwanych odzysków.
Zarząd monitoruje poprawność funkcjonowania modeli poprzez porównanie wyników oszacowanych przez modele do rzeczywistych strat kredytowych (procedury weryfikacji historycznej), aby zapewnić, że poziom odpisów na oczekiwane straty kredytowe od kredytów i pożyczek udzielonych klientom jest odpowiedni.
W modelach oczekiwanych strat kredytowych Grupa wykorzystuje duże ilości danych, w związku z czym kompletność i wiarygodność danych może istotnie wpływać na dokładność kalkulacji odpisów na straty kredytowe.
W związku z dynamicznymi zmianami zachodzącymi w otoczeniu makroekonomicznym, Zarząd Jednostki Dominującej, jak opisano w Nocie 24 Wynik z tytułu odpisów na oczekiwane straty kredytowe , ujął dodatkowe odpisy eksperckie na prognozowane pogorszenie jakości portfela kredytowego w branżach szczególnie dotkniętych skutkami tych zmian.
Poziom odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych portfela kredytów i pożyczek uznaliśmy za kluczową sprawę badania ze względu na:
znaczący osąd zastosowany przez Zarząd Jednostki Dominującej przy modelowaniu przyszłych scenariuszy i prognozowaniu zmiennych makroekonomicznych, przy przyjmowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia poszczególnych scenariuszy oraz przy zastosowaniu korekt eksperckich w celu odzwierciedlenia charakterystyk, które nie zostały jeszcze uwzględnione w modelach;
wysoki stopień niepewności związany z szacowaniem odpisu na oczekiwane straty kredytowe ze względu na niepewności wynikające z czynników makroekonomicznych, które w znaczący sposób wpłynęły na poziom osądu biegłego rewidenta;
kryteriów SICR, definicji niewykonania zobowiązania, parametrów prawdopodobieństwa wystąpienia straty (“PD”), współczynnika straty w przypadku zaistnienia niewypłacalności (“LGD”) i uwzględniania prognozowanych informacji makroekonomicznych przy obliczaniu oczekiwanych strat kredytowych.
W przypadku indywidualnie nieistotnych kredytów i pożyczek, które oceniane są pod kątem utraty wartości w ujęciu portfelowym, wykonaliśmy w szczególności następujące procedury:
ocena założeń Grupy i korekt eksperckich zastosowanych w modelu;
krytyczna analiza kluczowych osądów i założeń, w tym scenariuszy makroekonomicznych oraz przyjętych prawdopodobieństw wystąpienia poszczególnych scenariuszy;
analiza stabilności modelu i jego dostosowania do obecnych warunków;
niezależne testy parametrów ryzyka kredytowego,
na bazie próby weryfikacja przypisania ekspozycji do odpowiednich faz.
Do przeprowadzenia powyższych procedur zaangażowaliśmy naszych wewnętrznych specjalistów w zakresie modelowania ryzyka kredytowego.
W ramach prac dotyczących ekspozycji analizowanych indywidualnie wykonaliśmy poniższe procedury:
zastosowaliśmy nasz profesjonalny osąd w zakresie wyboru próby uwzględniając różne kryteria ryzyka;
dla wybranych kredytów i pożyczek sprawdziliśmy klasyfikację do faz na dzień bilansowy;
dla wybranych kredytów i pożyczek z utratą wartości (faza 3), przetestowaliśmy założenia stosowane przy obliczaniu odpisów z tytułu utraty wartości, w szczególności przewidywane scenariusze i przypisane im
9
Image should be here
kompleksowość procedur audytowych oraz uzyskiwanych dowodów badania ze względu na poziom złożoności obliczeń oraz ilość danych wykorzystanych do oszacowania odpisów na oczekiwane straty kredytowe.
Nota 24 Wynik z tytułu odpisów na oczekiwane straty kredytowe , Nota 36 Kredyty i pożyczki udzielone klientom, Nota 55 Zarządzanie ryzykiem kredytowym oraz Nota 56 Ryzyko kredytowe – informacje finansowe w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zawierają szczegółowe informacje na temat zastosowanych metod i modeli oraz poziomu oczekiwanych strat kredytowych w portfelu kredytów i pożyczek udzielonych klientom.
prawdopodobieństwa oraz terminy i kwoty oczekiwanych przepływów pieniężnych, w tym przepływów pieniężnych ze spłat i realizacji zabezpieczeń.
Ponadto wykonaliśmy następujące procedury:
uzgodniliśmy wybrane dane wejściowe wykorzystane do wyznaczenia parametrów niewykonania zobowiązania i oszacowania oczekiwanych strat kredytowych;
zweryfikowaliśmy założenia przyjęte do kalkulacji dodatkowych korekt nieuwzględnionych w modelu, utworzonych w celu odzwierciedlenia wpływu czynników makroekonomicznych na prognozowane pogorszenie jakości portfela kredytowego w wybranych branżach;
przeprowadziliśmy rekalkulację oczekiwanych strat kredytowych na próbie ekspozycji kredytowych;
wykonaliśmy procedury analityczne w zakresie pokrycia portfela kredytowego oczekiwanymi stratami kredytowymi i ich zmian w trakcie badanego roku oraz przeniesienia ekspozycji pomiędzy fazami;
wykonaliśmy analizę zdarzeń po dacie bilansu pod kątem ewentualnej potrzeby dokonania korekty szacunków oczekiwanych strat na datę bilansową;
przeanalizowaliśmy wyniki przeprowadzonej przez Zarząd Jednostki Dominującej analizy wrażliwości poziomu odpisów z tytułu oczekiwanych strat kredytowych na skutek pogorszenia bądź poprawy parametrów ryzyka.
Oceniliśmy również adekwatność i kompletność ujawnień w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości.
Szacunki dotyczące ujęcia w księgach rachunkowych przychodów odsetkowych od kredytów udzielonych klientom, w tym wynikające z ustawowych wakacji kredytowych
Zgodnie z MSSF 9 przychody z tytułu odsetek
W ramach naszego badania oceniliśmy podejście Grupy do wyliczenia korekty przychodów odsetkowych z tytułu ustawowych wakacji kredytowych, a także zakres ujawnień zawartych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym pod kątem ich zgodności z
10
Image should be here
ujmowane są z zastosowaniem metody efektywnej stopy procentowej, która dyskontuje oszacowane przyszłe przepływy pieniężne w ciągu całego oczekiwanego okresu życia składnika aktywów finansowych do wartości bilansowej brutto składnika aktywów. Zgodnie z Notą 17 Przychody i koszty z tytułu odsetek przychody odsetkowe zawierają również efekt ustawowych wakacji kredytowych, które zostały wprowadzone Ustawą o finansowaniu społecznościowym dla przedsięwzięć gospodarczych i pomocy kredytobiorcom podpisaną 14 lipca 2022 roku przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej (dalej „Ustawa”). Zgodnie z postanowieniami Ustawy wakacje kredytowe dają możliwość klientom zawieszenia wybranych rat kapitałowo- odsetkowych od kredytów hipotecznych udzielonych w złotych polskich, co skutkuje wydłużeniem harmonogramów spłat rat kredytowych stanowiących podstawę do naliczania przychodów odsetkowych. Grupa dokonała korekty wartości bilansowej brutto kredytów hipotecznych w polskich złotych w korespondencji z pomniejszeniem przychodu odsetkowego, skalkulowanej z wykorzystaniem współczynnika odzwierciedlającego liczbę klientów, którzy już zdecydowali się na skorzystanie z wakacji kredytowych oraz oszacowanej liczby klientów, którzy jeszcze mogą złożyć wniosek i skorzystać z odroczenia płatności (współczynnik partycypacji klientów).
W związku z tym uznaliśmy za zasadne, aby
skupić się na ryzyku niewłaściwego ujęcia
przychodów z tytułu odsetek mogącym wystąpić
w szczególności w obszarach znaczącego osądu takich jak:
nieprawidłowe określenie okresu rozliczania przychodów z tytułu odsetek;
ujęcie przychodów z tytułu odsetek w niewłaściwej kwocie (na przykład z uwagi na modyfikację umowy z klientem) lub ujęcia przychodów co do których nie ma pewności (na przykład z uwagi na przedpłaty), iż będą należne;
nieprawidłowego oszacowania liczby klientów, którzy skorzystają z ustawowych wakacji kredytowych w kolejnych kwartałach, a co za tym idzie nieprawidłowego ujęcia przychodów
obowiązującymi standardami rachunkowości. W szczególności przeprowadziliśmy poniżej wymienione procedury:
przeprowadziliśmy rozmowy ze specjalistami Grupy na temat przyjętych założeń szacunku;
otrzymaliśmy zrozumienie i sprawdziliśmy skuteczność wybranych kluczowych mechanizmów kontrolnych w zakresie kalkulacji i ujmowania przychodów odsetkowych, w szczególności korekty z tytułu wakacji kredytowych;
przeprowadziliśmy procedury wiarygodności:
o testy analityczne dotyczące przychodów z tytułu odsetek dotyczących aktywów finansowych wycenianych w zamortyzowanym koszcie;
o weryfikacja założeń dotyczących oczekiwanej ilości klientów, którzy skorzystają z wakacji kredytowych;
o weryfikacja kompletności i prawidłowości danych wsadowych wykorzystywanych do kalkulacji korekty przychodów z tytułu odsetek oraz wartości bilansowej brutto kredytów w związku z wakacjami kredytowymi;
o rekalkulacja korekty przychodów odsetkowych z tytułu wakacji kredytowych na bazie próby ekspozycji kredytowych.
11
Image should be here
z tytułu odsetek, nieprawidłowości metodologicznych stosowanych w kalkulacji oraz niekompletnych bądź nieprawidłowych danych wsadowych.
Nota 17 Przychody i koszty z tytułu odsetek, Nota 36 Kredyty i pożyczki udzielone klientom w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zawierają szczegółowe informacje na temat metod rozpoznania oraz szacunków dokonanych w zakresie przychodów z tytułu odsetek.
Ocena wpływu wojny w Ukrainie na skonsolidowane sprawozdanie finansowe
24 lutego 2022 r. Federacja Rosyjska rozpoczęła inwazję na Ukrainę. Grupa prowadzi działalność na terenie Ukrainy poprzez Grupę Kapitałową KREDOBANK S.A., "Inter-Risk Ukraina” spółkę z dodatkową odpowiedzialnością, Finansową Kompanię „Prywatne Inwestycje" sp. z o.o. i Finansową Kompanię „Idea Kapitał” sp. z o.o. (dalej “spółki ukraińskie”). Na 31 grudnia 2022 r. Grupa Kapitałowa nadal sprawowałą kontrolę nad spółkami ukraińskimi i ujęła je metodą pełną w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.
W związku z wojną w Ukrainie Grupa dokonała szeregu zmian w podejściu do szacowania potencjalnych strat portfela kredytowego spółek ukraińskich. Bazując na informacji o lokalizacji i aktywności działań bojowych w poszczególnych regionach Ukrainy portfel kredytowy został podzielony na strefy (“czerwona”, “pomarańczowa”, “żółta” i “zielona”). Dla każdej strefy wypracowano odrębne podejście do szacowania oczekiwanej straty na ekspozycje kredytowe. Według najlepszej wiedzy Grupy tylko 3% portfela kredytowego znajduje się w strefie czerwonej (strefa działań wojennych lub czasowo okupowana). Ekspozycje klientów, u których stwierdzono brak możliwości prowadzenia działalności, istotne ograniczenie działalności lub zniszczenie majątku, uznano za spełniające przesłankę niewykonania zobowiązania i objęto dodatkowymi odpisami.
Na 31 grudnia 2022 r. Grupa posiadała obligacje skarbowe Rządu Ukrainy na łączną kwotę 420 mln
W ramach naszych procedur przeanalizowaliśmy dokonane w wyniku wybuchu wojny w Ukrainie zmiany polityk i procedur kontroli wewnętrznej w zakresie rozpoznawania i kalkulacji oczekiwanych strat portfela kredytowego spółek ukraińskich. Krytycznie oceniliśmy podejście Grupy w zakresie stosowania kryteriów SICR, definicji niewykonania zobowiązania, parametrów prawdopodobieństwa wystąpienia straty (PD), współczynnika straty w przypadku zaistnienia niewypłacalności (LGD) i uwzględniania prognozowanych informacji makroekonomicznych przy obliczaniu oczekiwanych strat kredytowych.
Ponadto, wykonaliśmy następujące procedury:
na bazie próby zweryfikowaliśmy przypisanie ekspozycji do odpowiednich stref i faz ryzyka kredytowego;
przeprowadziliśmy testy parametrów ryzyka, w tym sprawdziliśmy poprawność kalkulacji PD w oparciu o macierze migracji, LGD w oparciu o historyczne stopy odzysku oraz przeanalizowaliśmy zastosowane scenariusze makroekonomiczne i prawdopodobieństwa ich wystąpienia;
przeprowadziliśmy rekalkulację oczekiwanych strat kredytowych na próbie ekspozycji kredytowych;
wykonaliśmy procedury analityczne w zakresie pokrycia portfela kredytowego oczekiwanymi stratami kredytowymi i ich
12
Image should be here
zł, wyceniane do wartości godziwej przez inne dochody całkowite. Biorąc pod uwagę dostępne informacje, ekspozycje te zostały przeklasyfikowane do poziomu 2 hierarchii wartości godziwej i wycenione modelem z wykorzystaniem obserwowalnych danych rynkowych.
Z uwagi na znaczny poziom osądu zastosowany w założeniach modelu oceny potencjalnych strat kredytowych ukraińskich spółek oraz wyceny obligacji rządu Ukrainy, jak również niepewność co do kierunków rozwoju wojny w Ukrainie uznaliśmy ten obszar za kluczową sprawę badania.
Nota 78 Wpływ sytuacji geopolitycznej w Ukrainie na Grupę Kapitałową PKO Banku Polskiego S.A. w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zawiera szczegółowe informacje na temat oceny wpływu wojny na działalność i wyniki finansowe spółek ukraińskich oraz podejścia do zarządzania ryzykiem kredytowym.
zmian w trakcie badanego roku oraz przeniesienia ekspozycji pomiędzy fazami;
przeanalizowaliśmy wyniki przeprowadzonych przez Grupę testów stabilności modelu i jego dostosowania do obecnych warunków.
Szczególną uwagę poświęciliśmy ocenie podejścia Grupy do wyceny obligacji skarbowych Rządu Ukrainy i ocenie utraty wartości tych obligacji. Przeprowadziliśmy w tym zakresie następujące procedury:
dokonaliśmy oceny wyboru polityki rachunkowości oraz modelu biznesowego w zakresie inwestycji w dłużne papiery wartościowe;
wykonaliśmy analizę wolumenów obrotu i notowań papierów wartościowych Rządu Ukrainy oraz wykonaliśmy rekalkulację wyceny obligacji skarbowych Rządu Ukrainy;
przeanalizowaliśmy wrażliwość wyceny obligacji skarbowych Rządu Ukrainy w oparciu o ceny notowane z rynku obligacji skarbowych Rządu Ukrainy;
zweryfikowaliśmy dane wejściowe LGD i PD przyjęte do modelu oraz sprawdziliśmy matematyczną poprawność kalkulacji oczekiwanej straty kredytowej.
Oceniliśmy również adekwatność i kompletność ujawnień w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym zgodnie z obowiązującymi standardami rachunkowości.
Odpowiedzialność Zarządu i Rady Nadzorczej za skonsolidowane sprawozdanie finansowe
Zarząd Jednostki dominującej jest odpowiedzialny za sporządzenie rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego, które przedstawia rzetelny i jasny obraz sytuacji majątkowej i finansowej i wyniku finansowego Grupy zgodnie z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej zatwierdzonymi przez Unię Europejską, przyjętymi zasadami (polityką) rachunkowości oraz z obowiązującymi Grupę przepisami prawa i statutem Jednostki dominującej, a także za kontrolę wewnętrzną, którą Zarząd uważa za niezbędną, aby umożliwić sporządzenie skonsolidowanego sprawozdania finansowego niezawierającego istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem lub błędem.
13
Image should be here
Sporządzając skonsolidowane sprawozdanie finansowe Zarząd Jednostki dominującej jest odpowiedzialny za ocenę zdolności Grupy do kontynuowania działalności, ujawnienie, jeżeli ma to zastosowanie, spraw związanych z kontynuacją działalności oraz za przyjęcie zasady kontynuacji działalności jako podstawy rachunkowości, z wyjątkiem sytuacji kiedy Zarząd albo zamierza dokonać likwidacji Grupy, albo zaniechać prowadzenia działalności albo nie ma żadnej realnej alternatywy dla likwidacji lub zaniechania działalności.
Zarząd Jednostki dominującej oraz członkowie Rady Nadzorczej są zobowiązani do zapewnienia, aby skonsolidowane sprawozdanie finansowe spełniało wymagania przewidziane w ustawie z dn. 29 września 1994 r. o rachunkowości („Ustawa o rachunkowości”). Członkowie Rady Nadzorczej są odpowiedzialni za nadzorowanie procesu sprawozdawczości finansowej.
Odpowiedzialność biegłego rewidenta za badanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego
Naszymi celami są uzyskanie racjonalnej pewności czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe jako całość nie zawiera istotnego zniekształcenia spowodowanego oszustwem lub błędem oraz wydanie sprawozdania z badania zawierającego naszą opinię. Racjonalna pewność jest wysokim poziomem pewności, ale nie gwarantuje, że badanie przeprowadzone zgodnie z KSB zawsze wykryje istniejące istotne zniekształcenie. Zniekształcenia mogą powstawać na skutek oszustwa lub błędu i są uważane za istotne, jeżeli można racjonalnie oczekiwać, że pojedynczo lub łącznie mogłyby wpłynąć na decyzje ekonomiczne użytkowników podjęte na podstawie skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Zakres badania nie obejmuje zapewnienia co do przyszłej rentowności Grupy ani efektywności lub skuteczności prowadzenia jej spraw przez Zarząd Jednostki dominującej obecnie lub w przyszłości.
Podczas badania zgodnego z KSB stosujemy zawodowy osąd i zachowujemy zawodowy sceptycyzm, a także:
identyfikujemy i szacujemy ryzyka istotnego zniekształcenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego spowodowanego oszustwem lub błędem, projektujemy i przeprowadzamy procedury badania odpowiadające tym ryzykom i uzyskujemy dowody badania, które są wystarczające i odpowiednie, aby stanowić podstawę dla naszej opinii. Ryzyko niewykrycia istotnego zniekształcenia wynikającego z oszustwa jest większe niż tego wynikającego z błędu, ponieważ oszustwo może dotyczyć zmowy, fałszerstwa, celowych pominięć, wprowadzenia w błąd lub obejścia kontroli wewnętrznej;
uzyskujemy zrozumienie kontroli wewnętrznej stosownej dla badania w celu zaprojektowania procedur badania, które są odpowiednie w danych okolicznościach, ale nie w celu wyrażenia opinii na temat skuteczności kontroli wewnętrznej Grupy;
oceniamy odpowiedniość zastosowanych zasad (polityki) rachunkowości oraz zasadność szacunków księgowych oraz powiązanych ujawnień dokonanych przez Zarząd Jednostki dominującej;
wyciągamy wniosek na temat odpowiedniości zastosowania przez Zarząd Jednostki dominującej zasady kontynuacji działalności jako podstawy rachunkowości oraz, na podstawie uzyskanych dowodów badania, czy istnieje istotna niepewność związana ze zdarzeniami lub warunkami, które mogą poddawać w znaczącą wątpliwość zdolność Grupy do kontynuacji działalności. Jeżeli dochodzimy do wniosku, że istnieje istotna niepewność, wymagane jest od nas zwrócenie uwagi w sprawozdaniu biegłego rewidenta na powiązane ujawnienia w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym lub, jeżeli takie ujawnienia są nieadekwatne, modyfikujemy naszą opinię. Nasze wnioski są oparte na dowodach badania uzyskanych do dnia sporządzenia sprawozdania
14
Image should be here
biegłego rewidenta, jednakże przyszłe zdarzenia lub warunki mogą spowodować, że Grupa zaprzestanie kontynuacji działalności;
oceniamy ogólną prezentację, strukturę i zawartość skonsolidowanego sprawozdania finansowego, w tym ujawnienia, oraz czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe przedstawia będące ich podstawą transakcje i zdarzenia w sposób zapewniający rzetelną prezentację;
uzyskujemy wystarczające odpowiednie dowody badania odnośnie do informacji finansowych jednostek lub działalności gospodarczych wewnątrz Grupy w celu wyrażenia opinii na temat skonsolidowanego sprawozdania finansowego. Jesteśmy odpowiedzialni za kierowanie, nadzór i przeprowadzenie badania Grupy i jesteśmy wyłącznie odpowiedzialni za naszą opinię z badania.
Komunikujemy się z Komitetem Audytu odnośnie, między innymi, do planowanego zakresu i czasu przeprowadzenia badania oraz znaczących ustaleń badania, w tym wszelkich znaczących słabości kontroli wewnętrznej, które zidentyfikujemy podczas badania.
Składamy Komitetowi Audytu oświadczenie, że przestrzegaliśmy stosownych wymogów etycznych dotyczących niezależności oraz komunikujemy wszystkie powiązania i inne sprawy, które mogłyby być racjonalnie uznane za stanowiące zagrożenie dla naszej niezależności, a tam gdzie ma to zastosowanie, informujemy o działaniach podjętych w celu wyeliminowania tych zagrożeń oraz zastosowanych zabezpieczeniach.
Spośród spraw komunikowanych Komitetowi Audytu ustaliliśmy te sprawy, które były najbardziej znaczące podczas badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego za bieżący okres i dlatego uznaliśmy je za kluczowe sprawy badania. Opisujemy te sprawy w naszym sprawozdaniu biegłego rewidenta, chyba że przepisy prawa lub regulacje zabraniają publicznego ujawnienia na ich temat lub gdy, w wyjątkowych okolicznościach, ustalimy, że kwestia nie powinna być komunikowana w naszym sprawozdaniu, ponieważ można byłoby racjonalnie oczekiwać, że negatywne konsekwencje przeważyłyby korzyści dla interesu publicznego takiego ujawnienia.
Inne informacje, w tym sprawozdanie z działalności
Inne informacje
Na inne informacje składa się:
S
prawozdanie Zarządu z działalności Grupy Kapitałowej PKO Banku Polskiego S.A. za 2022 rok sporządzone łącznie ze sprawozdaniem Zarządu z działalności PKO Banku Polskiego S.A. („Sprawozdanie z działalności”) wraz z oświadczeniem o stosowaniu ładu korporacyjnego i oświadczeniem na temat informacji niefinansowych, o którym mowa w art. 55 ust. 2b Ustawy o rachunkowości, które są wyodrębnionymi częściami tego Sprawozdania z działalności,
inne dokumenty składające się na Raport Roczny za rok obrotowy zakończony 31 grudnia 2022 r. („Raport roczny”),
(razem „Inne informacje”).
Inne informacje nie obejmują skonsolidowanego sprawozdania finansowego i sprawozdania biegłego rewidenta na jego temat.
Odpowiedzialność Zarządu i Rady Nadzorczej
Zarząd Jednostki dominującej jest odpowiedzialny za sporządzenie Innych informacji zgodnie z przepisami prawa.
15
Image should be here
Zarząd Jednostki dominującej oraz członkowie Rady Nadzorczej są zobowiązani do zapewnienia, aby Sprawozdanie z działalności Grupy wraz z wyodrębnionymi częściami spełniało wymagania przewidziane w Ustawie o rachunkowości.
Odpowiedzialność biegłego rewidenta
Nasza opinia z badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego nie obejmuje Innych informacji.
W związku z badaniem skonsolidowanego sprawozdania finansowego naszym obowiązkiem wynikającym z KSB jest przeczytanie Innych informacji, i czyniąc to, rozważenie czy są one istotnie niespójne ze skonsolidowanym sprawozdaniem finansowym, z naszą wiedzą uzyskaną w trakcie badania lub w inny sposób wydają się być istotnie zniekształcone. Jeżeli, na podstawie wykonanej pracy, stwierdzimy istotne zniekształcenie Innych informacji, jesteśmy zobowiązani poinformować o tym w naszym sprawozdaniu z badania. Naszym obowiązkiem zgodnie z wymogami Ustawy o biegłych rewidentach jest również wydanie opinii, czy Sprawozdanie z działalności zostało sporządzone zgodnie z przepisami oraz czy jest zgodne z informacjami zawartymi w rocznym skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym, a także zbadanie informacji finansowych zawartych w Sprawozdaniu z działalności zgodnie z zakresem opisanym w niniejszym sprawozdaniu z badania oraz wymogami ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. prawo bankowe („Prawo bankowe”).
Ponadto jesteśmy zobowiązani do wydania opinii, czy Grupa w oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego zawarła wymagane informacje oraz do poinformowania czy Grupa sporządziła oświadczenie na temat informacji niefinansowych.
Oświadczenie na temat Innych informacji
Oświadczamy, że w świetle wiedzy o Grupie i jej otoczeniu uzyskanej podczas naszego badania nie stwierdziliśmy w Sprawozdaniu z działalności Grupy oraz pozostałych Innych informacjach istotnych zniekształceń.
Opinia o Sprawozdaniu z działalności
Na podstawie wykonanej pracy w trakcie badania, naszym zdaniem, Sprawozdanie z działalności:
zostało sporządzone zgodnie z wymogami art. 49 Ustawy o rachunkowości oraz paragrafu 71 Rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 29 marca 2018 r. w sprawie informacji bieżących i okresowych przekazywanych przez emitentów papierów wartościowych oraz warunków uznawania za równoważne informacji wymaganych przepisami prawa państwa niebędącego państwem członkowskim („Rozporządzenie o informacjach bieżących”) oraz art. 111a ust. 1-2 Prawa bankowego;
jest zgodne z informacjami zawartymi w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.
Opinia o oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego
Naszym zdaniem w oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego Grupa zawarła informacje określone w paragrafie 70 ust. 6 punkt 5 Rozporządzenia o informacjach bieżących. Ponadto, naszym zdaniem, informacje wskazane w paragrafie 70 ust. 6 punkt 5 lit. c-f, h oraz i tego Rozporządzenia zawarte w oświadczeniu o stosowaniu ładu korporacyjnego są zgodne z mającymi zastosowanie przepisami oraz informacjami zawartymi w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym.
16
Image should be here
Informacja na temat informacji niefinansowych
Zgodnie z wymogami Ustawy o biegłych rewidentach potwierdzamy, że Grupa sporządziła oświadczenie na temat informacji niefinansowych, o którym mowa w art. 55 ust. 2b Ustawy o rachunkowości jako wyodrębnioną część Sprawozdania z działalności.
Nie wykonaliśmy żadnych prac atestacyjnych dotyczących oświadczenia na temat informacji niefinansowych i nie wyrażamy jakiegokolwiek zapewnienia na jego temat.
Sprawozdanie na temat innych wymogów prawa i regulacji
Opinia o zgodności oznakowania skonsolidowanego sprawozdania finansowego z wymogami Jednolitego Europejskiego Formatu Elektronicznego („ESEF”)
W związku z badaniem skonsolidowanego sprawozdania finansowego zostaliśmy zaangażowani przez Zarząd Jednostki dominującej w ramach umowy o badanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego do przeprowadzenia usługi atestacyjnej dającej racjonalną pewność w celu wyrażenia opinii czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy na dzień i za rok zakończony 31 grudnia 2022 roku sporządzone w jednolitym elektronicznym formacie raportowania zawarte w pliku o nazwie PL_Skonsolidowane_sprawozdanie_finansowe_GKPKOBP_SA_31.12.2022 (2732883).zip („skonsolidowane sprawozdanie finansowe w formacie ESEF”) zostało oznakowane zgodnie z wymogami określonymi w artykule 4 Rozporządzenia delegowanego Komisji (UE) nr 2019/815 z dnia 17 grudnia 2018 r. uzupełniającego Dyrektywę 2004/109/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w odniesieniu do regulacyjnych standardów technicznych dotyczących specyfikacji jednolitego elektronicznego formatu raportowania („Rozporządzenie ESEF”).
Opis przedmiotu zlecenia i mające zastosowanie kryteria
Skonsolidowane sprawozdanie finansowe w formacie ESEF zostało sporządzone przez Zarząd Jednostki dominującej w celu spełnienia wymogów dotyczących wymogów technicznych dotyczących specyfikacji jednolitego elektronicznego formatu raportowania oraz oznakowania, które są określone w Rozporządzeniu ESEF.
Przedmiotem naszej usługi atestacyjnej jest zgodność skonsolidowanego sprawozdania finansowego w formacie ESEF z wymogami Rozporządzenia ESEF, a wymogi tam określone stanowią, naszym zdaniem, odpowiednie kryteria do sformułowania przez nas opinii.
Odpowiedzialność Zarządu Jednostki dominującej i Rady Nadzorczej
Zarząd Jednostki dominującej jest odpowiedzialny za sporządzenie skonsolidowanego sprawozdania finansowego w formacie ESEF zgodnie z wymogami technicznymi dotyczącymi specyfikacji jednolitego elektronicznego formatu raportowania, które są określone w Rozporządzeniu ESEF. Odpowiedzialność ta obejmuje wybór i zastosowanie odpowiednich znaczników XBRL przy użyciu taksonomii określonej w Rozporządzeniu ESEF. Odpowiedzialność Zarządu obejmuje również zaprojektowanie, wdrożenie i utrzymanie systemu kontroli wewnętrznej zapewniającej sporządzanie skonsolidowanego sprawozdania finansowego w formacie ESEF wolnego od istotnych niezgodności z wymogami Rozporządzenia ESEF oraz jego oznakowanie zgodnie z tymi wymogami.
Członkowie Rady Nadzorczej Jednostki dominującej są odpowiedzialni za nadzorowanie procesu sprawozdawczości finansowej, obejmującej również sporządzenie skonsolidowanego sprawozdania finansowego zgodnie z formatem wynikającym z przepisów prawa.
17
Image should be here
Odpowiedzialność biegłego rewidenta
Naszym celem było wyrażenie opinii, na podstawie przeprowadzonej usługi atestacyjnej dającej racjonalną pewność, czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe w formacie ESEF zostało oznakowane, we wszystkich istotnych aspektach, zgodnie z wymogami Rozporządzenia ESEF.
Naszą usługę wykonaliśmy zgodnie z Krajowym Standardem Usług Atestacyjnych Innych niż Badanie i Przegląd 3001pl - badanie sprawozdań finansowych sporządzonych w jednolitym elektronicznym formacie raportowania (”KSUA 3001pl”) oraz gdzie jest to stosowne z Krajowym Standardem Usług Atestacyjnych Innych niż Badanie i Przegląd 3000 (Z) w brzmieniu Międzynarodowego Standardu Usług Atestacyjnych 3000 (zmienionego) - „Usługi atestacyjne inne niż badania i przeglądy historycznych informacji finansowych” wydanym przez Krajową Radę Biegłych Rewidentów („KSUA 3000 (Z)”). Standardy te nakładają na nas obowiązek przestrzegania wymogów etycznych, planowania i wykonywania procedur w celu uzyskania racjonalnej pewności, czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe w formacie ESEF zostało oznakowane, we wszystkich istotnych aspektach, zgodnie z określonymi kryteriami.
Racjonalna pewność jest wysokim poziomem pewności, ale nie gwarantuje, że usługa przeprowadzona zgodnie z KSUA 3001pl oraz gdzie stosowne z KSUA 3000 (Z) zawsze wykryje istotne zniekształcenie (istotną niezgodność z wymogami).
Wybór procedur zależy od osądu biegłego rewidenta, w tym od jego oszacowania ryzyka wystąpienia istotnych zniekształceń spowodowanych oszustwem lub błędem. Przeprowadzając oszacowanie tego ryzyka biegły rewident bierze pod uwagę kontrolę wewnętrzną związaną ze sporządzeniem skonsolidowanego sprawozdania finansowego w formacie ESEF oraz jego oznakowaniem, w celu zaplanowania stosownych procedur, które mają zapewnić biegłemu rewidentowi wystarczające i odpowiednie do okoliczności dowody. Ocena funkcjonowania systemu kontroli wewnętrznej nie została przeprowadzona w celu wyrażenia opinii na temat skuteczności jej działania.
Wymogi kontroli jakości i etyczne
Stosujemy postanowienia uchwały Krajowej Rady Biegłych Rewidentów w sprawie zasad wewnętrznej kontroli jakości w brzmieniu Międzynarodowego Standardu Kontroli Jakości 1 i zgodnie z nim utrzymujemy kompleksowy system kontroli jakości obejmujący udokumentowane polityki i procedury odnośnie do zgodności z wymogami etycznymi, standardami zawodowymi oraz mającymi zastosowanie wymogami prawnymi i regulacyjnymi.
Przestrzegamy wymogów niezależności i innych wymogów etycznych Międzynarodowego Kodeksu Etyki Zawodowych Księgowych (w tym Międzynarodowych Standardów Niezależności) wydanych przez Radę Międzynarodowych Standardów Etycznych dla Księgowych i przyjętego uchwałą Krajowej Rady Biegłych Rewidentów, który jest oparty na podstawowych zasadach uczciwości, obiektywizmu, zawodowych kompetencji i należytej staranności, poufności i profesjonalnego postępowania.
Podsumowanie wykonanej pracy
Zaplanowane i przeprowadzone przez nas procedury miały na celu uzyskanie racjonalnej pewności, czy skonsolidowane sprawozdanie finansowe w formacie ESEF zostało oznakowane, we wszystkich istotnych aspektach, zgodnie z obowiązującymi wymogami. Nasze procedury obejmowały między innymi:
uzyskanie zrozumienia procesu sporządzenia skonsolidowanego sprawozdania finansowego w formacie ESEF obejmującego proces wyboru i zastosowania przez Grupę znaczników XBRL i zapewniania zgodności z Rozporządzeniem ESEF, w tym zrozumienie mechanizmów systemu kontroli wewnętrznej związanych z tym procesem;
18
Image should be here
uzgodnienie, na wybranej próbie, oznakowanych informacji zawartych w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym w formacie ESEF do zbadanego skonsolidowanego sprawozdania finansowego;
ocenę spełnienia standardów technicznych dotyczących specyfikacji jednolitego elektronicznego formatu raportowania, w tym zastosowania formatu XHTML, przy użyciu specjalistycznego narzędzia informatycznego i przy wsparciu eksperta z zakresu IT;
ocenę kompletności oznakowania informacji w skonsolidowanym sprawozdaniu finansowym w formacie ESEF znacznikami XBRL;
ocenę czy znaczniki XBRL z taksonomii określonej w Rozporządzeniu ESEF zostały odpowiednio zastosowane oraz, czy odpowiednio użyto rozszerzeń taksonomii w sytuacjach, gdy w podstawowej taksonomii określonej w Rozporządzeniu ESEF nie zidentyfikowano odpowiednich elementów;
ocenę prawidłowości zakotwiczenia zastosowanych rozszerzeń taksonomii w podstawowej taksonomii określonej w Rozporządzeniu ESEF.
Uważamy, że uzyskane przez nas dowody są wystarczające i odpowiednie, aby stanowić podstawę naszej opinii.
Opinia
Naszym zdaniem, na podstawie przeprowadzonych procedur, skonsolidowane sprawozdanie finansowe w formacie ESEF zostało oznakowane, we wszystkich istotnych aspektach, zgodnie z wymogami Rozporządzenia ESEF.
Informacja o przestrzeganiu regulacji ostrożnościowych
Zarząd Jednostki dominującej jest odpowiedzialny za przestrzeganie obowiązujących regulacji ostrożnościowych określonych w odrębnych przepisach, w szczególności za prawidłowe ustalenie współczynników kapitałowych.
Współczynniki kapitałowe na dzień 31 grudnia 2022 r. zostały przedstawione w nocie 69 skonsolidowanego sprawozdania finansowego i obejmują współczynnik kapitału Tier I oraz łączny współczynnik kapitałowy.
Naszym obowiązkiem jest poinformowanie w sprawozdaniu z badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego, czy Grupa przestrzega obowiązujących regulacji ostrożnościowych określonych w odrębnych przepisach, w szczególności, czy Grupa prawidłowo ustaliła współczynniki kapitałowe. Dla potrzeb niniejszej informacji za odrębne przepisy rozumiemy Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 575/2013 z dnia 26 czerwca 2013 r. w sprawie wymogów ostrożnościowych dla instytucji kredytowych i firm inwestycyjnych, zmieniające rozporządzenie (UE) nr 648/2012, z późn. zm. („CRR”), Prawo bankowe oraz ustawę z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym („Ustawa o nadzorze makroostrożnościowym”).
Celem badania skonsolidowanego sprawozdania finansowego nie jest przedstawienie opinii o przestrzeganiu obowiązujących regulacji ostrożnościowych określonych w odrębnych przepisach wymienionych powyżej, w szczególności o prawidłowym ustaleniu współczynników kapitałowych i opinii takiej nie formułujemy.
19
Image should be here
W oparciu o wykonaną przez nas pracę informujemy, że nie stwierdziliśmy:
przypadków nieprzestrzegania przez Grupę w okresie od dnia 1 stycznia do 31 grudnia 2022 r. obowiązujących regulacji ostrożnościowych, określonych w odrębnych przepisach wymienionych powyżej;
nieprawidłowości w zakresie ustalenia przez Grupę na dzień 31 grudnia 2022 r. współczynników kapitałowych zgodnie z odrębnymi przepisami wymienionymi powyżej,
które miałyby istotny wpływ na skonsolidowane sprawozdanie finansowe.
Oświadczenie na temat świadczenia usług niebędących badaniem sprawozdania finansowego
Zgodnie z naszą najlepszą wiedzą i przekonaniem oświadczamy, że usługi niebędące badaniem sprawozdań finansowych, które świadczyliśmy na rzecz Jednostki dominującej i jej spółek zależnych są zgodne z prawem i przepisami obowiązującymi w Polsce oraz że nie świadczyliśmy usług niebędących badaniem, które są zakazane na mocy art. 5 ust. 1 Rozporządzenia UE oraz art. 136 Ustawy o biegłych rewidentach.
Usługi niebędące badaniem sprawozdań finansowych, które świadczyliśmy na rzecz Jednostki dominującej i jej spółek zależnych w badanym okresie zostały wymienione w nocie 77 skonsolidowanego sprawozdania finansowego.
Wybór firmy audytorskiej
Zostaliśmy wybrani po raz pierwszy do badania rocznego skonsolidowanego sprawozdania finansowego Grupy uchwałą Rady Nadzorczej Jednostki dominującej z dnia 3 grudnia 2018 r. oraz ponownie uchwałą z dnia 23 września 2021 r. Skonsolidowane sprawozdanie finansowe Grupy badamy nieprzerwanie począwszy od roku obrotowego zakończonego 31 grudnia 2020 r., to jest przez 3 kolejne lata.
Kluczowym biegłym rewidentem odpowiedzialnym za badanie w imieniu PricewaterhouseCoopers Polska spółka z ograniczoną odpowiedzialnością Audyt sp.k., spółki wpisanej na listę firm audytorskich pod numerem 144, którego rezultatem jest niniejsze sprawozdanie niezależnego biegłego rewidenta, jest Agnieszka Accordi.
Agnieszka Accordi
Kluczowy Biegły Rewident
Numer w rejestrze 11665
Warszawa, 9 marca 2023 r.