CIS: Ekspozycja prezentująca numizmaty związane z Konstytucją Rzeczypospolitej Obojga Narodów (komunikat)

- CIS informuje:

W poniedziałek 3 maja, w związku z 230. rocznicą uchwalenia Konstytucji 3 Maja, w holu głównym gmachu Sejmu na I piętrze zaprezentowano monety i medale upamiętniające Konstytucję Rzeczypospolitej Obojga Narodów. W otwarciu wystawy uczestniczyli prezydenci Polski i Litwy Andrzej Duda i Gitanas Nausëda oraz marszałkowie Sejmu i Senatu Elżbieta Witek i Tomasz Grodzki.

Ekspozycja składa się z kilkudziesięciu unikatowych eksponatów, zarówno tych najstarszych z czasów Sejmu Wielkiego, jak i medali współczesnych. Organizatorami wydarzenia są Biblioteka Sejmowa i Narodowy Bank Polski.

W pierwszej części ekspozycji znalazły się medale upamiętniające prace Sejmu Czteroletniego. Większość z nich zaprojektował Jan Filip Holzhaeusser – gdańszczanin, medalier, rytownik, od 1766 r. główny rysownik stempli w Mennicy Warszawskiej, później nadworny medalier królewski. Na wystawie zaprezentowano następujące medale jego autorstwa: Dar Króla Stanisława Augusta Poniatowskiego dla Wojska Rzeczypospolitej (1789); Stanisław Małachowski, Referendarz Wielki Koronny, Marszałek Sejmu (1790); Uchwalenie Prawa o miastach (1791).

Przedrozbiorową część ekspozycji zamyka wyjątkowy medal wybity w Amsterdamie z okazji uchwalenia Konstytucji 3 maja według projektu Johanna Georga Holtzheya, kierującego w latach 1771 - 1776 mennicą w Utrechcie. Na rewersie tego pięknego artefaktu widać kulę ziemską ozdobioną pięciopolowym herbem Rzeczypospolitej, wspartą rózgą liktorską z mieczem sprawiedliwości. Obok globu ziemskiego ulokowano Geniusza z czapką wolności w prawej ręce i kaduceuszem z gałązką oliwną w lewej. U jego stóp leżą rozerwane okowy (symbol suwerenności).

Kolejną grupę obiektów stanowią numizmaty powstałe na 100. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja. Dwa z nich wyemitowane zostały na obczyźnie. W środowiskach polonijnych w Chicago powstał ten, na którego awersie znajduje się siedząca postać uskrzydlonej kobiety, księga symbolizująca konstytucję oraz tarcza z herbami Korony, Litwy i Rusi. Drugi medal, którego ikonografia również nawiązuje do wielonarodowego dziedzictwa I RP, wykonał Jan Wiktor Meissner (1866 - 1905) rzeźbiarz, medalier warszawski. Wśród numizmatów z 1891 r. znajduje się także okazały medal autorstwa Ludwiga Christopha Lauera, wybity w Królestwie Bawarii. Na rewersie znajduje się czteropolowa tarcza z herbami Korony i Wielkiego Księstwa Litewskiego, zwieńczona koroną zamkniętą, wokół której ułożono promieniście 46 herbów ziem Rzeczpospolitej Obojga Narodów, przegrodzonych orłami (symbol solidarności podzielonego narodu). Kolejne prezentowane numizmaty zostały wybite na 125. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 maja. Jeden z nich – autorstwa Jana Knedlera, grawera warszawskiego, zdobywcy złotego medalu na wystawie paryskiej (1904).

Kolekcje numizmatów sprzed dwóch stuleci uzupełniają dzieła wybitnych dwudziestowiecznych artystów: Anny Jarnuszkiewicz, Ewy Olszewskiej-Borys, Stanisławy Wątróbskiej-Frindt, Ewy Tyc-Karpińskiej, Edwarda Gorola. Ikonografia współczesnych medali – zwłaszcza wybitych z okazji 200. rocznicy Konstytucji 3 maja – opiera się na motywach XVIII-wiecznych: orle zdobiącym traktat polityczny Głos wolny wolność ubezpieczający, ogłoszony przez Stanisława Leszczyńskiego; architekturze warszawskiej doby stanisławowskiej; motywach z heraldyki królewskiej; passusach z Konstytucji 3 Maja oraz podobiznach jej głównych twórców (np. marszałka Stanisława Małachowskiego), niejednokrotnie zaczerpniętych z obrazów Jana Matejki.

Prezentację wieńczą numizmaty wybite w 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Na rewersie złotej monety autorstwa Dobrochny Surajewskiej umieszczono herb Królestwa Polskiego z czasów stanisławowskich; na awersie – współczesne godło Rzeczypospolitej Polskiej wraz z datą emisji. Na rewersie srebrnej monety autorstwa Dominiki Karpińskiej-Kopiec znajduje się fragment obrazu Jana Matejki oraz cytat z Preambuły Konstytucji; na awersie – część karty tytułowej jednego z wczesnych druków Konstytucji 3 Maja wydanego w oficynie Michała Grölla w Warszawie oraz herb Królestwa Polskiego.

Na awersie medalu według projektu Urszuli Walerzak umieszczono popiersie króla Stanisława Augusta Poniatowskiego oraz obszerny cytat z Preambuły Konstytucji. Na rewersie medalu znajduje się alegoria konstytucji – według XVIII-wiecznej grafiki Daniela Mikołaja Chodowieckiego. Centralnie umieszczono przedstawienie Polonii o rysach Stanisława Augusta, ubranego w szaty koronacyjne, z berłem w ręce. W tle przedstawiono piramidion na cokole z okrągłymi medalionami herbowymi Korony (Orzeł Biały) i Wielkiego Księstwa Litewskiego (Pogoń) oraz wiązanym inicjałem królewskim – "SAR". Selektywnie złocony medal zdobią inskrypcje rocznicowe w języku polskim i litewskim.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe.(PAP)

kom/ dap/