Debata ESPON: polskie województwa aktywnie zabiegają o środki na transformację energetyczną

Ogółem sześć polskich regionów węglowych stara się pozyskać środki unijne na realizację terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, jednak jak do tej pory pewne finansowania mogą być tylko trzy z nich – Dolnośląskie, Śląskie i Wielkopolskie. 

O europejską solidarność i niewykluczanie żadnego obszaru węglowego zgodnie apelowali przedstawiciele polskiego Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej i samorządowcy uczestniczący w dyskusji na platformie internetowej Programu ESPON. W spotkaniu brali udział przedstawiciele Komisji Europejskiej oraz górniczych regionów i rządów z Polski, Bułgarii, Czech i Rumunii.

Jak wynika z raportów i analiz ESPON, realizacja Europejskiego Zielonego Ładu, zakładającego osiągniecie przez UE neutralności klimatycznej do 2050 roku, dotknie 108 ośrodków górniczych w całej Europie. To właśnie do nich adresowane są pieniądze w ramach unijnego Funduszu Sprawiedliwej Transformacji (FST). W latach 2021-27 – z łącznej puli 17,5 mld euro – 4,4 mld euro ma trafić do Polski. 

„Obecnie nadal trwają negocjacje dotyczące szczegółów wykorzystania wsparcia z FST” – zapewniał podczas debaty Wiktor Szydarowski, dyrektor ESPON. Jak podkreślił, warunkiem ubiegania się o te środki jest przygotowanie terytorialnych planów sprawiedliwej transformacji, pokazujących kierunki przyszłych zmian w każdym z aplikujących o pomoc regionów.

O wyzwaniach stojących przed polskimi regionami mówili przedstawiciele dwóch województw – lubelskiego i śląskiego. Wskazywali, że choć różni je doświadczenie oraz skala nadchodzących zmian, to jednak wszędzie miejsca pracy i poczucie bezpieczeństwa obywateli są tak samo istotne.

„Jeszcze dwa lata temu planowaliśmy rozbudowę kopalni Bogdanka S.A. Lubelski Węgiel, jednak rok później podjęliśmy świadomą decyzję o zwrocie w kierunku gospodarki przyjaznej środowisku” – powiedział Zbigniew Wojciechowski, wicemarszałek województwa lubelskiego.

Według niego, przemiany energetyczne w Lubelskiem nie będą łatwe, gdyż województwo należy do najbiedniejszych regionów w całej Unii, a Bogdanka to czołowy pracodawca na tym obszarze.

„Jesteśmy jednak także ważnym ośrodkiem akademickim, mamy silną świadomość ekologiczną i uznajemy proces dekarbonizacji za nieunikniony i przyszłościowy. Należy nam w tym jednak pomóc” – przekonywał Zbigniew Wojciechowski. 

O wysiłku włodarzy województwa lubelskiego świadczą założenia przedstawione w regionalnym planie transformacji energetycznej: zmniejszenie wydobycia węgla o 33 proc. do 2030 roku i o 74 proc. od 2040 oraz wzrost udziału OZE - do co najmniej 45 proc. produkcji energii elektrycznej do 2030 roku.

W podobnym tonie wypowiadał się Dariusz Stankiewicz ze Śląskiego Urzędu Marszałkowskiego. Przypomniał, że proces przekształcania regionalnej gospodarki i stopniowego odchodzenia od węgla trwa na Śląsku już od ponad 30 lat – jednak to dopiero nadchodzące dekady zadecydują o jego sukcesie. 

„Na Śląsku siedem podregionów ubiega się o środki z FST i wszędzie temat ten wywołuje wiele emocji. Kluczowa jest z jednej strony skuteczna polityka informacyjna i partycypacyjna, z drugiej zaś poczucie ogólnonarodowej solidarności. Osiągnięcie neutralności klimatycznej to wspólny cel całej UE, dlatego pomoc z Funduszu powinna objąć wszystkie zagrożone regiony” – podkreślał Dariusz Stankiewicz. 

Renata Calak, dyrektor Departamentu Strategii w Ministerstwie Funduszy i Polityki Regionalnej wspomniała też o ambitnych planach łódzkiego samorządu, który dąży do zmniejszenia emisji CO2 w najbliższych dekadach o 77 proc. 

„Być może w odbiorze społecznym łódzkie nie kojarzy się tak mocno z węglem jak Śląsk. Przypomnę jednak, że zatrudnienie w tamtejszym sektorze węglowym wynosi obecnie ponad 7 tys. osób, a do 2030 roku zostanie zredukowane o 43 proc.” – mówiła Renata Calak.

Niemal równocześnie z debatą ESPON, odbyło się na początku czerwca spotkanie przedstawicieli polskiego rządu z Komisją Europejską. Uzgodniono, że KE przekaże Polsce listę pytań dotyczących trzech województw aplikujących o wsparcie z Funduszu. Po udzieleniu odpowiedzi ma mieć miejsce – jeszcze w czerwcu – kolejna runda negocjacji. 

Źródło informacji: PAP MediaRoom