Turystyka po pandemii: szansa na wsparcie dla polskich regionów

Celem tych programów wsparcia jest jednak nie tylko odbudowa turystyki, ale także nadanie jej nowego kształtu: usługi turystyczne mają być bardziej przyjazne środowisku i dziedzictwu kulturowemu.

W oficjalnych dokumentach Unii Europejskiej turystyka uznawana jest za sektor strategiczny, odpowiadający za ponad 10 proc. produktu krajowego brutto UE i tworzący miejsca pracy dla 26 mln osób. Ekosystem turystyczny obejmuje takie usługi jak zakwaterowanie, transport, gastronomia czy kultura.

Łącznie to ok. 3 mln przedsiębiorstw, z których ponad 90 proc. stanowią małe i średnie firmy. To właśnie one zostały szczególnie dotknięte przez kryzys związany z pandemią koronawirusa.

„Straty europejskiej branży turystycznej w 2020 roku były wielokrotnie większe niż w okresie kryzysu finansowego z lat 2008-2009. Pandemia przyniosła utratę stabilności i upadek wielu przedsiębiorstw” - raportował Komitet Regionów, który jest organem doradczym UE, łączącym samorządowców ze wszystkich 27 państw UE.

Eksperci ESPON zwracają jednocześnie uwagę, że tuż przed pandemią następował rozwój turystyki na niespotykaną dotąd skalę, ale był on ukierunkowany przede wszystkim na osiąganie krótkoterminowego zysku, stwarzając poważne zagrożenia o charakterze globalnym.

„Warto, żebyśmy potraktowali kryzys jako bodziec do refleksji na temat przyszłego, zrównoważonego rozwoju sektorów turystyki i transportu” - podkreślił Peter Schön z niemieckiego federalnego instytutu badawczego BBSR, zajmującego się rozwojem terytorialnym kraju.

„Stoimy obecnie w obliczu nowych i poważnych wyzwań, którym będzie trzeba stawić czoła, takich jak zmiana klimatu, rosnące zagęszczenie ruchu, zużycie wody i energii oraz degradacja środowiska” - wskazywał ekspert podczas debaty ESPON, zorganizowanej pod koniec 2020 roku.

Według niego ważne w rozwoju turystyki jest poszanowanie i zachowanie tożsamości lokalnych społeczności i kultur.

Turystyka stanowi istotny element Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, jak również europejskiego „Zielonego Ładu”, którego celem jest osiągnięcie neutralności klimatycznej UE do 2050 r.

Eksperci wskazywali, że - oprócz całościowych programów pośrednio wspierających rozwój turystyki (takich jak polityka spójności, której największym beneficjentem pozostaje Polska) - Unia Europejska realizuje także szereg projektów dedykowanych temu sektorowi. Zarówno samorządy, jak i prywatni przedsiębiorcy, mogą ubiegać się o wsparcie w ramach m.in.:

• Modelowych Ośrodków Turystycznych Europy (EDEN – European Destinations of Excellence)

Projekt promujący zrównoważone modele rozwoju turystycznego w całej Unii Europejskiej, opierający się na organizowanych każdego roku krajowych konkursach. Zwycięzcy przysługuje prawo posługiwania się tytułem „Najlepszej Europejskiej Destynacji - EDEN”. Zostaje on włączony w sieć Najlepszych Europejskich Destynacji Turystycznych, promowanych w skali ogólnoeuropejskiej. Wśród dotychczas wyróżnionych miejsc znajdują się Żyrardów, jezioro Gołdap czy Twierdza Przemyśl.

• Kreatywnej Europy

W latach 2021-2027 program Kreatywna Europa przeznaczy 2,44 mld euro na wsparcie ponadnarodowych działań w obszarze kultury. Projekt ma na celu promowanie różnorodności kulturowej i językowej oraz europejskiego dziedzictwa kulturowego. W ramach nowej edycji programu istotne będzie także wsparcie sektorów w odbudowie po kryzysie wywołanym pandemią COVID-19, zrównoważony rozwój i zielona transformacja oraz włączanie społeczne poprzez kulturę i sztukę. Pierwsze konkursy na dofinansowanie zostaną otwarte już w nadchodzących tygodniach.

• COSME

Pogram w całości przeznaczony dla małych i średnich firm z terenu Unii Europejskiej. W ramach 2,3 mld euro budżetu finansowane są działania, które pozwalają otrzymać dofinansowanie, pozyskać partnerów biznesowych i wypromować przedsiębiorstwo na wspólnym rynku europejskim. Jedną z inicjatyw projektu jest zwiększenie wykorzystania technologii cyfrowych i innowacji przez MŚP z sektora turystyki.

• NECSTouR

Otwarta sieć europejskich regionów turystycznych stanowiąca platformę wymiany wiedzy oraz innowacyjnych rozwiązań w dziedzinie zrównoważonej i konkurencyjnej turystyki. Obok Paryża, Flandrii czy Szkocji należy do nich m.in. województwo łódzkie.

„Konsekwentnie zmierzamy w kierunku odpowiedzialnej turystyki, czyli nie tylko przynoszącej zyski, ale również angażującej się w ochronę środowiska naturalnego i stymulującej rozwój osobisty podróżujących” - mówiła w listopadzie 2020 roku Lorenza Bonaccorsi, ówczesna podsekretarz stanu we włoskim ministerstwie turystyki.

„Wsparcie dla przewoźników - tak, ale pod warunkiem stałego obniżania emisji. Fundusze na ochronę zabytków i kultury - owszem, lecz należy je uczynić bardziej dostępnymi dla osób wykluczonych - starszych, uboższych czy niepełnosprawnych” - podkreślała Bonaccorsi.

Jako przykłady efektywnego łączenia celów klimatycznych z rozwojem turystyki wskazała program „DiscoverEU” (inicjatywa UE, dzięki której młodzi ludzie mogą odbyć podróż kolejową po Europie, korzystając z darmowych biletów) oraz „EuroVelo” - sieć 17 długodystansowych szlaków rowerowych przecinających i łączących cały kontynent.

Z kolei Stella Kyvelou z Uniwersytetu Panteion w Atenach przywoływała deklarację barcelońską NECSTouR przyjętą pod hasłem „Lepsze miejsca do życia, lepsze miejsca do odwiedzenia”. Dokument podkreśla rolę konsultacji społecznych i edukacji - zarówno turystów, jak i mieszkańców miast - w ustaleniu konsensusu pomiędzy oczekiwaniami obu tych grup.

„Z jednej strony goście powinni respektować ustanawiane przez lokalne władze reguły, takie jak cisza nocna czy limity miejsc dla zwiedzających cenne zabytki, szczególnie wrażliwe na ingerencję człowieka. Z drugiej strony gospodarze w przyjezdnych nie muszą widzieć intruzów - ale przedstawicieli innych kultur i tradycji, obcowanie z którymi może ich wzbogacić i rozwinąć” - mówiła Kyvelou.

Eksperci zaangażowani w program ESPON zgadzali się, że turystyka - rozumiana jako możliwość swobodnego podróżowania, odkrywania najdalszych zakątków kontynentu, poznawania innych tradycji, zwyczajów oraz języków - to jeden fundamentów europejskiej integracji i poczucia wspólnoty.

„Z tego prawa i przywileju powinniśmy jednak korzystać w sposób odpowiedzialny, starając się zachować środowisko naturalne i dziedzictwo kultury naszego kontynentu dla przyszłych pokoleń” - czytamy w podsumowaniu konferencji.

Więcej na temat debaty ESPON o turystyce: ESPON Conference - Tourism and Cultural Heritage for regional development.

Program ESPON to europejska sieć badawcza - łącząca instytucje rządowe i ośrodki naukowe w krajach UE oraz w Szwajcarii, Norwegii, Islandii i Lichtensteinie - której celem jest gromadzenie i analiza danych, niezbędnych przy podejmowaniu decyzji dotyczących efektywnego i zrównoważonego rozwoju poszczególnych regionów Europy.

Źródło informacji: PAP MediaRoom