Kujawsko-Pomorskie: obserwacje Słońca, gwiazd i planet; sieć Astrobaz popularyzuje wiedzę o Kosmosie

Projekt budowy Astrobaz - sieci obserwatoriów astronomicznych przy szkołach w powiatach województwa kujawsko-pomorskiego - rozpoczął się w 2008 roku. Jego celem było zainteresowanie młodzieży astronomią, a przez to zainteresowanie naukami ścisłymi.

„Czternaście Astrobaz to przede wszystkim popularyzacja nauki, metodologii badawczej i włączenie głównie młodych ludzi w fantastyczną przygodę poznawczą. To dziesiątki tysięcy młodych ludzi, którzy spędzili czas w Astrobazach, nie poszli na dyskoteki, może nie oglądali telewizji, a oglądali niebo” - zaznaczył w rozmowie z Serwisem Samorządowym PAP Piotr Całbecki, marszałek województwa kujawsko-pomorskiego.

Budowa obiektów i zakup wyposażenia dla 14 obserwatoriów kosztowały ok. 4 mln zł, do tego ok. 8 mln zł poszło w późniejszych latach na tzw. projekty miękkie, których celem było organizowanie kół zainteresowań i finansowanie organizowanych w nich projektów naukowych.

„W tych kołach brały udział tysiące młodych osób. W ostatnim projekcie >>Niebo nad Astrobazami<< brało udział ponad 1300 osób w różnych szkołach w różnych kołach zainteresowań i przeprowadzono ponad 18 tys. godzin zajęć. To jest ogromna liczba i wydaje się, że spełniła oczekiwania, jakie w tym projekcie pokładaliśmy, bo takie zainteresowanie jest, mamy olimpijczyków, mamy ludzi, mamy młodych ludzi, którzy brali udział w wielu konkursach” - powiedział Czesław Ficner, dyrektor departamentu edukacji Urzędu Marszałkowskiego Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu.

Wszystkie Astrobazy powstały na planie koła o średnicy około ośmiu metrów. Główny element ich wyposażenia to czternastocalowy teleskop zamontowany pod kopułą o średnicy 4 metrów. Każda taka kopuła jest w pełni zautomatyzowana, co oznacza możliwość podążania za teleskopem oraz możliwość jej zdalnego zamykania i otwierania. Pozostałe elementy wyposażenia powiatowego obserwatorium to m.in. teleskop słoneczny, lornetki, mniejsze teleskopy oraz kamera do rejestracji obiektów astronomicznych. Wybudowanie i wyposażenie pojedynczej Astrobazy kosztowało to ok. 400 tys. zł.

„Spotykamy się tradycyjnie już od ponad 10 lat w każdy wtorek i czwartek niezależnie od pogody po zmroku. Przychodzą osoby, które są zainteresowane - uczniowie naszej szkoły, ale też wszyscy inni zainteresowani z powiatu radziejowskiego. Mamy też osoby z okolicznych szkół podstawowych, które przychodzą z rodzicami, także inne zainteresowane osoby. Nie robimy regularnych list, kto chce, to wchodzi. I działamy, obserwujemy niebo, uruchamiamy teleskopy” - opowiedział Sławomir Kieraj, koordynator radziejowskiej Astrobazy i nauczyciel geografii w LO im. Władysława Łokietka w Radziejowie.

Dzięki Astrobazom uczniowie liceów i szkół podstawowych z kujawsko-pomorskich powiatów mogą obserwować Słońce, gwiazdy, planety i inne obiekty astronomiczne. Przez teleskopy można zobaczyć nie tylko bliskie obiekty Układu Słonecznego, ale także odległe układy gwiazd oraz znajdujące się miliony lat świetlnych od Ziemi.

„Nasza Astrobaza specjalizuje się w kilku rodzajach obserwacji, m.in. obserwujemy Słońce, a jeżeli chodzi o planety, to bardzo interesują nas np. zjawiska zakryciowe, czyli takie chwile, kiedy jedno ciało niebieskie przechodzi przed drugim lub je zastawia. To mogą to być zaćmienia Słońca, Księżyca, a także np. wędrówka Wenus przed tarczą Słońca. Z dalekich obiektów to skupiamy się na gwiazdach podwójnych i wielokrotnych, a także na gwiazdach różnobarwnych, bo ta barwa mówi nam o temperaturze gwiazdy. Możemy obserwować obiekty Układu Słonecznego, później szerzej oglądać obiekty w naszej galaktyce w Drodze Mlecznej, a także tak jakby wyjść, wyjrzeć poza galaktykę, co też jest ciekawe. Możemy np. ustawić teleskop na galaktykę Andromedy - naszą sąsiadkę” - dodał opiekun koła naukowego przy Astrobazie w Radziejowie.

Uczniowie z Radziejowa dzięki Astrobazie zainteresowani obserwacją nieba są finalistami i laureatami konkursów astronomicznych organizowanych w regionie, ale także ogólnopolskich.

„Do Astrobazy trafiłem w 8. klasie, gdy dostałem propozycję uczestnictwa w konkursie astronomicznym. Bardzo szybko się nauczyłem posługiwać teleskopem, robić zdjęcia nocnego nieba - szybko się wciągnąłem. Przez te teleskopy najciekawsze widziałem Słońce - plamy na Słońcu, protuberancję. Planety oczywiście: Jowisz, Wenus - najjaśniejsza planeta, Saturn, Merkury, czasami jest widoczny, konstelacje: Orion w zimę, Lew, Wielka Niedźwiedzica. Wszystko można obejrzeć, to nietrudne nauczyć się znajdywać je na niebie. To przydatne i zawsze to jest fajna zabawa” - powiedział Szymon Augustyniak, uczeń klasy matematyczno-informatycznej LO im. Władysława Łokietka w Radziejowie.

Budynki Astrobaz na podstawie umowy partnerskiej są własnością poszczególnych samorządów lokalnych, ale samorząd województwa kujawsko-pomorskiego tworzy instytucję, która będzie koordynowała działania wszystkich 14 powiatowych obserwatoriów.

„550. rocznica urodzin Mikołaja Kopernika, którą w tym roku obchodzimy, inspiruje nas, aby dalej szukać i dalej proponować właśnie młodemu pokoleniu instrumenty pracy wychowawczej i dydaktycznej. Tworzymy instytucję o nazwie Centrum Innowacyjnej Edukacji, w której będzie zlokalizowana komórka koordynująca pracę wszystkich czternastu Astrobaz. Do tej pory one działały oczywiście pod auspicjami urzędu marszałkowskiego, ale jako niezależne byty prowadzone przez jednostki samorządu terytorialnego - głównie gminy i powiaty. Chcemy zdynamizować funkcjonowanie  Astrobaz. A może dobudujemy kolejne” - poinformował marszałek Całbecki.

Kujawsko-pomorski Radziejów jest kolejnym samorządem, który odwiedziliśmy w ramach projektu „Polityka spójności w regionach”. W ramach cyklu wideoreportaży o funduszach unijnych pokażemy dwadzieścia miejsc, które zmieniły się dzięki polityce spójności i dofinansowaniu z Unii Europejskiej.

Źródło informacji: Serwis Samorządowy PAP