Rekordowy wzrost liczby kontroli Prezesa UZP w 2025 roku

Kontrola udzielania zamówień publicznych jest jednym z kluczowych zadań Prezesa Urzędu Zamówień Publicznych (UZP). Odgrywa ona istotną rolę w zapewnianiu prawidłowego i efektywnego funkcjonowania rynku zamówień publicznych, którego wartość w najszerszym ujęciu szacowana jest na blisko 600 mld zł. Jej znaczenie wykracza jednak poza samą weryfikację zgodności z przepisami - ma także wymiar prewencyjny i edukacyjny.

Jak podkreśla Urząd Zamówień Publicznych, kontrole służą ochronie podstawowych zasad systemu zamówień, takich jak równe traktowanie wykonawców i uczciwa konkurencja. Dzięki nim przedsiębiorcy - w szczególności z sektora MŚP - zyskują realne i przejrzyste warunki ubiegania się o kontrakty publiczne. Dla zamawiających oznacza to z kolei ograniczenie ryzyka naruszeń prawa, a tym samym odpowiedzialności za nieprawidłowe wydatkowanie środków publicznych lub finansowej, zwłaszcza przy realizacji dużych projektów unijnych.

Z drugiej strony, kontrola Prezesa Urzędu ma także istotny walor edukacyjny, który polega na kształtowaniu dobrych praktyk wśród zamawiających. Wnioski zawarte w informacjach o wynikach kontroli stanowią dla nich cenne źródło informacji o sposobie stosowania rozwiązań przewidzianych w Prawie zamówień publicznych. 

Prezes UZP prowadzi kontrole wyłącznie pod kątem zgodności postępowań z przepisami Prawa zamówień publicznych. Obecnie funkcjonują dwa ich rodzaje: kontrole uprzednie oraz doraźne.

Kontrole uprzednie dotyczą największych zamówień współfinansowanych ze środków Unii Europejskiej, głównie inwestycji infrastrukturalnych. Są one przeprowadzane przed podpisaniem umowy z wykonawcą. Obejmują całość dokumentacji postępowania, co wpływa na ich kompleksowość i czasochłonność. Obowiązek ich przeprowadzenia dotyczy zamówień o wartości powyżej 10 mln euro w przypadku dostaw i usług oraz 20 mln euro w przypadku robót budowlanych.

Podkreślić należy, że kompleksowa weryfikacja dokumentacji postępowania pozwala na wczesnym etapie zidentyfikować nieprawidłowości, które w późniejszym czasie mogłyby skutkować nałożeniem korekt finansowych. Dzięki temu możliwe jest uniknięcie kosztów, które w przeciwnym razie musiałyby zostać pokryte z budżetu państwa. Kontrole uprzednie ograniczają więc ryzyko błędów i przynoszą wymierne korzyści finansowe dla państwa.

Z danych UZP wynika, że liczba takich kontroli rośnie skokowo. W 2023 roku zakończono 78 kontroli uprzednich, w 2024 roku - 108, natomiast w pierwszych jedenastu miesiącach 2025 roku już 130. Według prognoz Urzędu, do końca roku liczba ta podwoi się w porównaniu z 2023 rokiem. Największa kumulacja wniosków przypadła na drugi i trzeci kwartał 2025 roku.

Głównym źródłem tego wzrostu jest intensywne uruchamianie środków z Krajowego Planu Odbudowy, przeznaczonych m.in. na zakup zeroemisyjnego taboru dla publicznych przewoźników. 

Co istotne, dzięki staraniom pracowników UZP, zwiększony napływ spraw nie spowodował wydłużenia postępowań kontrolnych. Wręcz przeciwnie - w 2025 roku średni czas trwania kontroli uprzedniej skrócił się do 56 dni, czyli o jeden dzień mniej niż rok wcześniej. To szczególnie istotne w kontekście zapewniania płynności realizacji kluczowych inwestycji realizowanych w ramach projektów unijnych.

Wyraźny wzrost widać także w wypadku kontroli doraźnych, które są wszczynane najczęściej po zawarciu umowy - na wniosek lub z urzędu - w reakcji na sygnały o możliwych nieprawidłowościach. W 2023 roku złożono 415 wniosków o takie kontrole, w 2024 roku - 421, natomiast w 2025 roku ich liczba wyniesie około 615, co oznacza wzrost o blisko 50 proc. rok do roku. Zdecydowana większość zgłoszeń pochodziła od przedsiębiorców zainteresowanych zamówieniami publicznymi. Średni czas postępowania wyjaśniającego, które jest zasadniczym elementem kontroli doraźnej, wynosił nieco ponad cztery miesiące, przy ustawowym limicie sześciu miesięcy.

Urząd zapowiada, że rok 2026 przyniesie kolejne zmiany w obszarze nadzoru nad rynkiem zamówień publicznych. Planowane jest wprowadzenie trzeciego rodzaju kontroli - kontroli systemowych - które mają obejmować kluczowe mechanizmy funkcjonowania całego systemu zamówień publicznych.

Źródło informacji: PAP MediaRoom