PK: Skuteczna skarga nadzwyczajna Prokuratora Generalnego w sprawie o nabycie spadku (komunikat)

- PK informuje:

Sąd Najwyższy uwzględnił skargę nadzwyczajną Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro dotyczącą postanowienia Sądu Rejonowego dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu z 10 grudnia 2012 roku stwierdzającego nabycie spadku przez wnuków zmarłego, pomimo złożenia przez nich oświadczeń o odrzuceniu spadku.

Spadek mimo woli

Sprawa dotyczy przyjęcia spadku po zmarłym Józefie Z. przez jego wnuków Piotra P. i Grzegorza P. Pomimo, że mężczyźni z uwagi na zadłużenie dziadka złożyli oświadczenia o odrzuceniu spadku przed Sądem Rejonowym dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu, Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu (sąd spadku) postanowieniem z 10 grudnia 2012 roku stwierdził nabycie przez nich spadku po 1 części.

Piotr P. i Grzegorz P. zawnioskowali o uchylenie postanowienia o nabyciu spadku, jednak postanowieniem z dnia 12 grudnia 2017 roku Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu oddalił wniosek, wskazując na brak istnienia podstawy do wzruszenia prawomocnego orzeczenia, jak również na przekroczenie rocznego terminu na jego złożenie. Apelacja wnioskodawców została oddalona przez Sąd Okręgowy we Wrocławiu 22 stycznia 2019 roku.

Sąd naruszył prawo do własności i dziedziczenia

Działając z upoważnienia Prokuratora Generalnego Zbigniewa Ziobro Zastępca Prokuratora Generalnego Robert Hernand wniósł skargę nadzwyczajną od postanowienia sądu spadku. W skardze zarzucono, że sąd naruszył gwarantowane przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej prawo do własności oraz dziedziczenia, jak również rażąco naruszył prawo procesowe i prawo materialne poprzez niewłaściwe zastosowanie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego i Kodeksu cywilnego.

Prokurator Generalny wskazał, że sąd naruszył prawa gwarantowane przez art. 64 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej nie uwzględniając oświadczeń o odrzuceniu spadku, co skutkowało brakiem możliwości decydowania przez poszkodowanych o majątku, a w konsekwencji obciążeniem wbrew ich woli kosztami długów zmarłego dziadka.

W ocenie Prokuratora Generalnego sąd naruszył art. 670 k.p.c., który nakazuje sądowi zbadanie z urzędu, kto jest spadkobiercą. W niniejszym przypadku Piotr P. i Grzegorz P. złożyli pisemne oświadczenia o odrzuceniu spadku, co zgodnie z przepisem art. 1020 k.c. oznacza, że zostali wyłączeni od dziedziczenia. Złożone oświadczenia wykluczały także na mocy art. 926 §1 k.c. uznanie, że wnukowie dziedziczyli majątek swojego dziadka na mocy ustawy. Artykuł ten mówi bowiem jednoznacznie, że dziedziczenie ustawowe nie następuje w sytuacji odrzucenia spadku.

Należy podkreślić, że Sąd Rejonowy dla Wrocławia – Krzyków we Wrocławiu nie zrealizował ustawowego obowiązku wynikającego z art. 640 § 1 k.p.c. niezwłocznego przesłania oświadczeń o odrzucenia spadku do sądu spadku. Okoliczność ta nie zwalniała jednak sądu spadku z obowiązku badania z urzędu kręgu spadkobierców.

SN podzielił stanowisko Prokuratora Generalnego

Izba Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego przychyliła się do wniosku Prokuratora Generalnego uchylając zaskarżone postanowienie w całości i przekazując sprawę do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu dla Wrocławia – Śródmieścia we Wrocławiu.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd Najwyższy podzielił podniesione w skardze zarzuty naruszenia norm konstytucyjnych, prawa procesowego oraz materialnego.

W ocenie Sądu Najwyższego sąd spadku wydając postanowienie rażąco naruszył prawa wnuków zmarłego do własności i do "ochrony przed spadkiem", którego przyjąć nie chcieli, a czemu dali wyraz składając przed sądem stosowne oświadczenia. Sąd zwrócił uwagę, że z akt sprawy Sądu Rejonowego wynika, że przeciwko spadkobiercom toczy się postępowanie egzekucyjne prowadzone przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym, który zajął konto bankowe jednego z potomków Józefa Z., a drugiemu zapowiedział zajęcie samochodu oraz wszczęcie egzekucji z nieruchomości.

Odnośnie wskazanych przez Prokuratora Generalnego naruszeń prawa procesowego i materialnego Sąd Najwyższy wskazał, że ich skutkiem było nabycie spadku przez osoby, które wskutek jego odrzucenia powinny być traktowane, jakby nie dożyły otwarcia spadku.

Sąd Najwyższy podkreślił, sąd wydał postanowienie o nabyciu spadku nie dysponując wiedzą o złożeniu oświadczeń o zrzeczeniu się dziedziczenia przez spadkobierców w sytuacji, w której za celowością dokonania stosownego sprawdzenia przemawiały dodatkowo – niezależnie od obowiązku zbadania sprawy z urzędu – istotne przesłanki. Sąd wiedział, że spadek jest zadłużony, jak również wiedział, że dzieci spadkodawcy i małoletnia wnuczka spadkodawcy złożyli skuteczne oświadczenia o odrzuceniu spadku. Tym bardziej zatem uzasadnione było domniemanie, że inni członkowie rodziny Józefa Z. również mogli zrzec się spadku.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe.(PAP)

kom/ jml/ mark/