RPO: projekt ustawy o działaniach antyterrorystycznych – opinia RPO (komunikat)

- RPO informuje:

Rzecznik Praw Obywatelskich przekazał Marszałkowi Sejmu RP opinię w sprawie projektu ustawy o działaniach antyterrorystycznych (druk sejmowy nr 516).

Projekt ma określać zasady prowadzenia działań antyterrorystycznych oraz współpracy w tym zakresie między właściwymi organami. Z uzasadnienia do projektu ustawy wynika, że jej podstawowym celem ma być „podniesienie efektywności polskiego systemu antyterrorystycznego, a tym samym zwiększenie bezpieczeństwa wszystkich obywateli RP”.

RPO podkreślił, że samo przyznanie właściwych uprawnień służbom odpowiedzialnym za walkę z terroryzmem może wpłynąć na ograniczenie skali przestępczości i wzrost poczucia bezpieczeństwa. Jednak hasło walki z terroryzmem nie może jednocześnie oznaczać nieuzasadnionej i nieproporcjonalnej ingerencji w prawa i wolności człowieka – zarówno obywateli RP, jak i cudzoziemców znajdujących się pod władzą Rzeczypospolitej Polskiej. I z tego punktu widzenia rządowy projekt budzi poważne wątpliwości. Dlatego – zdaniem Rzecznika – konieczna jest publiczna debata na temat proponowanych rozwiązań. W żadnym razie nie wolno z niej zrezygnować, mimo że niektórzy

twierdzą, iż nie mamy już na to czasu w związku ze zbliżającymi się wydarzeniami o charakterze międzynarodowym, które będą miały miejsce w Polsce.

Wątpliwości RPO wzbudziły też konkretne kwestie dotyczące:

- Definicji pojęcia „zdarzenie o charakterze terrorystycznym”, od której zależy możliwość stosowania instrumentów przyznanych ABW oraz możliwość ograniczenia prawa do zgromadzeń – pojęcie sformułowane jest w sposób bardzo szeroki, bez wskazania, kto i w jakich okolicznościach ma dokonywać oceny oraz w jakiej procedurze stwierdzać, że istnieje podejrzenie zaistnienia czynu, co powoduje, że nie można mieć pewności, że środki te będą wykorzystywane wyłącznie w razie faktycznej konieczności związanej z terroryzmem.

- Prowadzenia przez szefa ABW wykazu zawierającego informacje m.in. o osobach, wobec których istnieje „uzasadnione podejrzenie, że mogą prowadzić działania zmierzające do popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym, w tym stanowiących zagrożenie bezpieczeństwa lotnictwa cywilnego” – przesłanka ta zawiera elementy ocenne i nieprecyzyjne, pozostawiające dużą swobodę uznania Szefowi ABW.

- Prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych wobec osoby niebędącej obywatelem Rzeczypospolitej Polskiej – zarządzenie kontroli operacyjnej nie wymaga w tym przypadku zgody żadnego organu zewnętrznego wobec Szefa ABW. Wątpliwości budzi również brak jakiejkolwiek kontroli sądowej, choćby następczej.

- Dopuszczalności pobierania i przetwarzania danych biometrycznych cudzoziemców (obrazu linii papilarnych lub wizerunku twarzy) przez funkcjonariuszy ABW, Policji i Straży Granicznej – wątpliwości budzi nieuzasadnione różnicowanie pozycji prawnej cudzoziemców i obywateli RP w zakresie pozyskiwania informacji o nich oraz ochrony ich danych osobowych.

- Dostępu Szefa ABW do danych zgromadzonych w rejestrach publicznych i ewidencjach – projekt ustawy narusza podstawowe zasady ochrony danych osobowych, ponieważ nie tylko nie wyjaśnia, czy w istocie dostęp do wszystkich rejestrów jest potrzebny dla realizacji wskazanych w nim celów, ale także nie przewiduje żadnych uprawnień przysługujących podmiotowi danych, nie realizuje zasady czasowego ograniczenia przechowywania danych i nie przewiduje żadnej kontroli nad pozyskiwaniem tak szerokiego zakresu informacji.

- Możliwości blokowania danych informatycznych – nieprecyzyjne określenie zakresu blokady oraz brak jakichkolwiek uprawnień osoby, której dane zostały zablokowane.

Wprowadzenia obowiązku rejestrowania telefonicznych kart przedpłaconych – brak uzasadnienia ograniczenia prawa do prywatności.

- Możliwości wydania decyzji o natychmiastowym wydaleniu cudzoziemca (również obywatela UE), mogącego prowadzić działalność terrorystyczną lub szpiegowską albo podejrzewanego o popełnienie jednego z tych przestępstw – decyzja ma podlegać natychmiastowemu, przymusowemu wykonaniu, a ewentualne odwołanie możliwe będzie już spoza granic RP. Sytuacja ta rodzi szereg wątpliwości w kontekście prawa do sądu, prawa do prywatności czy też prawa obywateli Unii i członków ich rodzin do swobodnego przemieszczania się i pobytu na terytorium Państw Członkowskich.

- Wprowadzenia tzw. specjalnego użycia broni (użycie broni w celu pozbawienia człowieka życia) – wątpliwości dotyczą kryteriów wymogu legalności.

- Wprowadzenia możliwości zastosowania tymczasowego aresztowania tylko na podstawie uprawdopodobnienia popełnienia, usiłowania lub przygotowania do popełnienia przestępstwa o charakterze terrorystycznym – takie rozwiązanie nie zapewnia odpowiednego stopnia ochrony praw i wolności jednostek.

- Zmian w Kodeksie karnym - wątpliwości z perspektywy zasady demokratycznego państwa prawnego i zasady proporcjonalności.

Opinia RPO ws. projektu ustawy o działaniach antyterrorystycznych (https://www.rpo.gov.pl/sites/default/files/ustawa%20antyrrorystyczna%20opinia%2019.05.2016.pdf)

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi wyłączną i pełną odpowiedzialność za jego treść.(PAP)

kom/ mkz/