Biznes wykaże się na polu dostępności. Konkurs NCBR

Przeczytaj i dowiedz się:

• do kiedy NCBR przyjmuje wnioski w drugim konkursie „Ścieżka SMART na rzecz dostępności” i jakie są jego kluczowe zasady,
• na jakie szczególne potrzeby ludzi mogą odpowiadać rozwiązania projektowane przez innowatorów,
• nad jakim rozwiązaniem pracuje firma Empik SA, której projekt w pierwszej odsłonie konkursu uzyskał blisko 2,4 mln zł dofinansowania z programu FENG.

W konkursie „Ścieżka SMART na rzecz dostępności” wymiar biznesowy ściśle splata się ze społecznym. Do udziału w nim NCBR zaprasza duże przedsiębiorstwa, które poprzez swój projekt chcą rozwiązać problem/problemy osób ze szczególnymi potrzebami, w istotny sposób przyczyniając się do zwiększenia dostępności. Wnioski można składać do 24 października 2024 r., w ostatnim dniu naboru do godz. 16:00.

„Świadomy i odpowiedzialny biznes doskonale wie, że oferowanie produktów czy usług projektowanych tak, aby mogli z nich korzystać możliwie wszyscy, w tym osoby ze szczególnymi potrzebami, przynosi korzyść także samym przedsiębiorcom. Zwiększa zasięg sprzedaży i przewagę nad konkurencją. W Polsce i w całej Unii Europejskiej pilnie potrzeba śmiałych pomysłów, które poprzez badania i rozwój przybiorą postać innowacyjnych rozwiązań i ułatwią życie wielu ludziom. Jestem przekonany, że środki z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki znacząco przyspieszą realizację takich zamierzeń” - mówi prof. dr hab. inż. Jerzy Małachowski, dyrektor Narodowego Centrum Badań i Rozwoju.

Szeroki katalog wyzwań dla innowacyjnych firm

NCBR przeznaczy blisko pół miliarda złotych z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki (FENG) na dofinansowanie projektów, które sprawią, że osoby ze szczególnymi potrzebami nie będą już wykluczane z korzystania z rozmaitych usług czy produktów.

O kim mowa? O milionach ludzi! W tej grupie znajdują się bowiem m.in. osoby poruszające się na wózkach inwalidzkich, niewidome czy niesłyszące. To także osoby z niepełnosprawnościami lub zaburzeniami psychicznymi bądź intelektualnymi, w tym schorzeniami otępiennymi (np. demencja, Alzheimer), związanymi z procesem starzenia się społeczeństwa oraz z dysfunkcjami rozwojowymi (np. zaburzenia ze spektrum autyzmu, ADHD). Szczególne potrzeby mają również osoby w podeszłym wieku i osłabione chorobami, kobiety w ciąży, opiekunowie małych dzieci, w tym korzystający z wózków dziecięcych. Podobnie chorzy na choroby cywilizacyjne i przewlekłe (np. cukrzyca, epilepsja, choroby układu krążenia, nowotworowe). Specjalistycznych rozwiązań potrzebują ludzie mający trudności w komunikowaniu się z otoczeniem czy o nietypowym wzroście, jak również - co rzadziej przychodzi na myśl - osoby z większym bagażem.

To pokazuje, że projekty służące zapewnieniu dostępności wpisują się w szeroki katalog różnych potrzeb społecznych.

Którą Ścieżkę SMART wybrać?

Konkurs „Ścieżka SMART na rzecz dostępności”, podobnie jak prowadzony równolegle nabór „Ścieżka SMART”, skierowany jest do dużych przedsiębiorstw, planujących realizację kompleksowych projektów na rzecz dostępności z zakresu jednego lub więcej modułów: prac B+R, wdrożeń innowacji, rozwoju infrastruktury B+R, internacjonalizacji, rozwoju kompetencji pracowników i osób zarządzających przedsiębiorstwem, cyfryzacji i zazieleniania działalności przedsiębiorstw. Aby uzyskać wsparcie, duże przedsiębiorstwa (za wyjątkiem małych spółek o średniej kapitalizacji) muszą w ramach projektu zaplanować współpracę z MŚP.

Czym różnią się oba konkursy? W horyzontalnej „Ścieżce SMART”, z budżetem 890 mln zł, nie określono tematu badań poza wskazaniem, że zgłaszane projekty muszą wpisywać się w co najmniej jedną Krajową Inteligentną Specjalizację. Z uwagi na ogromną popularność tego naboru konkurencja jest w nim bardzo duża. Natomiast w przypadku „Ścieżki SMART na rzecz dostępności” NCBR postawiło dodatkowy warunek: projekty mają się koncentrować właśnie na zapewnianiu dostępności. Warto, żeby przed złożeniem wniosku przedsiębiorca zastanowił się, czy jego pomysł spełnia to kryterium. Jeśli tak - zwiększa swoje szanse na sukces, aplikując właśnie w tym naborze.

Różne rodzaje dostępności

Wyrównywanie szans poprzez dawanie wszystkim możliwości rozwoju to jeden z priorytetów Unii Europejskiej. Inwestowanie w dostępność poważnych środków m.in. z programu FENG pokazuje, że dla osiągnięcia tego celu istotne jest wykorzystanie innowacyjnego potencjału firm. Biznes będzie miał też nowe obowiązki. Przypomnijmy, że w naszym kraju, w ślad za Europejskim Aktem o Dostępności, ruszyły prace nad wdrażaniem zapisów Polskiego Aktu o Dostępności, czyli ustawy z dnia 26 kwietnia 2024 r. o zapewnianiu spełniania wymagań dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze. Określa ona między innymi, jakie produkty i usługi muszą spełniać wymagania dostępności dla wszystkich odbiorców - włączając osoby ze szczególnymi potrzebami. Przepisy ustawy wejdą w życie 28 czerwca 2025 roku.

Celem projektów zgłaszanych w „Ścieżce SMART na rzecz dostępności”, w tym każdego realizowanego w ich ramach modułu, musi być rozwiązanie jednego problemu lub kilku problemów osób ze szczególnymi potrzebami, znacząco przyczyniające się do zwiększenia dostępności - czy to architektonicznej, czy cyfrowej, czy też w sferze informacyjno-komunikacyjnej. Prace podjęte przez innowatorów powinny zatem doprowadzić do zniesienia co najmniej jednej lub więcej barier występujących np. w przestrzeni fizycznej (w tym budynkach, urządzeniach), rzeczywistości cyfrowej, systemach informacyjno-komunikacyjnych, produktach, usługach, procesach - lub do zaspokojenia szczególnych potrzeb tych osób.

Każdy projekt musi obejmować moduł B+R, obejmujący badania przemysłowe i prace rozwojowe albo tylko prace rozwojowe. Ma on doprowadzić do opracowania innowacji produktowej lub innowacji w procesie biznesowym. Pozostałe moduły są fakultatywne - przedsiębiorstwo może realizować je w zależności od potrzeb i charakteru projektu.

Nowy standard dostępności treści cyfrowych w projekcie Grupy Empik

Nic tak nie pociąga jak przykłady. Oto jeden z nich. Firma Empik SA rozpoczyna właśnie realizację projektu „Badanie możliwości i opracowanie mechanizmów obniżenia barier w dostępie do treści audio i produktów cyfrowych z uwzględnieniem trybu aplikacji do słuchania/czytania na smartfonach dostosowanego do potrzeb użytkowników z ograniczeniami, w szczególności osób starszych, niedowidzących i niewidomych oraz w kryzysie psychicznym”. Został on wyłoniony do realizacji w pierwszym konkursie „Ścieżka SMART na rzecz dostępności”, a rekomendowana kwota dofinansowania z programu Fundusze Europejskie dla Nowoczesnej Gospodarki wynosi blisko 2,4 mln zł (całkowity koszt to 5,4 mln zł).

O ile nazwa projektu może się wydawać złożona i trudna, o tyle stojąca za nim idea jest prosta i klarowna. Spółka pracuje nad nowymi rozwiązaniami, które mają na celu niwelowanie utrudnień w dostępie do treści cyfrowych osób starszych, niedowidzących i niewidomych oraz osób w kryzysie psychicznym.

„Nasze działania pomogą znosić bariery dla osób ze szczególnymi potrzebami, zapewniając im narzędzia i zasoby potrzebne do pełnego uczestnictwa w kulturze. W DNA Empiku od zawsze jest książka i chcemy, by ta książka była dostępna dla każdego, niezależnie od jego deficytów czy nadmiarów. Bo według brytyjskiego neurologa Olivera Sacksa, wszyscy mamy deficyty i nadmiary” - mówi Agnieszka Zienkowicz, Head of Product Digital Content w Empik SA, która w projekcie zarządza modułem B+R.

Pomysł zakiełkował w zespole już jakiś czas temu i stopniowo się konkretyzował. „Wtedy jeszcze nie słyszeliśmy nawet o Ścieżce SMART. Kiedy szukaliśmy dofinansowania, dowiedzieliśmy się, że w NCBR istnieje specjalna ścieżka obejmująca projekty dotyczące inkluzywności i planowane przez nas usprawnienia w aplikacji Empik Go świetnie się w nią wpisują” - dodaje Agnieszka Zienkowicz.

Pierwszym impulsem do pracy nad projektem były głosy użytkowników aplikacji Empik Go - osób niewidomych oraz z problemami ze wzrokiem. Zgłaszali oni trudności w korzystaniu z niektórych funkcji, mimo wdrożonego w niej standardu dostępności. Okazało się, że obowiązujące na rynku wytyczne nie w pełni odpowiadają ich faktycznym potrzebom.

„Na podstawie rozmów z przedstawicielami Fundacji Polskich Niewidomych i Słabowidzących >>Trakt<< dowiedzieliśmy się, w jaki sposób osoby niewidome czy słabowidzące konsumują książki, a także co możemy zrobić, aby naprawdę ułatwić im dostęp do treści. Przekonaliśmy się, że aplikacja Empik Go, która daje dostęp do audiobooków, ebooków i podcastów, potrzebuje takich zmian. A możliwość otrzymania dofinansowania tylko nas w tym utwierdziła” - relacjonuje kierownik zarządzająca modułem B+R.

Projekt dzieli się na dwa główne obszary. Pierwszy z nich to prace związane z ułatwieniem dostępu do treści w aplikacji, a tym samym do książek cyfrowych dla osób starszych i z problemami wzroku, w tym niewidomych.

Drugi obszar obejmuje prace związane z grupą osób w kryzysie psychicznym. Innowatorzy wzięli pod uwagę badania społeczne z 2022 i 2023 roku. Pokazują one, że nawet 70 proc. Polaków doświadcza stresu, niepokoju czy pogorszenia kondycji psychicznej. Dodatkowo nasiliły to zjawiska ostatnich lat, takie jak pandemia czy wysoka inflacja.

„Zdajemy sobie sprawę, że niektóre treści przedstawiane w filmach czy książkach mogą podnosić poziom lęku i obniżać samopoczucie. Dlatego w tym obszarze naszego projektu chcemy wypracować narzędzie pozwalające odfiltrować niepożądane treści i przyczynić się tym samym do sięgania po cyfrowe książki, które będą bezpieczne dla wszystkich” - tłumaczy Agnieszka Zienkowicz.

Pierwsze efekty prac mają być widoczne już pod koniec 2025 roku. Rozwiązania są tworzone dla konkretnych grup użytkowników, ale będą mogli z nich skorzystać wszyscy użytkownicy przyjaznej aplikacji.

„Bo czy szybkie ustawienie parametrów czytnika ebooków i nawigacji pod własne preferencje jest ważne tylko dla osób starszych i niedowidzących? A możliwość odfiltrowania treści, które zawierają przemoc - czy jest to wyłącznie funkcja dla osób w kryzysie? Oczywiście, że nie. Lubimy powtarzać, że tworzymy w naszym zespole aplikację, z której sami chcielibyśmy korzystać” - zaznacza przedstawicielka firmy Empik SA.

W prace nad projektem zaangażowane są zespoły deweloperskie Grupy Empik, badacze i researcherzy. Nad elementem projektu związanym z dostępnością aplikacji dla osób niewidomych beneficjent współpracuje również ze wspomnianą Fundacją Polskich Niewidomych i Słabowidzących „Trakt”. W obszarze osób w kryzysie psychicznym merytoryczne wsparcie pochodzi zaś od innego beneficjenta NCBR - firmy Samurai Labs, wyspecjalizowanej w wykrywaniu i przeciwdziałaniu cyberprzemocy, ze szczególnym uwzględnieniem osób w kryzysie samobójczym.

Jak przyznaje Agnieszka Zienkowicz, sama praca nad wnioskiem w konkursie „Ścieżka SMART na rzecz dostępności” nie była łatwa. Przygotowanie materiałów nie tylko od strony merytorycznej, ale i formalnej to wiele godzin poświęconych na badania czy analizy. Każdy wnioskodawca musi być na to gotowy.

„Jednak satysfakcja po złożeniu wniosku i poczucie, że chcemy zrobić coś dobrego dla świata, są wręcz nie do opisania. Ten projekt jest niezwykle inspirujący i motywujący. Zdajemy sobie sprawę, jak wiele pracy nas czeka, ale jesteśmy dumni, że możemy realizować tak ważny społecznie projekt” - konkluduje Agnieszka Zienkowicz.

Doświadczenie NCBR we wspieraniu innowacji dla dostępności

Narodowe Centrum Badań i Rozwoju ma rozległe doświadczenie we wspieraniu innowacji na polu dostępności. Ukierunkowane w ten sposób projekty były realizowane przez polskich przedsiębiorców m.in. w programie „Szybka Ścieżka” z dofinansowaniem Funduszy Europejskich (Program Inteligentny Rozwój) czy konkursie „Rzeczy są dla ludzi” realizowanym w ramach rządowego Programu Dostępność Plus.

I tak firma Jati Sp. z o.o. opracowała kolekcję innowacyjnych mebli kuchennych przeznaczonych dla osób ze szczególnymi potrzebami, przede wszystkim starszych oraz poruszających się na wózkach inwalidzkich - przy jednoczesnym założeniu, że meble te powinny być funkcjonalne również dla pozostałych domowników. Zaprojektowano kilka zestawów mebli zawierających takie rozwiązania techniczne jak np. mechanizmy podnoszenia i opuszczania szafek górnych oraz płyty roboczej z podwieszonymi szafkami dolnymi oraz automatyczny system wysuwu i podnoszenia półki w szafkach dolnych.

Z projektem tym koresponduje pomysł ANV Production Sp. z o.o. Przedsiębiorstwo przygotowało prototypy innowacyjnych, zindywidualizowanych adapterów do mebli dla osób z dysfunkcjami narządu ruchu. Takie adaptery ułatwiają otwieranie drzwi, szafek oraz innych urządzeń domowych. Pozwolą na dostosowanie standardowych mebli do konkretnych potrzeb użytkowników i tym samym wzmocnienie ich samodzielności. Zaletą jest duża dostosowalność adapterów, osiągana dzięki odpowiedniemu dobieraniu parametrów. W ten sposób jeden adapter może służyć możliwie jak największej liczbie osób z różnymi potrzebami.

Z kolei bioniczna proteza przedramienia „Zeus" o modułowej konstrukcji, odznaczającej się wysoką wytrzymałością na uderzenia i intuicyjnej kontroli ruchu opartej na przetwarzaniu biosygnałów, pomaga na co dzień pacjentom przy trzech poziomach amputacji: poniżej łokcia, powyżej łokcia oraz przy wyłuszczeniu w stawie barkowym. Z wynalazku Aether Biomedical korzysta już pół tysiąca osób na całym świecie, w tym ukraińscy żołnierze i cywile, którzy ucierpieli w wyniku wojny na Ukrainie.

Nie brakuje też rozwiązań przygotowanych z myślą o najmłodszych. Przykładem pomocy edukacyjno-terapeutycznej dla dzieci i młodzieży jest Musicon - zaprojektowany przez M Sp. z o.o. instrument, zabawka, urządzenie mechaniczne i laboratorium w jednym, wraz z opracowaną na jego bazie metodologią pracy. Jego atuty to m.in. wszechstronne stymulowanie rozwoju, możliwość eksperymentowania i oddziaływania poprzez słuch, wzrok i dotyk równocześnie. Musicon, który jest urządzeniem analogowym, rozwija umiejętności muzyczne i matematyczne poprzez wprowadzanie w świat rytmów oraz odkrywanie mechanizmów kodowania. Pobudza wyobraźnię, kształci pamięć, rozwija umiejętności manualne, a także ułatwia komunikację i odnalezienie się w grupie - zapewniając przy tym doskonałą zabawę.

Szczegółowe informacje na temat naboru „Ścieżka SMART na rzecz dostępności” wraz z dokumentacją konkursową znajdują się na stronie internetowej NCBR: https://www.gov.pl/web/ncbr/sciezka-smart-nabor-feng0101-ip01-00224.

Źródło informacji: NCBR