MS: ustawa o Komisji Weryfikacyjnej projektem rządowym (komunikat)

- MS informuje:

Premier Beata Szydło i Minister Sprawiedliwości Prokurator Generalny Zbigniew Ziobro poinformowali, że proponowana ustawa o Komisji Weryfikacyjnej do spraw reprywatyzacji w Warszawie będzie projektem rządowym. Komisja spełni rolę nowego organu administracji publicznej.

Bulwersujące fakty

Na wspólnej konferencji prasowej Premier Beata Szydło przypomniała, że od kilku tygodni praktycznie codziennie wychodzą na jaw kolejne skandaliczne fakty dotyczące reprywatyzacji warszawskich nieruchomości.

- Każdego dnia dowiadujemy się o nowych nieprawidłowościach. Organy państwa podjęły odpowiednie działania, z których jestem zadowolona. Ponieważ sytuacja wymaga nadzwyczajnej reakcji, postanowiliśmy też powołać Komisję Weryfikacyjną, która ma za zadanie wyjaśnić bulwersujące fakty, dojść prawdy i przywrócić sprawiedliwość tym wszystkim, którzy zostali oszukani – mówiła Beata Szydło.

Premier podkreśliła, że politycy muszą ponosić odpowiedzialność za swoje czyny.

- Nie może być tak, że ci, którzy przez ostatnie lata rządzili Polską, rządzili Warszawą, dzisiaj umywają ręce. (…) Wreszcie czas, by w polskim państwie inaczej toczyły się sprawy publiczne. Nie może być tak, że państwo – tak jak za rządów PO-PSL – chroniło tych, którzy byli silniejsi. Chroniło różnego rodzaju interesy, tolerowało patologie i stało po stronie swoistych oligarchów. Państwo rządzone przez Prawo i Sprawiedliwość stało i będzie stać po stronie zwykłych obywateli. Każdy z Polaków ma czuć się bezpiecznie. Ma wiedzieć, że państwo będzie chronić uczciwych ludzi i nie zezwoli na patologie – powiedziała.

Przywrócenie sprawiedliwości

Dlatego rząd podejmie prace nad ustawą o Komisji Weryfikacyjnej, którą przygotowało Ministerstwo Sprawiedliwości. Zbigniew Ziobro zaznaczył, że celem proponowanych rozwiązań jest przywrócenie sprawiedliwości. Chodzi też o to, by państwo działało praktycznie, a nie tylko teoretycznie. Minister zwrócił w tym kontekście uwagę na smutny obraz funkcjonowania władz stolicy.

- Na przestrzeni ostatnich lat sankcjonowały one działania różnej maści oszustów i biernie przyglądały się procesowi, który prowadził do krzywdy tysięcy mieszkańców Warszawy, wyrzucanych często na bruk, do piwnic lub mieszkań socjalnych, przez osoby, które nie miały żadnego tytułu prawnego, by dysponować kamienicami. Co więcej, władze Warszawy sowicie wypłacały odszkodowania, liczone w setkach tysięcy złotych, ludziom, którzy nigdy nie powinni z tego tytułu dostać ani grosza – wyjaśniał minister.

Komisja Weryfikacyjna, która ma powstać na mocy specjalnej ustawy, będzie wyjaśniać stan prawny warszawskich kamienic, również tych należących do bardzo wpływowych polityków, którzy do tej pory myśleli, że wszystko może im ujść płazem.

Nadzwyczajny organ administracji

Minister Sprawiedliwości podkreślił, że Komisja Weryfikacyjna będzie nadzwyczajnym organem administracji publicznej. Stanie ona na straży interesu publicznego wobec procederu wyłudzania nieruchomości w Warszawie. Zyska uprawnienia - m.in. oparte na Kodeksie postępowania administracyjnego - pozwalające na efektywne działanie i wskazanie przyczyn naruszeń.

- Chodzi bowiem o to, żeby ten proces służył nie tylko pokazaniu prawdy, nie tylko wyjaśnieniu zawiłych stanów prawnych, ale też naprawie krzywdy i szkód, które zostały popełnione na skutek działania oszustów i złodziei, często ludzi bardzo wpływowych. Korzystając z ochrony prawnej, wyprowadzali bezpodstawnie miliardy złotych kosztem Warszawy i wszystkich warszawiaków – relacjonował Zbigniew Ziobro.

Najważniejsze założenia projektu

- Lustracja prokuratorskich postępowań dotyczących warszawskiej reprywatyzacji obnażyła wiele nieprawidłowości. Mimo podrobionych testamentów, podszywania się pod krewnych prawowitych właścicieli, fałszywych kuratorów, postępowania karne były umarzane, a postępowania administracyjne kontynuowane. Wydawane decyzje administracyjne były też podstawą zasądzania roszczeń odszkodowawczych w wielkich rozmiarach.

- Wydawanie takich decyzji administracyjnych wywoływało naruszenia praw podstawowych. W szczególności prawa do zwrotu własności nieruchomości nie mogły dochodzić osoby, którym faktycznie powinno przysługiwać prawo własności lub prawo do użytkowania wieczystego. Należytej ochrony zostali także pozbawieni lokatorzy zamieszkujący nieruchomości zabudowane.

- Możliwości wznowienia postępowania lub stwierdzenia nieważności na podstawie obowiązujących odpowiednio art. 145 i 156 k.p.a. są mocno ograniczone ze względu na stosunkowo wąskie i niedostosowane do zaistniałej sytuacji przesłanki materialne. Ponadto w stosunku do wielu decyzji zastosowanie tych trybów nadzwyczajnych nie jest możliwe ze względu na znaczny upływ czasu. Wykorzystanie istniejących trybów jest również ograniczone ze względów faktycznych, bowiem wymagałoby ze strony organów swoistej „autokontroli” na dużą skalę. Występują także przesłanki świadczące o rażącym lub nawet świadomym zaniedbaniu obowiązków, co przemawia za stworzeniem autonomicznego organu o wysokim stopniu transparentności postępowania, a nie pozostawieniu kompetencji dotychczasowym organom administracyjnym. Przyjęcie regulacji w takim kształcie jest uzasadnione treścią przepisu art. 163 k.p.a.. Zgodnie z nim organ administracji publicznej może uchylić lub zmienić decyzję, na mocy której strona nabyła prawo, także w innych przypadkach oraz na innych zasadach niż określone w dziale II, rozdziale 13 k.p.a., o ile przewidują to przepisy szczególne. Majątki zdobyte w wyniku przestępstwa nie mogą pozostać w rękach tych, którzy łamią prawo. Nie ma różnicy, czy są to fortuny zbijane w wyniku rozbójniczych praktyk, czy budowane w białych rękawiczkach na reprywatyzacji. Przestępstwo to przestępstwo. Z tego względu w projekcie proponuje się stworzenie nadzwyczajnego trybu kontroli decyzji administracyjnych i utworzenie nowego organu administracji publicznej stojącego na straży interesu publicznego – Komisji Weryfikacyjnej do spraw usuwania skutków prawnych decyzji reprywatyzacyjnych dotyczących nieruchomości warszawskich.

- Komisja Weryfikacyjna będzie podejmowała kontrole decyzji administracyjnych w trybie nadzwyczajnym opartym na środkach takich jak stwierdzenie nieważności decyzji i wznowienie postępowania administracyjnego występujące w Kodeksie postępowania administracyjnego. Konsekwencją zmiany decyzji administracyjnych jest odpadnięcie causy, a więc podstawy prawnej czynności podjętych następnie w celu ustanowienia użytkowania wieczystego. Jednocześnie zamiarem projektodawcy nie jest wzruszanie tych stanów prawnych, w których wystąpiły nieodwracalne skutki prawne, a w szczególności gdy prawa do nieruchomości nabyły osoby w dobrej wierze. Ustawa nie narusza praw osób, które kupiły nieruchomość od osoby, która w wyniku nadużyć uzyskała wpis swoich praw w księdze wieczystej.

- Nad pracami Komisji Weryfikacyjnej w sposób pośredni będą czuwać wszystkie ugrupowania polityczne mające swoich reprezentantów w Sejmie, bowiem to Sejm będzie wybierać jej ośmiu członków. W skład Komisji będą mogły wchodzić wyłącznie osoby dające rękojmię należytego podejmowania decyzji w sprawach nieprawidłowości reprywatyzacyjnych, mające obywatelstwo polskie i pełną zdolność do czynności prawnych, korzystające z pełni praw publicznych, niekarane za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione umyślnie. Muszą mieć wyższe wykształcenie prawnicze lub niezbędną wiedzę w dziedzinie gospodarowania nieruchomościami i racjonalnego wykorzystywania zasobów majątku państwowego. Niezbędnym warunkiem jest też nieposzlakowana opinia.

- Pełną transparentność działań komisji zapewnią jej jawne posiedzenia, w szczególności z wykorzystaniem istniejącej instytucji prawnej - rozprawy administracyjnej. Podejmowane przez komisję decyzje będą opiniowane przez Społeczną Radę składającą się z 9 członków powoływanych spośród organizacji pozarządowych, stowarzyszeń i organizacji wspierających lokatorów.

- Komisja będzie zobowiązana sprawdzić decyzje reprywatyzacyjne dotyczące warszawskich nieruchomości oraz ustalić, które z nich mogły zapaść z naruszeniem prawa, a następnie przeprowadzić wobec nich pełne postępowanie weryfikacyjne, czyli z analizą dokumentów i przesłuchaniami świadków włącznie. Komisja będzie mogła wzywać strony lub świadków do obowiązkowego stawiennictwa, a w przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności ukarać takie osoby. Kompetencja ta jest odpowiednikiem art. 88 Kodeksu postępowania administracyjnego.

- Na czas postępowania Komisja będzie mogła wpisać w księgę wieczystą nieruchomości ostrzeżenie o prowadzeniu takiego postępowania oraz zakazu jej sprzedaży. Jeśli Komisja postanowi o uchyleniu decyzji reprywatyzacyjnej, będzie musiała precyzyjnie wskazać wszelkie okoliczności, które na wydanie takiej decyzji wpłynęły. Wpis ostrzeżenia w księdze wieczystej wyłączy rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych.

- Po przeprowadzeniu postępowania weryfikacyjnego Komisja będzie mogła wydać jedną z decyzji:

* utrzymuje w mocy decyzję reprywatyzacyjną; albo

* uchyla decyzję reprywatyzacyjną w całości lub części i orzeka co do istoty sprawy; albo

* uchyla decyzję reprywatyzacyjną w całości i przekazuje sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi, który wydał ostateczną decyzję reprywatyzacyjną, jeżeli decyzja ta została wydana z naruszeniem prawa, a konieczny do wyjaśnienia zakres sprawy ma istotny wpływ na jej rozstrzygnięcie; albo

* w razie, gdy decyzja reprywatyzacyjna wywołała nieodwracalne skutki prawne, stwierdza wydanie tej decyzji z naruszeniem prawa i wskazuje okoliczności, z powodu których nie można jej uchylić; albo

* umarza postępowanie rozpoznawcze.

- Stwierdzając wydanie decyzji reprywatyzacyjnej z naruszeniem prawa, komisja będzie nakładała na osobę, na rzecz której decyzja reprywatyzacyjna została wydana, obowiązek zapłaty rekompensaty.

- Komisja Weryfikacyjna stwierdzać będzie jednocześnie odpowiedzialność majątkową osoby działającej w charakterze organu wydającego decyzję reprywatyzacyjną (lub z upoważnienia tego organu). Chyba że osoba ta, niezależnie od złożonych w sprawie wyjaśnień, ujawni przed Komisją Weryfikacyjną i przedstawi istotne okoliczności, nieznane dotychczas Komisji, dotyczące przestępstwa, np. wskaże organizatora grupy wyłudzającej nieruchomości. W stosunku do osoby, która złoży takie wyjaśnienia, prokurator będzie mógł wystąpić z wnioskiem o nadzwyczajne złagodzenie kary albo warunkowe zawieszenie jej wykonania.

- Komisja Weryfikacyjna nie będzie wyręczać i dublować sądów – wręcz przeciwnie, od jej decyzji będzie przysługiwała na odpowiednim etapie skarga do sądu administracyjnego, tak jak w każdym innym postępowaniu administracyjnym. Nie jest prawdą, że w większości spraw reprywatyzacyjnych orzekały sądy powszechne. Sądy cywilne orzekały o odszkodowaniach, ale na podstawie decyzji administracyjnej. Przedmiotem badania przez sąd cywilny nie była więc sama kwestia zwrotu nieruchomości.

- Projekt nie przewiduje bezpośredniej ingerencji w orzeczenia sądów cywilnych o odszkodowaniach. Jego celem jest uchylenie decyzji o zwrocie nieruchomości. Zwrotów dokonywano w trybie decyzji administracyjnej, więc w tym samym trybie powinny być one analizowane i ewentualnie podważane. Projekt będzie dawał natomiast możliwość, aby w przypadku zmiany decyzji administracyjnej wystąpić do sądu powszechnego z wnioskiem o wznowienie postępowania cywilnego w sprawie o odszkodowanie.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe.(PAP)

kom/ mkz/