Pandemia katalizatorem zmian polskiej gospodarki

O tym, w jaki sposób Narodowy Bank Polski (NBP) wspierał gospodarkę w procesie wychodzenia z kryzysu pandemicznego, podjętych i planowanych działaniach oraz wyzwaniach przyszłości związanych m.in. z wykupem „zielonych obligacji” i walutą cyfrową rozmawiali uczestnicy panelu „Rola banków centralnych”, który odbył się w Kongresu 590.

„W NBP mieliśmy pewność, że żadne instrumenty kredytowe nie będą w stanie zapobiec skutkom tego kryzysu – powiedział dr Piotr Szpunar, dyrektor Departamentu Analiz Ekonomicznych Narodowego Banku Polskiego (NBP). - Stosując standardowe rozwiązania bank centralny mógłby wywołać spadek popytu na kredyty. Musieliśmy więc zastosować bardziej stanowcze działania i instrumenty. Ten kryzys jest zupełnie inny niż wszystkie inne” – wyjaśnił.

Sektor finansowy to istotny element systemu gospodarczego. Kłopoty tego sektora spowodowało poprzednie załamanie gospodarcze. Kryzys związany z pandemią Covid19 miał charakter o wiele głębszy, szerszy, bardziej globalny. Wywołał spadek zarówno popytu, jak i podaży.

Zdaniem dr Piotra Szpunara lekcje z poprzedniego kryzysu zostały przez banki centralne odrobione. Polityka fiskalna, która w różnych krajach jest nieco inna, tym razem dostała bardzo silne wsparcie ze strony banków centralnych i prowadzonej przez nie polityki pieniężnej.

„Była to reakcja nieskoncentrowana wyłącznie na systemie finansowym, ale odnosząca się także do gospodarki realnej. Dzięki działaniom NBP udało się uniknąć bardzo głębokiej recesji i silnego wzrostu bezrobocia” – sprecyzował dyrektor Departamentu Analiz Ekonomicznych NBP.

Jego zdaniem w różnych krajach odbywało się to w nieco inny sposób: niektóre gospodarki były bardziej podatne, ze względu na strukturę sektorową, na implikacje związane ze skutkami wprowadzonych ograniczeń, inne mniej.

„Generalnie jednak reakcja banków centralnych wszędzie była warunkiem koniecznym ograniczenia negatywnych skutków kryzysu. Ich rola, mniej więcej, była taka sama jak w trakcie poprzednich kryzysów. Zmieniły się warunki, które były całkowicie inne od tego, czego można się było spodziewać jeszcze dwa lata temu. Ale narzędzia interwencji się nie zmieniły”- powiedział dr Szpunar.

Jak przypomniał, głównym narzędziem banków centralnych, jest działanie stopą procentową, celem – wspieranie popytu w gospodarce.

„Skutkiem ubocznym tych działań była erozja marż odsetkowych w bankach – przyznał Piotr Szpunar. - Ale to, że dramatycznie nie wzrosło bezrobocie, nie było fali bankructw, spowodowało, że ryzyko kredytowe okazało się bardzo niewielkie. Oszczędności banków na jego kosztach z nawiązką, moim zdaniem, zrekompensowały ubytek marż odsetkowych” – stwierdził.

Zgodził się z tym Piotr Tomaszewski, prezes zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego, który zwrócił uwagę, że w bankach komercyjnych nie odnotowano, generalnie, ubytków kapitałowych.

„Pandemia bardzo przyśpieszyła transformację banków. Uniezależniła ich wyniki finansowe od dochodów odsetkowych i wymusiła szybszą digitalizację procesów biznesowych” – zauważył Piotr Tomaszewski.   

W przyszłości rola banku centralnego, według dr Piotra Szpunara, także się nie zmieni. Zadaniem tej instytucji jest utrzymanie skuteczności polityki pieniężnej w taki sposób, aby zbyt często nie było przekraczane dolne ograniczenie stóp procentowych.

„Tak czasem się dzieje, ale długookresowe, realne stopy procentowe spadały ostatnio z powodów strukturalnych, niezależnych od polityki pieniężnej – wyjaśnił przedstawiciel NBP. - To duże wyzwanie dla banku centralnego, którego rolą jest tworzenie ram makroekonomicznych dla stabilnego, bezinflacyjnego wzrostu gospodarczego. Zmieniają się otoczenie i szczegółowe wyzwania” – wskazał dr Szpunar.  

W ostatnich miesiącach, jak zauważyli uczestnicy panelu, dużo się mówi o emisji i skupie tzw. zielonych obligacji. To papiery dłużne, których zadaniem jest pozyskiwanie środków koniecznych do finansowania polityki zmniejszającej zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

W kwietniu tego roku Narodowy Bank Węgier (NBH) zobowiązał się do skupowania takich instrumentów finansowych na podobnych warunkach, co w przypadku innych obligacji skarbowych.

„Obecnie jednak banki centralne przymierzają się do zamknięcia skupu - poinformował dr Piotr Szpunar. - Trzeba, zatem rozwijać rynek zielonych aktywów, ale banki centralne nie mają w tym zakresie znaczącej roli do odegrania. Podobnie jak w innych politykach strukturalnych” - dodał.

Pojawiają się jednak inne wyzwania. Pandemia bardzo przyśpieszyła proces cyfryzacji zarówno w gospodarce realnej, poprzez choćby rozwój zdalnych form zatrudnienia, jak i w świecie finansów. W debacie publicznej pojawił się postulat emisji waluty cyfrowej (e-złotego) przez Narodowy Bank Polski.

„Zapomina się jednak, że prócz roli transakcyjnej pieniądz pełni w gospodarce także inne funkcje – zauważył Piotr Szpunar. - Banki komercyjne tworzą go na przykład w procesie kredytowania. Żeby to robić, muszą mieć bazę depozytową. Trudno wyobrazić sobie sposób, w jaki można by zapobiec ucieczce depozytów do pieniądza cyfrowego banku centralnego. Koncept jest więc szeroko dyskutowany, ale w praktyce bardzo trudny do wprowadzenia” - zaznaczył.

W panelu wzięli udział dr Piotr Szpunar, dyrektor Departamentu Analiz Ekonomicznych NBP, Mateusz Walewski, Główny Ekonomista Banku Gospodarstwa Krajowego, Kamil Liberacki, dyrektor Departamentu Rozwoju Regulacji w Urzędzie Komisji Nadzoru Finansowego, Ernest Pytlarczyk, Główny Ekonomista Banku Pekao S.A. oraz Piotr Tomaszewski, prezes zarządu Bankowego Funduszu Gwarancyjnego.

Źródło informacji: PAP MediaRoom