Firmy rodzinne w Polsce dopiero nabierają świadomości własnego potencjału. A to ważne i pilne jeśli mają skutecznie przejść zmianę pokoleniową

Pierwsze tak kompleksowe badanie w Polsce, którego celem było m.in. opracowanie metodyki badawczej firm rodzinnych oraz klasyfikacji definicji. Zespół badawczy przyjął założenia "Modelu 5 poziomów definicyjnych", który przyporządkowuje firmy rodzinne do jednej z pięciu kategorii: od firm, które są w posiadaniu osób fizycznych/rodzin (najniższy poziom 5. - przedsiębiorstwa potencjalnie rodzinne) do firm, która obok takich elementów jak własność w rękach rodziny czy świadomość rodzinności, przeszły proces sukcesji (najwyższy poziom 1. - wielopokoleniowa firma rodzinna).

Jak wynika z raportu, ponad 90 proc. zbadanych firm zadeklarowało, że właścicielami, którzy posiadają ponad 50% udziałów w firmie są osoby prywatne i rodziny. To 5 poziom w modelu, który weryfikuje jedynie kryterium własności firmy. Natomiast poziom 4 to już tylko 36% - to firmy, które same siebie postrzegają jako rodzinne.

"Ta bardzo duża rozpiętość pomiędzy poziomem 5 i 4 w modelu definicji świadczy o tym, że pomiędzy tymi dwoma zmiennymi jest obszar do działań w zakresie zwiększania świadomości rodzinności - mówi dr Adrianna Lewandowska, prezes Instytutu Biznesu Rodzinnego. - W czynniku rodzinności, z którym utożsamia się firma rodzinna zawarty jest nie tylko potencjał wizerunkowy - firmy zarządzanie przez rodzinę właścicielską są postrzegane jako bardziej wiarygodne, autentyczne i zdeterminowane do dostarczania dobór i usług jak największej jakości. Są ukierunkowane na długi czas działania. Firmy, które przyjmują tożsamość rodzinną - mają też szansę lepiej przygotować się do zmiany pokoleniowej. Uznając swoją rodzinność odkrywają, że jest to również obszar, który trzeba profesjonalizować np. przez wprowadzenie mechanizmów Ładu biznesu i rodziny" - dodaje.

Ład biznesu i rodziny kluczem do długowieczności firmy

Świadomość własnej rodzinności jest kluczem do wprowadzenia ładu biznesu i rodziny. Jeżeli firmy rodzinne same siebie nie postrzegają w tych kategoriach trudno oczekiwać, że będą wprowadzać profesjonalizację w zakresie rodzinności. To w przypadku wyzwania sukcesyjnego staje się kluczowe - o ile w pierwszym pokoleniu ważna jest profesjonalizacja biznesu, o tyle w zmianie pokoleniowej profesjonalizować należy zwłaszcza relacje rodzinne, które bywają trudnym i konfliktogennym obszarem.

"Profesjonalizacja obszaru rodzinnego staje się konieczna jeśli firma myśli o wielopokoleniowości. Za dwa pokolenia w Polsce mogło by być dwukrotnie więcej firm rodzinnych niż w krajach Europy Zachodniej. Aż 87 proc. właścicieli firm chce przekazać władzę w ręce rodziny" - mówi dr Marta Widz. ekspert Instytutu Biznesu rodzinnego, która prowadziła kompleksowe badania nad sukcesją w ramach prac na Uniwersytecie w St. Gallen w Szwajcarii. Jest to najwyższy odsetek planowanych sukcesji wewnątrzrodzinnych.

Rzeczywiście można by mówić o tym, że firm rodzinnych byłoby więcej, gdyby równocześnie właściciele tych podmiotów zaczęli przygotowywać się do zmiany pokoleniowej, między innymi poprzez wprowadzenie ładu biznesu i rodziny. Ich wprowadzanie to wielomiesięczne procesy.

"Największym wyzwaniem czekającym polskie firmy rodzinne w najbliższych latach jest proces zmiany pokoleniowej - przekazanie wiedzy, władzy i własności przy zachowaniu wartości, które spajają biznes oraz rodzinę. Konfrontacja z tak złożonym tematem, jakim jest zmiana pokoleniowa, względnie regulacja sukcesji, może i powinna rozciągnąć się na wiele lat" - dodaje dr Adrianna Lewandowska.

Nieodpowiednio przeprowadzona pierwsza fala procesów sukcesyjnych w Polsce to zagrożenie dla polskiej gospodarki. Firmy rodzinne nie tylko nie wykorzystują swojego potencjału w komunikacji z klientami czy partnerami, ale i nie widzą potrzeby wdrażania elementów ładu rodzinnego i nie planują procesu zmiany międzypokoleniowej. Tym samym zagrożone są zarówno polskie firmy, jak i polska gospodarka.

Dlatego od sukcesyjnych decyzji właścicieli oraz powodzenia pierwszej fali procesu zmiany zależy nie tylko byt ich rodzin, ale i tysiące miejsc pracy w całej Polsce. Dlatego warto mieć świadomość jak wzmacniać potencjał długowieczności i uznając swoją rodzinność - wprowadzić mechanizmy ładu. Do elementów ładu należą np. wartości, konstytucja firmy rodzinnej, rada rodziny czy zjazdy rodzinne. Wprowadzenie ich pozwala myśleć o długowieczności firmy.

"Szykując firmy do długowieczności, warto sięgnąć po sprawdzone na świecie mechanizmy ładu rodzinnego. To co w mojej praktyce doradczej najczęściej powoduje najlepsze przygotowanie firmy do zmian jest konstytucja rodziny. W konstytucji zawarte są regulacje dotyczące podejmowania decyzji, członkostwa w rodzinie przedsiębiorców oraz wytyczne do procesu sukcesji. Dokument jest zbiorem zasad postępowania opracowanym przez członków rodziny we współpracy z doradcą sukcesyjnym i staje się drogowskazem dla wszystkich uczestników procesu" - opowiada dr Adrianna Lewandowska, prezes Instytutu Biznesu Rodzinnego i kierownik projektu "Statystyka firm rodzinnych".

"Polska jest przedsiębiorczym krajem, o czym świadczy liczna zbiorowość firm. Ważnym filarem przedsiębiorczości są natomiast firmy rodzinne, które budują swoją strategię na tradycyjnych wartościach. Rola firm rodzinnych w gospodarce jest nie do przecenienia, choć ich udział w tworzeniu PKB jest wyraźnie niższy niż w rozwiniętych gospodarkach. Według moich szacunków firmy rodzinne według definicji przedsiębiorstw o tożsamości rodzinnej (36% ogólnej grupy przedsiębiorstw) odpowiadają za ok. 18% polskiego PKB. W krajach rozwiniętych ten odsetek przekracza 50%" - mówi Grzegorz Maliszewski, główny ekonomista Banku Millennium.

Marka firmy rodzinnej - niewykorzystany potencjał

Wśród firm identyfikujących swą tożsamość jako rodzinną (36% ankietowanych firm) ponad połowa uważa, że warto wyodrębnić osobną kategorię biznesu: "firma rodzinna", aby wyraźniej podkreślić tożsamość firm rodzinnych.

Kryzys finansowy spowodował kryzys zaufania konsumentów do „bezimiennych” koncernów międzynarodowych. Dlatego konsumenci poszukują i ufają biznesom "z twarzą", gdzie wiadomo, kto stoi za danym przedsiębiorstwem. Firmy rodzinne nastawione na wielopokoleniowość są zdecydowanie bezpieczniejszym partnerem do prowadzenia biznesu, a w oczach klientów produkty wytworzone przez polskie zakłady wywołują większa dumę z użytkowania, a także pomagają budować polski kapitał.

"Przy nawiązywaniu kontaktów staramy się zawsze komunikować, że jesteśmy firmą rodzinną i wbrew pozorom bardzo często otwiera nam to drzwi do współpracy - szczególnie w przypadku, gdy członkowie rodziny osobiście angażują się w działania na zagranicznych rynkach" - mówi Ryszard Wtorkowski, prezes Zarządu LUG S.A.

Przedsiębiorstwa rodzinne są postrzegane jako godne zaufania, ponieważ działają długoterminowo, a to obliguje je do wzięcia odpowiedzialności za produkty czy usługi, które oferują. Realizują strategię uwzględniającą dobro swego otoczenia, a także wykazują się ciekawymi projektami autorskimi na rzecz pracowników, klientów, społeczeństwa lub środowiska naturalnego. A klienci poszukują prawdziwych unikalnych historii i doznań. To dzięki temu przedsiębiorstwa rodzinne mają przewagę w budowaniu marki, tzw. "authentic brands" - marki z oryginalną historią, ciągłością, zaangażowaniem rodziny właścicieli, wartościami. Najlepsze firmy rodzinne odwołują się do klientów na poziomie zarówno racjonalnym, jak i emocjonalnym.

Wyłonienie i promocję tak wyjątkowych przedsiębiorstw rodzinnych ma na celu konkurs "Firma Rodzinna Roku - kreator odpowiedzialności biznesowej i społecznej" (www.firmarodzinnaroku.pl). W konkursie nagradzane są firmy rodzinne, które w szczególny sposób mogą osiągnąć balans między biznesową skutecznością a społeczną odpowiedzialną biznesu. Sekret tych przedsiębiorstw przejawia się przede wszystkich w opieraniu swych decyzji na wartościach, które przez lata są krzewione i pielęgnowane w rodzinie biznesowej. Niejednokrotnie rodziny te nie pozostają obojętne na swoje otoczenie, dobro i rozwój lokalnej społeczności. Jury konkursu ocenia nie tylko ich biznesową efektywność, ale równocześnie właśnie społeczne zaangażowanie

Informacje o raporcie

Raport "Firma rodzinna to marka" zawiera podsumowanie wyników prac badawczych realizowanych przez Instytut Biznesu Rodzinnego w okresie: luty 2016 - październik 2016, w ramach projektu "Statystyka firm rodzinnych" realizowanego z grantu udzielonego przez Komisję Europejską (692654-18/12/2015). Głównym celem postawionym w badaniu było określenie udziału przedsiębiorstw rodzinnych w ogólnej liczbie przedsiębiorstw w Polsce. Projekt realizowano również w Bułgarii, we Włoszech, w Danii, Finlandii, Holandii i na Malcie.

Podmiotem zamawiającym była Agencja Wykonawcza ds. Małych i Średnich Przedsiębiorstw (EASME). Projekt realizowany był w ramach Programu na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw MŚP (COSME) 2014-2020, przyjęty przez rozporządzenie (UE) nr 1287/2013 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 11 grudnia 2013 roku.

Informacje o Instytucie Biznesu Rodzinnego

Instytut Biznesu Rodzinnego jest think tankiem zajmującym się pozyskiwaniem i upowszechnianiem wiedzy o firmach rodzinnych w Polsce. Powstał z inicjatywy dr Adrianny Lewandowskiej, zaangażowanej od wielu lat zarówno naukowo, jaki i biznesowo w tematykę przedsiębiorczości rodzinnej. Celem działania Instytutu Biznesu Rodzinnego jest zwiększanie poziomu profesjonalizacji polskich firm rodzinnych, poprzez szerzenie wiedzy, dobrych praktyk, prowadzenie i publikowanie wyników badań naukowych, rozwój i szerzenie wiedzy oraz wymianę doświadczeń krajowych i zagranicznych.

Do inicjatyw Instytutu należą publikacja magazynu "FAMILY BUSINESS. Zarządzanie firmą rodzinną" (www.familybusiness.pl), Międzynarodowy Kongres Firm Rodzinnych (www.kongresfirmrodzinnych.pl) oraz Kongres Next Generation. Siła drugiego pokolenia (www.nextg.pl).

Więcej informacji na stronie www.ibrpolska.pl