Krajowa Rada Doradców Podatkowych zaprosiła autorytety do dyskusji o systemie podatkowym

Do udziału w konferencji Krajowa Rada Doradców Podatkowych zaprosiła najwybitniejszą kadrę środowiska naukowego – profesorów prawa podatkowego, członków Rady Naukowej powołanej przy KIDP, przedstawicieli Ministerstwa Finansów, prezesa Najwyższej Izby Kontroli, przedstawicieli biura Rzecznika Praw Obywatelskich, przedstawicieli biura Rzecznika Małych i Średnich Przedsiębiorców, przedstawicieli organizacji przedsiębiorców i doradców podatkowych.

Konferencję otworzył prof. dr hab. Adam Mariański, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Podkreślił on, że doradcy podatkowi nie pytają, czy uszczelniać system podatkowy, ale jak to zrobić, w jaki sposób uszczelniać ten system. „Nie będziemy dyskutować czy wdrażać przepisy uszczelniające tylko czy one są adekwatne do zakładanych celów” – podkreślił prof. Adam Mariański. Zaznaczył, że trzeba znaleźć złoty środek między zabezpieczeniem interesów Skarbu Państwa i podatników. Prof. Adam Mariański stwierdził, co zawsze podkreśla, że chodzi o to, aby podatnik płacił podatku nie mniej nie więcej tylko tyle ile wynika z przepisów prawa i doradcy podatkowi w tym pomagają. Zachęcał do śledzenia inicjatyw Krajowej Rady Doradców Podatkowych, które mają promować dobre prawo podatkowe. Podkreślił, że doradca podatkowy to osoba, która jest najlepszym partnerem dla podatnika, ale również dla administracji podatkowej. Jego zadaniem jest bowiem to, aby podatnik zapłacił prawidłową kwotę podatku.

Przewodniczący KRDP przytoczył orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z 2004 roku, w którym stwierdzono, że nie ma nakazu, aby podatnik uiszczał podatek w maksymalnej określonej w przepisach prawa wysokości. Podkreślił, że optymalizacja podatkowa jest dopuszczalna, jeżeli bazą do obliczenia i zadeklarowania podatku są rzeczywiste działania gospodarcze.

Następnie głos zabrał Krzysztof Kwiatkowski, prezes Najwyższej Izby Kontroli, podkreślając owocną współpracę z Krajową Radą Doradców Podatkowych. Podsumował wyniki kontroli NIK w zakresie funkcjonowania administracji skarbowej. Krzysztof Kwiatkowski zapowiedział, że w ciągu najbliższych dwóch miesięcy Izba opublikuje wyniki kontroli działań administracji skarbowej dotyczących optymalizacji podatkowej w zakresie CIT. Szef NIK, wspominając o wstępnych wynikach kontroli, powiedział, że organy skarbowe stosunkowo rzadko wykorzystywały narzędzia do walki z agresywnymi sposobami optymalizacji podatkowej. Na 1750 przeanalizowanych decyzji dotyczących CIT, tylko w mniej niż 5 proc. jako podstawę prawną wskazywano przepisy dotyczące optymalizacji.

W tych sprawach urzędy podatkowe zarzucały podatnikom pozorne czynności prawne czy naruszenie klauzuli przeciwko unikaniu opodatkowania, poddawały w wątpliwość ceny transakcyjne pomiędzy powiązanymi podmiotami, jak również zwracały uwagę na działania w zakresie podziału i łączenia spółek poprzez wymianę udziałów oraz na zwolnienia podatkowe dywidend.

„Sprawdzamy też, czy podjęte działania, które są potrzebne w kontekście uszczelniania systemu podatkowego, nie odbywają się kosztem praw podatników” – mówił szef NIK.

Przedstawiciel Ministerstwa Finansów dr Michał Jędrzejczyk odczytał list od prof. Teresy Czerwińskiej, minister finansów. Życząc owocnej konferencji, podkreśliła ona w liście, że chociaż wprowadzona w lipcu 2016 r. klauzula przeciw unikaniu opodatkowania miała na celu przede wszystkim prewencję, to przynosi już wymierne efekty. Według danych MF, przedsiębiorcy złożyli 22 wnioski o wydanie opinii zabezpieczającej. Sześć z nich zostało rozpatrzonych merytorycznie. Krajowa Administracja Skarbowa wydała trzy decyzje i trzy odmowy ich wydania. Poza tym skarbówka wszczęła dziesięć postępowań wymiarowych na podstawie przepisów przeciw unikaniu opodatkowania, z których siedem trwa, a trzy zostały umorzone”.

W imieniu przedsiębiorców głos zabrał Wojciech Warski, wiceprezes BCC, partnera konferencji. Według Wojciecha Warskiego, przedsiębiorcy obawiają się, że skarbówka będzie jeszcze gorliwiej szukać pieniędzy w ich kieszeniach. Następnie odbyły się panele dyskusyjne.

Pierwszy panel dyskusyjny pt. „GAAR. Czy podatnik ma jeszcze prawo wyboru? Próba oceny nowych regulacji” poprowadziła dr hab. Hanna Filipczuk. Moderatorem drugiego panelu pt. „Klauzule ogólne a szczegółowe przeciwko unikaniu opodatkowania” była prof. dr hab. Hanna Litwińczuk, przewodnicząca Rady Naukowej przy KIDP. Kolejny panel pt. „MDR- Raportowanie schematów podatkowych” moderował Andrzej Marczak, wiceprzewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych. W panelu udział wziął m.in. prof. dr hab. Ryszard Piotrowski, który przedstawił opinię na temat wątpliwości co do konstytucyjności przepisów dotyczących MDR. Konferencję zakończył panel pt. „Odmowy wydania interpretacji indywidualnych – wybrane kazusy”, moderowany przez prof. dr hab. Adama Mariańskiego.

W toku dyskusji padło wiele ważnych stwierdzeń, ocen i wniosków. Uczestnicy konferencji podkreślali, że jeszcze więcej wątpliwości budzi nowa wersja klauzuli, obowiązująca od stycznia 2019 r. Dotyczy to szczególnie przesłanek sztuczności i sprzeczności działań podatnika z przedmiotem i celem przepisu ustawy podatkowej. Podatnicy oczekują, że znaczenie tych pojęć wyjaśni praktyka. Podkreślano też, że równie kontrowersyjne są obowiązujące od początku 2019 r. przepisy dotyczące raportowania schematów podatkowych (MDR), które Krajowa Rada Doradców Podatkowych chce zaskarżyć do Trybunału Konstytucyjnego, bo przepisy te mają destrukcyjny wpływ na procesy gospodarcze.

Prof. Paweł Borszowski (Uniwersytet Wrocławski) podkreślał podczas debaty, że podstawowym wymogiem, jakim powinien kierować się ustawodawca, jest „ograniczenie obszaru nieostrości” przepisów. Tymczasem klauzula ogólna o przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania – próbując wskazać, co jest działaniem sztucznym w celu optymalizacji podatkowej, a nie rzeczywistym działaniem gospodarczym – zawiera szereg różnych określeń na tę samą przesłankę. Chodzi o takie pojęcia jak „uzasadnione przyczyny ekonomiczne”, „uzasadnienie ekonomiczne”, „cele ekonomiczne” czy określenie: „w dominującej mierze z uzasadnionych przyczyn ekonomicznych”.

Jak mówił prof. Borszowski, takie nieostrości powodują, że podatnicy i doradcy muszą oczekiwać na praktykę orzecznictwa sądów w tych kwestiach, bo dopiero to będzie podpowiedzią, jak praktycznie rozumieć i interpretować te zapisy.

Dr Jakub Jankowski wskazywał z kolei, że ordynacja podatkowa obowiązująca od 1 stycznia 2019 roku wprowadziła rozszerzenie listy przesłanek, na podstawie których urząd skarbowy może stwierdzać, że podatnik – dążąc do obniżenia zobowiązania podatkowego – działa w sprzeczności z przepisami.

„Ordynacja mówi już nie tylko o sprzeczności z celem i przedmiotem ustawy podatkowej, ale dodatkowo o sprzeczności z przepisem ustawy podatkowej” – mówił dr Jankowski. Według niego, badanie przesłanki na podstawie jednego wybranego przez urząd przepisu, będzie powodowało, że decyzje będą zapadały „bardzo uznaniowo”.

Andrzej Ladziński, doradca podatkowy, przewodniczący Komisji Prawnej KRDP, podkreślał, że z jednej strony nowe przepisy zmierzają do wyłączenia podatnikom możliwości podejmowania takich działań, które są motywowane wyłącznie lub głównie chęcią obniżenia podatku. Z drugiej jednak strony depenalizują unikanie opodatkowania.

„Obecnie, jeżeli podatnik ma dwa alternatywne sposoby postępowania, to za adekwatny, czyli niesztuczny sposób działania, trzeba będzie przyjąć ten, który wybrany zostaje, w dominującej mierze, z przyczyn ekonomicznych innych niż korzyść podatkowa” – mówił mec. Andrzej Ladziński.

Zwrócił jednocześnie uwagę na problemy wynikające z wprowadzenia procedury cofnięcia skutków unikania opodatkowania, zgodnie z którą podatnik powinien uwzględnić w składanej deklaracji korzyść podatkową, a następnie wystąpić do organu z wnioskiem o cofnięcie skutków unikania opodatkowania. Dopiero po wydaniu decyzji przez szefa KAS w przedmiocie cofnięcia skutków unikania opodatkowania podatnik może skorygować deklarację. Nowe przepisy wymuszają na podatnikach deklarowanie zaniżonej wysokości zobowiązania, a więc podanie nieprawdy w deklaracji. Nie ulega bowiem wątpliwości, że zobowiązanie podatkowe od początku należne było w kwocie wyższej od pierwotnie zadeklarowanej przez podatnika.

Albowiem – jak mówił mec. Ladziński – po zapoznaniu się z argumentacją szefa KAS i uznając ją za nieprzekonywującą, podatnik może dojść do wniosku, że się mylił składając wniosek o cofnięcie skutków, i jednak nie będzie składać korekty zeznania podatkowego. Wówczas szef KAS wydaje decyzję wymiarową, określającą wysokość zobowiązania podatkowego.

„To dowodzi, że w dacie składania pierwotnej deklaracji, zobowiązanie istniało w wysokości wyższej niż ta, którą podatnik ma – zgodnie z nową koncepcją ministra finansów – zadeklarować, co oznacza prawny obowiązek podania nieprawdy, zaniżenia wysokości zobowiązania w deklaracji” – argumentował Andrzej Ladziński.

Według niego, mamy tu więc do czynienia z brakiem bezprawności działań, z brakiem przestępstwa, co znacząco osłabia prewencyjne oddziaływanie klauzuli. „W tej chwili minister finansów w zasadzie zdepenalizował unikanie opodatkowania” – mówił Ladziński.

Prof. Hanna Filipczyk przytoczyła pierwszy wyrok NSA dotyczący klauzuli, w którym sąd uznał, że szef KAS nie wykazał przesłanki unikania opodatkowania. „Być może sprzeczność z celem i przedmiotem nie została zauważona przez NSA lub faktycznie szef administracji skarbowej nie zdołał jej wykazać – komentowała Filipczyk. - Z wyroku wynika jednak przede wszystkim, że sądy administracyjne będą wymagające wobec szefa KAS w sprawach decyzji wymiarowych” – dodała. Według prof. Filipczyk, może się okazać, że zaostrzenie klauzuli jest nieskuteczne, bo sądy będą z wstrzemięźliwością podchodzić do jej stosowania.

Prof. Hanna Litwińczuk (Uniwersytet Warszawski) wskazywała na będącą krokiem wstecz zmianę w nowej ordynacji podatkowej, czyli zlikwidowanie hierarchizacji – że najpierw należy stosować klauzule szczegółowe, a klauzulę ogólną tylko do spraw wykraczających poza przepisy szczegółowe.

Jako niepokojące zjawisko wskazała natomiast praktykę organów podatkowych, które stosują nowo wprowadzone od stycznia 2019 roku przepisy do stanów faktycznych, które miały miejsce przed zmianą prawa. „Podatnicy chcieliby, żeby działała zasada pewności prawa, żeby nie było ono stosowane wstecz” – apelowała prof. Litwińczuk.

Andrzej Nikończyk, przewodniczący Rady Podatkowej Konfederacji Lewiatan krytycznie ocenił zmiany w zakresie klauzuli o przeciwdziałaniu unikaniu opodatkowania, przyznające szefowi KAS prawo wyboru przepisów, które stosuje wobec podatnika. Szef KAS może odmówić wszczęcia postępowania na podstawie klauzuli ogólnej, jeżeli uzna, że inne przepisy są wystarczające, aby zapobiec unikaniu opodatkowania. „To coś na kształt przedsądu” – mówił Andrzej Nikończyk.

„Brak jest prawdziwych konsultacji przepisów podatkowych. Formalnie się niby one odbywają, natomiast zgłaszane uwagi nie są uwzględniane a potem trzeba pisać objaśnienia i mamy takie sytuacje, że jest 10 stron przepisów podatkowych i ponad 100 stron objaśnień. Twórcy nie rozumieją przepisów, które stworzyli więc teraz będą pisane objaśnienia. Dlatego cały czas podkreślamy, że Krajowa Rada Doradców Podatkowych jest cały czas otwarta na współpracę celem stworzenia dobrego systemu podatkowego – podsumował konferencję prof. dr hab. Adam Mariański, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych. Apelował on o rzetelne konsultacje i tworzenie dobrych, jasnych przepisów a nie pisanie objaśnień do przepisów nieprzemyślanych.

„Naszą rolą jako Krajowej Rady Doradców Podatkowych jest apelowanie o to aby dyskusje wszelkie odbywały się na poziomie merytorycznym a nie emocjonalnym, zatem jeśli okaże się, że przepisy są źle napisane to nie warto bronić ich dla zasady tylko zastanowić się jak je zmienić” – podkreślił prof. Adam Mariański. Jako przykład przepisów, których nie da się objaśnić wskazał przepisy o raportowaniu schematów podatkowych. Podkreślił także, że istnieje szereg wątpliwości co do klauzul, które prezentowali uczestnicy paneli dyskusyjnych.

„Tak jak już wielokrotnie deklarowaliśmy, Krajowa Rada Doradców Podatkowych chce być partnerem w tworzeniu dobrego, precyzyjnego prawa podatkowego” – podsumował prof. Adam Mariański.

Partnerzy instytucjonalni wydarzenia: Naczelny Sąd Administracyjny, Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Małych i Średnich Przedsiębiorców, Rzecznik Praw Obywatelskich, Międzynarodowe Stowarzyszenie Podatkowe IFA. Partnerzy biznesowi: BCC, Pracodawcy RP, Krajowa Izba Gospodarcza, Warta oraz Konfederacja Lewiatan. Patroni merytoryczni: Infor oraz Tax Press.

Nagranie z konferencji jest dostępne pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=Fvaa2YaJ5mY&feature=youtu.be

Wiesława Moczydłowska, rzecznik prasowy Krajowej Rady Doradców Podatkowych.