Badania ceramiki pomogą poznać kontakty kulturowe na Bałkanach sprzed 3 tys. lat

Południowo-wschodnie Bałkany to teren często pomijany w rozważaniach archeologicznych, dotyczących epoki brązu - zwraca uwagę doktorant Wydziału Archeologii UAM w Poznaniu Cezary Bahyrycz, który prowadzi tam badania. Obszar ten stanowi połączenie żyznych, choć zamkniętych, kotlin z wąskimi korytarzami rzecznych dolin, otoczonych przez niedostępne górskie obszary. W pradziejach teren ten był kluczową areną ludzkich interakcji, które doprowadziły do formowania się europejskiej cywilizacji i jej ekspansji - tłumaczy Bahyrycz, który bada kontakty kulturowe, do jakich dochodziło na tych terenach na przełomie II i I tysiąclecia p.n.e. Interesuje go częstotliwość tych kontaktów, ich zakres, cele, a także sposób, w jaki się odbywały.

Archeolog podkreśla, że w regionie tym można obserwować specyficzną mozaikę kultury materialnej, w której wpływy południowe (egejskie) mieszają się z impulsami z północy – środkowych Bałkanów i nawet Europy centralnej, a korytarzami umożliwiającymi transfer ludzi, przedmiotów i idei są rzeki Wardar i Struma.

Jego projekt badawczy, realizowany w ramach grantu NCN, dotyczy trzech krajów: Grecji, Macedonii oraz Bułgarii. Zakłada współpracę z lokalnymi badaczami.

Obecnie trwają badania naczyń ceramicznych i ich fragmentów, które zostały pozyskane w trakcie ponad stu lat badań archeologicznych. Jest to najpowszechniejszy materiał źródłowy dla archeologa – podkreśla Bahyrycz. "To właśnie naczynia i ich niepozorne fragmenty stanowią nośnik wielkiej ilości informacji na temat ludzi zamieszkujących ten obszar 3 tysiące lat temu, sposobów ich komunikacji i interakcji w specyficznych warunkach klimatycznych i środowiskowych" - relacjonuje.

Do badań dawnych kontaktów kulturowych stosuje się m.in. metody archeologicznej analizy pozostałości naczyń ceramicznych.

Realizując projekt, Cezary Bahyrycz i jego współpracownicy przeprowadził kwerendy w kilkunastu instytucjach muzealnych i uniwersyteckich w Bułgarii, Macedonii i Grecji. Przeanalizował zabytki pozyskane podczas archiwalnych i współczesnych badań wykopaliskowych.

"Naczynia podlegają ocenie pod względem stosowanych form, sposobów ich użytkowania i kontekstów występowania, technologii wykonania i dekoracji w celu wyciągania wniosków na temat ich przemieszczania, nawiązań kulturowych, handlu i wielu innych. Pozyskane dane zostaną skompilowane w formacie bazy danych Systemów Informacji Przestrzennej (ang. GIS), co pozwoli na śledzenie trendów i zmian w kulturze materialnej nie tylko w lokalnych ujęciach, ale także i na poziomach regionalnym i ponadregionalnym" - wyjaśnia w informacji dotyczącej projektu, przesłanej serwisowi Nauka w Polsce.

„W ten sposób, uzupełniając wszystkie pozyskane informacje danymi płynącymi z badań wykopaliskowych, uda się uzyskać komplementarny obraz i kompendium wiedzy na temat ludzkich interakcji w pradziejach w południowo-wschodnich Bałkanach, w terenie stanowiącym po dziś dzień swoistą archeologiczną terra incognita i soczewkę, przez którą możemy obserwować wpływy zarówno rozwiniętych społeczności mykeńskich z południa, jak również silne interakcje z obszarami północnych Bałkanów i Europy Centralnej" - podkreśla.

Bahyrycz dodaje, że naczynia ceramiczne analizowane w ramach projektu stanowią jedynie źródło informacji, i że "celem działań jest rozpoznanie życia naszych przodków. Przedmioty materialne – artefakty, to jedynie droga do osiągnięcia celu, którym jest człowiek i nigdy nie powinniśmy tracić go z widnokręgu naszych rozważań”.
 

Archeolog z UAM komentuje: "podczas prowadzenia badań nieustannie wprawia mnie w zdumienie to, jak bliscy pozostajemy naszym prahistorycznym przodkom: korzystając z dobrodziejstw najnowocześniejszej technologii w starciu z siłami natury bywamy niemal tak samo bezradni jak oni, i stajemy przed podobnymi dylematami dotyczącymi sposobu komunikacji, przynajmniej w obrębie trudnych do przekroczenia górskich terenów południowo-wschodnich Bałkanów”. Dodaje, że nawet dziś objęty badaniami teren stanowi wyzwanie dla transportu i współczesnej inżynierii.

zan/ ekr/

Źródło informacji: Nauka w Polsce