MS: Sebastian M. w Polsce. Rośnie liczba ekstradycji, coraz większe doświadczenie służb (komunikat)

- Ministerstwo Sprawiedliwości informuje:

Sebastian M. podejrzany o spowodowanie śmiertelnego wypadku we wrześniu 2023 r. na autostradzie A1, w którym zginęła trzyosobowa rodzina, wczoraj został sprowadzony do Polski. Tuż po wypadku uciekł z kraju, ostatecznie w październiku ubiegłego roku został zatrzymany w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. Droga sądowa, prowadząca do zatwierdzenia ekstradycji Sebastiana M. zakończyła się w zeszłym miesiącu.

Dzięki staraniom Prokuratora Generalnego, prokuratury krajowej i ministerstw po raz pierwszy uruchomiona została procedura ekstradycyjna z ZEA.

"Do Polski wróciła osoba, która była poszukiwana, w której poszukiwanie był zaangażowany cały aparat państwa. Ta sprawa jest przykładem wzorowej współpracy między prokuraturą, Ministerstwem Sprawiedliwości, Ministerstwem Spraw Zagranicznych oraz Ministerstwem Spraw Wewnętrznych. To właśnie skoordynowane działania tych instytucji doprowadziły do pomyślnego zakończenia" - powiedział Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar podczas wczorajszego wspólnego briefingu z szefem resortu MSWiA Tomaszem Siemoniakiem.

"Teraz Sebastian M. jest oddany w ręce prokuratury, będą przeprowadzane czynności" - dodał minister sprawiedliwości.

Natomiast Tomasz Siemoniak, Minister Spraw Wewnętrznych i Administracji, Koordynator Służb Specjalnych, podkreślił, że sprawa Sebastiana M. to przestroga dla wszystkich tych, którzy uważają, że wyjadą gdzieś daleko, wyjadą do kraju, z którym nie mamy doświadczeń ekstradycyjnych.

"Polski wymiar sprawiedliwości ich znajdzie i doprowadzi przed sąd, tak jak Sebastiana M., wobec którego państwo polskie nie ustawało w działaniach i ścigało go każdego dnia" - dodał.

Ile ekstradycji proceduje Ministerstwo Sprawiedliwości

Liczba wniosków ekstradycyjnych trafiających do Ministra Sprawiedliwości znacząco wahała się w ostatnich latach. Analiza danych z lat 2017-2025 (do 14 maja) ujawnia jednak wyraźny trend wzrostowy w zakresie tych spraw.

W 2017 roku odnotowano 47 wniosków, by w 2018 spaść do najniższego poziomu w badanym okresie – 33. Od tego momentu nastąpił konsekwentny wzrost: 38 wniosków w 2019, 60 w 2020 i 63 w 2021. Rok 2022 przyniósł wyraźny skok do 100 wniosków. Mimo lekkiego spadku w 2023 (do 83), to 2024 okazał się rekordowy, z 123 rozstrzygniętymi wnioskami.

W 2025 r. w Wydziale Ekstradycji zarejestrowano 88 spraw przychodzących (z wniosków państw obcych) w tym w realizacji pozostaje 69.

Jak przebiega procedura ekstradycyjna

"W Polsce procedura ekstradycyjna dla wniosków pochodzących z zagranicy to proces o wielu etapach, w którym kluczową rolę odgrywa zarówno Minister Sprawiedliwości, jak i wymiar sprawiedliwości. Cały ten skomplikowany mechanizm jest ściśle uregulowany, aby zapewnić zgodność z prawem i międzynarodowymi zobowiązaniami" – wyjaśnia Wojciech Deptuła, dyrektor Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka.

Rola Ministra Sprawiedliwości

Minister Sprawiedliwości pełni dwojaką rolę w procesie ekstradycji. Kieruje wnioski ekstradycyjne polskich sądów i prokuratur do właściwych władz państw obcych oraz jako organ centralny jest pośrednikiem w przekazywaniu wniosków ekstradycyjnych i wszelkich dodatkowych informacji między właściwymi organami w Polsce a organami wnioskującymi z zagranicy. To on dba o to, by cała korespondencja trafiała do odpowiednich instytucji.

Z drugiej strony, Minister podejmuje ostateczną decyzję o ekstradycji w przypadku wniosków pochodzących z innych państw. W przypadku gdy sąd orzeknie, że ekstradycja jest niedopuszczalna, Minister nie może podjąć pozytywnej decyzji o wydaniu osoby.

Jedyną furtką, która pozwala na zmianę negatywnego orzeczenia sądu, jest kasacja. Możliwość wniesienia kasacji jest oceniana przez prokuraturę. W praktyce polskich spraw ekstradycyjnych zdarzały się przypadki, gdy prokurator wnosił kasację od postanowienia sądu o niedopuszczalności ekstradycji. Takie działania często prowadziły do zmiany postanowienia sądowego i w konsekwencji do wydania osoby ściganej. To pokazuje, jak ważne jest zaangażowanie prokuratury w ten etap procedury i jak dynamiczne mogą być losy wniosku ekstradycyjnego.

Procedura ekstradycyjna krok po kroku

Cała procedura postępowania z wnioskami ekstradycyjnymi z zagranicy jest szczegółowo określona w Rozdziale 65 Kodeksu postępowania karnego (kpk).

1. Wpływ wniosku i wstępne przekazanie: Proces rozpoczyna się od wpływu wniosku ekstradycyjnego do organu centralnego, czyli do Ministra Sprawiedliwości. Z Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka (DWMPC) w Ministerstwie Sprawiedliwości wniosek trafia do Biura Współpracy Międzynarodowej Prokuratury Krajowej, a stamtąd jest kierowany do właściwej prokuratury okręgowej.

2. Działania prokuratora: Prokurator w prokuraturze okręgowej ma za zadanie wysłuchać osobę objętą wnioskiem. To ważny moment, w którym osoba ma prawo przedstawić swoje stanowisko. W miarę potrzeby prokurator może również zabezpieczyć dowody znajdujące się w Polsce, które mogą mieć znaczenie dla sprawy. Po tych wstępnych czynnościach, prokurator przekazuje sprawę do właściwego sądu okręgowego (art. 602 kpk), który będzie oceniał dopuszczalność ekstradycji.

3. Zatrzymanie i tymczasowe aresztowanie – szybkie działanie: Warto podkreślić, że w przypadku wniosków ekstradycyjnych czas odgrywa kluczową rolę. Osoba objęta wnioskiem może zostać zatrzymana już na podstawie samego wpisu w bazie Interpolu. Co więcej, na prośbę organu wnioskującego, jeszcze przed złożeniem oficjalnego wniosku ekstradycyjnego, może zostać zastosowane tymczasowe aresztowanie na okres do 7 dni (art. 605a kpk). W takich sytuacjach, które są w praktyce najczęstsze, prokurator zazwyczaj nie wzywa osoby do stawiennictwa w prokuraturze - zatrzymany jest doprowadzany przez Policję bezpośrednio na przesłuchanie.

Dodatkowo, sąd okręgowy ma prawo, z urzędu lub na wniosek prokuratora, zastosować tymczasowe aresztowanie na okres do 40 dni, jeśli państwo obce zwraca się o to, zapewniając, że wobec tej osoby zapadł w tym państwie prawomocny wyrok skazujący lub wydano decyzję o tymczasowym aresztowaniu (art. 605 kpk).

Jest to środek zabezpieczający, który ma na celu zapewnienie obecności osoby ściganej w oczekiwaniu na decyzję o ekstradycji. Ten środek podlega jednak uchyleniu w kilku sytuacjach, takich jak nieprzekazanie przez państwo wzywające brakujących informacji w określonym terminie, odmowa wydania, cofnięcie wniosku lub nieprzyjęcie osoby w zakreślonym terminie.

4. Decyzja sądu i Ministra Sprawiedliwości: Kolejnym etapem jest wysłuchanie osoby objętej wnioskiem przez sąd okręgowy. Po tym wysłuchaniu sąd wydaje decyzję dotyczącą ekstradycji, oceniając jej dopuszczalność z punktu widzenia polskiego prawa. Akta sprawy są następnie przekazywane do Ministra Sprawiedliwości, który podejmuje ostateczną decyzję. Jak już wspomnieliśmy, negatywna decyzja sądu jest wiążąca dla Ministra Sprawiedliwości. Należy również zaznaczyć, że decyzja sądu podlega zaskarżeniu, co daje stronie możliwość odwołania się od orzeczenia. Natomiast od decyzji Ministra Sprawiedliwości odwołanie już nie przysługuje (art. 603 kpk).

Ekstradycja uproszczona – szybciej, ale za zgodą

Polskie przepisy Kodeksu postępowania karnego przewidują również instytucję tzw. ekstradycji uproszczonej. Jest ona stosowana, jeśli umowa międzynarodowa wiążąca Rzeczpospolitą Polską to przewiduje. W tym trybie, wniosek o tymczasowe aresztowanie może zastępować wniosek ekstradycyjny, co przyspiesza proces.

Procedura w trybie uproszczonym jest podobna do „zwykłej” ekstradycji, ale kluczowym elementem jest zgoda osoby objętej wnioskiem na jej wydanie. Bez takiej zgody, ekstradycja uproszczona nie może mieć miejsca. Osoba może również wyrazić zgodę na zrzeczenie się zasady specjalności, co oznacza, że państwo wnioskujące nie będzie związane zasadą, iż ścigana osoba może być ścigana lub skazana jedynie za przestępstwo, które stanowiło podstawę ekstradycji. W przypadku braku zgody osoby na wydanie w trybie uproszczonym, zastosowanie znajdują przepisy dotyczące „zwykłej” ekstradycji.

Fizyczne wydanie osoby – ostatni etap

Po wydaniu pozytywnej decyzji o ekstradycji przez Ministra Sprawiedliwości, jego rola w procesie dobiega końca w kwestii organizowania „fizycznego” wydania osoby z terytorium Polski.

Za ten etap odpowiada sąd okręgowy, który stwierdził dopuszczalność wydania. Zgodnie z § 70² ust. 1 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, sąd ustala miejsce i datę przekazania osoby ściganej lub skazanej właściwym organom państwa wzywającego i podejmuje wszelkie niezbędne czynności dla wykonania tego postanowienia.

Same czynności związane z fizycznym doprowadzeniem i przekazaniem osoby (szczególnie w przypadku osoby ściganej pozbawionej wolności) są realizowane przez funkcjonariuszy Policji. To oni zapewniają bezpieczeństwo i sprawny przebieg transportu i przekazania.

Ekstradycję czynną – wychodzącą (wnioski polskich organów o ekstradycję – sądów i prokuratur) – w większości wypadków skierowanie wniosku o ekstradycję jest poprzedzone wszczęciem poszukiwań międzynarodowych kanałem Interpolu. Po otrzymaniu informacji o zatrzymaniu lub tymczasowym aresztowaniu osoby ściganej organ wnioskujący niezwłocznie przesyła do Departamentu Współpracy Międzynarodowej i Praw Człowieka Ministerstwa Sprawiedliwości wniosek o tymczasowe aresztowanie i ekstradycję wraz z załącznikami wskazanymi w umowie międzynarodowej.

Jeżeli brak jest między Rzeczpospolitą Polską a państwem, na którego terytorium nastąpiło zatrzymanie osoby ściganej, umowy międzynarodowej stanowiącej podstawę prawną ekstradycji − wniosek o wydanie sporządza się zgodnie z przepisami Kodeksu postępowania karnego.

Przykłady głośnych spraw ekstradycyjnych z ostatnich lat w Polsce:

- Kajetan P. – brutalne morderstwo i ucieczka na Maltę

Kajetan P., podejrzany o brutalne zabójstwo nauczycielki w Warszawie w 2016 roku, uciekł z kraju i został zatrzymany na Malcie. Dzięki Europejskiemu Nakazowi Aresztowania został szybko wydany Polsce – odnalezienie go zajęło służbom zaledwie dwa tygodnie.

- Marian D. – gwałty i ucieczka do Wielkiej Brytanii

Marian D., skazany za wielokrotne gwałty na 10 lat więzienia, nie stawił się do odbycia kary i uciekł do Wielkiej Brytanii. Został zatrzymany dwa dni po wydaniu Europejskiego Nakazu Aresztowania i przekazany polskim władzom.

- Paweł K. – sprawa zabójstwa Iwony Cygan sprzed 19 lat

Paweł K., główny podejrzany o zabójstwo Iwony Cygan w 1998 roku, przez wiele lat ukrywał się za granicą. Został zatrzymany w 2017 roku w Wiedniu i wydany Polsce po decyzji austriackiego sądu.

- 51-latek poszukiwany przez 14 lat

W 2024 roku do Polski ekstradowano mężczyznę, który przez 14 lat ukrywał się poza granicami kraju, ścigany za przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu i mieniu. Został zatrzymany w Wielkiej Brytanii i przekazany polskim władzom.

- Dawid M. – zabójstwo na Nowym Świecie w Warszawie

Dawid M., podejrzany o zabójstwo 29-latka na Nowym Świecie w Warszawie w 2022 roku, zbiegł do Turcji. Po niemal dwóch latach został wydany Polsce przez tureckie władze.

Sprawa Sebastiana M.

Sebastian M. jest podejrzany o spowodowanie śmiertelnego wypadku na autostradzie A1 pod Łodzią. 16 września 2023 r. kierowane przez niego bmw uderzyło z ogromną prędkością w kię. Na miejscu zginęła trzyosobowa rodzina: rodzice i ich 5-letni syn. Kierowcą drugiego pojazdu był Sebastian M.

Po wypadku uciekł z Europy. Z inicjatywy ówczesnego Prokuratora Generalnego, Zbigniewa Ziobry, wydano za nim list gończy, a także czerwoną notę Interpolu. Dzięki współpracy polskiej Specjalnej Grupy Poszukiwawczej z policją w Zjednoczonych Emiratach Arabskich, Sebastian M. został zatrzymany w Dubaju. Tam jednak wypuszczono go za kaucją, a media donosiły, że otrzymał „złotą wizę”, dającą mu status rezydenta.

Polska prokuratura wszczęła procedurę ekstradycyjną. W styczniu Sąd Apelacyjny w Dubaju wstępnie uznał ekstradycję Sebastiana M. za prawnie dopuszczalną. Mężczyzna odwołał się od tej decyzji w lutym, ale na początku maja Sąd Najwyższy Zjednoczonych Emiratów Arabskich ostatecznie podtrzymał orzeczenie o dopuszczalności ekstradycji. Ostateczną decyzję o ekstradycji Sebastiana M. podjął Minister Sprawiedliwości ZEA (podobnie jak ma to miejsce w PL).

Po ogłoszeniu decyzji, rozpoczęła się procedura faktycznego przekazania Sebastiana M. z ZEA do Polski, która prowadzona była we współpracy polskich i emirackich funkcjonariuszy policji. Były prowadzone przez łódzkich policjantów oraz wydział poszukiwań i identyfikacji osób Biura Kryminalnego KGP, we współpracy z biurem międzynarodowej współpracy policji. Trwały kilka dni, 23 maja Sebastian M. został zatrzymany. 26 maja dotarł do Polski na pokładzie samolotu. Został przekazany do dyspozycji prokuratury i usłyszał już zarzuty.

W załącznikach grafika pokazująca procedurę ekstradycyjną i statystki dotyczące ekstradycji w latach 2017-2025.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)

kom/ kk/ mhr/