„Włączmy Silnik Wzrostu”. Instytut Sobieskiego prezentuje kompleksowy plan modernizacji systemu wsparcia inwestycji po 2026 roku

Raport „Włączmy Silnik Wzrostu. Nowy system wsparcia inwestycji po 2026 roku” powstał w odpowiedzi na pilne wyzwania stojące przed polską polityką inwestycyjną - spadający poziom inwestycji, zaostrzone warunki konkurencji międzynarodowej i nowe europejskie ramy pomocy publicznej (CISAF).

Wyścig o kapitał trwa - Polska nie może zostać w tyle

Polska znalazła się w trudnym momencie: spadają inwestycje, a dotychczasowe źródła wzrostu gospodarki wyczerpują się [1]. Inwestorzy coraz mniej kierują się jedynie ulgami podatkowymi, oczekują stabilności regulacyjnej, dostępu do taniej energii, dobrych warunków dla pracowników i nowoczesnej infrastruktury. Tymczasem kraje regionu, np. Rumunia, Węgry czy Czechy, aktywnie modernizują systemy wsparcia i przyciągają kapitał rozwojowy dzięki grantom, gotowym terenom inwestycyjnym, ekspresowym procedurom oraz innowacyjnym zachętom.

Jednocześnie w debacie publicznej nadużywana jest narracja o „miliardach z KPO” jako rzekomym filarze polityki inwestycyjnej państwa. Rząd chętnie operuje „papierowym pieniądzem” i tabelami obietnic, zamiast realnymi instrumentami pobudzania inwestycji. O ile transfery z KPO są politycznie medialne i łatwe do komunikacji, o tyle nie budują trwałego systemu wsparcia. Tymczasem państwa regionu wdrażają wyrafinowane narzędzia finansowe - gwarancje, fundusze współinwestycyjne, instrumenty kapitałowe i grantowe - podczas gdy w Polsce dominuje bierność i brak systemowej odpowiedzi. Efekt? Kapitał wybiera kraje, które oferują nie slogany, lecz działające mechanizmy.

Od 2025 r. Unia Europejska wprowadza nowe ramy pomocy państwa CISAF, które stawiają przed polskim systemem wsparcia inwestycji wymóg gruntownej reformy. Brak zdecydowanych działań oznaczałby utratę atrakcyjności dla inwestorów - konkurencja nie śpi, a każdy miesiąc opóźnienia kosztuje Polskę spadek pozycji konkurencyjnej.

Gospodarczy sygnał alarmowy - co mówią najnowsze dane?

• Wartość inwestycji brutto (GFCF) w Polsce wyniosła w 2024 r. ok. 17,4% PKB - dla porównania w Szwecji to 25,1% PKB, we Francji 21,5% PKB [2].
• Bezpośrednie inwestycje zagraniczne (BIZ) spadły o ponad 55%, z 28,36 mld USD w 2023 r. do 12,74 mld USD w 2024 r. [3].
• Polska zajmuje przedostatnie miejsce w Unii Europejskiej pod względem wykorzystania sztucznej inteligencji przez przedsiębiorstwa - tylko 5,9% firm zatrudniających powyżej 10 osób korzystało z AI w 2024 r. [4].
• Inwestycje realizowane w ramach Polskiej Strefy Inwestycji (PSI) i Specjalnych Stref Ekonomicznych (SSE) osiągnęły w 2024 r. rekordowy poziom, jednak strefy w dotychczasowej formule tracą ważność z końcem 2026 r. [5].

Nowe ramy pomocy publicznej - szansa czy wyzwanie?

Komisja Europejska wprowadziła Clean Industrial State Aid Framework (CISAF), dając do końca 2030 r. możliwość udzielania wsparcia na dekarbonizację przemysłu, transformację energetyczną i projekty technologiczne, w tym w sektorze obronnym oraz mikroelektroniki. Bariery? Potrzebna natychmiastowa krajowa strategia i nowy model zarządzania strefami inwestycyjnymi. Eksperci Instytutu Sobieskiego postulują utrzymanie CIT jako kluczowego instrumentu wsparcia inwestycji w nowym modelu stref, przy jednoczesnym jego dostosowaniu do globalnych regulacji podatkowych, w szczególności zasad Pillar 2 OECD. Rekomendują odejście od wyłącznie pasywnych ulg podatkowych na rzecz powiązania ich z realnymi efektami gospodarczymi - poziomem inwestycji, tworzeniem miejsc pracy, transferem technologii oraz wpływem projektu na bezpieczeństwo gospodarcze państwa.

Walka o kapitał trwa. Europa Środkowa podnosi stawkę, a Polska musi odpowiedzieć

Inne kraje regionu dynamicznie wdrażają nowoczesne instrumenty zachęt, konsolidują zarządzanie strefami, tworzą strategiczne parki przemysłowo-inwestycyjne oraz zapewniają dostęp do uzbrojonych terenów. Czechy, Słowacja, Rumunia i Węgry oferują szerokie granty gotówkowe, zwolnienia CIT, wsparcie infrastrukturalne i ekspresowe procedury, maksymalizując intensywność pomocy regionalnej nawet do 70% kosztów kwalifikowanych inwestycji. Polska musi dołączyć do grona liderów, bo inwestorzy mają wybór.

Czego oczekuje rynek?

Przedsiębiorcy wskazują na konieczność:

• uproszczenia procedur administracyjnych,
• szybkiego pozyskania atrakcyjnych terenów inwestycyjnych,
• rozwoju krajowej sieci parków przemysłowych,
• profesjonalizacji zarządzania wsparciem inwestycyjnym,
• ochrony efektywnych ulg podatkowych i ich dostosowania do globalnych regulacji (np. Pillar 2 OECD).

Raport Instytutu Sobieskiego dowodzi, że polityka inwestycyjna wymaga natychmiastowej modernizacji i nowego „silnika wzrostu”, by nie stracić dystansu do międzynarodowej konkurencji.

W raporcie zaproponowano kompleksową reformę systemu wsparcia inwestycji, ze szczególnym uwzględnieniem nowoczesnego modelu stref inwestycyjnych. Najważniejsze propozycje obejmują:

Model nowej strefy - „Strefy 2.0”

• Wprowadzenie nowoczesnych instrumentów strefowych, komplementarnych, ale i konkurencyjnych wobec dotychczasowej Polskiej Strefy Inwestycji (PSI), dostosowanych do nowych ram pomocy UE (CISAF).
• Ujednolicenie zasad wsparcia inwestorów w całej Polsce przy zachowaniu jasnych i stabilnych kryteriów przyznawania pomocy.
• Skupienie się na wsparciu inwestycji w kluczowych sektorach - dekarbonizacji przemysłu, czystych technologii, mikroelektroniki (półprzewodniki), obronności i nowoczesnych usług dla biznesu.

Liczba stref i struktura zarządzania

• Systemowa konsolidacja zarządzania - proponuje się zmniejszenie liczby podmiotów zarządzających specjalnymi strefami ekonomicznymi do pięciu głównych grup regionalnych obejmujących całe województwa lub makroregiony (obecnie jest ich kilkanaście).
• Konsolidowane grupy będą funkcjonować jako jednolita sieć kapitałowa, ograniczając biurokrację i podwyższając standardy profesjonalizacji, a jedna instytucja (np. Agencja Rozwoju Przemysłu) ma pełnić rolę silnego akcjonariusza i koordynatora.
• Utworzenie minimum jednej sieci strategicznych parków inwestycyjnych w każdym województwie i wsparcie dla regionów dotychczas słabiej rozwiniętych.

Inne kluczowe reformy

• Uproszczenie i przyspieszenie procedur pozyskiwania nowych terenów inwestycyjnych, wprowadzenie programów kapitałowych i wsparcie modernizacji oraz infrastruktury energetycznej.
• Rozszerzenie sieci lokalnych biur wsparcia, aż do 49 przedstawicielstw (minimum po jednym w każdym województwie), by jeszcze lepiej obsługiwać inwestorów.
• Wprowadzenie prostych, zintegrowanych narzędzi aplikacyjnych, tak aby nowy system wsparcia był dostępny zarówno dla dużych firm, jak i sektora MŚP oraz projektów innowacyjnych i technologicznych.

Instytut Sobieskiego podkreśla, że przyjęcie tych rozwiązań pozwoli Polsce nie tylko utrzymać konkurencyjność, ale realnie włączy nas do europejskiej ligi liderów nowoczesnych inwestycji.

Proponowane modele zmian w strefach ekonomicznych w skrócie:

Nowy model „Strefy 2.0”

• Jeden klarowny, krajowy model stref inwestycyjnych, zgodny z nowymi przepisami UE (CISAF), łączący dotychczasowe funkcje Polskiej Strefy Inwestycji i SSE.
• Priorytet dla inwestycji strategicznych: przemysł czystych technologii, dekarbonizacja, mikroelektronika, branża obronna, zaawansowane usługi.
• Ujednolicone i uproszczone procedury przyznawania wsparcia w całym kraju, z centralnym elektronicznym systemem aplikowania.

Struktura i zarządzanie

• Konsolidacja podmiotów zarządzających: redukcja liczby zarządów stref do pięciu-sześciu regionalnych operatorów obejmujących większe obszary (makroregiony).
• Jedna instytucja centralna (np. Agencja Rozwoju Przemysłu) jako koordynator akcji i nowoczesnych standardów zarządzania.

Sieć parków inwestycyjnych

• Tworzenie strategicznych parków inwestycyjnych dostępnych w każdym województwie.
• Zwiększenie liczby lokalnych punktów wsparcia dla inwestorów i szybsze uzbrajanie terenów.

Cel zmian

• Maksymalne uproszczenie dostępu i zwiększenie skuteczności wsparcia zarówno dla dużych, jak i małych firm.
• Szybsze pozyskanie inwestorów dzięki profesjonalizacji, jednolitości zasad oraz lepszej koordynacji na poziomie krajowym i lokalnym.

To propozycje dynamicznej zmiany polskiej polityki inwestycyjnej, pozwalające skrócić dystans do najskuteczniejszych gospodarek regionu i maksymalnie wykorzystać potencjał nowych ram pomocy publicznej UE.

Poniżej znajduje się porównanie obecnego i proponowanego modelu stref ekonomicznych według rekomendacji Instytutu Sobieskiego.

Nowy model stref zapewnia bardziej profesjonalną obsługę inwestorów, szybszy proces decyzyjny oraz szeroką dostępność atrakcyjnych narzędzi wsparcia rozwojowego.

Autorzy raportu

Raport został przygotowany przez interdyscyplinarny zespół ekspertów Instytutu Sobieskiego oraz współpracujących specjalistów z obszaru gospodarki, inwestycji, prawa i energetyki:

• Jadwiga Emilewicz - wiceprezes Instytutu Sobieskiego, ekspertka w dziedzinie gospodarki i energetyki, była wicepremier i minister, współtwórczyni planów transformacji energetycznej i tarczy antykryzysowej.
• Zbigniew Bednarski - prezes ProInvestor Advisors, specjalista w realizacji strategicznych inwestycji i rozwoju parków przemysłowych, były dyrektor ds. inwestycji w ARP.
• Mateusz Berger - adwokat i menedżer, były pełnomocnik rządu ds. strategicznej infrastruktury energetycznej i prezes Polskich Elektrowni Jądrowych, ekspert w M&A i inwestycjach energetycznych.
• Marta Hausmann - radca prawny w Olesiński & Wspólnicy, ekspertka od pomocy publicznej i specjalnych stref ekonomicznych, współpracująca z Komisją Europejską.
• Bartosz Jeziorski - radca prawny w Olesiński & Wspólnicy, specjalista w regionalnej pomocy inwestycyjnej i transformacji technologicznej, doradzał przy największych projektach TCTF i CISAF.
• Paweł Kolczyński - radca prawny, były wiceprezes ARP i PERN, ekspert od specjalnych stref ekonomicznych i inicjatyw rozwoju regionalnego.
• Justyna Korycka - partner, adwokat w Olesiński & Wspólnicy, ekspertka od pomocy publicznej, współtwórczyni wdrożeń IPCEI, TCTF i Chips Act.
• Aleksandra Lisicka-Firlej - adwokatka, ekspertka w pomocy publicznej i sektorze obronnym, pracuje w polskiej agencji rządowej wspierającej inwestorów krajowych i zagranicznych.
• Jacek Łuczyński - adwokat w Olesiński & Wspólnicy, ekspert od prawa konkurencji, finansów i podatków, doradza przedsiębiorcom w procesach notyfikacyjnych przed KE.
• Krzysztof Konrad Michalski - ekspert Instytutu Sobieskiego, były wiceprezes ARP, specjalizuje się w polityce gospodarczej i rozwoju przemysłu, współtwórca ustawy o Polskiej Strefie Inwestycji.
• Rafał Olesiński - adwokat i partner zarządzający Olesiński & Wspólnicy, ekspert w doradztwie strategicznym i pomocy publicznej, przedsiębiorca i inwestor.
• Piotr Patkowski - prawnik, były wiceminister finansów, specjalista w finansach publicznych i inwestycjach, współautor kluczowych zmian systemowych w Polsce.
• Magdalena Tyrakowska-Szymczak - partner w Olesiński & Wspólnicy, ekspertka od strategicznych projektów inwestycyjnych i pomocy publicznej, panelistka czołowych konferencji gospodarczych.
• Maciej Żukowski - menedżer, doradca podatkowy i prawnik, ekspert w inwestycjach zagranicznych i innowacjach podatkowych, autor reform podatkowych w Polsce.

Cały raport jest dostępny na stronie Instytutu Sobieskiego: https://sobieski.org.pl/wlaczmy-silnik-wzrostu-nowy-system-wsparcia-inwestycji-po-2026/ 

[1], [2], [3], [4], [5] „Włączmy Silnik Wzrostu. Nowy system wsparcia inwestycji po 2026 roku”, Instytut Sobieskiego 2026.

KONTAKT:

Jadwiga Emilewicz

e-mail: jadwiga.emilewicz@sobieski.org.pl 

tel.: 600 887 571

Źródło informacji: Instytut Sobieskiego