BOM: Komunikat po konferencji Marszałka Sejmu (komunikat)

- Biuro Obsługi Medialnej Sejmu informuje:

- Mam nadzieję, że będzie to milowy krok w dyskusjach nad tym jak poukładać relacje między państwem a kościołem. Ten raport nie jest wymierzony w nikogo: ani w państwo, ani w kościół. Mam nadzieję, że ten raport będzie początkiem merytorycznej rozmowy, opartej o liczby, a nie o ideologiczne okrzyki wznoszone raz na kilka lat w kampaniach wyborczych – powiedział marszałek Sejmu Szymon Hołownia podczas prezentowania wyników kontroli Najwyższej Izby Kontroli "Finansowanie kościołów i innych związków wyznaniowych oraz niektórych związanych z nimi podmiotów przez wybrane jednostki publiczne" za lata 2021-2023. Kontrola została zlecona przez Marszałka Sejmu w 2024 roku, w oparciu o art. 6 ustawy o NIK.

- Przepływy finansowe w latach 2021-2023, między państwem a związkami wyznaniowymi, wyniosły co najmniej 17,5 mld zł. To daje średnio rocznie ok. 6 mld zł, przy czym ok. 95 proc. tych środków, czyli 16,5 mld zł otrzymał Kościół Katolicki i związane z nim organizacje. To nie jest dziwne, gdyż do Kościoła Katolickiego przynależność deklaruje 71 proc. obywateli Polski, a do innych związków wyznaniowych deklaruje przynależność ok. 1 proc. Polek i Polaków – powiedział Szymon Hołownia. Marszałek Sejmu podkreślił również, że kontrola NIK nie obejmowała m.in. spółek Skarbu Państwa.

- 6 mld zł, czyli ok. 1/3 z tej ogólnej kwoty to wynagrodzenia nauczycieli religii, natomiast 3 mld to dofinansowania prowadzonych przez Kościół i związki wyznaniowe placówek oświatowych. Czyli w sumie tę działalność edukacyjną, czyli nauczyciele religii plus różnego rodzaju instytucje oświatowe, które kościoły prowadzą, ale w większości chodzi o Kościół katolicki, to jest kwota ok. 9 mld zł w ciągu tych trzech lat, którą państwo na ten cel przelało. Prawie 2 mld zł przysporzeń na rzecz kościołów wynika z różnego rodzaju zwolnień podatkowych i darowizn odliczanych od podatku. 6 mld zł kościoły otrzymały w formie różnego rodzaju dotacji – są to dotacje na różne cele – działalność edukacyjną, środowiskową, naukową. Czasami szczytną, potrzebną, a czasami wątpliwą – kontynuował Szymon Hołownia.

Marszałek Sejmu dodał, że raport pokazuje dość regularne omijanie trybu konkursowego na przekazywanie znacznych środków publicznych. - Szczególnie dotyczy to rezerwy, która była w dyspozycji Prezesa Rady Ministrów, wówczas Mateusza Morawieckigo. Większość dotacji, które wtedy z rezerwy zostały Kościołowi przyznane, przyznawane były w trybie pozakonkursowym. W latach 2021-2023 kościołom i związkom wyznaniowym oraz instytucjom z nimi związanym udzielono prawie 160 dotacji (na łączną kwotę ok. 200 mln zł), w tym 106 w trybie pozakonkursowym. Z wyjątku uczyniono regułę – poinformował Marszałek Izby. Dodał, że w przypadku 15 z 18 szczegółowo badanych przez NIK dotacji przyznanych przez KPRM Kościołowi i innym związkom wyznaniowym w trybie pozakonkursowym nie było przesłanek zastosowania tego trybu, bowiem realizacja tych zadań nie wynikała (…) z nagłych, niemożliwych do przewidzenia sytuacji, wymagających podjęcia natychmiastowych działań. NIK w raporcie stwierdza, że KPRM udzielił takich dotacji m.in. w sytuacji "wykonania konstrukcji oranżerii w Ośrodku Wypoczynkowo-Rehabilitacyjnym w Myczkowcach pod kątem montażu przeziernych paneli fotowoltaicznych i szerokie wykorzystanie do edukacji ekologicznej pod kątem flory rodzimej, jak i roślin z basenu Morza Śródziemnego". Relatywnie mniej, bo 0,6 mld zł zostało przez te lata wydane z Funduszu Kościelnego na ubezpieczenia społeczne. Natomiast 180 mln zł wydano na wynagrodzenia kapelanów.

Kolejnym punktem raportu, który został omówiony podczas konferencji Marszałka Sejmu jest Fundusz Kościelny. Jak podsumował Szymon Hołownia, z wyników tej kontroli można zauważyć, że 618 mln zł, które na niego wydano przez 3 lata, przy czym ponad 90 proc. z tej kwoty to wydatki na ubezpieczenia społeczne, to 3,5 proc. całej sumy wydatków ze środków publicznych na kościoły i związki wyznaniowej.

Następnie omówiono nieprawidłowości w Lasach Państwowych. - Różne jednostki organizacyjne Lasów Państwowych przeznaczyły w latach 2021-2023 kwotę ponad 8 mln zł na darowizny dla kościołów. NIK oceniła, że ponad 50 proc. darowizn dokonano z naruszeniem przepisów, gdyż cele nie wpisywały się w celach pożytku publicznego – mówił marszałek Hołownia. Podczas spotkania z dziennikarzami poinformował, że Lasy Państwowe udzielały też wsparcia rzeczowego – którego dokonano wyłącznie osobom prawnym Kościoła Katolickiego. Ponadto, z funduszu leśnego sfinansowano udział Lasów Państwowych w corocznych pielgrzymkach na Jasną Górę oraz do Watykanu – ponad 600 tys. zł – co uznano za formę promowania Lasów Państwowych. - Podmioty kościelne otrzymywały płatności za świadczone usługi (8,3 mln zł), w tym na usługi promocyjne (7,8 mln zł). Wydatki otrzymała m.in. Fundacja Lux Veritatis na produkcję i emisję promocyjno-edukacyjnych audycji telewizyjnych na antenie TV Trwam (ok 730 tys. zł). Lasy Państwowe finansowały studia podyplomowe pracowników LP w ramach prowadzonych w Akademii Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu studiów podyplomowych (prawie pół miliona zł). W 2016 r. Lasy Państwowe utworzyły Zespół Duszpasterstwa jako zespół doradczy w sprawach kształtowania postaw moralno-etycznych wśród pracowników LP oraz ich integracji. W jego skład wchodzili mi.in. przedstawiciele Konferencji Episkopatu oraz duszpasterza leśników przy regionalnych dyrekcjach lasów. Wydatki na ten zespół w latach 2021-2023 wyniosły ponad 100 tys. zł, w tym noclegi, posiłki, salę obrad, legitymacje i naszywki. W lipcu 2024 r. uchylono zarządzenie o utworzeniu zespołu - zaznaczył Marszałek Sejmu.

Szymon Hołownia wymienił również największych beneficjentów według raportu NIK. - Podmioty kościelne, które zgodnie z tym raportem cieszyły się największym wsparciem pieniędzy płynących z budżetu państwa – tutaj NIK wyróżnia trzy takie instytucje – to po pierwsze Fundacja Profeto – Sercański Sekretariat na rzecz Nowej Ewangelizacji. Tam wydano ponad 65 mln zł, całość z Funduszu Sprawiedliwości. Fundacja Lux Veritatis, związana z o. Tadeuszem Rydzykiem, to jest 18,5 mln zł. Akademia Kultury Społecznej i Medialnej w Toruniu – 3,37 mln zł – powiedział marszałek Hołownia podczas konferencji w Sejmie.

Ponadto Szymon Hołownia omówił również temat kapelanów. Wzrosła liczba osób duchownych w jednostkach publicznych, w tym kapelanów: w 2021 r. - 1139 (w tym 975 katolickich), w 2022 r. 1155 (w tym 988 katolickich), w 2023 r. 1292 (w tym 1126 katolickich) wzrost pomiędzy 2021 a 2023 r. o ponad 13 proc. ogólnie, 153 duchownych więcej, w tym 151 księży katolickich. W latach 2021-2023 łącznie wydatki na ich wynagrodzenia 176.576 tys zł, w rozbiciu na lata odpowiednio 52.077,1 tys zł, 58.465 tys. zł oraz 66.033,9 tys. zł . Duszpasterstwo w KAS (23.11.2017 zawarto porozumienie pomiędzy Szefem KAS a Delegatem Episkopatu ds. Duszpasterstwa KAS w sprawie organizacji i funkcjonowania duszpasterstwa w KAS) - 12 kapelanów w 2021 i 13 w 2022 i 2023 r., wydatki 3808 tys. zł. Kapelani otrzymują uposażenia oraz dodatki, z tytułu pełnionych funkcji, jako funkcjonariusze służby celno-skarbowej.

– Raport wskazuje, że były nadużycia i pozwala zidentyfikować w państwie te obszary, które były chore jeśli chodzi o zarządzanie przepływami między państwem a kościołem. W związku z tym trzeba te wszystkie dziury, którymi państwo krwawiło, którymi wyciekały pieniądze, po prostu instytucjonalnie zatkać – ocenił Szymon Hołownia.

Marszałek Hołownia wskazał główne wnioski po wstępnej analizie raportu NIK. Po pierwsze zapowiedział zgłoszenie inicjatywy ustawodawczej uchylającej art. 70a ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego. – Chodzi o mechanizm, który niezależnie od Funduszu Kościelnego pozwala wciąż przekazywać Kościołowi przez państwo kolejne nieruchomości na tzw. ziemiach odzyskanych, jakby powtórnie kompensując to, co się wydarzyło w czasie II wojny światowej. Wojna skończyła się 80 lat temu. To już trzeci mechanizm, który ma zrekompensować Kościołowi to co się działo, po Funduszu Kościelnym i byłej Komisji Majątkowej. Ile jeszcze tych mechanizmów potrzebujemy i jak długo będziemy kompensować Kościołowi to co się działo. To nie ma wiele wspólnego ze sprawiedliwością społeczną – podkreślił.

– Docelowo trzeba zlikwidować Fundusz Kościelny. Tak, by nie skrzywdzić kościołów mniejszościowych. Fundusz Kościelny nie spełnia swojej roli. Znajdźmy inny mechanizm, na który się umówimy, a MSWiA musi mieć realne uprawnienia nadzorcze – wskazał marszałek Hołownia.

– Trzeba też wrócić do tematu finansowania religii w szkołach. Najlepszym wyjściem, sprawiedliwym, byłoby podzielenie się kosztami nauki religii katolickiej w szkołach przez państwo i Kościół Katolicki. Po połowie, wtedy możemy mówić o 1 mld. zł. rocznie, a oszczędności można przekazać na inny cel – zaznaczył Marszałek Sejmu.

– Trzeba kontynuować dogłębną kontrolę w Lasach Państwowych. Zwrócę się w tej sprawie do Minister Hennig-Kloski i Dyrektora Generalnego Lasów Państwowych. Tam się działy przeróżne rzeczy. Lasy Państwowe za poprzedniej kadencji były maszyną do utrzymywania konkretnych środowisk politycznych. Musi to zostać wyjaśnione, a wszystkie patologie tam zaistniałe powinny zostać wyjaśnione – stwierdził Marszałek Sejmu. Nie wykluczył skierowania w tej sprawie wniosków do prokuratury. – Chodzi zarówno o Lasy Państwowe, ale też i o to, co działo się z rezerwą będącą w dyspozycji Prezesa Rady Ministrów. Były też nadużycia w resorcie edukacji i kultury – oznajmił. Będę w tej sprawie w dalszym dialogu z Najwyższą Izbą Kontroli, by wypracować konkretne stanowisko – dodał.

Za sensowne Szymon Hołownia uznał także sprawdzenie na jakiej zasadzie wzrosła o 153 etaty (13,4 proc.) liczba kapelanów. – Nie chcę nikomu odmawiać prawa do opieki duszpasterskiej w szpitalu. Uważam, że to jest prawo, które powinno być dostępne. Pytanie tylko, czy tymi środkami gospodarujemy racjonalnie i skąd ten wzrost – powiedział.

Marszalek Hołownia za celowe uznał również przyjęcie ustawy, która zabroni samorządom bonifikaty 99 proc. w przekazywaniu nieruchomości na rzecz Kościoła Katolickiego.

Ponadto Marszałek Sejmu zapowiedział zwrócenie się do Prezesa NIK o drugą kontrolę, dotyczącą przepływów finansowych pomiędzy Spółkami Skarbu Państwa, a Kościołem i związkami wyznaniowymi.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)

kom/ zs/ amac/