RPO ws. wyroku Trybunału w Strasburgu (komunikat)

- RPO informuje:

Punkt wyjścia - wyrok Trybunału w Strasburgu:

Czy inne kraje europejskie będą wydawały Polsce osoby w ramach europejskiego nakazu aresztowania (ENA), skoro warunki bytowe w polskich jednostkach penitencjarnych nie spełniają europejskich standardów?

Zgodnie z orzeczeniem Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w Luksemburgu z 5 kwietnia państwo rozpoznające wniosek w ramach ENA będzie mogło zweryfikować, jakie warunki bytowe panują w jednostkach penitencjarnych kraju, który wnosi o wydanie osoby.

# # #

Wyrok:

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że „należy odroczyć wykonanie europejskiego nakazu aresztowania w razie rzeczywistego niebezpieczeństwa nieludzkiego lub poniżającego traktowania wynikającego z odnoszących się do zainteresowanej osoby warunków pozbawienia wolności panujących w wydającym nakaz państwie członkowskim. Jeśli nie można wykluczyć występowania tego niebezpieczeństwa w rozsądnym terminie, organ odpowiedzialny za wykonanie nakazu powinien zdecydować, czy należy umorzyć procedurę przekazywania”.

Do Trybunału zwrócił się sąd niemiecki z pytaniem, czy skoro warunki bytowe w przeludnionych węgierskich i rumuńskich zakładach karnych naruszają prawa podstawowe (w szczególności Kartę praw podstawowych Unii Europejskiej zakazujące nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania), należy przekazać tym krajom zatrzymanych w ramach ENA (w przypadku obywatela Rumunii chodziło o wykonania kary za jazdę bez prawa jazdy, w przypadku obywatela Węgier – o postępowanie karne w sprawie kradzieży z włamaniem).

Tymczasem niemiecki sad wiedział, że w wyrokach z dnia 10 czerwca 2014 r. i 10 marca 2015 r. Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu uznał, że Rumunia i Węgry naruszyły prawa podstawowe ze względu na przeludnienie, którym odznaczają się ich zakłady karne.

# # #

Polskie prawo:

Polska od lat napominana jest przez międzynarodowe instytucje, by podniosła standardy dla więźniów. Dla jednego więźnia w celi wieloosobowej powinny być przynajmniej 4 m2, a w jednoosobowej – 6 m2.

Tymczasem polskie przepisy wyznaczają normę 3 m2 przestrzeni życiowej (a w niektórych sytuacjach – nawet poniżej tego standardu prawnego).

# # #

Jak jest w innych krajach:

- we Francji przestrzeń mieszkalna w celi na jednego więźnia to 4,7-9 m2,

- w Wielkiej Brytanii – od 4,5 do 7 m2,

- w Hiszpanii – od 9 do 10 m2,

- we Włoszech – od 7 do 9 m2 .

# # #

Prawo i zobowiązania międzynarodowe:

- Art. 40 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej zakaz stosowania tortur, okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania lub karania

- Zakaz tortur oraz okrutnego, nieludzkiego i poniżającego traktowania lub karania wynika także wprost z zapisów Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych. Powyższy pakt wskazuje również na konieczność humanitarnego traktowania każdej osoby pozbawionej wolności, z poszanowaniem przyrodzonej godności człowieka .

- Konwencja ONZ (ratyfikowana przez Polskę) o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności

- Konwencja w sprawie zakazu stosowania tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania

- Protokół fakultatywny do Konwencji (zobowiązuje do zapewnienia osobom pozbawionym wolności praw i zasad w nich określonych oraz respektowania zakazu stosowania tortur oraz nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania).

- Wzorcowe reguły minimalne Narodów Zjednoczonych dotyczących postępowania z więźniami (tzw. Reguły Mandeli)

# # #

Polska oceniana przez międzynarodowe gremia:

Europejski Komitet do spraw zapobiegania torturom oraz nieludzkiego lu poniżającego traktowania albo karania (CPT):

- W 1996 r. Europejski Komitet do Spraw Zapobiegania Torturom oraz Nieludzkiego lub Poniżającego Traktowania albo Karania (CPT) wydał Polsce zaleceni podniesienia normy mieszkaniowej na jednego więźnia do 4 m2.W każdym kolejnym raporcie Komitet podkreślał, że istniejąca w Polsce norma 3 m2 nie jest wystarczająca. Komitet wezwał Polskę do respektowania standardu minimalnego.

- W czasie ostatniej wizyty w 2013 r. Komitet zalecił polskim władzom tak szybko, jak to możliwe, zmianę przepisów, tak, by we wszystkich jednostkach penitencjarnych na jednego osadzonego przypadały co najmniej 4 m2 w celach wieloosobowych i co najmniej 6 m2 w celach jednoosobowych, nie wliczając w to powierzchni zajmowanej przez kąciki sanitarne znajdujące się w celi.

- 15 grudnia 2015 r. CPT w raporcie Living space per prisoner in prison establishments znowu rekomendował polskim władzom minimalny standard 4 m2 .

Komitet przeciwko torturom (CAT) ONZ:

- Komitet Przeciwko Torturom (CAT), który rozpatrując V i VI sprawozdanie okresowe Polski z realizacji postanowień Konwencji w sprawie zakazu stosowania tortur, wskazał, że polski standard 3 m2 na jedną osobę nie jest zgodny z europejskim standardem przewidującym co najmniej 4 m2.

- CAT uznał, że problem przeludnienia zakładów karnych w Polsce nie został jeszcze rozwiązany. Wezwał Polskę do zapewnienia, by warunki panujące w zakładach karnych odpowiadały co najmniej Standardom Minimalnym Postępowania z Więźniami z dnia 31 lipca 1957 r.

Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu:

- Zajmował stanowisko w kontekście spraw dotyczących m.in. przeludnienia jednostek penitencjarnych i w wielu sprawach uznawał przeludnienie za samodzielną i wystarczającą przesłankę do uznania, że nastąpiło naruszenie art. 3 Konwencji: Orzeczenia w sprawach: Orchowski przeciwko Polsce oraz Sikorski przeciwko Polsce .

- Zawierają one zasady którymi kieruje się Trybunał przy ocenie, czy nastąpiło naruszenie art. 3 Konwencji.

- W sprawie Orchowski przeciwko Polsce Trybunał powołał się na rekomendacje CPT wydane polskim władzom. Podkreślił także, że Trybunał będzie stale powtarzać, iż według norm zalecanych przez Konwencję o zapobieganiu torturom oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu przestrzeń przydzielana każdemu więźniowi w polskich zakładach karnych powinna być większa niż krajowe minimum ustawowe, a więc 4 m2.

- Z kolei w sprawie w sprawie Sikorski przeciwko Polsce Trybunał wskazał, że standardem przekraczającym normę prawa krajowego w kwestii powierzchni mieszkalnej w jednostkach penitencjarnych są 4 m2 rekomendowane przez Radę Europy.

-Przypomniał także, że nawet w sytuacjach, gdy osadzonemu była przyznana większa powierzchnia w celi, w tym także między 3m2 a 4 m2, to biorąc pod uwagę ciasnotę połączoną z brakiem świeżego powietrza i odpowiedniego oświetlenia, Trybunał orzekł naruszenie artykułu 3 Konwencji.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi wyłączną i pełną odpowiedzialność za jego treść.(PAP)

kom/ ale/