Owoce jagodowe a płodność i ciąża

Eksperci szacują, że problem niepłodności dotyczy obecnie około 10-16 proc. osób w wieku rozrodczym. W efekcie, w Polsce boryka się z nim około miliona par! Na szczęście niepłodność jest stanem odwracalnym (w przeciwieństwie do bezpłodności) – czyli dzięki odpowiedniemu postępowaniu terapeutycznemu często udaje się ją pokonać.

Przypomnijmy, że niepłodność oznacza niemożność uzyskania ciąży w ciągu 12 miesięcy - pomimo regularnego współżycia seksualnego bez zabezpieczenia.

Choć diagnostyka i leczenie zaburzeń płodności stanowią bardzo złożony problem, z uwagi na wielość możliwych przyczyn tego zaburzenia u różnych osób, to jednak warto wiedzieć, że istnieją pewne uniwersalne zalecenia profilaktyczne i terapeutyczne, które osoby zagrożone albo dotknięte tym problemem powinny jak najszybciej wdrożyć, aby spróbować mu zapobiec lub też zdusić go w zarodku.

„Diagnostyka i leczenie niepłodności wymagają holistycznego podejścia do problemu. Ze względu na stres, jaki dotyka niepłodną parę w okresie oczekiwania na dziecko, należy rozważyć konsultację psychologiczną. Istotne jest również zalecenie zdrowego trybu życia obojgu partnerom, a w szczególności wyeliminowanie szkodliwych czynników (tj. niewłaściwej diety, używek, tytoniu i nadmiaru alkoholu)” – czytamy w rekomendacjach dotyczących diagnostyki i leczenia niepłodności opracowanych przez polskie gremia eksperckie z dziedziny zdrowia prokreacyjnego (PTMRiE/PTGiP).

Dlaczego dieta i styl życia mają istotne znaczenie w profilaktyce i leczeniu zaburzeń płodności?

„Coraz więcej jest dowodów na to, że sposób żywienia może mieć istotny wpływ na płodność, zarówno u mężczyzn jak i kobiet. Niepłodności spowodowanej zaburzeniami owulacji może w znacznej mierze zapobiec utrzymanie prawidłowej masy ciała. Niedowaga, a w jeszcze większym stopniu nadwaga i otyłość, wiąże się z nasilonym ryzykiem niepłodności” – czytamy w specjalistycznym opracowaniu dotyczącym związków między dietą a płodnością, opublikowanym w czasopiśmie naukowym „Medycyna Wieku Rozwojowego”.

„Złożone przyczyny niepłodności, jak i ich udowodniony związek z dietą oraz stylem życia cywilizacji zachodniej skłaniają do wielodyscyplinarnego postępowania terapeutycznego, w tym interwencji dietetycznej. Biorąc pod uwagę skalę problemu, zmiana stylu życia i diety może mieć decydujące znaczenie dla sukcesu prokreacyjnego wielu par” – zaznaczają eksperci, m.in. z Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego (CMKP) w Warszawie, w opracowaniu na temat potencjalnej roli postępowania dietetycznego w przeciwdziałaniu niepłodności.

Owoce jagodowe cennym składnikiem diety płodności

Specjaliści wyjaśniają np., że częstą przyczyną kobiecej niepłodności są zaburzenia owulacji, które z kolei mogą być „efektem ubocznym” tzw. insulinooporności (oporności na insulinę - czyli zaburzenia metabolicznego, które polega na zmniejszeniu wrażliwości tkanek organizmu na insulinę). Tymczasem, jak wiadomo, insulinooporność bardzo często rozwija się u osób z nadmierną masą ciała. To właśnie dlatego w ich przypadku zmiana sposobu żywienia i zrzucenie nadmiarowych kilogramów mogą pomóc w rozwiązaniu problemu niepłodności.

„Opracowano model żywienia wspierający leczenie niepłodności owulacyjnej znany jako „dieta płodności” („fertility diet”), charakteryzujący się: wysokim spożyciem warzyw i owoców, umiarkowanym spożyciem węglowodanów, zamianą zwierzęcych źródeł białka na roślinne, niskim spożyciem kwasów tłuszczowych nasyconych i o konfiguracji trans, lecz wysokim spożyciem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, niskim spożyciem odtłuszczonego nabiału oraz wysokim spożyciem pełnotłustych produktów mlecznych, niskim spożyciem napojów zawierających kofeinę i alkohol, a także stosowaniem suplementów wielowitaminowych oraz żelaza niehemowego” – czytamy we wspomnianym wcześniej opracowaniu specjalistów z CMKP.

Wyjaśnijmy od razu, że wspomniane izomery trans, których należy unikać, obecne są przede wszystkim w przemysłowo produkowanych ciastach i słodyczach, chipsach, żywności typu fast-food, zupach w proszku i twardych margarynach, a także w produktach smażonych na głębokim tłuszczu. Jeśli zaś chodzi o suplementy, to eksperci nie zalecają ich przyjmowania na własną rękę – lecz zawsze w porozumieniu z lekarzem lub dietetykiem klinicznym. Zarówno bowiem niedobór, jak i nadmiar konkretnych składników odżywczych może być niekorzystny dla zdrowia, np. nadmiar żelaza może nasilać insulinooporność. W kontekście żelaza warto wspomnieć, że zgodnie z aktualnymi rekomendacjami PTGiP zaleca się stosowanie jego suplementacji tylko w przypadku niedokrwistości z niedoboru żelaza.

Image

Z kolei jeśli chodzi o męską niepłodność, to np. eksperci oceniają, że spora część jej przypadków może być spowodowana uszkodzeniem plemników w wyniku działania stresu oksydacyjnego (czyli zaburzenia równowagi pomiędzy czynnikami utleniającymi – tzw. oksydantami /wolnymi rodnikami a czynnikami redukującymi – tzw. antyoksydantami /przeciwutleniaczami w organizmie, a także i nasieniu, na korzyść tych pierwszych).

Dlatego właśnie również w tym przypadku pomóc może poprawa sposobu żywienia.

„Znaczący wpływ na jakość nasienia ma stres oksydacyjny. Z tego powodu szczególny nacisk należy położyć na spożycie naturalnych antyoksydantów i nienasyconych kwasów tłuszczowych omega, kontrolę masy ciała i bilans energetyczny, a także styl życia, w tym: aktywność fizyczną, palenie tytoniu, spożycie alkoholu i innych używek oraz ewentualną suplementację składników odżywczych wykazujących działanie antyoksydacyjne” – podpowiadają eksperci CMKP, jednocześnie precyzując, że w walce ze stresem oksydacyjnym bardzo duże znaczenie, poza unikaniem wspomnianych wyżej używek, ma również zwiększenie konsumpcji warzyw i owoców, które stanowią bogate, naturalne źródło różnych antyoksydantów (np. beta-karotenu, polifenoli i witaminy C).

Zresztą, według zgodnej oceny ekspertów, dieta bogata w naturalne antyoksydanty korzystnie wpływa również na zdrowie prokreacyjne kobiet.

W tym kontekście warto zwrócić uwagę m.in. na owoce jagodowe, które wielu dietetyków i lekarzy - ze względu na wyjątkowo wysoką zawartość substancji o działaniu antyoksydacyjnym, ale także i przeciwcukrzycowym - zalicza do kategorii tzw. superżywności (superfood). Eksperci podkreślają, że owoce jagodowe są bogatym źródłem m.in. różnego rodzaju prozdrowotnych związków polifenolowych (np. antocyjanów), ale także wielu witamin, mikroelementów oraz błonnika.

„Istnieją mocne dowody na to, że jedzenie owoców jagodowych wpływa korzystnie m.in. na jakość męskiego nasienia. Dzięki temu mniej jest w nim plemników uszkodzonych, są też one generalnie bardziej ruchliwe. Dlatego zalecane są dla mężczyzn zmagających się z niepłodnością. Przyczyną kiepskiej jakości nasienia jest m.in. stres oksydacyjny, wywołany przegrzaniem, przepracowaniem, złą dietą i używkami. Tymczasem liczne bioaktywne składniki owoców jagodowych skutecznie redukują stres oksydacyjny – mówi prof. n. farm. Iwona Wawer, wieloletni pracownik Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, a obecnie kierownik Zakładu Zielarstwa w Karpackiej Państwowej Uczelni w Krośnie.

Image

Choć badania naukowe potwierdzające korzystny wpływ konkretnych produktów na płodność i ciążę czasami dostarczają niewystarczających lub sprzecznych dowodów (co wymaga przeprowadzenia kolejnych, jeszcze bardziej szczegółowych analiz), to jednak medycy zgodnie oceniają, że stosowanie się do podstawowych  zasad zdrowego żywienia także w tej kwestii naprawdę się opłaca. Zresztą nie brakuje też dowodów naukowych na to, że niezdrowe jedzenie niekorzystnie wpływa na płodność i ciążę.

Przykłady? 

„Niskie spożycie owoców i duża konsumpcja żywności typu fast food w okresie przedkoncepcyjnym wiążą się z dłuższym okresem oczekiwania na ciążę (time to pregnancy – TTP)” – to wniosek z badania SCOPE, którego wyniki zostały opublikowane w fachowym czasopiśmie „Human Reproduction”.

Talerz płodności: dla niego i dla niej

Jakie jeszcze konkretne składniki odżywcze wymieniają eksperci w kontekście zdrowia prokreacyjnego? 

W niedawnej publikacji Uniwersytetu Harvarda na ten temat eksperci potwierdzili np., że kobiety starające się zajść w ciążę w sposób naturalny muszą szczególnie zadbać o obecność w swojej diecie takich składników jak: kwas foliowy, witamina B12 i kwasy tłuszczowe omega-3. Jednocześnie zwrócili oni uwagę na fakt, że zarówno w przypadku kobiet, jak i mężczyzn, pozytywny wpływ na płodność ma całościowy, dobrze zbilansowany sposób żywienia, np. tzw. dieta śródziemnomorska.

Zatem nie należy nadmiernie skupiać się w żywieniu na jakichś konkretnych, wybranych składnikach, lecz raczej na tym, aby dieta była kompleksowa i zapewniała organizmowi wszystkie niezbędne składniki w odpowiednich proporcjach.

Dlatego w trosce o prawidłowe żywienie w okresie przedkoncepcyjnym oraz w ciąży najlepiej skorzystać z fachowej pomocy – lekarza lub/i doświadczonego dietetyka klinicznego – w celu ułożenia optymalnej, spersonalizowanej i zbilansowanej diety, dopasowanej do potrzeb danej osoby.

Źródłem rzetelnych i praktycznych informacji na temat zasad zdrowego żywienia, w tym także żywienia we wspomnianych wcześniej szczególnych sytuacjach zdrowotnych, mogą być również strony internetowe Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej (NCEŻ) oraz Instytutu Matki i Dziecka (IMiD). Można na nich znaleźć m.in. specjalistyczne artykuły, poradniki i rekomendacje żywieniowe, np.:

• Poradnik żywienia kobiet w ciąży,
• Żywienie kobiet w okresie ciąży – teoria i praktyka,
• Dieta kobiety ciężarnej w świetle zaleceń międzynarodowych.

Praktyczne, fachowe opracowania, które w przystępny sposób podsumowują stan wiedzy na temat zasad żywienia wspierającego płodność, można znaleźć także m.in. na stronach:

• Dietetycy.org.pl: „Wpływ diety na płodność”,
• PolskieSuperowoce.pl: „Jedzenie wspierające płodność”.

Co, jeśli dieta nie wystarczy…

Na koniec należy zaznaczyć, że choć odpowiednia dieta jest nieodzownym elementem profilaktyki oraz terapii zaburzeń płodności, a także czynnikiem ochronnym zmniejszającym ryzyko wystąpienia patologii ciąży, to jednak nie można wspomnianego wpływu diety nazbyt przeceniać ani absolutyzować. Płodność i przebieg ciąży w rzeczywistości zależą bowiem od bardzo wielu różnych czynników, zarówno tych na które mamy wpływ, jak i od nas w różnym stopniu niezależnych. 

Dlatego w celu skutecznego przeciwdziałania wspomnianym trudnościom często konieczne okazuje się (poza samym tylko wprowadzeniem prozdrowotnych zmian w stylu życia i diecie) także zastosowanie różnych procedur medycznych (w tym m.in. zaawansowanej diagnostyki oraz leczenia farmakologicznego czy operacyjnego). Kobiety mające trudności z zajściem w ciążę powinny więc skorzystać z fachowej pomocy pod wodzą ginekologa, a panowie w przypadku zaburzeń płodności powinni się udać po pomoc i radę do androloga.

Źródło informacji: Serwis Zdrowie