RPO ws. wyroku Trybunału dot. klauzuli sumienia (komunikat)

- RPO informuje:

Rzecznik Praw Obywatelskich zwrócił się do Ministra Zdrowia z prośbą o pilne stworzenie mechanizmu, który pozwoli pacjentowi uzyskać informację, o tym gdzie może uzyskać świadczenie zdrowotne, jeśli lekarz odmówił jego wykonania powołując się na klauzulę sumienia.

Potrzeba wprowadzenia takiego mechanizmu wynika z faktu, że 7 października br. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok, w którym wskazał, że nałożenie na lekarza - powstrzymującego się od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jego sumieniem – obowiązku wskazania realnych możliwości uzyskania takiego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym jest niezgodne z Konstytucją. Kwestia ta wymaga pilnego rozwiązania, ponieważ Trybunał nie odroczył terminu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu.

W związku z tym, z dniem wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w polskim porządku prawnym nie będzie podmiotu, który byłby zobowiązany do wskazania takiemu pacjentowi innego lekarza, czy podmiotu leczniczego, który wykonałby takie świadczenie. Zdaniem Rzecznika, taka sytuacja narusza gwarancje zawarte w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.

Na potrzebę rozwiązania tego problemu Rzecznik Praw Obywatelskich zwracał uwagę już w lipcu 2014 r. Wskazywał wówczas, że konieczna byłaby nowelizacja ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, polegająca na przeniesieniu obowiązku informowania o możliwości uzyskania świadczenia z lekarza na podmioty instytucjonalne wykonujące działalność leczniczą.

* * *

Szanowny Panie Ministrze

W dniu 7 października 2015 r. Trybunał Konstytucyjny wydał wyrok w sprawie o sygn. akt K 12/14. W pkt 2 sentencji powołanego wyroku, Trybunał orzekł, że art. 39 zdanie pierwsze ustawy z dnia 5 grudnia 1996 r. o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz. U. z 2015 r. poz. 464; dalej: ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty) w zakresie, w jakim nakłada na lekarza powstrzymującego się od wykonania świadczenia zdrowotnego niezgodnego z jego sumieniem obowiązek wskazania realnych możliwości uzyskania takiego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym, jest niezgodny z art. 53 ust. 1 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny nie odroczył terminu utraty mocy obowiązującej zakwestionowanego przepisu. Brak ustanowienia okresu przejściowego dla utraty mocy obowiązującej art. 39 zdanie pierwsze ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty powoduje, że traci on moc w dniu wejścia w życie orzeczenia Trybunału, tj. po jego opublikowaniu w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

W swoim wystąpieniu do Ministra Zdrowia z dnia 21 lipca 2014 r. Rzecznik Praw Obywatelskich wskazał na potrzebę niezwłocznej nowelizacji ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty, polegającej na przeniesieniu obowiązku zagwarantowania realnej możliwości uzyskania świadczenia przez pacjenta z lekarza na podmioty instytucjonalne wykonujące działalność leczniczą na zlecenie państwa finansowaną ze środków publicznych. Powyższy postulat stał się szczególnie aktualny w świetle opisanego powyżej stanu prawnego, ukształtowanego wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego.

Należy bowiem podkreślić, że z dniem wejścia w życie orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego o sygn. akt K 12/14 w polskim porządku prawnym brak będzie podmiotu zobowiązanego do wskazania pacjentowi, któremu lekarz powołując się na klauzulę sumienia odmówił wykonania określonego świadczenia, realnych możliwości uzyskania tego świadczenia u innego lekarza lub w innym podmiocie leczniczym. Taka sytuacja stwarza zagrożenie braku możliwości uzyskania świadczenia zdrowotnego przez pacjenta w świetle gwarancji zawartych w art. 68 ust. 1 i 2 Konstytucji RP.

Mając na uwadze powyższe, działając na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 15 lipca 1987 r. o Rzeczniku Praw Obywatelskich (Dz.U. z 2014 r., poz. 1648 ze zm.) zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o podjęcie pilnych działań mających na celu ustanowienie mechanizmu, który pozwoli pacjentowi - w opisanej powyżej sytuacji - uzyskać informację, o tym gdzie może on realnie uzyskać świadczenie zdrowotne, którego wykonanie zostało mu odmówione z powołaniem się przez lekarza na klauzulę sumienia.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi wyłączną i pełną odpowiedzialność za jego treść.(PAP)

kom/ pd/