Ministerstwo Rozwoju: nowe prawo powinno pobudzić zainteresowanie zamówieniami publicznymi

1 stycznia 2021 r. wchodzi w życie nowe Prawo zamówień publicznych, które reguluje zasady funkcjonowania rynku zamówień publicznych w naszym kraju. „Zawiera ono cały szereg rozwiązań, które sprawią, że rynek ten będzie mógł dać impuls dla gospodarki i stanie się dobrym narzędziem do rozwoju dla przedsiębiorców” – powiedział ekspert Ministerstwa Rozwoju Przemysław Grosfeld na trzecim webinarium Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości oraz Ministerstwa Rozwoju w ramach cyklu „Tarcza antykryzysowa dla biznesu”. Ustawa usuwa najważniejsze bariery, które ograniczały zainteresowanie małych i średnich firm przetargami publicznymi.

„Z powodu stanu epidemii wielu przedsiębiorców może się znaleźć lub już jest w trudnej sytuacji przez utratę zleceń. Mamy więc nadzieję, że rozwiązania, które zaproponowaliśmy w nowym prawie, spowodują, że firmy te odnajdą swoje miejsce na rynku przetargów publicznych” – stwierdził Grosfeld.

Udział rynku zamówień publicznych w polskim PKB wynosi 10 proc. W ostatnich kilku latach jego wartość stanowiła ok. 200 mld zł. „Mimo, że rynek jest duży, część wykonawców obawia się tego sektora” – zaznaczył. Chodzi zwłaszcza o małych i średnich przedsiębiorców. Według eksperta potencjalnych wykonawców zniechęca ilość i wysokość kar umownych za niedotrzymanie zapisów umów oraz takie warunki zamówienia, jak np. płatność dokonywana dopiero po zrealizowaniu całości, a także nierównowaga w traktowaniu stron umowy, objawiająca się przerzucaniem największego ryzyka na wykonawców czy brak elastyczności umów, których nie można zmienić nawet wtedy, kiedy zachodzą nieprzewidziane okoliczności.

„To powodowało, że wykonawcy albo rezygnowali ze startu w publicznych przetargach, albo znacząco podwyższali ceny. W efekcie nie dochodziło do zawarcia umowy i wykonania ważnych inwestycji – tłumaczył przedstawiciel ministerstwa. - Wierzę, że nowe rozwiązania będą stanowiły o atrakcyjności tego rynku w przyszłości” – zaznaczył.

Bardzo istotną zmianą jest umieszczenie w ustawie Prawo zamówień publicznych katalogu klauzul abuzywnych (zakazanych) mówiących o tym, czego umowy o zamówieniach publicznych nie mogą zawierać. Wykluczają one m.in. zapisanie w umowie odpowiedzialności wykonawcy za opóźnienie, chyba, że jest to uzasadnione okolicznościami lub zakresem zamówienia. „Dzisiaj w wielu umowach wykonawcy są obarczani karami umownymi, jeżeli spóźnią się z wykonaniem zamówienia, nawet, jeśli nie było to z ich winy, tylko wystąpiły obiektywne, zewnętrzne przyczyny” – powiedział Grosfeld. Według nowego prawa ukarany może być tylko ten wykonawca, które bezpośrednio zawinił.

Umowa nie może też przewidywać kar za takie zachowania wykonawcy, które nie były związane z przedmiotem umowy, ani za okoliczności, za które jest odpowiedzialny wyłącznie zamawiający (np. realizacja umowy nie powiodła się, ponieważ zamawiający dostarczył wadliwe oprogramowanie).

Nowe przepisy zawierają też klauzule, które obowiązkowo mają znaleźć się w każdej z umów dotyczących zamówień publicznych. Przede wszystkim powinna być w nich zapisana maksymalna wysokość kar umownych, których zamawiający może dochodzić od wykonawcy. Obecnie nie ma takiego limitu.

Planowany termin zakończenia prac ma być określony w tygodniach, miesiącach lub latach, np. w ciągu 6 miesięcy, w ciągu 2 lat – bez sztywnej daty. Zapobiegnie to sytuacji, kiedy realizacja umowy rozpocznie się np. z dwumiesięcznym opóźnieniem z obiektywnych przyczyn, a wykonawca i tak jest zobowiązany do zakończenia prac w zapisanym w umowie terminie np. do 10 października.

Wprowadzone też zostaną nowe zasady obowiązkowych waloryzacji. „Wykonawcy nie powinni być obarczani jako jedyni ryzykiem wahania cen na rynku. Przy umowach dłuższych niż rok powinny być wprowadzone zapisy, że strony podzielą się ryzykiem wzrostu cen materiałów, ale też ich spadku” – zaznaczył Grosfeld.

Odpowiedzią na potrzeby małych i średnich firm jest wprowadzenie obowiązku zaliczek lub częściowych płatności po wykonaniu pewnego etapu prac w umowach dłuższych niż 12 miesięcy. Wykonawca może liczyć na to, że dostanie część wynagrodzenia wcześniej niż na koniec umowy. Ostatnia transza nie może być wyższa niż 50 proc. wartości umowy, a zaliczka mniejsza niż 5 proc.

Wśród nowych zapisów ustawowych znalazła się również możliwość szybkiego, polubownego rozwiązywania sporów za pomocą sądu polubownego przy Prokuraturze Generalnej i innych ośrodków mediacyjnych. Pozwoli to uniknąć kosztownego oraz długotrwałego postepowania sądowego.

Podczas webinarium zostały omówione także zapisy tzw. ustawy covidowej i planowane zmiany w prawie mające ułatwić wykonawcom realizującym zamówienia publiczne wywiązanie się z zawartych umów. Wskutek epidemii wielu z nich miało trudności z dochowaniem terminów, z powodu np. zakłóceń w łańcuchu dostaw, ograniczenia w dostępie do materiałów i transportu.

Kolejne webinarium z cyklu „Tarcza antykryzysowa dla biznesu” odbędzie się we wtorek, 2 czerwca i będzie dotyczyło pożyczek płynnościowych dla przedsiębiorców – taniego źródła finansowania w okresie kryzysu.

Więcej informacji oraz szczegółowy harmonogram bezpłatnych webinariów: www.parp.gov.pl/tarcza.

Partnerami cyklu jest jedenaście instytucji, odpowiedzialnych za wybrane obszary tarczy. W ich gronie znajduje się Ministerstwo Finansów, Krajowa Administracja Skarbowa, Ministerstwo Funduszy i Polityki Regionalnej, Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, Agencja Rozwoju Przemysłu, Polski Fundusz Rozwoju, Urząd Zamówień Publicznych, Bank Gospodarstwa Krajowego, Zakład Ubezpieczeń Społecznych, Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej.