"Polsce, Ojczyźnie mojej i sprawie całego Narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę" - wystawa w rocznicę przysięgi Wojsk Wielkopolskich

W dniu przysięgi składanej 26.01.1919 r. przez Wojska Wielkopolskie i ich głównodowodzącego, generała Józefa Dowbora Muśnickiego, poznański fotograf Kazimierz Greger dokumentował te wydarzenia. To dzięki niemu pozostały dla nas współczesnych obrazy tych historycznych chwil.

Zachowane fotografie pozwalają nam zobaczyć dumę żołnierzy i radość mieszkańców miasta oraz powagę i podniosłość tamtych zdarzeń. Przysięga Wojsk Wielkopolskich na początku w 1919 roku miała swój wymiar symboliczny. Była manifestacją wolności Polaków w wolnym już Poznaniu, mimo że na frontach Wielkopolski trwały wciąż zacięte walki z żołnierzami pruskiej armii. Granice Polski wciąż były dyskutowane na arenie międzynarodowej, a Wielkopolska formalnie nadal była częścią Niemiec.

Utworzenie sprawnej armii w tak krótkim czasie - po długotrwałym okresie niewoli - było niespotykanym fenomenem i źródłem dumy nie tylko mieszkańców Poznania i Wielkopolski, ale całej odradzającej się Polski.

Chcemy przywrócić to wydarzenie świadomości społecznej, tym bardziej, że już w marcu 1919 r., na prośbę Ignacego Paderewskiego część tych wojsk, pod dowództwem Daniela Konarzewskiego, zwyciężała pod Lwowem wojska ukraińskie będące pod wpływem zawieruchy bolszewickiej. Natomiast gen. Józef Dowbor Muśnicki wraz ze swoim szefem sztabu Władysławem Andersem planowali ekspedycję wojsk wielkopolskich na Pomorze, by i tam wywołać powstanie i zdjąć z ludności polskiej jarzmo pruskie. Nieco później zaś to wyszkolone i doskonale wyposażone wojsko - już jako część armii polskiej - z powodzeniem brało udział w wojnie z Rosją sowiecką oraz istotnie wpłynęło na losy Bitwy Warszawskiej i zwycięstwo Polaków, nazwane Cudem nad Wisłą.

W rocznicę przysięgi, chcemy przypomnieć to wydarzenie i jego znaczenie dla całego kraju. Przysięga ta była swego rodzaju punktem zwrotnym Powstania Wielkopolskiego, bo powstańcy od tego momentu stali się żołnierzami regularnego wojska oraz nieformalną częścią armii polskiej. Dzięki ofiarności społeczeństwa udało się zgromadzić odpowiednie środki na wyposażenie i umundurowanie, a poświęcenie młodych Wielkopolan sprawiło, że do wojska zgłosiło się wielu młodych Polaków. Powstańcy Wielkopolscy zdobyli na Prusakach sprzęt woskowy wielkiej wartości, który stał się wyposażeniem żołnierzy i całych oddziałów gotowych do akcji zbrojnej w Wielkopolsce i na wschodnich rubieżach Rzeczpospolitej.

26.01.1919 roku na placu - wówczas jeszcze Wilhelmowskim, a następnie przemianowanym na cześć tego wydarzenia na plac Wolności - odbyła się uroczysta Msza św., w której uczestniczyły delegacje wszystkich rodzajów wojsk tworzonych i stacjonujących w Poznaniu, przedstawiciele środowisk politycznych i mieszkańcy. To wtedy gen. Józef Dowbor Muśnicki wraz z całym wojskiem wypowiadał słowa roty przysięgi:

"W obliczu Boga Wszechmogącego, w Trójcy Świętej Jedynego, ślubuję,

że Polsce, Ojczyźnie mojej, i sprawie całego Narodu Polskiego zawsze i wszędzie służyć będę,

że kraju ojczystego i dobra narodowego do ostatniej kropli krwi bronić będę,

że Komisarjatowi Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu i dowódcom i przełożonym swoim, mianowanym przez tenże Komisarjat, zawsze i wszędzie posłusznym będę,

że w ogóle tak się zachowywać będę, jak to przystoi na mężnego i prawego żołnierza Polaka,

że po zjednoczeniu Polski złożę przysięgę żołnierską, ustanowioną przez polską zwierzchność państwową".

("Kurier Poznański" nr 22 z 28 stycznia 1919 r.)

Wielkopolanie byli jeszcze oficjalnie obywatelami Prus. Nie mogli więc przysięgać posłuszeństwa ustanowionej już w Warszawie władzy Rzeczpospolitej. Niemniej było to polskie wojsko gotowe do walki za Polaków i za Polskę w każdym miejscu odradzającego się Państwa Polskiego.

Wystawa będzie dostępna dla zwiedzających od 26 stycznia do 3 lutego na placu Wolności w Poznaniu.

W trakcie uroczystego otwarcia ekspozycji w czwartek 26.01. o godz. 13:00 będzie można otrzymać specjalne wydanie magazynu "Polska Zbrojna", poświęconego wydarzeniom pierwszego miesiąca Powstania Wielkopolskiego - między innymi zdobyciu Stacji Lotniczej na Ławicy i przysiędze Armii Wielkopolskiej. Po wystąpieniu Wojewody Wielkopolskiego i zaproszonych gości zebrani przejdą pod pomnik 15. Pułku Ułanów Poznańskich przy ul. Ludgardy i złożą kwiaty w hołdzie żołnierzom Wojska Wielkopolskiego.

Wystawa organizowana jest przez Wojewodę Wielkopolskiego, Polską Spółkę Gazownictwa oraz Fundację PGNiG "Rozgrzewamy Polskie Serca". Partnerami wydarzenia są Wojskowy Instytut Wydawniczy - wydawca miesięcznika "Polska Zbrojna", Wielkopolskie Muzeum Niepodległości oraz Biblioteka Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.