Rola banków w absorpcji funduszy unijnych w Polsce - ocena, perspektywy i rekomendacje na lata 2014 - 2020

22 stycznia br. Związek Banków Polskich opublikował raport pt. "Rola banków w absorpcji funduszy unijnych w Polsce - ocena, perspektywy i rekomendacje na lata 2014 -2020". Główne wnioski i rekomendacje:

1. Dystrybucja środków unijnych dostępnych w ramach polityki spójności w perspektywie lat 2007 - 2013 oparta jest przede wszystkim na systemie pomocy bezzwrotnej, czyli systemie dotacyjnym. Istotną rolę w tym procesie pełnią instytucje bankowe:

- Oferują one przede wszystkim wsparcie w zakresie finansowania, obejmujące kredyty pomostowe, kredyty współfinansujące wkład własny oraz kredyty na pokrycie kosztów niekwalifikowanych projektu.

- Na rynku tzw. kredytów unijnych aktywnych jest prawie 100 banków, w tym intensywnie ok. 10 banków komercyjnych oraz ok. 30 banków spółdzielczych.

- Na rynku polskim nie istnieją oficjalne statystyki dotyczące wartości zadłużenia z tytułu kredytów na finansowanie inwestycji współfinansowanych ze środków unijnych. Badania przeprowadzone przez Instytut Badań nad Gospodarką Rynkową i Związek Banków Polskich pozwalają szacować, że w latach 2007 - 2011, w ramach programów realizowanych w ramach polityki spójności, banki udzieliły ok. 18 tys. kredytów na łączną kwotę ok. 20 mld zł. W dużym uproszczeniu oznacza to, że co trzeci podmiot realizujący projekt współfinansowany ze środków polityki spójności skorzystał z finansowania bankowego.

- Podkreślić należy jednocześnie, że omawiany rynek jest silnie skoncentrowany. Sześć banków o największym udziale w rynku udzieliło ok. 70% wszystkich kredytów (pod względem wartości).

- Uwzględniając łączne zaangażowanie banków, tzn. w systemie środków bezzwrotnych i zwrotnych, IBnGR szacuje, że łączna aktywność banków na rynku projektów współfinansowanych ze środków UE w obecnej perspektywie finansowej UE (2007-2012) wynosi ok. 35,03 mld zł. Pozwala to zaliczyć banki do grupy podmiotów aktywnie uczestniczących w procesie dystrybucji środków unijnych.

2. Przedstawiciele sektora bankowego, uczestniczący w badaniu, popierają politykę Unii Europejskiej zmierzającą do ograniczenia roli dotacji w strukturze finansowania projektów unijnych (85% badanych). Wskazują, że system dotacyjny powinien być zdecydowanie wsparty przez instrumenty inżynierii finansowej.

3. Badani przedstawiciele sektora bankowego wskazują na model dystrybucji z dominującą rolą systemu zwrotnego (55% pomocy unijnej), ale przy równie dużym udziale w strukturze finansowania instrumentów bezzwrotnych (45% pomocy unijnej).

4. Badania IBnGR - ZBP wskazują, że banki zgłaszają chęć uczestnictwa głównie w systemie dystrybucji produktów dłużnych (kredytów, pożyczek), przede wszystkim tych oferowanych na poziomie krajowym i regionalnym, w mniejszym zaś stopniu na poziomie unijnym (ale równie wysokim na tle pozostałych produktów).

5. Należy uwzględniać zagrożenia związane z wprowadzeniem na szerszą skalę instrumentów zwrotnych.

6. Na podstawie informacji uzyskanych z banków można wskazać, że najlepszym rozwiązaniem w zakresie optymalnego modelu udziału banków w systemie dystrybucji środków unijnych jest model zbliżony do procedury udzielania kredytu technologicznego.

7. System dystrybucji w nowej perspektywie finansowej powinien być otwarty, tzn. taki w którym nie ma tzw. "konkursów zamkniętych", a beneficjenci mają dostęp do środków przez cały okres wdrażania.

8. Wśród barier modelu dystrybucyjnego wysoką pozycję zajmuje niski poziom współpracy banków z innymi instytucjami finansowymi, w tym z funduszami poręczeniowymi i pożyczkowymi. Biorąc pod uwagę, że od jakości współpracy banków z tego typu instytucjami zależeć będzie także efektywność wydatkowania środków unijnych poprzez instrumenty zwrotne, należy podjąć działania zmierzające do poprawy współpracy.

9. W związku z koniecznością poniesienia wysokich nakładów finansowych przez banki w pierwszej fazie organizacji systemów, instrumenty finansujące projekty unijne muszą być zaprojektowane w taki sposób, aby gwarantowały długotrwałą współpracę i stabilność warunków, w jakich bank i jego potencjalni klienci będą działać.

10. Sprawną obsługę projektów współfinansowanych ze środków unijnych zakłócają bariery prawne, wynikające ze zmienności i niejednoznaczności stosowanego prawa. Chodzi tu m.in. o brak stabilizacji w zakresie przepisów dotyczących samych zasad udzielania dotacji, a także o brak jednoznaczności w interpretacji przepisów, np. w zakresie pomocy "de minimis"/pomocy publicznej pomiędzy instytucjami polskimi a instytucjami unijnymi. Konieczne jest zatem uwzględnienie rozwiązań prawnych z wyprzedzeniem, a najpóźniej - na początku okresu programowania.

11. Warunkiem sprawnej obsługi klientów ubiegających się o współfinansowanie projektów ze środków unijnych przez banki jest w miarę ujednolicony system obsługi, którego stopień skomplikowania nie będzie generował dodatkowych kosztów. Z punktu widzenia banków działających w skali całego kraju, optymalny model dystrybucji środków unijnych powinien uwzględniać wysoką standaryzację procedur aplikacyjnych - zarówno od strony klienta, jak i od strony banku. Lokalne zróżnicowanie procedur aplikacyjnych (w ramach regionów) jest niekorzystne dla scentralizowanych banków sieciowych (komercyjnych), działających na terenie całego kraju, z uwagi na konieczność dublowania i wdrażania odrębnych procedur dla każdego z województw.

12. Banki oczekują prostego, przejrzystego, spójnego, elastycznego i stabilnego pod względem przyjętych rozwiązań systemu. Zwracają także uwagę na konieczność zmniejszenia obciążeń biurokratycznych i wymogów w zakresie sprawozdawczości.

13. Banki spośród wszystkich instytucji wdrażających, z jakimi zetknęły się w systemie dystrybucji w latach 2007 - 2013, najwyżej oceniają i rekomendują do współpracy przy instrumentach zwrotnych następujące instytucje: BGK, EFI, PARP. Najniżej banki oceniają instytucje regionalne.

Więcej informacji znajduje się na stronie: http://www.zbp.pl./raportoabsorcji.

KONTAKT:

Piotr Matwiej

ZBP

tel. (22) 696 64 65

e-mail: piotr.matwiej@zbp.pl

Źródło informacji: Związek Banków Polskich