Bez wizji nadzoru właścicielskiego kręcimy się w miejscu

Podstawowym celem polityki właścicielskiej jest stworzenie strategii pozwalającej zabezpieczać i realizować trwałe interesy państwa oraz zapewnić jego rozwój. Tyle teorii, bo w Polsce od lat jest na odwrót – kolejne rządy żonglują strategiami, uznając, że są one remedium na wszystkie problemy. A cele? No cóż... są, tyle że wzajemnie się wykluczają albo zmieniają w trakcie gry.

W 2016 roku zlikwidowano Ministerstwo Skarbu Państwa, bo uznano, że lepszy będzie model oparty na przypisaniu nadzoru ministrowi odpowiadającemu za dział administracji rządowej, w którym funkcjonuje spółka.

„Miało być efektywniej i sprawniej, wszak minister powinien najlepiej znać kondycję swojego ‘zawodnika’. Decentralizacja, stwarzając złudzenie większej merytoryczności nadzoru, zmuszała ministra do poszerzania wiedzy z zakresu działania podległej spółki. Okazało się jednak, że w tym modelu zabrakło ‘trenera’ i każdy z ‘zawodników’ zacząć grać po swojemu, co w efekcie zmieniło działalność spółek w bezładną przypadkową kopaninę – uważa Mateusz Ambrożek, ekspert Forum Prawo dla Rozwoju. – Brak silnego organu koordynującego utrudnił integrację potencjałów spółek na rzecz efektywnego planowania rządowych posunięć gospodarczych. W konsekwencji, pogłębiło się rozproszenie nadzoru i pojawiły się nawet nadużycia w zakresie zarządzania” – podkreśla.

Skoro decentralizacja nie wypaliła, powrócono więc do centralizacji. Od września 2017 r. zwiększane są uprawnienia premiera do koordynacji wykonywania uprawnień właścicielskich skarbu państwa w celu zagwarantowania ochrony kluczowych interesów gospodarczych oraz spójności strategii realizowanych przez spółki. W jednym organie skupiono najważniejsze decyzje dotyczących nadzoru, ale jak to niestety już u nas bywa, zmiana nastąpiła przy mocno ograniczonych zasobach wsparcia merytorycznego – w sile aż... jednego departamentu w KPRM – Departamentu Instrumentów Rozwojowych. Silna ręka premiera okazała się zbyt słaba, by spiąć całość, więc przywrócono stare ministerstwo pod nową nazwą – Aktywów Państwowych.

„Efekty tej nieustającej żonglerki modelami nadzoru są dla gospodarki, delikatnie mówiąc, niezadowalające. Kręcimy się w kółko, zamiast wykorzystać potencjał państwowych spółek do wzmacniania bezpieczeństwa i suwerenności kraju, a także zagranicznej ekspansji. Skupiamy się bowiem na metodach, w dodatku realizując jednostkowe interesy, zamiast wspólnych, dalekosiężnych celów” – podkreśla Ambrożek i dodaje, że przykłady strategicznych, ale zupełnie nieprzemyślanych, niespójnych decyzji, można mnożyć:

- plan przejęcia za 2,9 mld zł 100% udziałów w Enerdze przez PKN Orlen, a także przejęcie Grupy Lotos i Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa wygląda imponująco, ale taki koncern multienergetyczny (paliwa, gaz, prąd) będzie konkurował z państwowym championem elektroenergetycznym (po planowanym połączeniu PGE, Enei i Tauronu), zarządzając siecią dystrybucyjną na 24% powierzchni kraju. Zamiast się uzupełniać, koncerny będą ze sobą konkurować. Ponadto realizacja warunków przejęcia Lotosu, postawionych przez Komisję Europejską, może doprowadzić do osłabienia państwowej kontroli nad strategicznymi instalacjami przetwórstwa, przesyłu i magazynowania produktów ropopochodnych;

- nowopowstały Polski Holding Hotelowy nie powiązał jednych z najważniejszych w kraju spółek hotelowych: Polskiej Grupy Energetycznej (Elbest Hotels), Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (Geovita), Państwowej Grupy Górniczej (Nadwiślańska Agencja Turystyczna), Polskich Kolei Państwowych (CS Natura Tour) czy KGHM Polska Miedź (Interferie);

- resortowe spółki budowlane (Polskie Domy Drewniane Lasów Państwowych czy zablokowana przez premiera spółka deweloperska Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa) powoływano w celu zablokowania przekazania gruntów budowlanych do Krajowego Zasobu Nieruchomości (KZN). Wbrew zapowiedziom Ministerstwa Środowiska i Lasów Państwowych, że Domy Drewniane budować będą na gruntach z własnego zasobu, poszukują gruntów pod zabudowę mieszkaniową na rynku. A KZN pomimo zgromadzenia kilkuset nieruchomości nie udostępnił jak dotąd żadnej z nich na cele mieszkaniowe;

- projekt powołania spółki Electromobility Poland, mającej rozpocząć w Polsce produkcję samochodu elektrycznego pod własną marką, rozpoczęto od ostatniej fazy - projektowania nadwozia, bez studium wykonalności i zabezpieczenia zasobów technologicznych, organizacyjnych i finansowych. W efekcie know-how dostarcza niemiecki EDAG Engineering, a platforma auta zostanie kupiona prawdopodobnie od Volkswagena;

- Polski Fundusz Rozwoju, przejmując udziały PESY Bydgoszcz, zdublował działalność prowadzoną dotychczas przez Agencję Rozwoju Przemysłu.

To tylko kilka przykładów, ale jest ich znacznie więcej. Brak elementarnej spójnej strategii powoduje, że podejmowane działania są nieefektywne i niweczą rządowe polityki publiczne. Brakuje także spojrzenia szerszego, wykraczającego poza granice Polski. Zasadnym powinno być poszukiwanie okazji inwestycyjnych za granicą, w szczególności w przypadku firm tracących płynność, a posiadających unikalne technologie w sektorach, które mogą przyczynić się do rozwoju kraju a rząd wybrał jako szczególnie przyszłościowe. W motoryzacji za 1,3 mld dolarów mogliśmy przejąć szwedzkie Volvo, w energetyce jądrowej za 4,6 mld dolarów amerykańskiego Westinghouse, a w energii odnawialnej za 1 mld euro niemieckiego Senviona. „Tymczasem jedynym zagranicznym przedsiębiorstwem, do którego przejęcia szykowała się spółka Skarbu Państwa, był Condor Air, co zakończyło się dość żałośnie” – podsumowuje Mateusz Ambrożek, wskazując, że szczegółową analizę problemów polityki właścicielskiej Skarbu Państwa, przygotowaną przez Forum Prawo dla Rozwoju znaleźć można na stronie www.law4growth.com (http://law4growth.com/wp-content/uploads/2020/08/Law4Growth-policy-paper-9-Aktywna-polityka-w%C5%82a%C5%9Bcicielska-skarbu-pa%C5%84stwa.pdf).

Źródło informacji: Stowarzyszenie Law4Growth

KONTAKT:

Mateusz Ambrożek

tel. kom. +48 886 702 208