Stowarzyszenie KOPIPOL na straży prawa autorskiego

Prof. Mieczysław Poniewski Politechnika Warszawska

Prof. Adam Sadowski Uniwersytet Łódzki

5 czerwca br. Stowarzyszenie Zbiorowego Zarządzania Prawami Autorskimi Twórców Naukowych i Technicznych KOPIPOL obchodziło 25. rocznicę swego utworzenia. Zostało ono założone w dniu 5 czerwca 1995 roku, a zatem kilkanaście dni po wejściu w życie przepisów obecnie obowiązującej ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Szczególny charakter miał akt kreacji KOPIPOL. Był on bowiem wynikiem porozumienia środowisk naukowych reprezentujących różne dziedziny nauki, uczelnie oraz regiony Polski. Założycielami byli m.in. inżynierowie różnych specjalności reprezentujący Politechniki Gdańską, Śląską i Świętokrzyską oraz Szkołę Główną Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, prawnicy, reprezentujący Uniwersytety Jagielloński i Warszawski, filozofowie i lekarze.

Nie bez znaczenia dla idei stworzenia pierwszej w Polsce organizacji, która zajęłaby się ochroną praw autorskich służących przedstawicielom środowisk akademickich, była rewolucja w zakresie sposobów eksploatacji twórczości naukowej, do jakiej doszło w Polsce w połowie lat 90-tych ubiegłego wieku. W jej wyniku pojawiły się zupełnie nowe techniki kopiowania, które na skutek ich szybkiego upowszechnienia, zadecydowały o powstaniu zupełnie nowych form eksploatacji twórczości naukowej i technicznej, w dodatku na nieznaną dotychczas skalę. Środowiska naukowe nie tylko dostrzegły to, ale też konkretnie zareagowały kreując właśnie KOPIPOL. O trafności tych spostrzeżeń i celności działań kreujących KOPIPOL dowodzi szybkie (już w grudniu 1995 roku) udzielenie KOPIPOLowi przez Ministra Kultury zezwolenia na zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi służącymi właśnie do utworów naukowych i technicznych.

KOPIPOL – dzisiaj

W ciągu 25 lat, które upłynęły od tego czasu, KOPIPOL stał się reprezentantem wszystkich środowisk naukowych w Polsce. Jego członkami są naukowcy reprezentujący wszystkie największe uczelnie w Polsce. Są to przedstawiciele nauk ścisłych i humaniści reprezentujący szerokie spektrum dyscyplin naukowych, a także lekarze i ekonomiści.

KOPIPOL zbiorowo zarządza prawami autorskimi 3 097 naukowców (stan na 18 września 2020 roku) i liczba ta stale rośnie. Jest zatem jedyną w Polsce organizacją posiadającą w zbiorowym zarządzie tak szeroki repertuar praw do twórczości naukowej i technicznej.

Tak szerokie umocowanie do reprezentacji polskich środowisk naukowych ma swe źródło w wiarygodności KOPIPOL, jaką organizacja ta wyrobiła sobie w środowiskach akademickich swoją aktywnością i dbałością o interesy twórców utworów naukowych i technicznych.

Niewątpliwie znaczący wpływ na powyższe miały i mają nadal działania podejmowane przez KOPIPOL przeciwko różnym formom naruszeń praw autorskich do utworów naukowych i technicznych. Odnotowania wymagają tu ponad 20-letnie zmagania Stowarzyszenia KOPIPOL z procederem piractwa reprograficznego polegającego na nielegalnym zwielokrotnianiu i rozpowszechnianiu utworów naukowych i technicznych metodami reprograficznymi. Ich efektem jest wykrycie i zablokowanie tego procederu w przypadku kilkuset podmiotów, które się nim parały. Natomiast wobec niemal stu takich podmiotów wszczęte zostały postępowania karne, które w zdecydowanej większości zakończyły się wydaniem bezprecedensowych wyroków skazujących.

Inną istotną okolicznością uwiarygodniającą KOPIPOL były i są działania w zakresie inkasa i repartycji opłat z art. 20 oraz art. 20 [1] ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Działania te pokazały, że Stowarzyszenie KOPIPOL skutecznie nie tylko inkasuje opłaty, ale także sprawnie je przekazuje uprawnionym. Oba te obszary były i są nadal istotne zwłaszcza dla środowisk akademickich. Jak bowiem dowodzą wyniki badań statystycznych, dominującym uprawnionym do środków pochodzących z rzeczonych opłat, są twórcy utworów naukowych i technicznych. Oprócz wyżej wspominanej skuteczności w zakresie inkasa, dowiedzionej przez KOPIPOL w ponad stu procesach sądowych, dostrzeganym przez środowisko akademickie walorem działań repartycyjnych jest prowadzenie ich w sposób podporządkowany założeniom naukowym, pozbawiającym je ryzyka dowolności – uznaniowości.

KOPIPOL – partner dla naukowców

Do zadań KOPIPOLu należy m.in. podział między twórców utworów naukowych środków inkasowanych na podstawie art. 20 oraz art. 20 [1] ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Podział ten odbywa się dwutorowo. Po pierwsze jest on dokonywany w ramach tzw. repartycji indywidualnej, w ramach której KOPIPOL identyfikuje uprawnionych w oparciu o system podziałowy budowany na podstawie wyników badań statystycznych. Dotychczas zidentyfikowano w jego ramach około 54 tys. uprawnionych twórców, na rzecz których KOPIPOL wypłacił ponad 45 milionów złotych. Natomiast drugi tor podziału tworzą ramy dwóch funduszy – funduszu naukowo – edukacyjnego oraz funduszu socjalno – kulturalnego, które umożliwiają naukowcom uzyskanie środków na różne inicjatywy twórcze, znalezienie pomocy w trudnej sytuacji życiowej, czy wreszcie poszerzenie dostępnej oferty kulturalnej.

Szczegółowe informacje na temat możliwości pozyskania przez twórców utworów naukowych i technicznych wynagrodzeń z repartycji indywidualnej oraz wyżej wymienionych Funduszy znajdują się na stronie internetowej www.kopipol.pl.