Newsletter

Nauka i technologie

Badania pracy mózgu: dysortografia to nie jest lżejsza forma dysleksji

11.04.2021, 08:00aktualizacja: 11.04.2021, 08:00

Pobierz materiał i Publikuj za darmo

Dysortografia wcale nie jest - jak może się niektórym wydawać - lżejszą odmianą dysleksji. To, jak pracuje mózg w czasie czytania słów w każdym z tych zaburzeń wygląda nieco inaczej - wynika z badań naukowców z Instytutu Biologii Doświadczalnej im. M. Nenckiego PAN.

"Dysleksja to problemy zarówno z nauką czytania, jak i z czytaniem, które trwają od dzieciństwa do dorosłości. Zazwyczaj towarzyszą temu również trudności z poprawną pisownią, np. dyktand" - mówi w rozmowie z PAP dr Agnieszka Dębska z Instytutu Nenckiego. Zaznacza jednak, że zdarzają się osoby z dysleksją, które nie popełniają błędów w pisaniu (wtedy mówimy o tzw. izolowanym deficycie czytania).

Dysortografia natomiast - tłumaczy - występuje u dzieci, które czytają na typowym poziomie, ale mają problem z pisaniem i popełniają specyficzne błędy pomimo znajomości zasad ortograficznych (nie tylko mylą "ch" z "h" albo "ż" i "rz", lecz także przestawiają szyk liter w słowach albo zapisują odbicia lustrzane liter).

Naukowcy z Instytutu Nenckiego podjęli ten temat, szukając na potrzeby jednego z badań dzieci z dysleksją, zdiagnozowanych przez specjalistyczne poradnie. "Okazało się, że spora część dzieci do nas skierowanych - aż 40 na 200 - wcale nie miało dysleksji, lecz dysortografię. Zaciekawiło nas to i postanowiliśmy zbadać, czym różnią się one od dzieci z dysleksją" - opowiada dr Dębska.

"W nowych badaniach po raz pierwszy porównaliśmy pracę mózgu dzieci z dysortografią z pracą mózgu dzieci z dysleksją w trakcie czytania. Pokazaliśmy, że dysleksja i dysortografia mają różne mózgowe podłoża przetwarzania słów. Dzięki temu wyraźniej widać, że są to odmienne zaburzenia. Dysortografia nie jest więc lżejszą odmianą dysleksji. Wiedza o tym ma znaczenie dla diagnozy i terapii tych zaburzeń" - mówi dr Dębska.

Wyniki badań prowadzonych w Instytucie Nenckiego we współpracy z austriackim Uniwersytetem w Grazu ukazały się w czasopiśmie "Brain Structure and Function".

W badaniach wzięły udział trzy grupy dzieci w wieku 9-13 lat: grupa, która nie miała problemów z pisaniem ani czytaniem; grupa osób z dysortografią - mających problemy z pisaniem, ale nie z czytaniem; a także grupa osób z dysleksją, mających trudność zarazem z czytaniem, jak i pisaniem. "Nie znaleźliśmy wystarczająco wielu dzieci z izolowanym deficytem czytania, gdyż występuje on w Polsce najrzadziej" - komentuje dr Dębska.

Podczas badania funkcjonalnym rezonansem magnetycznym (fMRI) dzieciom pokazywano na ekranie krótkie słowa często używane w języku polskim. Dzieci patrzyły na te słowa i miały je w myślach odczytywać. Dla porównania prezentowano też inne bodźce wzrokowe, np. szereg symboli niebędących literami, a następnie sprawdzano, jakie obszary mózgu się aktywowały.

Zaobserwowano, że u dzieci z dysleksją lewy zakręt wrzecionowaty aktywował się o wiele słabiej niż u dzieci z dysortografią i z grupy kontrolnej. "To specyficzna część mózgu zwana obszarem wzrokowej formy słów. Odpowiada ona za wzrokowe rozpoznawanie wyrazów" - tłumaczy dr Dębska.

Obszar ten wykształca się, kiedy ktoś uczy się czytać. Do jego zadań należy zapamiętywanie, jak wyglądają całe słowa. Dzięki temu nie musimy za każdym razem w głowie literować wyrazu, ale możemy od razu go odczytywać w całości. Pozwala to na szybkie czytanie, a w dodatku tekst nie przestaje być zrozumiały, nawet jeśli pojawiają się w nim literówki czy błędy.

"Ponieważ obszar ten słabo aktywował się u dzieci z dysleksją, ale nie z dysortografią - to można wnioskować, że jest on kluczowy dla czytania" - tłumaczy dr Dębska.

Był także inny obszar w mózgu, który - w relacji do grupy kontrolnej - słabiej aktywował się zarówno u osób z dysleksją, jak i z dysortografią. Chodzi o zakręt skroniowy górny, który odpowiada za przetwarzanie fonologiczne. Rozmówczyni PAP tłumaczy, że jest to umiejętność dzielenia wyrazów na dźwięki i manipulowania nimi. Osoby z deficytami fonologicznymi nie umieją np. powiedzieć, czy dane słowa rymują się albo czy zaczynają się na tę samą głoskę. Nie potrafią też wyodrębnić głosek z wyrazów. Okazuje się, że to jest kluczowe dla nauki pisania. A problemy fonologiczne mają i osoby z dysleksją, i osoby z dysortografią.

Badania pokazują związek między deficytem fonologicznym, a dysleksją i dysortografią. Czy te wyniki mogą się przekładać na terapię? Rozmówczyni PAP zastrzega, że na razie trudno to stwierdzić.

"Na razie mało jest przekonujących danych o skutecznej terapii dysleksji. Są pewne wyniki, które sugerują, że wczesna terapia deficytu fonologicznego pomaga" - mówi. Dodaje, że deficyt fonologiczny zaczyna się kształtować ok. 5-6 roku życia, a dysleksję diagnozuje się dopiero, kiedy dziecko ma 9 lat. Jeśli jednak około 6-7 roku życia zauważy się, że dziecko ma problemy z fonologią, można mu pomóc w nauce czytania poprzez wykonywanie z nim zadań na integrację głoski z literą czy rozróżnianie głosek. "Terapię trzeba zacząć jednak szybciej niż można postawić diagnozę. To paradoks dysleksji" - mówi dr Dębska.

Badaczka w ramach grantu NCN prowadzi teraz rekrutację do kolejnych badań. Szuka dzieci w wieku szkolnym z klas 4-6: prawidłowo piszących i czytających, dzieci z dysleksją, a także dzieci z dysortografią. "Chcemy zbadać, jak dzieci z takich grup na wymyślonych przez nas literach będą uczyć się sztucznej ortografii" - zdradza badaczka.

Nauka w Polsce - PAP, Ludwika Tomala

lt/ zan/

Źródło informacji: Nauka w Polsce

 

Pobierz materiał i Publikuj za darmo

bezpośredni link do materiału
Data publikacji 11.04.2021, 08:00
Źródło informacji Nauka w Polsce
Zastrzeżenie Za materiał opublikowany w serwisie PAP MediaRoom odpowiedzialność ponosi – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe – jego nadawca, wskazany każdorazowo jako „źródło informacji”. Informacje podpisane źródłem „PAP MediaRoom” są opracowywane przez dziennikarzy PAP we współpracy z firmami lub instytucjami – w ramach umów na obsługę medialną. Wszystkie materiały opublikowane w serwisie PAP MediaRoom mogą być bezpłatnie wykorzystywane przez media.

Newsletter

Newsletter portalu PAP MediaRoom to przesyłane do odbiorców raz dziennie zestawienie informacji prasowych, komunikatów instytucji oraz artykułów dziennikarskich, które zostały opublikowane na portalu danego dnia.

ZAPISZ SIĘ

Pozostałe z kategorii