Ważki i ich zagrożenia: nie tyko zmieniający się klimat i drapieżniki

Pasożytnictwo jest jedną z najczęstszych interakcji międzygatunkowych i występuje u wszystkich grup organizmów. Infekcje pasożytnicze mogą mieć różne konsekwencje dla gospodarzy-żywicieli - od przejściowej łagodnej choroby, aż do śmierci. Dzieje się tak poprzez zmiany w fizjologii gospodarza, spowodowane m.in. uszkodzeniem jego tkanek.

"Wysoka częstość infekcji może mieć również wpływ na liczebność populacji żywiciela, a nawet doprowadzić do jej wyginięcia. Ma to miejsce zwłaszcza, gdy osobniki mają niską odporność lub w przypadku, gdy pasożyt jest wysoce zakaźny. Dodatkowym czynnikiem sprzyjającym zakażeniu może być stres doświadczany przez potencjalnych żywicieli, który pośrednio powoduje spadek ich odporności i 'otwarcie wrót' dla kolejnych chorobotwórczych organizmów” - tłumaczy dr hab. Szymon Śniegula z Instytutu Ochrony Przyrody PAN w materiale przesłanym PAP.

Nic więc dziwnego, że greckie słowo parasitos, od którego pochodzi termin „pasożyt” oznacza dosłownie „spożywający przy stole innego”. Jest to więc wrogie i jednostronne współbiesiadnictwo, które znacznie obniża jakość życia żywiciela.

O skomplikowanej relacji pasożyt-gospodarz w świecie owadów donoszą badania, prowadzone przez zespół naukowców z Instytutu Ochrony Przyrody PAN, Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz Uniwersytetu w Lund. Badacze po raz pierwszy przedstawili zapis zakażenia mikrosporydiami u larw ważki tężnicy wytwornej (Ischnura elegans), hodowanej w warunkach laboratoryjnych – gatunku modelowego do badań ekologicznych i ewolucyjnych.

Wyniki swoich badań Andrzej Antoł i Szymon Śniegula z IOP PAN, Anna M. Labecka z Instytutu Nauk o Środowisku UJ oraz J. I. Ronny Larsson, biolog ze szwedzkiego Uniwersytetu Lund opublikowali w piśmie Diversity (https://doi.org/10.3390/d14060428).

„Do tej pory wiedzieliśmy, że ważki mogą być porażane przez pasożyty należące do kilku grup, m.in. ektopasożytnicze roztocza wodne (pajęczaki), endopasożytnicze gregaryny (protisty) oraz nicienie, czego wynikiem staje się ogólny spadek kondycji owadów oraz obniżony sukces ich rozrodu. Brakowało natomiast informacji, czy i w jakim stopniu, mikrosporydia wpływają na kondycję i przeżywalność ważek” – komentuje Szymon Śniegula.

Autorzy badań przypominają, że mikrosporydia to jednokomórkowe grzyby, wnikające do wnętrza pojedynczych komórek ofiar, którymi mogą być różne grupy zwierząt, włącznie z ludźmi, czego rezultatem jest rozwój choroby zwanej mikrosporydiozą. U ważek infekcja mikrosporydiami występuje w ciele tłuszczowym, gdzie pasożyt może znajdować się w różnych stadiach rozwojowych. Zakażone larwy są często bielsze lub bledsze niż niezainfekowane.

Zainfekowane larwy poddane badaniom pochodziły z zebranych w terenie dorosłych samic, które odłowiono w południowej Polsce.

Wykryto, iż wyższa temperatura w czasie hodowli w warunkach laboratoryjnych oraz obecność sygnałów chemicznych pochodzących od inwazyjnego obcego drapieżnika – raka sygnałowego (Pacifastacus leniusculus), zwiększały liczbę zarażonych larw.

Zainfekowane ważki miały zaburzony rozwój skrzydeł i wszystkie umierały przed wylotem. Stąd infekcja mikrosporydiami u tężnicy wytwornej wpłynęła na rozwój cech morfologicznych oraz skróciła czas życia owada.

Wyniki sugerują, że ocieplenie klimatu oraz stres wywołany obecnością w środowisku życia inwazyjnych drapieżników są czynnikami powodującymi spadek kondycji owadów i większą zachorowalność na zabójczą mikrosporydiozę.

W przyszłości naukowcy chcą się skoncentrować na badaniu mechanizmu infekcji mikrosporydiami i ich wpływie na różne cechy żywiciela oraz warunków, które zwiększają ryzyko pasożytnictwa. Studia te pozwolą rzucić światło na związek pomiędzy zarażeniem mikrosporydiami a żywicielami narażonymi na trudne warunki ekologiczne - czytamy w informacji prasowej przesłanej przez IOP PAN.

Źródło informacji: Nauka w Polsce