MS: Z okazji Dnia Edukacji Prawnej w Ministerstwie Sprawiedliwości zaprezentowano raport na temat edukacji prawnej prowadzonej przez sądy powszechne (komunikat)

- Ministerstwo Sprawiedliwości informuje:

W wydarzeniu wzięli udział m.in. wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur, Piotr Rylski - dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości, a spotkanie (14 marca br.) otworzyła Aleksandra Chudaś - Pełnomocniczka Ministra Sprawiedliwości ds. Edukacji Konstytucyjnej.

"Jutro, w sobotę, przypada Dzień Edukacji Prawnej – inicjatywa zainicjowana dziewięć lat temu przez Fundację Edukacji Prawnej +Iustitia+. Z czasem coraz szersze grono prawników zaczęło angażować się w obchody tego dnia, by promować wiedzę oraz wartości leżące u podstaw prawa wśród możliwie najszerszej grupy odbiorców" – przypomniała Aleksandra Chudaś, dodając, że tegoroczny Dzień Edukacji Prawnej ma charakter wyjątkowy, ponieważ

Ministerstwo Sprawiedliwości, we współpracy z przedstawicielami zawodów prawniczych, rozpoczyna program lekcji w szkołach, który potrwa do końca marca.

Głos zabrał również wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur.

"Resort Sprawiedliwości docenia inicjatywy edukacyjne podejmowane w całym kraju przez sądy powszechne. Aby lepiej zrozumieć ich skalę oraz stojące za nimi wyzwania, przeprowadziliśmy pierwsze badanie tego zjawiska, obejmujące wszystkie sądy powszechne w Polsce" – powiedział wiceminister Mazur, podkreślając, że ostatnie lata pokazały, że sądy i sędziowie muszą być bliżej ludzi, aby zbudować zaufanie, które jest fundamentem silnego społeczeństwa demokratycznego.

"Wymiar sprawiedliwości dysponuje najlepszymi narzędziami do ochrony praw i wolności każdego człowieka. Niestety, często kojarzy się on bardziej z karaniem niż ochroną. Tymczasem poparcie i zaufanie obywateli do instytucji demokratycznych są niezbędne dla ich trwałości. Dlatego budowanie świadomości prawnej i konstytucyjnej swoich lokalnych społeczności to etyczny obowiązek sądów, który pozwala spełnić właśnie edukacja prawna" – podkreślił wiceminister.

Po prezentacji raportu przez dyrektora Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości Piotra Rylskiego odbył się panel ekspercki poświęcony edukacji w sądach. Uczestnicy: Piotr Rylski, Anna Maria Wesołowska – edukatorka, sędzia Sądu Okręgowego w Łodzi w stanie spoczynku, Kajetan Kosterkiewicz – sędzia, koordynator edukacji prawnej w Sądzie Rejonowym w Szamotułach oraz Aleksander Pawlicki – nauczyciel, autor programów szkolnych i podręczników dyskutowali m.in. o znaczeniu zaangażowania sądów w edukację prawną, dobrych praktykach i wyzwaniach w organizowaniu lekcji czy warsztatów dla młodzieży oraz perspektywach rozwoju programów edukacyjnych w instytucjach wymiaru sprawiedliwości. Panel prowadziła Aleksandra Chudaś.

Raport „Edukacja prawna w sądach – stan obecny”.

Zaprezentowany raport powstał na podstawie wyników badania ankietowego przeprowadzonego w III kwartale 2024 roku wśród prezesów sądów powszechnych w Polsce i dotyczył stanu oraz form realizowanej w sądach edukacji prawnej.

Najważniejsze wnioski i ustalenia:

1. Skala i powszechność działań edukacyjnych

Badanie wykazało, że około 89 proc. sądów powszechnych (w tym praktycznie wszystkie sądy rejonowe i okręgowe) prowadzi co najmniej jedną formę edukacji prawnej. Najmniejszy odsetek aktywnych w tym względzie jest wśród sądów apelacyjnych, co wynika zarówno z mniejszej liczby takich sądów (tylko 11 w całej Polsce), jak i ich specyfiki organizacyjnej.

Szacuje się, że w okresie od stycznia 2023 do września 2024 r. łącznie w inicjatywach edukacji prawnej uczestniczyło ponad 100 tysięcy osób. Choć przeciętna liczba uczestników na sąd wynosiła około 300, rozbieżności są duże – w jednych sądach była to kilkudziesięcioosobowa grupa, w innych nawet kilka tysięcy rocznie. Wśród rekordzistów wymieniono między innymi Sąd Rejonowy w Szamotułach czy Sąd Okręgowy w Łodzi.

2. Dominujące formy edukacji prawnej

Zwiedzanie sądów

Pozwala poznać architekturę i organizację instytucji. W jego trakcie odwiedzający zapoznają się z funkcjonowaniem sekretariatów, sal rozpraw oraz niekiedy z pracą kuratorskiej służby sądowej.

Udział zorganizowanych grup w rozprawach

Uczestnicy mogą obserwować rzeczywiste postępowania, dzięki czemu lepiej rozumieją, jak przebiega proces sądowy i jaką rolę pełnią w nim poszczególne strony.

Symulacje rozpraw

Szczególnie atrakcyjna i efektywna metoda, bo wymaga aktywnego udziału młodzieży – najczęściej uczniów szkół ponadpodstawowych – którzy wcielają się w role sędziego, prokuratora, obrońcy czy stron postępowania.

Zajęcia w sądach na tematy prawne

Mogą przybierać formę wykładów, warsztatów czy pogadanek prowadzonych najczęściej przez sędziów lub asystentów sędziów.

Wizyty przedstawicieli sądów w szkołach i innych instytucjach

Polegają na "wyjściu” z edukacją prawną poza mury sądu, by dotrzeć do młodzieży, a nieraz także do seniorów czy osób korzystających z placówek opiekuńczych.

3. Główne grupy uczestników i odbiorców

Szkoły ponadpodstawowe i podstawowe:

To zdecydowanie najliczniejsza kategoria odbiorców. Młodzież w wieku szkolnym stanowi kluczową grupę, której uczestnictwo w rozprawach czy symulacjach jest stosunkowo łatwe do zorganizowania dzięki współpracy z nauczycielami i dyrekcją szkół.

Przedszkolaki:

Choć rzadziej, również najmłodsze grupy mogą odwiedzać sąd (zwłaszcza w formie prostego „zwiedzania” czy poznania zawodu sędziego), co bywa elementem wczesnej edukacji obywatelskiej i profilaktyki.

Studenci:

Ich udział w praktykach, warsztatach czy symulacjach to dobra okazja do poszerzenia wiedzy praktycznej i zetknięcia się z funkcjonowaniem wymiaru sprawiedliwości.

Osoby dorosłe (w tym seniorzy):

Wciąż stanowią niewielki procent uczestników. Zainteresowanie dorosłych bywa mniejsze, a organizacja zajęć wymaga innych form i treści dopasowanych do potrzeb dorosłych odbiorców.

Raport pokazuje, że znaczna część polskich sądów "zwłaszcza rejonowych i okręgowych" przywiązuje dużą wagę do edukacji prawnej i aktywnie ją rozwija, choć nie wynika to bezpośrednio z ich ustawowych obowiązków. Dzięki zaangażowaniu sędziów, kuratorów, asystentów i urzędników sądowych, różne formy przekazywania wiedzy o prawie docierają każdego roku do dziesiątek tysięcy obywateli, w szczególności do uczniów szkół.

Największym wyzwaniem pozostaje stworzenie trwałych i skoordynowanych rozwiązań w wymiarze sprawiedliwości – od zapewnienia odpowiedniej kadry i finansowania, poprzez opracowanie spójnych strategii i materiałów edukacyjnych, aż po wprowadzenie edukacji prawnej na stałe do programów nauczania. Zarówno sędziowie, jak i prezesi sądów podkreślają, że centralne wsparcie oraz wyraźne ramy organizacyjne mogłyby znacząco zwiększyć skuteczność tych działań i przyczynić się do wzrostu świadomości prawnej społeczeństwa.

Ministerstwo sprawiedliwości we współpracy z przedstawicielami ponad stu sądów powszechnych pracuje nad zebraniem i publikacją dobrych praktyk edukacji w sądach. Rozpoczęto też prace nad ogólnopolskimi inicjatywami edukacyjnymi, do których mogą włączać się chętne sądy. Z okazji Dnia Edukacji Prawnej 115 sądów zgłosiło organizowane wydarzenia edukacyjne. Można je znaleźć na stronie: https://www.gov.pl/web/sprawiedliwosc/dzien-edukacji-prawnej-2025.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)

kom/ pab/ mhr/