MS: Dlaczego Ustawa o przywróceniu praworządności jest ważna dla obywateli i stabilności państwa? (komunikat)

- Ministerstwo Sprawiedliwości informuje:

Ustawa jest konieczna, ponieważ obecnie wyroki wydają sędziowie powołani z udziałem neoKRS, co powoduje ryzyko unieważniania orzeczeń, przewlekłość spraw i chaos prawny. Obywatele tracą pewność prawa, a państwo już płaci wysokie koszty: ponad 5,5 mln zł odszkodowań od ETPC oraz blisko 3 mld zł potrąceń z funduszy unijnych.

Przywrócenie zgodnych z Konstytucją, przejrzystych procedur powoływania sędziów zapewni: pewność i stabilność prawa dla obywateli, sprawne i bezstronne sądy, ochronę budżetu państwa i wzmocnienie wiarygodności Polski. Ustawa chroni także prawa obywateli oraz stabilność i finanse państwa.

Na czym polega problem?

W wyniku niekonstytucyjnego ukształtowania neoKRS, doszło do masowego obsadzania stanowisk sędziowskich w sposób, który budzi poważne wątpliwości co do legalności i zgodności z międzynarodowymi standardami. Skala problemu jest bezprecedensowa i dotyka niemal każdego poziomu wymiaru sprawiedliwości.

Obecnie w sądach rejonowych, okręgowych i apelacyjnych aż 28 proc. sędziów zostało powołanych przy udziale neoKRS, w Naczelnym Sądzie Administracyjnym odsetek ten wynosi 34 proc., a w Sądzie Najwyższym sięga aż 60 proc.

To oznacza, że każdego dnia zapadają wyroki z udziałem sędziów, których status może być kwestionowany - zarówno przez strony postępowań, jak i przez sądy krajowe i międzynarodowe. Podważa to zaufanie obywateli do wymiaru sprawiedliwości i prowadzi do destabilizacji systemu.

Konsekwencje tego chaosu mają również wymiar finansowy. Orzekanie przez nieprawidłowo powołanych sędziów doprowadziło do zasądzania odszkodowań przez Europejski Trybunał Praw Człowieka, co kosztowało Skarb Państwa ponad 5,5 miliona złotych. Z kolei Komisja Europejska potrąciła Polsce z funduszy unijnych blisko 3 miliardy złotych tytułem kar nałożonych przez Trybunał Sprawiedliwości UE za naruszenia praworządności, w tym orzekanie przez neosędziów w Sądzie Najwyższym.

Dlaczego ta ustawa jest potrzebna?

Ustawa o przywróceniu praworządności to fundament odbudowy zaufania obywateli do państwa. To odpowiedzialne, systemowe i konieczne rozwiązanie, które kończy okres chaosu prawnego, niepewności proceduralnej i narastających kosztów społecznych oraz finansowych. Rozwiązuje kluczowe problemy, które osłabiają stabilność instytucji państwowych i bezpieczeństwo obywateli.

Przywraca legalności orzeczeń i pewność prawa dla obywateli

Obywatele muszą mieć pewność, że ich sprawy są rozstrzygane przez legalnie powołanych sędziów. Obecny stan, w której część składów sędziowskich budzi wątpliwości co do prawidłowości ich powołania, podważa zaufanie do sądów i rodzi ryzyko unieważniania wyroków. Ustawa przywraca pewność, że orzeczenia są wydawane przez niezależne i prawidłowo obsadzone składy, powołane zgodnie z Konstytucją oraz standardami europejskimi.

Usprawnia postępowania sądowe

Jedną z przyczyn przewlekłości postępowań są liczne wnioski o wyłączenie sędziów z powodu ich wadliwego powołania. W razie wygrania sprawy przed ETPCz z powodu wydania orzeczenia przez nieprawidłowo powołanego sędziego strona ma prawo do złożenia wniosku o wznowienie postępowania, a wówczas sprawa toczy się w danej instancji od początku. Uporządkowanie statusu sędziów usunie te systemowe przeszkody, skróci czas toczących się postępowań i poprawi efektywność wymiaru sprawiedliwości, co realnie odczują obywatele.

Rozwiązuje problem tzw. „neosędziów” w sposób sprawiedliwy i przejrzysty

Ustawa wprowadza mechanizm weryfikacji statusu sędziów powołanych z udziałem neoKRS, ale nie przekreśla ich kariery. Przewidziano mechanizmy weryfikacji i transparentnych konkursów. Zdecydowana większość tych sędziów będzie mogła kontynuować pracę, a nawet awansować – pod warunkiem udziału w powtórzonych, legalnych procedurach. To kompromis między naprawą systemu a szacunkiem dla dorobku zawodowego.

Ogranicza straty budżetowe i kończy kosztowny chaos

Orzekanie przez wadliwie powołanych sędziów generuje chaos prawny i wysokie koszty dla państwa - od odszkodowań zasądzanych przez trybunały międzynarodowe po utratę części funduszy unijnych. Ustawa ma zakończyć ten impas, przywrócić zgodność z prawem i ograniczyć dalsze straty budżetowe. Stabilizacja sytuacji oznacza realne oszczędności - zarówno w wymiarze bezpośrednich kosztów, jak i długofalowych skutków gospodarczych.

Zapewnia stabilność obrotu prawnego

Ustawa utrzymuje w mocy orzeczenia wydane z udziałem nieprawidłowo powołanych sędziów, o ile ich legalność nie była konsekwentnie kwestionowana przez strony postępowania. Dzięki temu zachowana zostaje ciągłość prawna, a możliwość wzruszenia wyroków ograniczona jest do przypadków, w których wątpliwości były zgłaszane w toku sprawy. To rozwiązanie odpowiedzialne, która zapobiega chaosowi orzeczniczemu.

Likwiduje kontrowersyjne instytucje i wzmacnia realne środki prawne

Projekt zakłada zniesienie Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych w Sądzie Najwyższym oraz skargi nadzwyczajnej – instytucji, które budziły poważne zastrzeżenia co do ich niezależności i wpływu politycznego. W ich miejsce wzmocniona zostanie skarga kasacyjna – narzędzie znane i sprawdzone, które zapewnia obywatelom realną możliwość dochodzenia sprawiedliwości. Przewidziano także uporządkowanie statusu Izby Odpowiedzialności Zawodowej, tak aby jej funkcjonowanie odpowiadało standardom niezależności i gwarantowało rzetelne rozpatrywanie spraw dyscyplinarnych sędziów. To ważny krok w kierunku odbudowy zaufania do sądów i przywrócenia równowagi instytucjonalnej.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy Prawo prasowe. (PAP)

kom/ azk/ amac/