MS: Projekt ustawy o przywróceniu ładu konstytucyjnego w sądownictwie (komunikat)

- Ministerstwo Sprawiedliwości informuje:

Minister Sprawiedliwości Adam Bodnar, zgodnie z wcześniejszymi zapowiedziami, przedstawił Europejskiej Komisji na rzecz Demokracji przez Prawo (Komisji Weneckiej) założenia i najistotniejsze regulacje ustawy, która przywróci w Polsce prawo do niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego na podstawie prawa i ureguluje skutki uchwał nieprawidłowo ukształtowanej Krajowej Rady Sądownictwa (KRS) podjętych w latach 2018-2025. Wystąpienie resortu sprawiedliwości do Komisji Weneckiej jest następstwem wcześniejszego wniosku Komisji Monitoringowej Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy.

"Zaproponowane rozwiązania są odpowiedzią na wadliwy system stworzony przez poprzednią władzę. My chcemy to naprawić i przywrócić w tym obszarze normalność" – powiedział wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur. Jak zaznaczył, około 2,5 tysiąca nieprawidłowo powołanych sędziów orzeka dziś w sądach. "To następstwo grzechu pierworodnego – upolitycznienia przez Zbigniewa Ziobrę wyboru 15 sędziów-członków KRS. Ponad 700 spraw przed Europejskim Trybunałem Praw Człowieka jest następstwem pseudo reformy sądownictwa" – wskazał.

Założenia przekazanej do zaopiniowania regulacji obejmują:

- jednoznaczne określenie skutków uchwał podejmowanych przez ukształtowaną w sprzeczności z Konstytucją RP Krajową Radę Sądownictwa w latach 2018-2025 r. w odniesieniu do wszystkich sędziów, których uchwały te dotyczyły, z uwzględnieniem warunków i okoliczności dotyczących grup sędziów wskazanych w tych uchwałach;

- założenia ustawy dzielą sędziów objętych działaniem ustawy na trzy główne grupy:

a) początkujących sędziów (tzw. grupa zielona, licząca około 1000 osób), tj. przede wszystkim byłych asesorów, byłych asystentów sędziów i referendarzy, których statut ma zostać uzdrowiony w drodze uchwał przyszłej, prawidłowo ukształtowanej KRS,

b) sędziów, którzy awansowali po ocenie przez niekonstytucyjną KRS (tzw. grupa żółta, licząca około 1200 osób); sędziowie z tej grupy na mocy ustawy (ex lege) zostaną cofnięci na poprzednie stanowiska, przy czym uzyskają delegację ustawową na dwa lata na obecnie zajmowane stanowiska, by nie sparaliżować sądów, w których dziś pracują; w okresie delegacji będą uzyskiwali zbliżone do dotychczasowego wynagrodzenie, oraz – o ile nie zrezygnują – będą z mocy prawa uczestniczyli w powtórzonych konkursach, które będą miały formułę otwartą, zaś ich wynik będzie poddany kontroli Sądu Najwyższego,

c) osób, które przyszły do zawodu sędziowskiego z innych zawodów (tzw. grupa czerwona licząca ok. 400 osób) w następstwie udziału w konkursach przed niekonstytucyjną KRS; osoby te bądź powrócą do swoich poprzednich zawodów, o ile korporacje zawodowe ich przyjmą, lub będą mogły zostać referendarzami; również te osoby będą z mocy prawa wpisywane do powtórzonych konkursów, o ile nie zrezygnują z tej możliwości.

- szczegółowe określenie zasad ustawowych delegacji dla sędziów z grupy żółtej, czasu ich trwania, zasad na których mogą zostać one przedłużone, bądź zakończone;

- określenie sytuacji prawnej sędziów, którzy w konsekwencji wejścia w życie projektowanej regulacji utracą możliwość sprawowania urzędu sędziego;

- uregulowanie zasad ponownych postępowań konkursowych przed prawidłowo ukształtowaną KRS, po powstaniu na skutek wejścia w życie ustawy wolnych stanowisk sędziowskich po sędziach. którzy z mocy ustawy zostali przesunięci na niższe stanowiska bądź pozbawieni statusu sędziowskiego;

- wprowadzenie regulacji, które zapewnią prawidłowe funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości do czasu zakończenia przez prawidłowo ukształtowaną KRS postępowań dotyczących opróżnionych stanowisk sędziowskich;

- uregulowanie systemu uchylania orzeczeń wydawanych z udziałem osób nieuprawnionych i określenie warunków wszczęcia i prowadzenia postępowań w tym zakresie; co do zasady orzeczenia wydane z udziałem nieprawidłowo powołanych sędziów mają zostać utrzymane w mocy, jednak strony, które w trakcie postępowania, a następnie w odwołaniu od wyroku konsekwentnie kwestionowały status nieprawidłowo powołanych sędziów, będą mogły w terminie 1 miesiąca od wejścia w życie ustawy złożyć wniosek o wznowienie postępowania; możliwość ta nie będzie dotyczyła orzeczeń o nieodwracalnych skutkach;

- zmiany w zakresie ustrojowych podstaw funkcjonowania sądów powszechnych i wojskowych, sądów administracyjnych i Sądu Najwyższego (w tym likwidację dwóch izb utworzonych po 2018 r., tj. Izby Odpowiedzialności Zawodowej oraz Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych), w szczególności zmiany w zakresie odpowiedzialności dyscyplinarnej, przywrócenia samorządności sędziowskiej, transparentnego systemu wyłaniania organów sądów, a także likwidacji deliktów wprowadzonych ustawą kagańcową.

Komisja Wenecka, jako wyspecjalizowany organ doradczy Rady Europy, jest właściwą instytucją do zaopiniowania przedmiotowego projektu. Przedłożone założenia dotyczą precedensowego w skali międzynarodowej aktu prawnego, którego celem jest usunięcie skutków trwającej od 2016 r. dewastacji systemowych gwarancji niezależności polskiego sądownictwa, ograniczającej wszystkim obywatelom prawo do niezależnego i bezstronnego sądu ustanowionego ustawą. Kluczowym celem przedstawionego projektu jest uregulowanie statusu sędziów powołanych w latach 2018-2025 r. w toku postępowań konkursowych przed nieprawidłowo ukształtowaną KRS, tak aby nikt nie mógł kwestionować legalności wydanych przez nich orzeczeń.

Przekazane Komisji Weneckiej założenia projektu ustawy mają spowodować przywrócenie ładu konstytucyjnego w polskich sądach powszechnych, administracyjnych i wojskowych, jak również w Sądzie Najwyższym.

Wskazane założenia mają za punkt wyjścia i fundament legislacyjny projekt ustawy przekazany Ministrowi Sprawiedliwości przez Komisję Kodyfikacyjną Ustroju Sądów i Prokuratury o uregulowaniu skutków uchwał KRS podjętych w latach 2018-2025, w wariancie zakładającym wystąpienie tych skutków z mocy prawa. Wariant ten znajdzie zastosowanie w odniesieniu do grupy sędziów, którzy uzyskali awans przed nieprawidłowo ukształtowaną KRS oraz tych, którzy przyszli spoza zawodu sędziowskiego. Wobec grupy początkujących sędziów skutki ustawy nastąpią w drodze uchwał przyszłej, prawidłowej KRS. Prawidłowość przyporządkowania do poszczególnych grup osób podlegających ustawowej ewaluacji zostanie poddana kontroli Sądu Najwyższego.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)

kom/ mbed/