Raport BGK: Mimo trudnej sytuacji samorządy aktywnie inwestują

W poniedziałek Bank Gospodarstwa Krajowego opublikował kolejny raport poświęcony sytuacji polskich samorządów. Tym razem, poza wyzwaniami finansowymi i inwestycyjnymi, przedmiotem analizy były także zagadnienia związane ze zrównoważonym rozwojem.

„Zrównoważony rozwój jest dla BGK kluczowym elementem realizowanej przez nas misji. Z drugiej strony samorządy są ważną grupą naszych klientów i jednocześnie odpowiadają za organizację aspektów naszego życia społeczno-gospodarczego. Jak wynika z naszego badania, aż 93 proc. JST spodziewa się wzrostu nakładów inwestycyjnych w 2022 r. Jest to m.in. efekt Programu Inwestycji Strategicznych. Wartość rozstrzygniętych postępowań na realizację inwestycji ze wsparciem tego programu wyniosła we wrześniu tego roku 17,5 mld zł” – powiedział Mateusz Walewski, główny ekonomista oraz dyrektor Departamentu Badań i Analiz BGK.

Z raportu wynika, że dynamika wydatków inwestycyjnych rok do roku wyniosła 26,3%, a większość samorządów spodziewa się jej przyspieszenia w drugiej połowie 2022 roku.

Walewski zwrócił uwagę, że inwestycje samorządów rosną pomimo spadającej nadwyżki operacyjnej. Jak zauważył, w pierwszej połowie 2022 roku relacja nadwyżki operacyjnej do dochodów bieżących samorządów wynosiła 12,8% i była mniejsza niż średnia z lat ubiegłych. Spada także udział dochodów podatkowych i dochodów pochodzących z innych opłat lokalnych w całkowitych dochodach samorządów.

W strukturze inwestycji samorządów dominują projekty drogowe. W 2021 roku wyniosły one 15,9 mld zł, ich udział w całkowitych inwestycjach sięgał 33,2%. Wartość inwestycji drogowych była wyższa niż suma wydatków na transport zbiorowy, turystykę, sport i kulturę oraz na infrastrukturę wodnokanalizacyjną. Jedynie w gminach wiejskich inwestycjom drogowym dorównują wodno-kanalizacyjne. W miastach na prawach powiatu bliskie skalą są im inwestycje związane z transportem zbiorowym.

Większość samorządów w najbliższych latach planuje zwiększać udział projektów drogowych w całości wydatków inwestycyjnych, to inwestycje w tym obszarze są najczęściej uważane za niedostateczne (77% samorządów). Najrzadziej za niedostateczne uważane są z kolei inwestycje w transport zbiorowy (39%), ciepłownictwo (40%) i gospodarkę odpadami (45%). Wydatki inwestycyjne najczęściej finansowane są ze środków własnych (głównie nadwyżki operacyjnej).

W roku 2021 sfinansowano w ten sposób 36,7% wydatków inwestycyjnych, a 22% środków pochodziło ze środków europejskich. Tylko nieco ponad 10% wydatków inwestycyjnych sfinansowanych było z kredytu.

Według raportu w roku 2022 samorządy spodziewają się znacznego wzrostu znaczenia dotacji z budżetu państwa – ich udział w całkowitym finansowaniu inwestycji w roku 2021 wynosił 14,5%. Jednocześnie malało będzie znaczenie nadwyżki operacyjnej.

Zrównoważone inwestycje według JST

Z analizy BGK wynika, że samorządy największą wagę przywiązują do społeczno-ekonomicznych aspektów zrównoważonego rozwoju. Najczęściej jako najistotniejsze wskazują obszary ich bezpośredniej odpowiedzialności: rozwój infrastruktury i usług edukacyjnych. Znajduje to odzwierciedlenie w ich priorytetach inwestycyjnych.

Dużą uwagę przywiązują też do zagadnień związanych z ochroną środowiska. Relatywnie rzadko jako istotne wskazują aspekty równościowe. Polityka zrównoważonego rozwoju jest najczęściej realizowana poprzez konkretne „zielone” projekty inwestycyjne oraz akcje edukacyjne. Czyni tak odpowiednio 55% i 52,7% samorządów.

Udział „zielonych inwestycji” w całkowitych wydatkach majątkowych samorządów w roku 2021 wynosił 17,5%, najwięcej w gminach wiejskich (28,7%), a w ujęciu regionalnym w województwie mazowieckim (22,9%).

Źródło informacji: Serwis Samorządowy PAP