Eksperci ESPON: najbliższa dekada rozstrzygnie losy Europy Centralnej

Europa Centralna (ang. CEE) to funkcjonujący w nauce termin określający grupę regionów zajmujących rozległy obszar kontynentu. W badaniach ESPON, międzynarodowego programu wspierającego rozwój przestrzenny Europy, CEE tworzy 81 obszarów wchodzących w skład Austrii, Chorwacji, Czech, Polski, Słowacji, Słowenii i Węgier oraz wybrane regiony Niemiec i Włoch.

„Opisywany obszar stanowi około 25 proc. całego terytorium Unii i jest zamieszkiwany przez mniej więcej 1/3 ludności Wspólnoty (148 mln mieszkańców w 2019 roku). Większość krajów regionu w latach 90. przeszła udaną transformację gospodarczą, a dziś oferuje na rynku światowym produkty wysokiej jakości po konkurencyjnych cenach. Europa Centralna jest gospodarczym jądrem UE, generującym 30 proc. PKB Unii” – czytamy w dokumencie przygotowanym przez analityków ESPON.

Państwa Europy Centralnej wstąpiły w kolejną dekadę z lepszymi perspektywami rozwoju gospodarczego niż pozostałe kraje na kontynencie. Jednak, jak podkreślają eksperci, obszar CEE charakteryzują wyraźne różnice strukturalne między regionami miejskimi i uprzemysłowionymi, tworzącymi lokalne „bieguny wzrostu”, a obszarami wiejskimi i peryferyjnymi, o mniejszej konkurencyjności i stale kurczącej się liczbie mieszkańców.

Na terenie Europy Centralnej zlokalizowanych jest siedem miast o liczbie mieszkańców przekraczającej milion – są to: Praga, Mediolan, Monachium, Budapeszt, Warszawa, Wiedeń i Berlin. To głównie one przyciągają inwestorów oraz nowoczesne technologie. Około 33 proc. mieszkańców CEE mieszka w większych miastach, 37 proc. w regionach pośrednich, a 30 proc. na obszarach wiejskich.

Trzy dekady po upadku żelaznej kurtyny dysproporcje gospodarcze w Europie Centralnej są nadal widoczne, pomimo silnego wzrostu w gospodarkach niegdyś centralnie planowanych. W 10 najbardziej rozwiniętych regionach CEE (Bawaria, północne Włochy, Austria) średni PKB w przeliczeniu na mieszkańca (według parytetu siły nabywczej) jest około dziewięciokrotnie wyższy niż w 10 najsłabiej rozwiniętych regionach, znajdujących się głównie we wschodnich częściach Polski, Słowacji czy Węgier. Podobne różnice zaobserwować można pomiędzy największymi miastami a mniejszymi ośrodkami i wsią.

Jak więc zapewnić wzrost gospodarczy całemu obszarowi Europy Centralnej i spowodować, by nie korzystały na nim jedynie największe metropolie, w których standard życia już dziś przypomina ten w bogatych aglomeracjach zachodnioeuropejskich? Eksperci ESPON wskazują na trzy projekty, których rozsądne wykorzystanie pozwoliłoby zapewnić szanse rozwojowe biedniejszym regionom ECC, z których wiele znajduje się na terenie Polski.

Po pierwsze, środki z Funduszu na rzecz Sprawiedliwej Transformacji, stworzonego na potrzeby realizacji założeń Europejskiego Zielonego Ładu, mogą w najbliższych latach stymulować rozwój nie tylko poszczególnych regionów, ale całych województw w naszym kraju.

„Inwestycje w sektorze energetycznym są niezbędne dla rozwoju gospodarczego całej Europy Centralnej. Dzięki uwarunkowaniom geograficznym ten region kontynentu ma szansę stać się głównym producentem zielonej energii i swoistym hubem technologicznym” – przekonują eksperci ESPON.

Po drugie, należy wykorzystać strategiczne położenie naszej części kontynentu. Stanowi ona bowiem centralny węzeł komunikacyjny w sercu Europy. Siedem z dziewięciu korytarzy podstawowej transeuropejskiej sieci transportowej (TEN-T) przebiega przez obszar ECC, łącząc Morze Bałtyckie z Morzem Śródziemnym, a także głębię kontynentu z jej wschodnią, zewnętrzną granicą.

Jednak część regionów, w szczególności wiejskich i peryferyjnych, w tym przygranicznych, posiada w dalszym ciągu słabe połączenia z głównymi korytarzami i węzłami transportowymi. Konieczne jest więc wprowadzenie inteligentnych rozwiązań transportowych, które uzupełnią brakujące połączenia i usuną wąskie gardła celem zapewnienia dobrej dostępności w skali całej Europy Centralnej. Wśród przykładowych działań analitycy ESPON wymieniają inwestycje w nowoczesną sieć kolei, (jako najbardziej przyjazny środowisku środek transportu), tworzenie ponadregionalnych partnerstw przewoźników oraz rewitalizację szlaków żeglugi śródlądowej.

Istotną funkcję pełnić ma też, promowana przez Słowenię, należącą do obszaru Europy Centralnej i sprawującą aktualnie prezydencję w UE, cyfryzacja terenów wiejskich. Przyczynić się może ona zarówno do poprawy komfortu życia w społecznościach lokalnych, lepszego dostępu do źródeł wiedzy, skuteczniejszego promowania konkretnych obszarów jako atrakcyjnych turystycznie, jak też dać impuls do rozwoju nowych i innowacyjnych form biznesu.

Skuteczne działania w trzech wymienionych obszarach w połączeniu z coraz ściślejszą współpracą regionalną (Grupa Wyszehradzka, idea Trójmorza) oraz aktywnością na forum całej Unii Europejskiej, daje nadzieję na osiągnięcie w najbliższych latach tempa rozwoju Europy Centralnej niespotykanego w najnowszej historii.

Źródło informacji: PAP MediaRoom