Na terenie Polski spotykają się populacje dzików z różnych obszarów Europy

W badania zaangażowani byli naukowcy z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży i z Collegium Medicum UMK w Toruniu, a także z ośrodków naukowych Czech, Węgier, Białorusi, Rumunii i Ukrainy.

Dzik jest jednym z najliczniejszych i najbardziej rozpowszechnionych gatunków ssaków kopytnych w Europie. Zasiedla bardzo zróżnicowane siedliska i potrafi przystosować się do życia w rozmaitych warunkach środowiskowych. Jednak jego pochodzenie i zmienność genetyczna na obszarze środkowo-wschodniej części kontynentu jest słabo poznana. Dotychczasowe badania pokazywały, że struktura genetyczna tego gatunku na znacznym obszarze Europy jest panmiktyczna, czyli mało zróżnicowana. Jedynie dziki zamieszkujące obszar Włoch i Dagestanu wyraźnie różniły się genetycznie od tych zamieszkujących pozostałe obszary kontynentu - przypominają naukowcy w informacji prasowej przesłanej PAP.

Ich nowe badania, z wykorzystaniem bardziej dokładnych danych genetycznych, wskazują na większe zróżnicowanie dzików na obszarze Europy.

Naukowcy ustalili to dzięki przebadaniu 101 sekwencji mitochondrialnego DNA (mtDNA) i ponad 500 sekwencji regionu kontrolnego mtDNA dzików z obszarów Europy Centralnej i Wschodniej. Materiał zebrany do badań pochodził z okresu sprzed epidemii afrykańskiego pomoru świń (AFS), która obecnie spowodowała znaczny spadek liczebności tego gatunku w Europie. Uzyskane dane zostały porównane z sekwencjami mtDNA dzików z innych obszarów.

Na terenie całego kontynentu występuje pięć głównych kladów (linii) mtDNA, z których trzy tworzą strefę kontaktu na obszarze Polski. Dwa z tych kladów zamieszkują obszar Europy zachodniej, południowo-zachodniej i środkowej, a zasięg trzeciego, najliczniejszego i najbardziej zróżnicowanego genetycznie, obejmuje centralną, wschodnią i południowo-wschodnią część kontynentu. Dwa pozostałe klady mają bardzo ograniczony zasięg występowania, jeden zamieszkuje obszar Włoch, a drugi Bałkany - informują autorzy badań w materiale prasowym przesłanym PAP.

Naukowcy ci wykazali, że większość dzików na obszarze naszego kraju pochodzi z Europy wschodniej i południowo-wschodniej, a największe zróżnicowanie genetyczne odnotowano na terenie północnej, zachodniej i centralnej Polski tj. w strefie kontaktu trzech kladów mtDNA dzików. Przez obszar naszego kraju przebiega wschodnia granica zasięgu dwóch kladów mtDNA pochodzących z obszarów Europy zachodniej i południowo-zachodniej.

Rozmieszczenie linii mtDNA dzików na badanym obszarze ma prawdopodobnie związek z kierunkami, z których dziki zasiedliły Europę po ustąpieniu lodowca w okresie postglacjalnym - sugerują naukowcy. Na podstawie danych paleontologicznych wiadomo, że dziki przetrwały okres maksimum ostatniego zlodowacenia (ang. Last Glacial Maksimum – LGM, 18-26 tys. lat temu) na obszarze obecnej północnej Hiszpanii, Portugali, południowej Francji, Włoch oraz Bałkanów. Inne dane, pozwalające na odtworzenie zasięgów różnych ekosystemów, a także warunków środowiskowych panujących w Europie w okresie maksimum ostatniego zlodowacenia, wykazują, że odpowiednie warunki do życia dla wielu gatunków ssaków, w tym ssaków kopytnych np. jeleni, występowały również na obszarze Europy południowo-wschodniej, w rejonie Morza Czarnego oraz Kaukazu. Prawdopodobnie populacje dzików z tych obszarów oraz Bałkanów miały większy udział w postglacjalnej rekolonizacji Europy Środkowo-Wschodniej niż populacje tego gatunku pochodzące z refugiów położonych w zachodniej i południowo-zachodniej część kontynentu.

Struktura genetyczna dzików na badanym obszarze, uwzględniająca nie tylko rozmieszczenie kladów mtDNA, ale także frekwencję osobników należących do każdego z nich, w dużym stopniu jest zgodna z zasięgiem wyznaczonych linii mtDNA i położeniem ich strefy kontaktu. Prawdopodobnie inne czynniki, takie jak krzyżowanie się ze świniami domowymi, przesiedlanie dzików z różnych populacji przez człowieka, czy czasowe spadki liczebności tego gatunku (np. w XVIII i XIX w.) miały niewielki wpływ na obserwowane obecnie zróżnicowanie genetyczne i rozmieszczenie kladów mtDNA tego gatunku w Europie.

Dalsze badania wykażą, czy i jaki wpływ na zróżnicowanie genetyczne dzików będzie miał wpływ obecny spadek liczebności tego gatunku spowodowany epidemią ASF - zapowiadają badacze.

zan/ agt/

Źródło informacji: Nauka w Polsce