IPN: Wizyta Zastępcy Prezesa IPN dr hab. Krzysztofa Szwagrzyka w Odessie i Chersoniu (komunikat)

- Instytut Pamięci Narodowej informuje:

W dniach 5-7 października 2021 r. Zastępca Prezesa IPN dr hab. Krzysztof Szwagrzyk, wraz z zastępcą dyrektora Biura Poszukiwań i Identyfikacji mec. Anną Szeląg oraz Naczelnik Wydziału Kresowego BPiI dr Dominiką Siemińską przebywali na Ukrainie.

Wizyta wiąże się ściśle z rozpoczętymi w sierpniu 2021 r. przez władze miasta Odessa, bez udziału polskich ekspertów, pracami poszukiwawczymi w miejscu masowych pochówków ofiar zbrodni NKWD z lat 1937-1938 na terenie tzw. 6 km drogi owidiopolskiej.

Z dokumentów archiwalnych wynika, że pośród pochowanych na tym terenie tysięcy ofiar znajdują się Polacy, ofiary zbrodni stalinowskich z lat 1937-1938 oraz najprawdopodobniej Polacy zamordowani i zmarli w miejscowym więzieniu w latach późniejszych. Według badań dr Ewy Kowalskiej z Biura Poszukiwań i Identyfikacji IPN liczba ofiar narodowości polskiej to minimum 354 osoby. Ich imiona i nazwiska zostały wyłonione spośród 33 909 osób aresztowanych i straconych w Odessie, na podstawie przeprowadzonych badań archiwalnych.

Wizyta związana jest również z podjętymi przez IPN jeszcze w 2019 r. staraniami o możliwość przeprowadzenia prac poszukiwawczych masowych grobów ofiar Zbrodni Katyńskiej w Chersoniu, który jako jedyne na Ukrainie miejsce zagłady ofiar decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940 roku nie było poddane badaniom przez polskich archeologów. Możliwość prowadzenia prac poszukiwawczych w Chersoniu pozwoliłaby również na zweryfikowanie wyników badań naukowych BPiI, na podstawie których ustalono imiona i nazwiska 52 ofiar narodowości polskiej przebywających w więzieniu miejskim w Chersoniu, rozstrzelanych w tzw. operacji kułackiej, na podstawie decyzji Trójki UNKWD rejonu nikołajewskiego w latach 1937-38. W tym okresie w więzieniu w Chersoniu represjonowanych było łącznie 8693 osób, z których 4517 zostało rozstrzelanych.

Podczas wizyty w Chersoniu 6 października przedstawiciele IPN spotkali się z przedstawicielami Obwodowego Towarzystwa Polskiego "Polonia" oraz wspólnie z Konsulem RP w Odessie Pawłem Niedźwiedzkim złożyli kwiaty na symbolicznym grobie Generała Mariusza Zaruskiego, zmarłego w Chersoniu 8 kwietnia 1941 r. Przeprowadzono również rekonesans w obrębie chersońskiego cmentarza komunalnego, gdzie wg ustaleń BPiI mogą znajdować się groby ofiar Zbrodni Katyńskiej i ofiary z lat 1937-38.

Podczas pobytu w Odessie przedstawiciele IPN spotkali się z Panią Lidią Kowalczuk - wiceprzewodniczącą grupy roboczej ds. ekshumacji 6 km drogi owidiopolskiej. Podczas rozmów poruszono kwestię Odezwy Międzynarodowej Konferencji Naukowej "Bykownia – od terenu zagłady do miejsca pamięci" w sprawie miejsca masowego pochówku bezimiennych szczątków ludzkich na dawnym obiekcie specjalnym NKWD w Odessie na 6 km drogi owidiopolskiej, która została przyjęta przez uczestników konferencji 23 września br. w Kijowie. Odezwa zawiera szereg postulatów na rzecz kontynuowania prac poszukiwawczych i ekshumacyjnych w sposób zgodny z międzynarodowymi standardami, z udziałem ekspertów instytucji zagranicznych z zakresu archeologii sądowej oraz antropologii, organizacji godnego pochówku i upamiętnienia ofiar. Sformułowano również postulat powołania Międzynarodowej Komisji ds. odkrycia oraz ekshumacji szczątków ludzkich na terytorium dawnego obiektu specjalnego Zarządu NKWD dla Obwodu Odeskiego na 6 km drogi owidiopolskiej.

W dniu 7 października przedstawiciele IPN spotkali się z merem Odessy Hennadijem Truchanowem. Podczas spotkania poruszono kwestię aktualnego stanu prac i planów strony ukraińskiej dotyczących kolejnych etapów poszukiwań i ekshumacji. Zastępca Prezesa IPN podkreślił, iż IPN w dalszym ciągu oczekuje na przekazanie oficjalnego stanowiska strony ukraińskiej na sformułowany 11 sierpnia br. wniosek Prezesa IPN o dopuszczenie ekspertów Biura Poszukiwań i Identyfikacji do udziału w pracach poszukiwawczych i ekshumacyjnych w Odessie. Po oficjalnym spotkaniu delegacja IPN wspólnie z merem Odessy udała się w miejsce prowadzonych prac poszukiwawczych na 6 km drogi owidiopolskiej, gdzie zapoznała się z obszarem badań, metodyką prac oraz stanem faktycznym.

UWAGA: komunikaty publikowane są w serwisie PAP bez wprowadzania przez PAP SA jakichkolwiek zmian w ich treści, w formie dostarczonej przez nadawcę. Nadawca komunikatu ponosi odpowiedzialność za jego treść – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe. (PAP)

dap/ pat/