ESPON: potrzebny spójny europejski system opieki zdrowotnej

ESPON to unijny program, który dostarcza krajowym oraz regionalnym politykom i praktykom wspólnoty europejskiej porównywalne dane i ekspertyzy dotyczące trendów rozwojowych oraz wpływu wdrażania polityk publicznych na regiony i obszary europejskie. Opracowanie „Współpraca na rzecz stworzenia lepszej cyfrowej opieki zdrowotnej” zostało opublikowane w lipcu tego roku.

Jego autorzy zwracają uwagę, że gdy ludzie, towary i patogeny bez problemu przekraczają granice, dane medyczne wciąż pozostają nie tylko w systemach krajowych, ale i w systemach poszczególnych dostawców opieki zdrowotnej w ramach jednego państwa. Dodają, że potrzeba stworzenia interoperacyjnego systemu eZdrowia została dostrzeżona już wcześniej, ale pandemia COVID-19 pokazała, że konieczna jest jak najszybsza zmiana w sposobie myślenia o e-zdrowiu i zwiększenie wysiłków na rzecz jego rozwoju.

Według autorów publikacji rozwój zorientowanego na prawa pacjenta systemu cyfrowej opieki medycznej jest w Europie nierównomierny i to stanowi główną przeszkodę w dostępie do świadczeń zdrowotnych, niezależnie od miejsca pobytu. Już w 2011 roku weszła w życie dyrektywa (2011/24/EU), która wprowadzała zasady dotyczące opieki zdrowotnej dla obywateli UE oparte m.in. na rozwoju cyfrowych rozwiązań w sektorze zdrowia. Nie doceniono jednak wówczas trudności we wdrożeniu obejmującego całą Unię Europejską systemu eZdrowia. W efekcie wymiana danych do chwili obecnej pozostawia wiele do życzenia.

„Wielkim wyzywaniem jest poziom skomplikowania opieki zdrowotnej – systemy organizacyjne, zarządzania, praktyki klinicznej, dzielenia się informacjami, w tym danymi wrażliwymi, badań i rozwoju, edukacji i kształcenia ustawicznego najczęściej są niezależne (…). Kiedy dodamy do tego granice państwowe, poziom skomplikowania jeszcze wzrasta” – czytamy w opracowaniu.

W 2018 roku Komisja Europejska wyznaczyła trzy cele w tym obszarze:

• umożliwienie obywatelom UE dostępu do ich danych medycznych niezależnie od ich miejsca pobytu,
• wprowadzenie wymiany danych medycznych na potrzeby szybkiej diagnozy, terapii i badań naukowych,
• wykorzystanie systemów cyfrowych e-zdrowia do wzmocnienia roli pacjenta w systemach opieki zdrowotnej i stworzenia opieki zorientowanej na niego.

W opinii ekspertów ESPON cele te da się osiągnąć tylko wtedy, gdy zapewni się interoperacyjność pomiędzy różnymi strukturami opieki zdrowotnej oraz systemami informatycznymi w sektorze zdrowia w Europie.

Powstały już pierwsze tego rodzaju systemy wymiany danych, jak np. the Connecting Europe Facility (CEF), jednak, według autorów opracowania, daleko im do doskonałości z uwagi na różnorodność systemów opieki zdrowotnej i odmienny poziom rozwoju cyfrowego w poszczególnych państwach i regionach Europy.

Twórcy publikacji przypominają, że w Europie działa już system e-recept i elektronicznego wglądu do podstawowej dokumentacji medycznej. Dzięki temu, w razie problemów zdrowotnych podczas wyjazdu, tamtejszy lekarz będzie wiedział np. na co uczulony jest pacjent, a pacjent może zrealizować e-receptę w aptece poza granicami swojego kraju. Na razie jednak system działa w pełni tylko w siedmiu państwach członkowskich, kilka pozostałych uruchomiło programy pilotażowe.

Zdaniem autorów opracowania konieczne jest spełnienie szeregu warunków, które pozwolą na dalszy rozwój i pokonanie dotychczasowych trudności w tworzeniu europejskiego sytemu eZdrowia. Ich zdaniem należy:

• Powołać liderów, którzy będą koordynować i monitorować procesy digitalizacji nie w ramach jednego systemu, ale wielu systemów, także ponad granicami państwowymi.
• Zaangażować się politycznie i finansowo.
• Eksperci, politycy i interesariusze w sektorze opieki zdrowotnej muszą współpracować ze swoimi partnerami w granicach swojego państwa i poza nimi.
• Wspierać rozwój legislacji, która pozwoli na ochronę danych wrażliwych i bezpieczeństwo systemu eZdrowia.
• Wspierać kompatybilność i interoperacyjność systemów informatycznych.
• We wszystkich działaniach nadrzędnym celem powinno być tworzenie systemu skoncentrowanego na pacjencie i dobra współpraca z bezpośrednimi dostawcami opieki zdrowotnej.

Eksperci ESPON wskazują, że dostępność i wymiana danych medycznych nie tylko pozwolą realizować prawa pacjenta do korzystania z odpowiedniej opieki zdrowotnej w miejscu, w którym aktualnie przebywa, ale będą też wspierać opracowywanie nowych terapii. Pozwolą też na adekwatną i szybką reakcję na globalne zagrożenia, takie jak ostatnia pandemia.

Zastrzegają przy tym, że konieczna jest dobra ochrona danych wrażliwych i zapewnienie wymogów bezpieczeństwa. Pacjent ma mieć prawo wyboru podmiotu, któremu udzielać będzie zgody zarówno na przetwarzanie swoich danych, jak i na jego zakres.

Budowanie tego rodzaju kompatybilnego, interoperacyjnego systemu eZdrowia wymaga zarówno woli politycznej, jak i odpowiednich środków finansowych. Publikacja przypomina, że już wkrótce na rozwój szeroko pojętego eZdrowia uruchomione mają być fundusze z unijnych programów takich jak: EU4Health, Digital Europe, Horizon Europe, Recovery and Resilience Facility, European Regional Development Fund, European Social Fund Plus oraz InvestEU.

Źródło informacji: PAP MediaRoom