XX lat Ordynacji podatkowej. Czas na nową? Krajowa Rada Doradców Podatkowych zaprosiła autorytety wielu środowisk do debaty o ważnym dla podatników projekcie nowej Ordynacji podatkowej

Głównym powodem rozmów, które odbyły się w trakcie czterech paneli dyskusyjnych jest 20. rocznica funkcjonowania obecnej ordynacji podatkowej, a także nowy projekt tego aktu prawnego, przygotowany przez Komisję Kodyfikacyjną Ogólnego Prawa Podatkowego pod kierunkiem prof. dr hab. Leonarda Etela.

Krajowa Rada Doradców Podatkowych przedstawiła swoją opinię do projektu nowej Ordynacji podatkowej. W trosce o podatników do debaty nad projektem tego niezwykle ważnego aktu prawnego zaprosiła do debaty autorytety prawa podatkowego i przedstawicieli wielu zainteresowanych środowisk.

„Ta konferencja otwiera działania Krajowej Rady Doradców Podatkowych w ramach dążenia do tego żeby dyskutować o prawie podatkowym, usprawniać je, ułatwiać rozliczenia podatkowe i życie podatnikom, nie tylko doradcom podatkowym - stwierdził prof. dr hab. Adam Mariański, przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych. -Zależy nam także na tym aby doradca podatkowy w kontaktach z klientem i administracją skarbową wiedział jak te regulacje interpretować i stosować” - dodał prof. Mariański.

„Doradca podatkowy w pierwszej kolejności reprezentuje podatnika ale dla administracji podatkowej powinien być partnerem w wypełnianiu obowiązków poprzez podatników i inne podmioty zobowiązane do zapłacenia podatku” - podkreślił przewodniczący Krajowej Rady Doradców Podatkowych.

„Jednym z elementów wypełniania tych obowiązków są postępowania podatkowe, kontrole podatkowe a to reguluje oczywiście Ordynacja podatkowa. Tu nie chodzi o krytykę ale o dyskusję. Swoją opinię Krajowa Rada Doradców Podatkowych przedstawia w procesie legislacyjnym” - podkreślił prof. Mariański.

W intencji twórców nowego projektu ordynacji projektowane regulacje mają za zadanie zagwarantowanie odpowiednich praw podatnikom i zwiększenie ich poczucia bezpieczeństwa. Przepisy podatkowe mają być jasne, precyzyjne i przyjazne uczciwym podatnikom, a jednocześnie powinny zapewniać efektywny pobór należnych podatków.

Prof. Leonard Etel mówił, że Komisja Kodyfikacyjna powstała w październiku 2014 r. „Dwa lata pisaliśmy przepisy. Obecnie trwają konsultacje. Ten projekt to kompromis, który wyważa interesy podatników i administracji skarbowej” - mówił.

„Chciałbym, by to, co zrobiliśmy, nie zostało zmarnowane. Jestem w 100% przekonany, że ten projekt zadziała bardzo dobrze. Na pewno będą mankamenty, ale zawsze tak jest” - dodał prof. Etel. Podkreślił, że jeśli ten projekt nie zostanie przyjęty, to nadal będzie funkcjonowała obecna ordynacja, która - jak powiedział - „jest bardzo zła”.

Szef Komisji Kodyfikacyjnej mówił, że jednym z już pojawiających się zarzutów wobec projektu jest jego „przegadanie”, bo zawiera ponad 700 artykułów. „To hasło bez pokrycia. Musieliśmy ta zrobić, bo uregulowaliśmy masę rzeczy, które dotychczas nie były uregulowane” - podkreślił.

Przewodniczący Rady Naukowej Konferencji, prof. dr hab. Bogumił Brzeziński mówił, że zbudowanie jakościowo nowej ordynacji podatkowej wymaga przynajmniej 5-letniej pracy. „Taka praca musi opierać o naczelną ideę równoważenia praw i obowiązków podatnika i organów podatkowych - w stosunkach podatkowo-prawnych”.

Wiceminister finansów Filip Świtała powiedział, że resort bierze odpowiedzialność za nowy projekt ordynacji podatkowej. „To rozsądny kompromis, który będzie podlegał dyskusji; mamy nadzieję, że będzie dobry” - mówił. W jego ocenie, projekt reguluje wszystkie stosunki prawa podatkowego w odniesieniu do wszystkich podatników i wszystkich władz podatkowych. Dodał, że nowa ordynacja „patrzy na władze podatkowe również z punktu widzenia samorządowego”. „Ta nowa ordynacja zawiera także bardzo wiele rozwiązań, które wypracowało orzecznictwo, wiele postulatów nauki i praktyków” - oświadczył.

Prezes Najwyższej Izby Kontroli Krzysztof Kwiatkowski powiedział, że Izba konsekwentnie i jednoznacznie domaga się rozwiązań wspierających administrację podatkową, a jednocześnie będzie się przyglądać, czy różne rozwiązania i praktyka działania administracji skarbowej nie naruszają praw podatników.

Uczestnicy I panelu rozmawiali na temat ochrony praw podatnika w nowym projekcie ordynacji. W ocenie Jana Rudowskiego, wiceprezesa NSA i prezesa Izby Finansowej, problem równoważenia uprawień organów podatkowych i praw podatników pojawia się właściwie w każdym postępowaniu sądowym. „Jeżeli co roku wydawanych jest ponad 20 tys. wyroków w sprawach podatkowych przez wojewódzkie sądy administracyjne i ponad 6 tys. wyroków wydawanych przez NSA, to poznajemy poglądy zarówno organu podatkowego i podatnika, reprezentowanego najczęściej przez doradcę podatkowego. Właściwie w każdej sprawie takie równoważenie powinno następować” - mówił wiceprezes NSA. Według niego, ważne, by organy podatkowe miały wzmocnioną rolę, a z drugiej strony musi być łagodzenie: istotne że rozwiązania stanowią manifestację ochrony praw podatników.

Również zdaniem doradcy podatkowego, Iwony Biernat-Baran, ten projekt „to krok w kierunku ochrony praw podatnika”, choć - jak powiedziała przepisy „niekiedy są niezbyt szczęśliwie sformułowane”. Jej zdaniem, cenne jest zebranie w jednym miejscu katalogu ogólnych zasad, m.in.: zasady domniemania dobrej wiary, zasady zaufania, bezstronności i uzasadnionych oczekiwań podatnika.

Radca prawny, Ireneusz Krawczyk podkreślił, że ważne by proponowane rozwiązania nie zostały jedynie postulatami, ale by były to kwestie praktyczne. Jego zdaniem, w projekcie zwrócono uwagę na pewne drobne rzeczy, które już mogą pozytywnie zadziałać, „zwiększając bezpieczeństwo stron postępowania”. Wskazał m.in. na artykuł mówiący o wydłużeniu o miesiąc terminu do wniesienia środków zaskarżenia.

W ocenie dr Jowity Pustuł, doradcy podatkowego w projekcie widać równowagę, ale nadal „podatnik w starciu z organem podatkowym jest słabszy”. Jej zdaniem, brakuje zasady dotyczącej nadużycia prawa przez organ. „W praktyce to się dość często zdarza, że organy podatkowe wykorzystują zwłaszcza instytucję wszczęcia postępowania karnego, żeby spowodować przedawnienie” - mówiła.

Podkreśliła, że w projekcie jest dużo dobrych zapisów, m.in.: możliwości negocjacji z organem podatkowym, a także możliwość skonsultowania skutków podatkowych transakcji, np. restrukturyzacji, choć - jej zdaniem - powinno to być możliwe przed podjęciem decyzji o przeprowadzeniu określonej transakcji.

Prof. Bogumił Brzeziński podkreślił, że „praktyka wiele rzeczy zweryfikuje”. „Relacje między podmiotami stosunków prawnych są z góry nierównorzędne. Organ zawsze będzie miał przewagę nad podatnikiem. (…) Prawo sobie radzi z tym w ten sposób, że daje elementy ochrony tego słabszego. Poszukiwanie równowagi to nie szukanie remisu 1:1, tylko stworzenie odpowiedniego szańca obrony tego, co uznaliśmy, że jest godne ochrony” - tłumaczył.

W drugim panelu uczestnicy mówili o roli doradcy podatkowego. Sędzia NSA prof. dr hab. Jan Paweł Tarno podkreślił, że „w tak wrażliwej dziedzinie życia jak płacenie podatków, profesjonalny doradca jest bardzo potrzebny”. Podkreślał rolę doradcy podatkowego jako profesjonalnego pełnomocnika przed sądami administracyjnymi.

Doradcy podatkowi Andrzej Puncewicz i Mariusz Marecki mówili o tym, że w ciągu minionych 20 lat nastąpiła ogromna zmiana jakościowa w tym zawodzie: doradcy podatkowi to najczęściej prawnicy, którzy przeszli długą ścieżkę kształcenia.

„Chcemy, by doradca był pełnomocnikiem posiłkowym adwokata, a nie stał za drzwiami w procesach i sporach karno-skarbowych” - oświadczył prof. dr hab. Adam Mariański, przewodniczący KRDP.

Uczestnicy panelu mówili również o proponowanych instytucjach zmierzających do polubownych rozwiązań sporów, m.in. o mediacjach. „To jest zgodne z trendami zagranicznymi; to co istotne: mamy wiarę, że jeśli się zaproponuje takie rozwiązanie, to będzie stosowane, a statystyki pokazują, że nie jest tak” - powiedział Andrzej Puncewicz. Jednocześnie podkreślono, że samorząd przygotował propozycję zwiększenia pewności podatników, poprzez przeprowadzenie audytu podatkowego (kontrola doradcza), w wyniku której dla administracji podatkowej podatnik byłby wiarygodnym uczestnikiem procesu wymiaru i poboru podatków.

Krytycznie uczestnicy panelu wypowiedzieli się o obowiązku raportowania schematów podatkowych. „Należałoby bardzo poważnie rozważyć wycofanie tego z projektu i popracowanie nad tym jeszcze” - oświadczył Mariusz Marecki. W jego ocenie, jeśli ten zapis wejdzie w życie, administracja podatkowa będzie całkowicie zalana informacjami, „o które nie do końca chodzi”. Wszyscy paneliści zgodzili się również, że w żadnym wypadku raportowanie nie powinno wiązać się ze zwolnieniem z tajemnicy zawodowej.

Kolejny panel był poświęcony propozycjom dotyczącym koncyliacyjnym metodom załatwiania sporów między stronami. Uczestnicy tej dyskusji: sędzia WSA w Warszawie, Włodzimierz Gurba, dr Hanna Filipczyk, doradca podatkowy i prof. dr hab. Wojciech Morawski wyrazili co do takich metod „umiarkowany sceptycyzm”. Zgodzili się, że przeszkodą mogą być bariery mentalne, zarówno urzędników, podatników, jak i doradców. „Do sukcesu konieczne jest zaangażowanie i determinacja ministra finansów. Tu trzeba promocji, jasnego sygnału, że zawieranie umów podatkowych to jest to, na czym MF zależy. MF spiritus movens, za którym pójdą organy podatkowe/urzędnicy” - mówiła dr Filipczyk.

W trakcie ostatniego panelu wybrane regulacje z projektu ordynacji podatkowej oceniali: prof. dr hab. Włodzimierz Nykiel, dr Dagmara Dominik-Ogińska - sędzia WSA we Wrocławiu oraz doradcy podatkowi: Alicja Sarna i Andrzej Nikończyk.

Podkreślono m.in. znaczenie propozycji, które mają ograniczyć koszty prowadzenia postępowań, tak by administracja podatkowa miała możliwość uproszczenia postępowania przy wzięciu pod uwagę interesu ekonomicznego. „Jednym z zadań komisji było sprawić, aby administracja skarbowa była tańsza. Obecnie postępowanie dotyczące 20 zł i 200 000 000 ma taki sam tryb” - mówił prof. Nykiel. „Cel ekonomiczny działania musi być wzięty pod uwagę” - oświadczył Andrzej Nikończyk.

Sędzia Dagmara Dominik-Ogińska mówiła m.in. o przepisach dotyczących bezpodstawnego wzbogacenia. „Nie analizujemy w ogóle na gruncie podatków, jak procedury podatkowe wpinają się w ten system odszkodowawczy, który funkcjonuje w naszym kraju. (…) Wprowadziliśmy bezpodstawne wzbogacenie, jednakże nie analizujemy sytuacji, jeśli chodzi o procedury. To jest kwestia skuteczności procedur obowiązujących w naszym kraju” - mówiła sędzia Dominik-Ogińska.

Doradca podatkowy Alicja Sarna mówiła o proponowanych przepisach dotyczących przedawnienia. Jak tłumaczyła, nowe propozycje zakładają, że „jest czas na wydanie decyzji, a potem będzie czas, by te decyzje wykonać. Byłam bardzo sceptycznie do tego nastawiona i wciąż toczę dyskusję, czy tak powinno być. (…) Skłaniam się do tego, że obowiązujący obecnie model, w którym dajemy organom podatkowym czas na działanie na wymiar i na pobór w ramach jednolitego terminu przedawnienia - wydaje mi się lepszy z punktu widzenia podatników” - mówiła.

W konferencji, która została zorganizowana przez Krajową Radę Doradców Podatkowych, uczestniczyło kilkaset osób z całej Polski. Konferencja była transmitowana online. Nagranie dostępne jest pod linkiem: https://www.youtube.com/watch?v=6WssZ5FgXTo

Konferencję patronatem merytorycznym objęły: Ministerstwo Finansów, Naczelny Sąd Administracyjny, Najwyższa Izba Kontroli, Rzecznik Praw Obywatelskich.

Partnerem wydarzenia byli: C.H. Beck, Wolters Kluwer, Towarzystwo Ubezpieczeniowe Warta i BCC.