Konstruktywny dialog społeczny – podstawa stabilności i dobrobytu Kazachstanu

W dniu 2 września 2019 r. prezydent Kazachstanu Kasym-Żomart Tokajew wygłosił w Parlamencie Kazachstanu orędzie do narodu pt. „Konstruktywny dialog społeczny – podstawa stabilności i dobrobytu Kazachstanu”. Jest to pierwsze wystąpienie programowe głowy państwa po wyborach prezydenckich przeprowadzonych 9 czerwca 2019 r., w którym przedstawiono priorytety rozwoju społeczno-gospodarczego kraju określone w oparciu o jego platformę wyborczą.

Orędzie potwierdza ciągłość kursu Kazachstanu obranego na realizację reform systemowych, w tym pełne wdrożenie Pięciu Reform Instytucjonalnych i Planu Narodu, zainicjowanych przez pierwszego prezydenta Kazachstanu – Elbasy Nursułtana Nazarbajewa.

W szczególności, w ramach rozwoju Kazachstanu jako nowoczesnego efektywnego państwa, prezydent Tokajew potwierdził dalszą stopniową i konsekwentną transformację polityczną według formuły „Silny Prezydent – Wpływowy Parlament – Odpowiedzialny Rząd”. Sprzyjać temu będzie wdrożenie koncepcji „Państwa słuchającego” zakładającej stały dialog pomiędzy władzą i społeczeństwem. Wzmocnieniu społeczeństwa obywatelskiego będzie również służyć działalność Narodowej Rady Zaufania Publicznego zaproponowanej przez głowę państwa. Ponadto, prezydent Kazachstanu zapowiedział kontynuację procesu budowy systemu partyjnego (w tym rozwój wielopartyjności, konkurencji politycznej i pluralizmu opinii), stworzenie warunków dla skutecznej komunikacji zwrotnej ze społeczeństwem, poprawę ustawodawstwa odnośnie zgromadzeń, zmniejszenie liczby urzędników państwowych i pracowników spółek skarbu państwa (o 25% do 2024 r.), wzmocnienie zgody społecznej i duchu patriotyzmu, czemu mają służyć obchody w 2020 r. 1150-lecia urodzin wybitnego średniowiecznego filozofa i uczonego Al-Farabiego i 175-lecia urodzin wielkiego kazachskiego poety, kompozytora i filozofa Abaja Kunanbajuły.

W celu większego zapewnienia praw i bezpieczeństwa obywateli, prezydent Kazachstanu zobowiązał się do gruntownej reformy systemu sądowego i organów ochrony prawa, która przewiduje jednolitość praktyki sądowej, wdrożenie administracyjnego wymiaru sprawiedliwości mającego na celu wyrównanie warunków dla obywateli wobec aparatu państwowego, zaostrzenie kary za przemoc seksualną, pedofilię, rozpowszechnienie narkotyków, handel ludźmi, przemoc domową wobec kobiet oraz inne poważne przestępstwa, zwłaszcza wobec dzieci. Będą kontynuowane prace na rzecz systemowej walki z korupcją. Na reformę Ministerstwa Spraw Wewnętrznych (w tym stworzenie profesjonalnej służby obrony cywilnej) zostanie przeznaczonych 173 mld tenge (1,73 mld PLN) w ciągu najbliższych trzech lat.

Ważnym elementem orędzia stały się sprawy stworzenia w Kazachstanie warunków dla rozwiniętej i inkluzywnej gospodarki. Prezydent Tokajew zaproponował przeprowadzenie zmian strukturalnych, pomyślne wdrożenie których może zapewnić po 2025 r., trwały wzrost PKB o co najmniej 5% rocznie. W szczególności, będzie wdrażana rezygnacja z mentalności surowcowej i kontynuowana dywersyfikacja gospodarki. Priorytetowym zadaniem jest zwiększenie wydajności pracy co najmniej 1,7 razy w ciągu pięciu lat. W ramach podwyższenia sprawności sektora quasi-publicznego, będzie przeprowadzona analiza efektywności holdingów państwowych i spółek narodowych, których liczba będzie zmniejszona. Rząd Kazachstanu rozpatrzy kwestie kształtowania cen i taryf, w tym towarów i usług naturalnych monopolistów (jako przykład, prezydent wskazał na drogie bilety lotnicze głównego przewoźnika Kazachstanu i wysokie koszty usług na lotniskach kraju).

Szczególną uwagę prezydent poświęcił wsparciu dla rozwoju małego i średniego biznesu, co ma stać się podstawą dla rozwoju miast i wsi. Na te cele z Narodowego Funduszu Kazachstanu przeznaczono ok. 100 mld tenge (1 mld PLN). Z polecenia prezydenta, rząd Kazachstanu przygotuje podstawę prawną dla zwolnienia mikro- i małych przedsiębiorstw z płacenia podatku dochodowego przez okres trzech lat. Stosowne zmiany ustawodawstwa powinny wejść w życie od 2020 r. Ponadto, od stycznia 2020 r. wejdzie w życie dekret prezydenta o trzyletnim zakazie kontroli podmiotów mikro- i małego biznesu. W ramach nowej „Mapy drogowej biznesu” rząd przeznaczy dodatkowe 250 mld tenge (2,5 mld PLN) na następne trzy lata, które wesprą tworzenie nowych firm, w tym rodzinnych, przede wszystkim przez rodziny wielodzietne i z niskimi dochodami. Szczególna uwaga będzie poświęcona rozwojowi turystyki, zwłaszcza turystyki ekologicznej i etnicznej, jako ważnego obszaru gospodarki.

W ramach rozwoju rodzimego biznesu na rynkach międzynarodowych, będą opracowane nowe środki wsparcia państwowego dla średnich przedsiębiorstw o wysokiej wydajności, przede wszystkim, w zakresie zbytu produkcji, w tym zachęty podatkowe, finansowe i administracyjne. Będą zintensyfikowane wysiłki na rzecz przyciągnięcia bezpośrednich inwestycji zagranicznych, rozwoju gospodarki cyfrowej (digitalizacja), wsparcia Międzynarodowego Centrum Finansowego „Astana”, rozwoju sektora rolno-spożywczego, bardziej efektywnego wykorzystania gruntów rolnych. Na rozwiązywanie problemów infrastrukturalnych na terenach wiejskich (transport, zaopatrzenie w wodę, gazyfikacja, remont i budowa szkół, szpitali, boisk sportowych), w ciągu najbliższych trzech lat będzie skierowano 90 mld tenge (900 mln PLN), w uzupełnieniu do 30 mld tenge (300 mln PLN) przeznaczonych w tym roku.

Prezydent Kazachstanu wypowiedział się za modernizacją systemu podatkowego, z naciskiem na bardziej sprawiedliwy podział dochodu narodowego. Rząd odłoży wprowadzenie dodatkowych składek emerytalnych w wysokości 5% do 2023 r. W ramach wsparcia eksportu produktów niesurowcowych, rząd rozpatrzy kwestię zastosowania prostszych i szybszych procedur zwrotu podatku VAT, razem z Bankiem Narodowym zajmie się też sprawą zachęcenia do udzielania przez banki prywatne większej ilości niedrogich, długookresowych kredytów wydawanych podmiotom gospodarczym.

Do końca 2019 r. będą opracowane konkretne propozycji odnośnie usprawnienia mechanizmu zarządzania środkami Narodowego Funduszu. Od 2022 r. wielkość gwarantowanych transferów z Funduszu do budżetu państwa powinna być stopniowo zmniejszana do 2 tln tenge (20 mld PLN), te transfery będą przeznaczane wyłącznie na realizację programów i projektów mających na celu poprawę konkurencyjności gospodarki Kazachstanu.

W ramach nowego etapu modernizacji społecznej, prezydent zaproponował szereg inicjatyw skierowanych na poprawę jakości systemu edukacyjnego Kazachstanu, w tym przejście do polityki orientacji zawodowej opartej na identyfikowaniu utalentowanej młodzieży. W celu wsparcia programu „Z dyplomem – na wieś”, w 2020 t. rząd zwiększy fundusze na ten program do 20 mld tenge (200 mln PLN) oraz przygotuje „mapę drogową” na rzecz uzdolnionych dzieci z rodzin o niskich dochodach i wielodzietnych rodzin. Wynagrodzenie nauczycieli zwiększy się dwukrotnie w ciągu najbliższych czterech lat, co oznacza, że od 2020 r. płace nauczycieli wzrosną o 25%.

W celu wsparcia dla instytucji rodziny i dzieciństwa, z polecenia prezydenta Tokajew rząd przeznaczy na to co najmniej 58 mld tenge (580 mln PLN) w ciągu trzech lat. Dla podwyższenia jakości i dostępności usług medycznych, od 1 stycznia 2020 r. Kazachstan wprowadza system obowiązkowego społecznego ubezpieczenia zdrowotnego. W ciągu najbliższych trzech lat na zapewnienie gwarantowanej bezpłatnej opieki medycznej będzie przeznaczonych ponad 2,8 tln tenge (28 mld PLN). W ramach trzyletniego budżetu przyznane zostaną dodatkowe 2,3 tln tenge (23 mld PLN) dla rozwoju systemu opieki zdrowotnej. Świadczenia socjalne, które są przewidziane w sferze edukacji i zdrowia, będą również przysługiwać pracownikom sfery kultury.

Zgodnie z orędziem, planuje się usprawnienie procesu zamówień publicznych, podwyższenie efektywności systemu emerytalnego, utworzenie jednolitego funduszu społecznego i wprowadzenie jednej płatności socjalnej, poprawa skuteczności pracy władz lokalnych, wdrożenie kontrolowanej urbanizacji i jednolitej polityki mieszkaniowej. Na rozwiązanie problemu mieszkaniowej dla stojących w kolejce ok. 30 tysięcy rodzin wielodzietnych i o niskich dochodach, do 2022 r. Rząd przeznaczy ponad 240 mld tenge (2,4 mld PLN). W ciągu dwóch lat regiony Kazachstanu otrzymają co najmniej 30 mld tenge (300 mln PLN) w formie pożyczek budżetowych na modernizację i remont mieszkań. Wartość budżetów rozwoju regionalnego w 2022 r. przekroczy 800 mld tenge (8 mld PLN).

Odnośnie rozwoju infrastruktury, dobiega końca budowa pierwszego etapu sieci gazociągu „Saryarka”. Od 2020 r. rozpoczną się prace nad budową gazowych sieci dystrybucyjnych w miastach Nur-Sułtan i Karaganda, a później w obwodach Akmolińskim i Północno-Kazachstańskim. Na te cele państwo przeznacza 56 mld tenge (560 mln PLN). W rezultacie, ponad 2,7 mln ludzi uzyska dostęp do gazu ziemnego. W ciągu najbliższych trzech lat zostanie przyznanych około 250 mld tenge (2,5 mld PLN), aby zapewnić naszym obywatelom czystą wodę pitną i warunki sanitarne. W ramach realizacji programu „Nurły Żol” („Jasna Droga”), do 2022 r. rząd zainwestuje ponad 1,2 tln tenge (12 mld PLN) w rozwój infrastruktury transportowej.

W celu realizacji priorytetów określonych w orędziu prezydenta, rząd Kazachstanu przygotuje odpowiedni plan działania, skuteczne wdrażanie którego zapewni wejście kraju do nowego etapu reform i będzie sprzyjać wzrostowi dobrobytu jego mieszkańców.