Państwowe, czyli kryzysoodporne – raport Pekao S.A.

Najnowszy raport Banku Pekao „Siła napędowa czy hamulec rozwoju? Rola spółek Skarbu Państwa w kontekście kryzysu Covid-19” pokazuje stabilizujące działanie firm państwowych w strategicznych obszarach gospodarki. Narodowi czempioni mają potencjał, by przyczynić się do szybszego wychodzenia z recesji spowodowanej pandemią.

„Chcieliśmy trochę odczarować ten sektor. Nasz raport jest próbą podsumowania, zebrania w jednym miejscu informacji i wniosków co do jednego z elementów arsenału państwowego, którym są spółki Skarbu Państwa. Spółki te mogą pełnić rolę instrumentu polityki gospodarczej. To jest bardzo specyficzny instrument o charakterze punktowego czasami uderzenia” – wyjaśnił Ernest Pytlarczyk, główny ekonomista Banku Pekao S.A. i autor raportu.

Ekonomiści z Pekao podkreślają w raporcie, że rolę państwa w gospodarce najlepiej widać w sytuacjach kryzysowych. Wynika to m.in. z możliwości prowadzenia polityki antycyklicznej, polegającej na łagodzeniu skutków recesji i przyspieszeniu odbicia gospodarczego, by zapobiec masowym upadkom przedsiębiorstw i bezrobociu.

Rok 2020 w gospodarce światowej to rok gigantycznych niespodzianek, bezprecedensowej recesji oraz szybkiej i kompleksowej odpowiedzi państw na najgłębszy od dekady spadek globalnego PKB. Nadzwyczajne okoliczności wymagają nadzwyczajnych działań. Już na początku kryzysu wywołanego Covid-19 rządy krajów G20 przeznaczyły 3,5 proc. PKB na działania pomocowe - siedem razy więcej niż w pierwszych miesiącach globalnego kryzysu finansowego z 2008 roku.

„W warunkach kryzysowych szczególnego znaczenia nabiera kwestia stabilności działania oraz aspekt możliwości inwestycyjnych. Koncerny państwowe są bardzo ważnym i stabilnym źródłem dochodów podatkowych, dużym i pewnym pracodawcą, a obecność kapitału krajowego w sektorze bankowym zapewnia ciągłość finansowania polskiej gospodarki” – podkreślił Ernest Pytlarczyk.

11 z 15 największych pracodawców w kraju to firmy państwowe zatrudniające łącznie ponad 400 tys. osób. Są to również najwięksi podatnicy, których wpływy do budżetu państwa stanowią ok. 22 proc. wszystkich wpływów z CIT. W 2018 roku 15 największych firm państwowych zapłaciło w sumie ok. 10 mld zł podatku od dochodów.

Do spółek zarządzanych przez Skarb Państwa należą silne kapitałowo, zyskowne i dynamicznie rozwijające się koncerny. Stanowią przeciwwagę zarówno dla podmiotów zagranicznych, jak i wciąż słabo rozwiniętego sektora firm z polskim kapitałem prywatnym. Są to również najwięksi inwestorzy w kraju, realizujący projekty o strategicznym znaczeniu dla rozwoju infrastrukturalnego Polski.

„Inwestycje są kołem zamachowym polskiej gospodarki. Siłą gospodarki są silne przedsiębiorstwa. Przed nami konieczność jak najszybszego powrotu na ścieżkę dynamicznego wzrostu, dlatego potrzebne są ambitne, prowadzone na dużą skalę inwestycje, a spółki Skarbu Państwa to dzisiaj liderzy dużych inwestycji w Polsce” – powiedział Jacek Sasin, wicepremier i minister Aktywów Państwowych.

Wg danych Ministerstwa Aktywów Państwowych pod kontrolą Skarbu Państwa działają obecnie 353 firmy. Liczba ta nie uwzględnia spółek zależnych, które wchodzą w skład poszczególnych grup kapitałowych. W 2019 roku wartość nakładów inwestycyjnych spółek Skarbu Państwa notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych przekroczyła 37 mld zł, co stanowi 70 proc. łącznych nakładów spółek giełdowych.

Zdaniem analityków Banku Pekao w najbliższej przyszłości ten potencjał należy ukierunkować na inwestycje w zaawansowane technologie, innowacyjność, działalność badawczo-rozwojową oraz aktywność w zakresie zagranicznych fuzji i przejęć.

Struktura branżowa spółek Skarbu Państwa odzwierciedla światowe tendencje. Państwowy „portfel”, generujący ok. 57 proc. przychodów, obejmuje: energetykę i gazownictwo, górnictwo i wydobycie, usługi finansowe oraz transport i logistykę.

„Prezentujemy dane. Nie narzucamy twardych wniosków - pozostawiamy je czytelnikowi. Chcieliśmy pokazać, że w kryzysie rola spółek Skarbu Państwa może być bardzo istotna. Chcieliśmy też pokazać, w jakich sektorach własność państwowa ma rację bytu, a w jakich jej nie ma” – zaznaczył Ernest Pytlarczyk.

Zdaniem głównego ekonomisty Banku Pekao S.A. własność państwowa raczej nie ma racji bytu w sektorach, które nie są strategiczne i nie są związane z bezpieczeństwem narodowym – dotyczy to szczególnie tych działów gospodarki, w których jest duże rozdrobnienie i duża konkurencja.

Sektory, w których koncentruje się własność państwowa odpowiadają za blisko 40 proc. wytwarzanej w Polsce wartości dodanej. Eksperci z Pekao podkreślają w raporcie, że uwarunkowania polskiej gospodarki – w tym czynniki historyczne, które sprawiły, że zasoby prywatnego kapitału w Polsce są mocno ograniczone - uzasadniają znaczny udział państwa we własności przedsiębiorstw.

Sektor finansowy stanowi „krwioobieg” gospodarki. Przejęcie kontroli przez państwo nad Bankiem Pekao S.A. - drugim największym bankiem w Polsce - sprawiło, że udział kapitału krajowego w polskim sektorze bankowym ponownie przekroczył poziom 50 proc., charakterystyczny dla dużych krajów Europy Zachodniej.

Silna obecność państwa w sektorach o strategicznym znaczeniu dla gospodarki jest zjawiskiem powszechnym w wielu krajach. W 37 państwach skupionych w OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju) 26 proc. firm państwowych działa w sektorze finansowym, 21 proc. w energetyce, 18 proc. w transporcie, a 11 proc. w sektorze wydobywczym.