FOEEiG po raz kolejny apeluje do rządu i prezydenta o przywrócenie obliga na energię elektryczną i podniesienie obliga na gaz ziemny

Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu (FOEEiG) jest federacją, której członkami są izby gospodarcze, związki pracodawców, stowarzyszenia i fundacje zrzeszające największych przemysłowych odbiorców paliw i energii w Polsce. Największym wyzwaniem, z jakim obecnie mierzą się odbiorcy energochłonni, którzy zatrudniają bezpośrednio ponad 400 tys. pracowników (i blisko 700 tys. pośrednio) oraz zapewniają prawie 90 mld zł wpływów do sektora finansów publicznych, są zbyt wysokie ceny energii elektrycznej i gazu.

Wyzwanie to, jak wskazuje FOEEiG, dotyka co najmniej w takim samym stopniu, jak dostrzeżone w ubiegłym tygodniu przez Ministerstwo Przemysłu hutnictwo stali, producentów metali nieżelaznych, nawozów, szła, wapna, cementu, gazów technicznych i papieru. FOEEiG podkreśla, że reprezentowane przez tę organizację sektory są kluczowe zarówno dla dalszego rozwoju polskiej gospodarki, w tym szczególnie jej wrażliwych obszarów związanych z energetyką odnawialną (miedź) oraz bezpieczeństwem państwa (produkcja chemiczna i gazów technicznych), co potwierdził okres niedawnej pandemii COVID19.

FOEEiG nieodmiennie popiera przywrócenie obliga giełdowego na energię elektryczną oraz zabiega o podniesienie obliga na gaz ziemny. Głównym celem tego obowiązku jest zapewnienie dostępności energii i gazu na rynku hurtowym niezależnie od siły rynkowej poszczególnych podmiotów oraz zapewnienie stabilności i transparentności procesu stanowionych cen.

Obligo na energię elektryczną zostało zniesione z powodu drastycznego wzrostu jej cen, spowodowanego kryzysem energetycznym wywołanym inwazją Rosji na Ukrainę - jako działanie zmierzające do ich obniżenia. Niestety, uzyskany efekt okazał się krótkotrwały. Dużą część transakcji zaczęto bowiem zawierać poza giełdą, a spółki energetyczne nie zdecydowały się ograniczyć swojej marży - co zauważyło również Ministerstwo Przemysłu w opublikowanym 13 czerwca br. projekcie Planu działań dla zrównoważonego rozwoju przemysłu stalowego w Polsce.

W konsekwencji znacząco spadła ilość transakcji zawieranych na giełdowym rynku terminowym, a ciężar obrotu przeniósł się na rynek SPOT. Również przemysłowi odbiorcy energii elektrycznej musieli dostosować się do zmian na rynku hurtowym, co spowodowało przeniesienie na nich zwiększonego ryzyka rynkowego (zmienność cen). Ponadto, niska płynność na hurtowym rynku energii skutkuje także zwiększeniem podatności cen energii na działania spekulacyjne - znów kosztem odbiorców przemysłowych.

Cenotwórcza, dla obrotu energią elektryczną rola giełdy towarowej jest tym bardziej istotna, że notowania giełdowe wyznaczają ceny referencyjne dla w kontraktów bilateralnych zawieranych przez odbiorców przemysłowych. Służy również wyznaczaniu różnego rodzaju cen odniesienia wymaganych obowiązującymi regulacjami, w szczególności ustawą z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 266).

Z kolei na rynku gazu, handel giełdowy pozwala nieco wyrównać przewagę konkurencyjną, z jaką mamy do czynienia na polskim rynku zdominowanym przez jednego dostawcę, który dodatkowo stanowi część potężnego koncernu paliwowo - energetycznego, czyniąc jego siłę i pozycję rynkową nieporównywalną z największymi odbiorcami przemysłowymi.

Dodatkowo, rynek gazu i jego transparentność, w tym elastyczność w ramach mechanizmów giełdowych, będzie coraz większa i istotniejsza z perspektywy elektroenergetyki, która będzie musiała stabilizować dostawy energii do odbiorców przemysłowych. Dlatego też obligo na gaz powinno zostać podniesione nie tylko aby wspierać sektory przemysłowe w dostępie do tego paliwa na warunkach transparentnych i niedyskryminacyjnych, lecz również po to, by wspierać elektroenergetykę w dostępie do gazu na wspomnianych wyżej zasadach, żeby zapewnić bezpieczeństwo dostaw i stabilizację cen energii.

Jak wielokrotnie wskazywaliśmy, nie jest możliwe utrzymanie konkurencyjności polskiego przemysłu przy rosnących cenach energii elektrycznej i cenach gazu przekraczających o kilka euro średni poziom europejski, szczególnie, że Polska jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych państw członkowskich Unii Europejskiej.

Obligo giełdowe wpływa na minimalizowanie negatywnych zjawisk rynkowych, takich jak sztuczne zawyżanie cen i pozwala na lepsze odzwierciedlenie realnych kosztów wytworzenia energii elektrycznej lub pozyskania gazu ziemnego. Ten sposób ograniczania wpływu uczestników posiadających silną pozycję rynkową na ceny, jest kluczowym czynnikiem zapewnienia bezpieczeństwa rynkowego oraz ochrony interesów odbiorców.

Należy podkreślić, że obligo giełdowe, z perspektywy odbiorców przemysłowych, jest niezwykle istotne w prowadzeniu konkurencyjnej działalności gospodarczej. Przedsiębiorstwa energochłonne są szczególnie wrażliwe na wahania cen produktów energetycznych, a ich stabilność i przewidywalność pozwala na efektywne planowanie i zarządzanie kosztami produkcji. Zmiany legislacyjne z ostatnich lat skutkowały brakiem stabilności ram regulacyjnych dotyczących prowadzenia działalności gospodarczej również w przemyśle.

 Bazując na wcześniejszych doświadczeniach zebranych do roku 2018 r., gdy poziom obliga giełdowego na obrót energią elektryczną był cząstkowy i wynosił jedynie 15% bądź 30%, wartość ta była zbyt niska, aby efektywnie regulować rynek. Podobne wnioski płyną z rynku gazu, gdzie obowiązuje obligo na poziomie 55%, który również okazuje się niewystarczające dla obniżenia cen gazu ziemnego w Polsce - ceny te nawet w ujęciu regionalnym okazują się wyższe niż wynikałoby to z poczynionych przez państwo inwestycji w rozwój infrastruktury transgranicznej.

Wprowadzenie obliga giełdowego na energię elektryczną na zasadach nie gorszych niż przed jego zniesieniem w roku 2022 i podwyższenie poziomu obliga na gaz umożliwi zmniejszenie ryzyka odbiorców przemysłowych związanego ze zmiennością cen energii elektrycznej, które okazuje się jednym z kluczowych czynników determinujących konkurencyjność i możliwości przetrwania polskiego przemysłu w coraz trudniejszym otoczeniu rynkowym.

Henryk Kaliś, prezes zarządu Forum Odbiorców Energii Elektrycznej i Gazu - związek stowarzyszeń

Źródło informacji: FOEEiG