IWS: nie ma takiego prawa, którego nie można ulepszyć

Międzynarodowa konferencja naukowa, która odbyła się w dniach 15-17 listopada na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, podsumowała tegoroczne wyniki badań prawnoporównawczych w ośmiu blokach tematycznych przeprowadzonych przez 50 badaczy z 18 ośrodków naukowych Europy Środkowej oraz Gruzji. Konferencję zorganizował Instytut Wymiaru Sprawiedliwości (IWS) pod patronatem Ministerstwa Sprawiedliwości.

„Nauka wymaga internacjonalizacji, współpracy międzynarodowej, ale ta współpraca pokazuje, jak ważna, jak fundamentalna jest narodowa tożsamość. Nasze systemy prawne są zakorzenione w tożsamościach narodowych, których chcemy bronić, bo ochrona człowieka, jego praw i wolności nie musi być realizowana w sposób abstrakcyjny w wielkich wspólnotach, ale w rodzinie, wspólnocie religijnej, narodowej czy lokalnej” - mówił Marcin Romanowski, wiceminister sprawiedliwości.

Badania są prowadzone od czterech lat w ramach Polsko-Węgierskiej Platformy Badawczej oraz od dwóch lat w ramach Środkowoeuropejskiej Platformy Prawnoporównawczej, obecnie zrzeszającej zespoły naukowe z Czech, Słowacji, Węgier, Ukrainy, Rumunii, Słowenii, Chorwacji oraz Gruzji.

„Polska inicjatywa w ramach tych platform została doceniona na poziomie międzynarodowym. Chcemy zjednoczyć naukowców z Europy Centralnej, żeby nasz Instytut stał się hubem wymiany myśli i pomysłów, inwencji w obszarze prawa, ale też prezentacji rezultatów badań. Już teraz wiemy, że potrzeb wypracowania rozwiązań prawnych jest tak wiele, że potrzebujemy kilku lat badań, żeby je wszystkie zdiagnozować” - podkreślił dr hab. Marcin Wielec, dyrektor Instytutu Wymiaru Sprawiedliwości.

IWS, będący jednostką naukowo-badawczą, współpracuje od czterech lat z Ferenc Mádl Institution of Comparative Law w Budapeszcie oraz z Central European Academy. Te podmioty rekomendują najlepszych ekspertów w różnych dziedzinach prawa.

„Pod względem historycznym i kulturowym Polska i Węgry są bardzo blisko siebie, mamy podobną przeszłość, nasze państwa są w tych samych organizacjach - jak UE czy NATO.Mamy taki sam system wartości w przestrzeganiu praw człowieka. Stoimy też przed podobnymi wyzwaniami, które musimy rozwiązać. Dlatego możemy się wzajemnie od siebie uczyć” - wskazał prof. János Ede Szilágyi, dyrektor Ferenc Mádl Institute of Comparative Law.

Dodał, że współpraca z IWS ma dla węgierskiego instytutu szczególne znaczenie, ponieważ rozwiązania prawne zastosowane w Polsce mogą, po drobnych modyfikacjach, zostać wprowadzone również na Węgrzech.

Dr hab. Paweł Sobczyk, wicedyrektor IWS, wskazał, że w ramach współpracy do prac nad konkretnymi zagadnieniami prawnymi są powoływane zespoły badawcze, które pracują przez rok. Co miesiąc odbywają się otwarte seminaria naukowe, w których mogą wziąć udział także osoby z zewnątrz. Naukowcy przygotowują rozdziały do monografii. Odbywają się również wydarzenia upowszechniające naukę, jak konferencje dla młodych naukowców czy debata oksfordzka. Na zakończenie badań w listopadzie-grudniu odbywa się konferencja naukowa.

„Dzięki tej współpracy udało się poprawić np. tzw. ustawę Kamilka, dotyczącą przeciwdziałania przemocy wobec dzieci. Podstawa naukowa do zmian legislacyjnych została opracowana u nas w instytucie. Prowadziliśmy badania na aktach sądowych - jesteśmy jedyną jednostką w Polsce, która może badać akta sądowe. Mamy także ekspertów z Węgier, Czech, Słowacji - pytamy, jak u nich wyglądają te rozwiązania. Dopiero wtedy jest to przekładane przez prawników w ministerstwie na konkretne rozwiązania prawne” - wyjaśnił Paweł Sobczyk.

Dodał, że obecnie trwają prace nad rozporządzeniami do „ustawy Kamilka”. „Mamy zwołany interdyscyplinarny zespół, do którego przyłączyły się organizacje pozarządowe, które pomagają przygotować rozporządzenia dotyczące przesłuchań dzieci z niepełnosprawnościami, m.in. z autyzmem. To są szczególne, trudne przypadki. Mamy tu biegłych sądowych, psychologów, socjologów, psychiatrów, seksuologów, którzy z nami współpracują, żeby te przepisy prawne nie były tylko wymysłem prawników, ale osób, które na co dzień obcują z takimi dziećmi” - zaznaczył Paweł Sobczyk.

Polsko-Węgierska Platforma Badawcza zaprezentowała wyniki tegorocznych badań nad prawną ochroną rolników, dzieci z niepełnosprawnościami, a także badania nad wolnością sumienia oraz cyberprzestępczością.

Prof. Agnieszka Gryszczyńska z UKSW, dyrektor Departamentu ds. Cyberprzestępczości Informatycznej w Prokuraturze Krajowej, wskazała, że cyberprzestępczość jest specyficzna, ponieważ sprawcy bardzo dbają o zachowanie anonimowości. Inną cechą tych przestępstw jest też transgraniczność, która przekłada się na konieczność efektywnej współpracy międzynarodowej.

„Nie ma już takich przestępstw, że przestępca, ofiara, kluczowe dane oraz infrastruktura informatyczna znajdują się na terenie jednego kraju i w jurysdykcji jednego kraju, zatem bez wydajnych, sprawnych narzędzi współpracy międzynarodowej w sprawach karnych nie jest możliwe ustalenie tożsamości sprawcy, zabezpieczenie danych, ustalenie pokrzywdzonych i doprowadzenie do skazania osoby odpowiedzialnej za atak” - wyjaśniła.

Ekspertka wyraziła nadzieję, że wkrótce powstaną rozwiązania systemowe, ponieważ bez ekosystemu przepisów z zakresu prawa karnego, cywilnego, procesowego i administracyjnego, a także przepisów dotyczących prawa finansowego nie będzie możliwe skuteczne przeciwdziałanie cyberprzestępstwom.

„Chodzi o to, aby to co jest dobre na Węgrzech zastosować u nas, a to co dobre w Polsce zastosować u nich. Ale też wspólnie opracować model regulacji w oparciu o polskie i węgierskie doświadczenia” - podkreśliła Agnieszka Gryszczyńska.

Podała przykład fałszywego sklepu internetowego. „Grupa przestępcza prowadzi 15 sklepów. Cykl życia takiego sklepu to maks. 3 tygodnie, podczas których okrada średnio 400 ludzi łącznie na 500-800 tys. zł. Każda z pokrzywdzonych osób składa zawiadomienie na policji. Policja, prokuratura prowadzą osobne postępowania. To grozi paraliżem wymiaru sprawiedliwości” - zaznaczyła.

Zespoły naukowe Środkowoeuropejskiej Platformy Prawnoporównawczej przedstawiły wyniki studiów nad praworządnością, reformą sądownictwa administracyjnego, efektywnością wymiaru sprawiedliwości oraz procesem legislacyjnym prowadzącym do zmiany konstytucji.

„Tematem przewodnim wszystkich prezentacji było to, jak ulepszyć prawo, stworzyć je takim, że ludziom będzie się żyło lepiej, że prawa człowieka będą respektowane, że będzie większa transparentność, więcej demokracji i równości” - mówiła prof. Anna-Maria Getoš Kalacz z Uniwersytetu w Zagrzebiu (Chorwacja), specjalistka kryminologii i wiktymologii.

Ekspertka, która prezentowała wyniki badań dotyczących efektywności systemu prawnego, dodała, że zwykłych ludzi najbardziej interesuje prawo karne, ponieważ w mediach napotykają przede wszystkim na wzmianki o tematyce kryminalnej, dotyczące przede wszystkim zabójstw, gwałtów czy korupcji.

„Jest bardzo ważne, żeby rozróżnić, czy aparat sprawiedliwości jest postrzegany w sposób obiektywny. Taki sposób postrzegania można znaleźć w publikacjach naukowych, ale nie w mediach, gdzie pozytywny obraz aparatu sprawiedliwości zdarza się rzadko. Nikt nie pisze, jak sprawnie została poprowadzona sprawa w sądzie, a przestępca został szybko i sprawiedliwie ukarany. Zamiast tego media chętnie podają przykłady złego funkcjonowania aparatu sprawiedliwości, opisując przypadki, które ciągną się długo, a wyrok nie jest zadowalający” - zaznaczyła Anna-Maria Getoš Kalac.

Międzynarodowa konferencja naukowa o tematyce prawnoporównawczej odbyła się w dniach 15-17 listopada 2023 r. w Warszawie.

Zapisy transmisji z konferencji znajdują się na stronie: https://www.facebook.com/IWSGOVPL/videos.

Otwarcie konferencji i pierwszy panel: https://www.facebook.com/IWSGOVPL/videos/834203748448904

Źródło informacji: PAP MediaRoom