Co Polacy wiedzą o kaucji i czy żyjemy w czystym środowisku? Pierwsze takie dane

To najnowsze dane, które przedstawiono w drugiej części raportu „W pułapkach jednorazowości - czekając na kaucję – co Polacy wiedzą o nadchodzącym systemie kaucyjnym?”. Celem tej serii publikacji przygotowanej i opracowanej przez Interzero na podstawie badań ilościowych i jakościowych przeprowadzonych przez Opinia24, jest ocena skutków wejścia w życie dyrektywy Single Use Plastics (SUP). Ta część jest poświęcona wiedzy Polaków i postrzeganiu systemu kaucyjnego.

Wnioski z opracowania mogą być szczególnie pomocne przy formułowaniu rekomendacji i strategii komunikacji z konsumentami.

„Branże opakowaniowa i odpadowa współpracowały z Ministerstwem Klimatu i Środowiska nad opracowaniem ram prawnych funkcjonowania systemu kaucyjnego, więc bardzo dobrze go znają. Jego wprowadzenie jest sprawdzonym sposobem osiągnięcia ambitnych wymogów zbiórki i recyklingu wybranych typów opakowań po napojach w celu ograniczenia zaśmiecenia. System kaucyjny cieszy się wysoką akceptacją społeczną, ale należy podkreślić, że będzie wymagał zmiany przyzwyczajeń, a to zawsze jest wyzwaniem. Jego sukces zależy więc także od użytkowników - konsumentów napojów. Nasz raport potwierdza potrzebę zwiększenia uwagi na komunikację zmian w przepisach. Dostarcza też cennych wskazówek dla kampanii informacyjnych, pokazując, jak rozwiewać obawy i sprawić, by system był prosty, wygodny i skuteczny” – mówi Paweł Sosnowski, pełnomocnik zarządu ds. regulacji środowiskowych, Interzero.

Co wiemy o systemie kaucyjnym?

77% Polaków wie, że system kaucyjny wejdzie w życie w 2025 roku – 23% o nim nie słyszało – wskazują dane w raporcie. 

Chociaż system kaucyjny na wybrane opakowania ma zacząć funkcjonować już w październiku, to wciąż wielu jego przyszłych użytkowników niewiele wie o tym, jak będzie działać on w praktyce. Sprzyja to szerzeniu mitów i dezinformacji – średnio co piąty badany jest przekonany, że butelki i puszki trzeba będzie zgnieść przed zwrotem do automatu (22%), a niewielu mniej twierdzi, że trzeba będzie oderwać też nakrętki (15%) czy ściągać etykiety z opakowań (11%). Co ciekawe, poglądy te były szczególnie mocno artykułowane przez najmłodszych uczestników badania. W sumie tylko 32% respondentów trafnie wskazało, że butelki z tworzywa sztucznego będzie można „zwyczajnie” oddać do punktu/automatu, bez wcześniejszego przygotowania.

Co w trawie leży?

Jak podano w raporcie, 67% badanych uważa, że w Polsce widoczny jest problem zaśmiecania parków, ulic i terenów zielonych. Jednocześnie prawie co czwarty Polak (23%) jest zdania, że przestrzeń, w której żyjemy, jest zasadniczo czysta. 

Jednym z motywów wprowadzenia nowego systemu zbiórki puszek i butelek jest troska o środowisko i walka z zaśmieceniem terenu. W raporcie zwrócono szczególną uwagę, jak zjawisko zanieczyszczenia przestrzeni publicznej oceniają i dostrzegają mieszkańcy z różnych grup wiekowych. Może to być szczególnie ważne do przeprowadzenia kampanii edukacyjnych poświęconych systemowi kaucyjnemu. Jak wynika z zebranych danych, z przekazem o „zaśmieconej Ziemi”, która „wymaga sprzątania”, najprawdopodobniej łatwiej będzie trafić do starszej części społeczeństwa. Wśród najmłodszych respondentów (18-24 lat) widoczna jest bowiem dość duża grupa (co trzeci badany), która w ogóle nie dostrzega takiego problemu. 

Ciekawych danych dostarcza też analiza odpowiedzi badanych, którzy wskazywali, jakie odpady widują w przestrzeni publicznej najczęściej i w największych ilościach. Okazuje się, że opakowania objęte systemem kaucyjnym w obecnym kształcie (dla przypomnienia: butelki plastikowe, puszki aluminiowe, a w kolejnym kroku butelki szklane wielokrotnego użytku) nie są najczęściej spotykanymi odpadami. Tę niechlubną palmę pierwszeństwa, wśród wcześniej zdefiniowanych ośmiu odpadów, dzierżą pozostałości po papierosach (codziennie widuje je w dużych ilościach 39% respondentów, w małych ilościach – 32%, w sumie – ponad 71% badanych). Puszki aluminiowe należą wręcz do grupy jednych z najrzadziej widzianych śmieci (25% wskazało, że „raczej ich nie widuje, a jak już, to pojedyncze sztuki”, a 9%, że „nie widuje ich w ogóle lub prawie w ogóle”).

Czego się boimy i czego oczekujemy?

W opracowaniu przyjrzano się również postawom wobec systemu kaucyjnego – jakie towarzyszą nam obawy i nadzieje, co postrzegamy jako wygodę, a co jako uciążliwość. 

Co wynika z badań? Polacy niepokoją się, że nowa metoda zbiórki będzie dla nich kłopotliwa w codziennym, czysto prozaicznym wymiarze. Najwięcej obaw budzi wizja, że nie będzie można oddać opróżnionego opakowania do każdego sklepu (pogląd ten podziela 42% badanych). Ponad 40% respondentów wskazuje, że być może konieczne będzie np. pokazanie paragonu. Pokazuje to, że informacja, że system będzie bezparagonowy, jeszcze nie przebiła się do społeczeństwa. Podobna liczba osób podejrzewa, że będzie miała daleko do najbliższego punktu zwrotu kaucjonowanych opakowań (41%). Co piąty (22%) badany wskazywał z kolei, że trudno mu będzie znaleźć miejsce na przetrzymywanie dodatkowych frakcji opakowań.

Jednocześnie wielu respondentów postrzega system kaucyjny w optymistycznych barwach i widzi w nim szansę na poprawę czystości środowiska naturalnego. Większość respondentów, która miała styczność z systemami kaucyjnymi w innych krajach, uznaje, że korzystanie z nich było pozytywnym doświadczeniem (75%). Jednocześnie warto zaznaczyć, że niewielu z nich realnie używało tych systemów regularnie (19% sporadycznie, 9% przez dłuższy czas, np. mieszkając za granicą), co odnotowano i dogłębnie przeanalizowano w raporcie. Statystycznie Polacy oczekują, że system kaucyjny będzie prosty, czytelny, a kaucja odpowiednio wysoka (np. 1 zł za opakowanie), by skutecznie motywować do zwrotu opakowań.

Badania ilościowe zostały przeprowadzone na reprezentatywnej, ogólnopolskiej próbie 1000 osób w wieku 18+. Po więcej wniosków, liczb, analiz i diagnoz – autorzy zapraszają na stronę www.ekobezkantow.pl.

Autorzy zachęcają do zapoznania się z całością publikacji – https://ekobezkantow.pl/raporty/czekajac-na-kaucje/ 

O „Eko bez kantów” – publicznej kampanii edukacyjnej

W „Eko bez kantów” odbywają się rozmowy o ekologii bez naginania prawdy. Uczestnicy rozprawiają się z mitami, fake newsami i półprawdami. Ich celem jest wyjaśnienie, dlaczego należy segregować odpady, a nie tylko jak robić to prawidłowo. „Eko bez kantów” powstało z przekonania, że w świecie pełnym dezinformacji i greenwashingu potrzebne jest wiarygodne źródło rzetelnych informacji. Poruszają tematy takie jak zrównoważony rozwój, recykling, GOZ i legislacja związane z gospodarką odpadami. Omawiają wpływ opakowań, baterii i elektroodpadów na środowisko, a także sposoby ich ponownego wykorzystania jako cennych zasobów.

O Interzero

Interzero działa w duchu rozwiązań gospodarki cyrkularnej. Zamyka obieg surowców, przeciwdziała marnotrawstwu w zakresie gospodarki odpadami, świadczy usługi recyklingu, doradztwa środowiskowego i edukacji ekologicznej. Wprowadza u klientów innowacyjne rozwiązania, które zwiększają efektywność wykorzystywania surowców i minimalizują niekorzystny wpływ na środowisko: od optymalizacji procesów odzysku i recyklingu, poprzez audyty i szkolenia, po maszyny kompostujące i zdalnie zarządzane kosze na odpady, ułatwiając wdrożenie zmian w kierunku nowoczesnej gospodarki o obiegu zamkniętym. 

Działania Interzero w zakresie odzysku recyklingu w 2021 r. pozwoliły zaoszczędzić ponad 12,5 mln ton surowców i 1 milion ton gazów cieplarnianych w porównaniu z produkcją pierwotną (wg Fraunhofer UMSICHT).

KONTAKT:

Edyta Mantorska 
Kierowniczka Zespołu Edukacji Ekologicznej
Interzero
kom.784 097 073
email: edyta.mantorska@interzero.pl 

Źródło informacji: Interzero