Od kilku lat maleje spożycie soków

Rozmowa z prof. Witoldem Płocharskim z Instytutu Ogrodnictwa w Skierniewicach.

PAP: Czy regularnie pije Pan soki?

Prof. Witold Płocharski: Tak, należę do osób, które wypijają ok 65 (sześćdziesięciu pięciu) litrów soków rocznie, czyli zdecydowanie powyżej średniej krajowej - litr soku na tydzień to wcale nie przesada. Soki (głównie przecierowe warzywne i owocowo-warzywne) piję najczęściej do obfitego śniadania, bo to doskonały sposób, aby ten posiłek wzbogacić w porcję owocowo-warzywną. Od kiedy wprowadziłem tę zasadę do mojego stylu żywienia, czuję się zdecydowanie lepiej, rzadziej choruję, mam energię.

PAP: Po co pić soki, czy nie wystarczy przestrzegać odpowiedniej diety?

Prof. Witold Płocharski: Ale soki są niezbędnym elementem odpowiedniej, czyli zdrowej i zrównoważonej diety. Są to produkty otrzymywane ze świeżych, chłodzonych lub mrożonych warzyw lub owoców, bogate w niektóre witaminy i składniki mineralne. Soki mętne, a szczególnie przecierowe są także źródłem błonnika. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia powinniśmy spożywać w ciągu dnia minimum 400 g warzyw i owoców, przyjmowanych w co najmniej pięciu porcjach. Niestety nie zawsze mamy czas na przygotowanie jednej z zalecanych porcji warzyw lub owoców lub zwyczajnie nie mamy jak jej zjeść w spokoju. A sok to doskonała forma łatwo przyswajalnego posiłku, bezpieczna i wygodna w każdej sytuacji. Sok to także źródło wody niezbędnej do życia.

PAP: Polacy w porównaniu do innych krajów wciąż zbyt rzadko sięgają po soki, czy cenimy wartości odżywcze soków?

Prof. Witold Płocharski: Od kilku lat spożycie soków stale maleje, więc pozwolę sobie na stwierdzenie, że niestety nie cenimy wartości odżywczych tych produktów. W mojej ocenie wynika to w głównej mierze z niewiedzy. Jak pokazały ostatnie badania przeprowadzone przez Millward Brown na zlecenie Krajowej Unii Producentów Soków, bardzo wiele mitów i nieprawdziwych informacji zakorzenionych jest w głowach Polaków na temat tych produktów. Trudno, aby Polacy cenili wartości odżywcze soków skoro błędnie sądzą, że zawierają one konserwanty, sztuczne barwniki i sztuczne aromaty. Nie jest to prawdą, gdyż dodatku tych składników do soków zabrania unijne i polskie prawo, o czym nie wiedzą polscy konsumenci - prawodawstwo ściśle reguluje zasady produkcji soków. Z przykrością muszę stwierdzić, że niestety media bardzo często powtarzają te mity, zakorzenione w czasach dawnej epoki, ze szkodą dla zdrowia polskiego społeczeństwa. Umieralność w Polsce na choroby układu sercowo-naczyniowego jest jedna z najwyższych w UE i jest przyczyną prawie 43% zgonów Polaków (dane WHO za 2012 r.), a przecież od dawna wiadomo, że choroby układu krwionośnego w wysokim stopniu są dietozależne.

PAP: Co wiemy o sokach?

Prof. Witold Płocharski: Wszystko. Od tego, z czego są wykonane, poprzez proces produkcji, po właściwości odżywcze. Soki zaliczają się do wąskiej grupy naturalnych i zdrowych produktów dostępnych na polskim rynku. Kupując sok konsument może mieć pewność, że znajdują się w nim tylko naturalne składniki, bez sztucznych dodatków. Co więcej w sokach 100% nie będzie nawet dodatku składników mineralnych i witamin, w które, zgodnie z prawem, nie mogą być one wzbogacane. W tego rodzaju sokach mogą być tylko warzywa lub owoce, z których sok został wykonany. Dlatego sok to doskonała forma dostarczenia do organizmu porcji warzyw i owoców. To zdrowy dodatek do śniadania, ale też idealna przekąska w ciągu dnia.

PAP: Co znajduje się w sokach, konserwanty, cukier, barwniki i aromaty?

Prof. Witold Płocharski: Soki owocowe to produkty w pełni naturalne, do których zgodnie z prawem zabronione jest dodawanie jakichkolwiek sztucznych substancji, z wyjątkiem witamin i składników mineralnych, ale takie soki nie mogą już być nazywane sokami 100%. Jeżeli produkt zawiera sztuczne barwniki, aromaty i konserwanty to nie jest to sok i nie może tak się nazywać. Nazwa „Sok” na opakowaniu wskazuje i gwarantuje, że w produkcie nie ma tych składników. Do soków owocowych oraz pomidorowych zabronione jest również dodawanie cukru. Soki te mają taką samą liczbę kalorii jak warzywa lub owoce, z których zostały wykonane. Mitem jest funkcjonująca powszechnie opinia, że soki to produkty kaloryczne. 100 ml soku pomarańczowego będzie miało podobną kaloryczność, jak 100 g pomarańczy, czyli ok. 45 kcal. To naprawdę niedużo w stosunku do większości spożywanych powszechnie produktów spożywczych. Niewielkie ilości cukru i przypraw (w tym soli) mogą być dodawane tylko do soków warzywnych i owocowo-warzywnych. Tak jak gotowane warzywa wymagają doprawienia, tak samo sok warzywny wymaga doprawienia. Inaczej byłby niesmaczny. Na rynku są dostępne zarówno soki warzywne i warzywno-owocowe o niskiej (te powinny być preferowane przez konsumentów) jak i wysokiej zawartości soli. Należy pamiętać o zaleceniach dietetyków dotyczących ograniczenia spożycia soli do maksimum 6 g soli dziennie.

Niestety fakt rozwiązań ustawodawczych dotyczących soków jest często negowany lub zupełnie nieznany opinii publicznej. Chciałbym zaznaczyć, że wszelkie kontrole soków dostępnych na polskim rynku (w tym kontrole prowadzone w ramach Unii Europejskiej) wykazały, że producenci bardzo ściśle przestrzegają prawa i w Polsce praktycznie nie zdarza się, aby sok był fałszowany. Jest to ewenement w skali całej Unii Europejskiej - w tym zakresie Polska jest liderem, a inne kraje muszą nas gonić. Pod względem jakości branża sokownicza powinna służyć za przykład dla producentów z innych branż.

PAP: Czy każdy dzień należy zaczynać od szklanki soku?

Prof. Witold Płocharski: Takie są zalecenia autorytetów w dziedzinie odżywiania. Szklanka soku do śniadania to wygodna forma dostarczenia porcji warzyw lub owoców do posiłku, na przygotowanie którego zwykle nie ma dużo czasu. Niestety polskie śniadanie to zazwyczaj kanapka z wędliną lub serem. Bardzo mało warzyw lub owoców. Dlatego szklanka soku jest bardzo wskazana przy tym posiłku.

PAP: Ile należy wypijać soków dziennie?

Prof. Witold Płocharski: Należy pamiętać, że sok jest formą bądź elementem posiłku. To jedna z form warzyw lub owoców. Zaleca się spożycie jednej szklanki soku dziennie, ale tak naprawdę wszystko zależy od stylu życia i jakości posiłków. Im mniej mamy czasu na przygotowanie posiłków z warzywami lub owocami, tym więcej soków powinno się spożywać. Zdecydowanie lepiej wypić szklankę soku, jako przekąskę w ciągu dnia, niż zjeść baton. Obowiązuje zasada, że szklankę soku traktujemy jako jedną z porcji warzyw lub owoców.

PAP: Jakie wybierać soki, jakie są ich rodzaje i jakie mają wartości odżywcze?

Prof. Witold Płocharski: Soki nie są jednorodną kategorią produktów. Mamy do dyspozycji zarówno soki klarowne jak i mętne. Zależnie od rodzaju jedne są bogatsze w witaminę C (np. soki pomarańczowe), inne w karotenoidy (soki warzywne), ale wszystkie soki zawierają sole mineralne, mikro i makroelementy i są bogate w antyoksydanty. Soki naturalnie mętne i przecierowe będą też zawierały błonnik. Nie ma znaczenia, czy wybierzemy sok jednodniowy, czy sięgniemy po ten pasteryzowany z dłuższym terminem przydatności do spożycia. Jeden i drugi jest produktem naturalnym o zbliżonych wartościach odżywczych. Natomiast w przypadku soku jednodniowego należy upewnić się, że przez cały czas był przechowywany w warunkach chłodniczych i nie jest przekroczony okres przydatności do spożycia. W innym wypadku w soku takim namnażają się drobnoustroje. Dlatego szczególnie dzieciom zaleca się jednak podawanie soku pasteryzowanego. Ten, jeżeli nie był wcześniej otwarty, zawsze będzie bezpieczny, niezależnie od tego czy jest zapakowany w kartonie czy w butelce.

PAP: Czy wartościowe są jedynie soki 100%?

Prof. Witold Płocharski: Nie. Wszystkie soki są wartościowe i wszystkie są w pełni naturalne. W sokach nigdy nie znajdziemy konserwantów i innych sztucznych dodatków.

PAP: Na co warto zwracać uwagę przy wyborze soków?

Prof. Witold Płocharski: W przypadku produktów w kartonie lub butelce z dłuższym terminem przydatności do spożycia konieczne jest sprawdzenie, czy na opakowaniu napisane jest sok. Jeżeli tak to mamy pewność, że jest to jest to produkt w pełni naturalny, zdrowy i bezpieczny.

W przypadku soków świeżo wyciskanych koniecznie upewnijmy się, czy urządzenie i ogólne warunki ich wykonania, są higieniczne. Brudna wyciskarka do soków lub brudny nóż, to niebezpieczna sytuacja. Owoce i warzywa również powinny być bardzo starannie umyte. Należy też pamiętać, że takie soki powinno się bezwzględnie wypijać zaraz po ich przygotowaniu.

PAP: Jakie błędy popełniamy przy wyborze soków, jakie są wokół nich mity?

Prof. Witold Płocharski: Polacy, niestety też dziennikarze, bardzo często mylą soki z innymi kategoriami produktów do picia. I niech nie zwiedzie nas informacja na opakowaniu produktu stojącego obok, że „nie zawiera konserwantów”. W napojach zgodnie z prawem mogą być zarówno konserwanty, sztuczne barwniki jak i inne substancje dodatkowe, a np. produkt zawierający jedynie sztuczne aromaty też może nazywać się napojem. Sok, który zgodnie z prawem nie może zawierać konserwantów, nie może zawierać informacji na ten temat na opakowaniu - prawo Unii Europejskiej jest bardzo restrykcyjne, jeśli chodzi o produkcję soków. Napis na opakowaniu sok bardzo mocno definiuje produkt i jego jakość.