Wielka Trójka

W dniu 5 listopada 2014 r. profesor Norman Davies odwiedził rosyjską ambasadę w Teheranie, pragnąc obejrzeć pomieszczenia, w których w listopadzie i grudniu 1943 odbyła się ważna strategicznie konferencja "Wielkiej Trójki", czyli Stalina, Churchilla i Roosevelta. Podróż brytyjskiego historyka po Iranie wiąże się z przygotowywanym przez niego albumowym wydawnictwem Szlak nadziei, dotyczącym armii generała Władysława Andersa. Książkę wyda w przyszłym roku wydawnictwo Rosikon Press. Sukces tej wizyty jest w dużej mierze zasługą nieocenionego Ambasadora Polski w Iranie, Jego Ekscelencji, pana Juliusza Gojło.

Spotkanie w ambasadzie rosyjskiej okazało się niezwykle interesujące. Ambasador Federacji Rosyjskiej, pan Levan Dzhagaryan świetnie wczuł się w sytuację. Nie dość, że osobiście oprowadził gości po salonach i ogrodzie, pokazując wiele historycznych fotografii oraz pamiątkową plakietkę konferencji z 1943, ale też uprzyjemnił wizytę, częstując gości wspaniałą ormiańską brandy (Churchill by ją docenił) i rozmawiając po polsku. Ponad trzydzieści lat temu, jako rekrut w armii radzieckiej, stacjonował w Brzegu na Dolnym Śląsku.

Szczególną radość sprawił gościom na koniec wizyty. Poprosił o wniesienie na balkon trzech foteli i zarządził rekonstrukcję słynnego zdjęcia "Wielkiej Trójki", zrobionego ponad siedemdziesiąt lat temu w tym samym miejscu. Na współczesnym zdjęciu Ambasador pozuje jako Marszałek Stalin, panna Patrycja Ozcan z polskiej ambasady wczuła się w rolę Prezydenta Roosevelta zaś profesor Davies odegrał Churchilla.

Według polskich historyków w Teheranie właśnie Stalin uzgodnił z Churchillem powojenną granicę Polski na wschodzie. Profesor Davies jest odmiennego zdania. W Teheranie Churchill jedynie zaproponował dalsze rozmowy dotyczące przyszłej granicy polsko-radzieckiej, uznając tak zwaną Linię Curzona za dopuszczalną podstawę do dyskusji. Sądził wówczas, że konferencja pokojowa, na której tego rodzaju sprawy zostałyby uzgodnione, odbędzie się po zakończeniu wojny. Takiej konferencji nigdy nie było, żadnych poważnych dyskusji. Zignorowano projekt polsko-radzieckiej granicy rozważany przez Churchilla, według którego Lwów był zawsze po stronie polskiej. W Jałcie nie było już żadnego sprzeciwu co do wyznaczonej granicy.