Badanie IGTE: dla połowy czterdziestolatków temat emerytur nie jest pilny

Połowa czterdziestolatków szacuje swoją wiedzę na temat systemu emerytalnego jako w najlepszym przypadku podstawową (49%), a tylko 12% czuje, że posiada zaawansowaną wiedzę w tym obszarze.

Zdecydowana większość czterdziestolatków (77%) deklaruje posiadanie co najmniej podstawowej wiedzy na temat emerytalnych instrumentów inwestycyjnych, a zaawansowaną wiedzę w tym obszarze, w zależności od instrumentu finansowego, deklaruje, 9%-15% czterdziestolatków.

„Jednocześnie test rzeczywistej podstawowej wiedzy badanych z zakresu IKE, IKZE, PPK i OFE wskazuje na dramatycznie niski poziom wiedzy czterdziestolatków z zakresu instrumentów emerytalnych - znakomita większość, 63% z nich, nie ma nawet podstawowej wiedzy w tym zakresie. Co więcej poziom wiedzy czterdziestolatków jest wyraźnie niższy, niż wynikałoby to z samooceny osób badanych” - wyjaśnia dr hab. Katarzyna Sekścińska, autorka badania z Uniwersytetu Warszawskiego.

W jaki sposób czterdziestolatkowie zdobywają wiedzę na temat instrumentów emerytalnych?

Tylko 7% czterdziestolatków aktywnie poszukuje wiedzy z zakresu emerytalnych instrumentów finansowych. 41% zwykle nie szuka takich informacji, ale jeśli usłyszy coś ciekawego w tym temacie, to stara się pogłębić wiedzę sięgając do różnych źródeł. Warto jednak zwrócić uwagę na pozostałe 52% - to osoby, które nie poszukują informacji na temat instrumentów emerytalnych i bazują tylko na tym, co przypadkiem usłyszą, nie pogłębiając i nie weryfikując swojej wiedzy.

Przekonania czterdziestolatków na temat systemu emerytalnego i oszczędzania na emeryturę

W kontekście kształtowania zachowań mających na celu zabezpieczenie finansowe na czas emerytury, obok posiadanego poziomu wiedzy w tym obszarze, ważne są również przekonania i postawy odnoszące się do tego tematu. Oddziałują one bezpośrednio i pośrednio na zachowania oszczędnościowe.

Zdaniem 72% badanych temat systemu emerytalnego i finansowych instrumentów emerytalnych jest trudny, co nie sprzyja chęci jego zgłębiania. Zgłębianiu tematu sprzyja natomiast przekonanie o jego znaczeniu. 79% czterdziestolatków uważa, że temat systemu emerytalnego i zabezpieczania finansowej przyszłości na emeryturze jest ważny. To jednak, co może blokować przed podejmowaniem działań, to przekonanie, że choć temat jest ważny, mogę się nim zająć za jakiś czas, bo nie jest pilny. Tak uważa 50% czterdziestolatków.

„Receptą na sukces w oszczędzaniu i inwestowaniu na emeryturę są regularność wpłat i długość okresu, przez jaki to robimy. Im dłużej oszczędzamy, tym łatwiej zebrać nam pożądaną kwotę, a wpłaty przez to nie muszą być wysokie. Znaczącą rolę odgrywa tu efekt procentu składanego. Fakt, że tak wielu czterdziestolatków nie rozumie tej zależności jest uderzający. Mając około 20 lat do wieku emerytalnego nie zdają sobie sprawy, że temat emerytury powinni potraktować priorytetowo i niezwłocznie skorzystać z szerokiej oferty instrumentów emerytalnych” - stwierdza Małgorzata Rusewicz, prezes IGTE.

Przekonania na temat wysokości środków potrzebnych, by oszczędzać na emeryturę

Najczęstszym argumentem podnoszonym przez Polaków, jako powód jest niewystarczająca pula wolnych środków pozostających do wykorzystania w domowym budżecie po poniesieniu niezbędnych wydatków. W związku z tym, dla podejmowania działań na rzecz zabezpieczenia finansowej przyszłości, ważne jest postrzeganie tego, jakie kwoty warto odkładać na emeryturę.

Co czwarty czterdziestolatek uważa, że odkładanie małych kwot na emeryturę nie ma sensu, co z pewnością nie sprzyja oszczędzaniu na ten cel, gdy nadwyżki budżetowe w gospodarstwie domowym nie są wysokie.

Co więcej, zdaniem 45% czterdziestolatków odkładanie środków na emeryturę ma sens tylko wtedy, jeśli człowiek jest w stanie odłożyć tyle, by zagwarantować sobie wymarzony poziom życia w tym okresie. To oznacza, że niemal połowa osób w wieku 40-50 lat nie widzi sensu w odkładaniu środków na emeryturę, jeśli miałoby to trochę poprawić ich sytuację, ale nie doprowadziłoby do w pełni satysfakcjonującego efektu.

Analiza uzyskanych wyników pokazuje, że przekonanie o tym, że odkładanie małych kwot na emeryturę nie ma sensu i że sens ma wyłącznie oszczędzanie, które doprowadza do wymarzonego poziomu życia na emeryturze, wiążą się wyraźnie negatywnie z rzeczywistym odkładaniem na emeryturę, są więc istotnym czynnikiem hamującym działania prooszczędnościowe w kontekście zabezpieczania finansów na emeryturę.

Wyniki badania pokazały bowiem wyraźną różnicę między osobami, które odkładają środki na emeryturę, a tymi, które tego nie robią, w kwocie, którą ich zdaniem należy oszczędzać na ten cel, by to miało sens. Okazuje się, że ci, którzy oszczędzają uważają, że wystarczy odkładać mniejsze kwoty, niż szacują to nieoszczędzający.

Zaufanie czterdziestolatków do systemu emerytalnego

Wyniki badania pokazały, że czterdziestolatkowie oceniają system emerytalny jako niestabilny, przeciętnie szacując jego stabilność na 2,8 w 7-stopniowej skali. Za jednoznacznie niestabilny uznaje go 45% badanych, zaś za jednoznacznie stabilny jedynie 4% badanych.

Jednocześnie 33% czterdziestolatków wskazuje, że poczucie braku stabilności systemu emerytalnego wyraźnie przekłada się na ich brak zaufania do niego. Ponadto 35% deklaruje, że odczuwany poziom (nie)stabilności systemu emerytalnego przekłada się w znacznym stopniu na ich decyzje dotyczące uczestnictwa w dobrowolnych formach oszczędzania na emeryturę (IKE, IKZE, PPK).

Kto, zdaniem czterdziestolatków, odpowiada za ich przyszłe godne emerytury?

Gotowość pogłębiania wiedzy z obszaru systemu emerytalnego i instrumentów emerytalnych może wynikać również z poczucia własnej odpowiedzialności za zabezpieczenie swojej przyszłości finansowej.

Czterdziestolatkowie przeciętnie szacują poziom zarówno własnej odpowiedzialności, jak i odpowiedzialności państwa, jako umiarkowany. Zatem obie strony odpowiadają trochę, ale nie bardzo. Takie podejście mocno rozmywa odpowiedzialność i nie sprzyja wzięciu spraw we własne ręce.

Tym bardziej jeśli zauważymy, że 29% czterdziestolatków uważa, że to państwo w znacznym stopniu odpowiada za to, by ich przyszłe emerytury były godne, a kolejne 9% badanych przesuwa na państwo pełną odpowiedzialność w tym temacie. Tak skrajne podejście może się u tych osób przekładać na niechęć do podejmowania działań zabezpieczających swoją finansową przyszłość lub wręcz na ich niepodejmowanie. 

Pełna treść Ekspertyzy IGTE 20/2025 „Czemu czterdziestolatkowie nie zabezpieczają się na emeryturę tak, jak by mogli? – rola wiedzy i przekonań”. dostępna jest tutaj.

„Badanie świadomości emerytalnej i postaw wobec systemu emerytalnego Polaków w wieku 41-50 lat - edycja 2024” na zlecenie Izby Gospodarczej Towarzystw Emerytalnych przeprowadziła dr hab. Katarzyna Sekścińska na Ogólnopolskim Panelu badawczym Ariadna. Badanie zrealizowano w terminie: 30.08.2024 - 06.09.2024 r., w metodologii CAWI na próbie 1014 dorosłych Polaków w wieku 41-50 lat (średnia 46 lat), próba reprezentatywna ogólnopolska, 42,3% próby stanowiły kobiety, 57,5% mężczyźni oraz 0,2% osoby nie identyfikujące się z żadną płcią.

Źródło informacji: IGTE