Newsletter

Zależność gospodarki Ukrainy od stanu relacji energetycznych z Federacją Rosyjską

04.05.2021, 11:06aktualizacja: 04.05.2021, 11:09

Pobierz materiał i Publikuj za darmo

Depositphotos
Depositphotos
Dla Ukrainy kwestie energetyczne są szczególnie istotną determinantą funkcjonowania gospodarki, która w zasadniczy sposób wyznacza poziom życia społeczeństwa oraz jej pozycję polityczną. Kraj ten pozostaje bowiem nie tylko jednym z największych w Europie producentów węglowodorów i energii, ale także strategicznym podmiotem w zakresie jej tranzytu. Atuty te tracą jednak dużą część swojej wartości wobec gospodarczych i politycznych następstw długoletniej przynależności państwowej Ukrainy do ZSRR.

W okresie niepodległości Ukrainy relacje energetyczne stały się dla Federacji Rosyjskiej (FR) istotnym instrumentem utrzymania tego państwa w swojej strefie wpływów. Kształtowanie tych relacji zgodnie z doktryną Falina-Kwicińskiego, zakładającą wykorzystywanie dostaw surowców energetycznych do realizacji celów gospodarczych i politycznych i realizowaną głównie za pośrednictwem sieci gazociągów, stało się bowiem dla FR wygodnym i niejednokrotnie skutecznym sposobem wywierania presji na Ukrainę.

U podstaw skuteczności doktryny Falina-Kwicińskiego leży stosunkowo duża podatność gospodarki i bezpieczeństwa energetycznego Ukrainy na dostawy nośników energii z FR i ich ceny. Wyższe wydatki na import gazu obciążają w znacznym stopniu, bezpośrednio i pośrednio, bilans płatniczy i budżet Ukrainy. Wzrost kosztów pozyskania energii powoduje ograniczenie potencjału rozwojowego kraju, zmniejszenie tempa wzrostu gospodarczego, a zatem stratę pewnej potencjalnej części produktu krajowego brutto (GDP). Ponadto dochody z tytułu tranzytu rosyjskiego gazu do odbiorców europejskich stanowią ok. 3% GDP Ukrainy i ok. 10% wpływów budżetowych tego kraju.

Jednym ze spektakularnych przykładów stosowania doktryny Falina-Kwicińskiego było sprokurowanie kryzysu gazowego w 2009 r., który posłużył FR do wymuszenia na Ukrainie podpisania niekorzystnego kontraktu na dostawy i tranzyt gazu oraz do zawarcia w Charkowie w 2010 r. umowy „flota za gaz”, w ramach której rosyjska Flota Czarnomorska miała stacjonować na Krymie co najmniej do 2042 r. W tych samych kategoriach należy postrzegać propozycję uzyskania znacznie niższych cen gazu w zamian za ustępstwa, obejmujące zgodę Ukrainy na członkostwo w Unii Celnej współtworzonej przez FR, Białoruś i Kazachstan oraz fuzję spółek Gazprom i Naftohaz, która miała umożliwić przejęcie ukraińskiej infrastruktury gazowej.

Zaprezentowane, w książce „Zależność gospodarki Ukrainy od stanu relacji energetycznych z Federacją Rosyjską”, wyniki badań zmian tych relacji w ostatnich latach wskazują, że zmiany te są korzystne dla Ukrainy. Stało się tak w wyniku wzrostu skuteczności działań Ukrainy na rzecz zmniejszenia zakresu i skutków stosowania instrumentów energetycznego nacisku FR. Najbardziej istotnymi działaniami o charakterze krajowym były: znaczny rozwój odnawialnych źródeł energii (OZE) oraz postępy w reformowaniu sektora energetycznego. O ile w okresie 2014 -2018 zdolności wytwórcze instalacji odnawialnych Ukrainy zwiększyły się o 6574 MW, to w ciągu zaledwie 18 miesięcy okresu 2019-2020 przybyło ich aż 13 502 MW, tj. ponad 2-krotnie więcej. Główne kierunki reformowania sektora energetycznego zakładają wprowadzenie rynków energii, w tym uwolnienie cen energii elektrycznej i gazu oraz poprawę efektywności energetycznej. Ukraina dąży także do wzrostu krajowego wydobycia gazu oraz ograniczenia zapotrzebowania na węgiel grup antracytowych.

W efekcie działań o charakterze krajowo-międzynarodowym Ukraina wyeliminowała całkowicie import gazu oraz znacząco ograniczyła zależność od dostaw paliwa jądrowego z FR. Od listopada 2015 r. Ukraina kupuje gaz wyłącznie na rynku europejskim. Dostawy surowca z FR zostały zatem zastąpione dostawami z państw europejskich, które są realizowane z wykorzystaniem ich infrastruktury przesyłowej. Już w 2018 r. Ukraina zredukowała zależności od dostaw paliwa dla elektrowni jądrowych z niemal 100% do 67%, z realną perspektywą ich dalszego ograniczenia do 55% do 2025 r. Ukraina zmierza także w kierunku integracji systemu elektroenergetycznego z systemem europejskim oraz zwiększenia atrakcyjności inwestycyjnej kraju.

W wymiarze międzynarodowym Ukraina aktywnie zabiega o wsparcie państw oraz organizacji i instytucji międzynarodowych na rzecz utrzymania statusu państwa tranzytowego, ujawnia niezgodne z przepisami prawa działania Gazpromu oraz korzysta z orzecznictwa międzynarodowych organów arbitrażowych. W szczególności duże korzyści wizerunkowe i gospodarcze przyniosły Ukrainie orzeczenia Instytutu Arbitrażowego Izby Handlowej w Sztokholmie (SCC), które dotyczyły spornych kwestii w zakresie dostaw i tranzytu gazu z FR.

Działania Ukrainy doprowadziły do spadku znaczenia głównych instrumentów energetycznego nacisku FR na Ukrainę. FR trudniej jest teraz za ich pośrednictwem kreować sytuacje kryzysowe (np. kryzysy gazowe) w energetyce Ukrainy lub destabilizować jej funkcjonowanie, utrwalać zależność energetyczną Ukrainy oraz ograniczać rolę Ukrainy jako państwa tranzytowego.

Tomasz Motowidlak – dr hab. inż. prof. nadzw. UŁ jest zatrudniony w Katedrze Biznesu i Handlu Międzynarodowego Wydziału Ekonomiczno-Socjologicznego Uniwersytetu Łódzkiego. Jego głównym obszarem badawczym jest funkcjonowanie rynków energii UE. Jego badania inspirowane są w dużym stopniu możliwością ich wykorzystania w praktyce.

Materiał powstał przy współpracy z Wydawnictwem Uniwersytetu Łódzkiego.

KONTAKT:

e-mail: lukasz.orzechowski@uni.lodz.pl

Źródło informacji: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego

 

Pobierz materiał i Publikuj za darmo

bezpośredni link do materiału
POBIERZ ZDJĘCIA I MATERIAŁY GRAFICZNE
Zdjęcia i materiały graficzne do bezpłatnego wykorzystania wyłącznie z treścią niniejszej informacji
Data publikacji 04.05.2021, 11:06
Źródło informacji Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego
Zastrzeżenie Za materiał opublikowany w serwisie PAP MediaRoom odpowiedzialność ponosi – z zastrzeżeniem postanowień art. 42 ust. 2 ustawy prawo prasowe – jego nadawca, wskazany każdorazowo jako „źródło informacji”. Informacje podpisane źródłem „PAP MediaRoom” są opracowywane przez dziennikarzy PAP we współpracy z firmami lub instytucjami – w ramach umów na obsługę medialną. Wszystkie materiały opublikowane w serwisie PAP MediaRoom mogą być bezpłatnie wykorzystywane przez media.

Newsletter

Newsletter portalu PAP MediaRoom to przesyłane do odbiorców raz dziennie zestawienie informacji prasowych, komunikatów instytucji oraz artykułów dziennikarskich, które zostały opublikowane na portalu danego dnia.

ZAPISZ SIĘ